denuntio

Latin > English (Lewis & Short)

dē-nuntĭo: (-cĭo), āvi, ātum, 1, v. a. Orig. t. t. in the lang. of pub. law, relig., and jurispr.,
I to give an official intimation, to make an official announcement or declaration of one's intentions (by means of a messenger, herald, etc.); to announce, intimate, declare, = nuntiando declarare; and with a foll. ut or merely the subjunctive, to intimate, order, command (for syn. cf.: edico, indico, narro, nuntio, refero, defero, renuntio, enuntio, dico).
I Prop.
   A Polit. lang.
   (a)    With acc.: ut omne bellum, quod denuntiatum indictumque non esset, id injustum esse atque impium judicaretur, Cic. Rep. 2, 17; so with indictum, id. ib. 2, 23 fin. (Fragm. ap. Isid. Orig. 18, 1, 3); id. Off. 1, 11, 36; cf.: quos senatus ad denuntiandum bellum miserat, id. Fam. 12, 24: utrum paucorum ea denuntiata an universae civitatis essent, Liv. 24, 37 fin.—
   (b)    With acc. and inf.: quod sibi Caesar denuntiaret, se Aeduorum injurias non neglecturum, etc., Caes. B. G. 1, 36, 6: cum se scire quae fierent denuntiaret, id. ib. 5, 54; Liv. 45, 1 fin. et saep. —And with inf. alone: denuntiat centurionibus exsequi caedem, Tac. A. 11, 37.—
   (g)    With ut or ne: Gaditanos denuntiavisse Gallonio, ut sua sponte excederet Gadibus; si id non fecisset, sibi consilium capturos, Caes. B. C. 2, 20, 3; cf. Liv. 7, 31: nationibus denuntiare, uti auxilia mittant, Caes. B. G. 6, 10; cf.: per vicos urbesque, ut commeatus expedirent, Liv. 44, 26: simul denuntiavit ut essent animi parati, Caes. B. C. 3, 86 fin.: cf.: dictator magistro equitum denuntiavit, ut sese loco teneret, neu, etc., Liv. 8, 30; and so with ne, id. 9, 36 fin.; Vulg. Act. 4, 18.—
   (d)    With simp. subj.: (legati) denuntient Gallicis populis, multitudinem suam domi contineant, Liv. 39, 54 fin.; cf. Suet. Calig. 55: (Alcibiades) denuntiavit his (militibus), qui in stationibus erant, observarent lumen, etc., Front. Strat. 3, 12, 1 al.—
   B In relig. lang.
   (a)    With acc.: quibus portentis magna populo Romano bella denuntiabantur, Cic. Div. 1, 43, 97: caedem Caesari evidentibus prodigiis, Suet. Caes. 81 init.; cf. id. Aug. 94; 96; Verg. A. 3, 366 al.—
   (b)    With ut: si quid tale acciderit, ut a deo denuntiatum videatur, ut exeamus e vita, Cic. Tusc. 1, 49, 118.—
   C In jurid. lang.
   (a)    Alicui testimonium, to summon a witness: si accusator voluerit testimonium eis denuntiare, Cic. Rosc. Am. 38, 110 (cf.: denuntiatio testimonii, id. Fl. 6, 14); so, testibus: quoniam duo genera sunt testium, aut voluntariorum aut eorum, quibus in judiciis publicis lege denuntiatur, Quint. 5, 7, 9; cf. ib. § 15; Plin. Ep. 6, 5, 2.—Absol.: non denuntiavi, Cic. Fl. 15, 35.—
   (b)    To give notice of a suit or process, Dig. 5, 3, 20, § 6 fin.: de isto fundo, Cic. Caecin., 32, 95: in foro denuntiat fundum illum suum esse, id. ib. 7, 19.—
   (g)    Litem denuntiare, to summon for immediate trial (late Lat.), Symm. Ep. 10, 52; Aur. Vict. Caes. 16, 11.—
II Transf. beyond the technical sphere, to announce, intimate, declare; to denounce, menace, threaten; with ut, or merely the subjunct., to intimate, order, command. —
   A Of personal subjects.
   (a)    With acc.: ille inimicitias mihi denuntiavit, Cic. Phil. 5, 7, 19; cf.: populo Romano servitutem, id. ib. 5, 8, 21: proscriptionem, caedem, direptionem, id. Sest. 20, 46; cf. id. ib. 17 fin.; id. Mur. 24 fin. et saep.: oculis et aspectu vim tribuniciam, id. Agr. 2, 5, 13; id. Att. 13, 12, 3.—
   (b)    With acc. and inf.: Sex. Alfenus denuntiat, sese procuratorem esse, Cic. Quint. 6, 27; cf. id. Phil. 6, 3 (with testificor and ante praedico): cum se ad omnia, de quibus quisque audire vellet esse paratum denuntiaret, id. de Or. 1, 22, 103; id. Rep. 3, 11 fin. et saep.—
   (g)    With a relative clause: denuntiasti homo adulescens, quid de summa reipublicae sentires, Cic. Planc. 22.—
   (d)    With ut: mihi Lupus noster subito denuntiavit, ut ad to scriberem, Cic. Fam. 11, 25.—（ε) With simple subjunctive, = moneo, praedico, ante denuntio, abstineant, etc., Cic. Verr. 1, 12 fin.—（ζ) With de: de isto fundo, Cic. Caecin. 32 fin.—（η) Absol.: monente et denuntiante te, Cic. Fam. 4, 3; id. Quint. 17. —
   B Of subjects not personal, to give notice, make known, signify, indicate: terra continens adventus hostium multis indiciis ante denuntiat, Cic. Rep. 2, 3: illa arma non periculum nobis sed praesidium denuntiant, id. Mil. 1, 3: si ante exortum nubes globabuntur, hiemem asperam denuntiabunt, etc., Plin. 18, 35, 78, § 344: caeruleus (color) pluviam denuntiat, igneus euros, Verg. G. 1, 453: hoc juncti boves, hoc paratus equus, hoc data arma denuntiant, Tac. G. 18 fin.: arbor statim pestem denuntians, Plin. 13, 22, 38, § 118.