denuntio

Latin > English (Lewis & Short)

dē-nuntĭo: (-cĭo), āvi, ātum, 1, v. a. Orig. t. t. in the lang. of pub. law, relig., and jurispr.,
I to give an official intimation, to make an official announcement or declaration of one's intentions (by means of a messenger, herald, etc.); to announce, intimate, declare, = nuntiando declarare; and with a foll. ut or merely the subjunctive, to intimate, order, command (for syn. cf.: edico, indico, narro, nuntio, refero, defero, renuntio, enuntio, dico).
I Prop.
   A Polit. lang.
   (a)    With acc.: ut omne bellum, quod denuntiatum indictumque non esset, id injustum esse atque impium judicaretur, Cic. Rep. 2, 17; so with indictum, id. ib. 2, 23 fin. (Fragm. ap. Isid. Orig. 18, 1, 3); id. Off. 1, 11, 36; cf.: quos senatus ad denuntiandum bellum miserat, id. Fam. 12, 24: utrum paucorum ea denuntiata an universae civitatis essent, Liv. 24, 37 fin.—
   (b)    With acc. and inf.: quod sibi Caesar denuntiaret, se Aeduorum injurias non neglecturum, etc., Caes. B. G. 1, 36, 6: cum se scire quae fierent denuntiaret, id. ib. 5, 54; Liv. 45, 1 fin. et saep. —And with inf. alone: denuntiat centurionibus exsequi caedem, Tac. A. 11, 37.—
   (g)    With ut or ne: Gaditanos denuntiavisse Gallonio, ut sua sponte excederet Gadibus; si id non fecisset, sibi consilium capturos, Caes. B. C. 2, 20, 3; cf. Liv. 7, 31: nationibus denuntiare, uti auxilia mittant, Caes. B. G. 6, 10; cf.: per vicos urbesque, ut commeatus expedirent, Liv. 44, 26: simul denuntiavit ut essent animi parati, Caes. B. C. 3, 86 fin.: cf.: dictator magistro equitum denuntiavit, ut sese loco teneret, neu, etc., Liv. 8, 30; and so with ne, id. 9, 36 fin.; Vulg. Act. 4, 18.—
   (d)    With simp. subj.: (legati) denuntient Gallicis populis, multitudinem suam domi contineant, Liv. 39, 54 fin.; cf. Suet. Calig. 55: (Alcibiades) denuntiavit his (militibus), qui in stationibus erant, observarent lumen, etc., Front. Strat. 3, 12, 1 al.—
   B In relig. lang.
   (a)    With acc.: quibus portentis magna populo Romano bella denuntiabantur, Cic. Div. 1, 43, 97: caedem Caesari evidentibus prodigiis, Suet. Caes. 81 init.; cf. id. Aug. 94; 96; Verg. A. 3, 366 al.—
   (b)    With ut: si quid tale acciderit, ut a deo denuntiatum videatur, ut exeamus e vita, Cic. Tusc. 1, 49, 118.—
   C In jurid. lang.
   (a)    Alicui testimonium, to summon a witness: si accusator voluerit testimonium eis denuntiare, Cic. Rosc. Am. 38, 110 (cf.: denuntiatio testimonii, id. Fl. 6, 14); so, testibus: quoniam duo genera sunt testium, aut voluntariorum aut eorum, quibus in judiciis publicis lege denuntiatur, Quint. 5, 7, 9; cf. ib. § 15; Plin. Ep. 6, 5, 2.—Absol.: non denuntiavi, Cic. Fl. 15, 35.—
   (b)    To give notice of a suit or process, Dig. 5, 3, 20, § 6 fin.: de isto fundo, Cic. Caecin., 32, 95: in foro denuntiat fundum illum suum esse, id. ib. 7, 19.—
   (g)    Litem denuntiare, to summon for immediate trial (late Lat.), Symm. Ep. 10, 52; Aur. Vict. Caes. 16, 11.—
II Transf. beyond the technical sphere, to announce, intimate, declare; to denounce, menace, threaten; with ut, or merely the subjunct., to intimate, order, command. —
   A Of personal subjects.
   (a)    With acc.: ille inimicitias mihi denuntiavit, Cic. Phil. 5, 7, 19; cf.: populo Romano servitutem, id. ib. 5, 8, 21: proscriptionem, caedem, direptionem, id. Sest. 20, 46; cf. id. ib. 17 fin.; id. Mur. 24 fin. et saep.: oculis et aspectu vim tribuniciam, id. Agr. 2, 5, 13; id. Att. 13, 12, 3.—
   (b)    With acc. and inf.: Sex. Alfenus denuntiat, sese procuratorem esse, Cic. Quint. 6, 27; cf. id. Phil. 6, 3 (with testificor and ante praedico): cum se ad omnia, de quibus quisque audire vellet esse paratum denuntiaret, id. de Or. 1, 22, 103; id. Rep. 3, 11 fin. et saep.—
   (g)    With a relative clause: denuntiasti homo adulescens, quid de summa reipublicae sentires, Cic. Planc. 22.—
   (d)    With ut: mihi Lupus noster subito denuntiavit, ut ad to scriberem, Cic. Fam. 11, 25.—（ε) With simple subjunctive, = moneo, praedico, ante denuntio, abstineant, etc., Cic. Verr. 1, 12 fin.—（ζ) With de: de isto fundo, Cic. Caecin. 32 fin.—（η) Absol.: monente et denuntiante te, Cic. Fam. 4, 3; id. Quint. 17. —
   B Of subjects not personal, to give notice, make known, signify, indicate: terra continens adventus hostium multis indiciis ante denuntiat, Cic. Rep. 2, 3: illa arma non periculum nobis sed praesidium denuntiant, id. Mil. 1, 3: si ante exortum nubes globabuntur, hiemem asperam denuntiabunt, etc., Plin. 18, 35, 78, § 344: caeruleus (color) pluviam denuntiat, igneus euros, Verg. G. 1, 453: hoc juncti boves, hoc paratus equus, hoc data arma denuntiant, Tac. G. 18 fin.: arbor statim pestem denuntians, Plin. 13, 22, 38, § 118.

Latin > French (Gaffiot 2016)

dēnūntĭō,⁹ āvī, ātum, āre, tr.,
1 porter à la connaissance, notifier : ut omne bellum, quod denuntiatum indictumque non esset, id injustum esse atque impium judicaretur Cic. Rep. 2, 31, que toute guerre, qui n’aurait pas été notifiée et déclarée, fût réputée injuste et impie ; alicui testimonium denuntiare Cic. Verr. 2, 2, 65, notifier à qqn d’être témoin, l’appeler en témoignage