ἁλής: Difference between revisions

|Definition=ές, Ion., = Att. [[ἁθρόος]], <span class="sense"><span class="bld">A</span> [[thronged]], [[crowded]], [[in a mass]], πολλὰ ἁλέα <span class="bibl">Hp.<span class="title">Mul.</span>1.5</span>, cf. <span class="bibl">Hdt.1.133</span>; ὡς ἁλέες εἴησαν οἱ Ἕλληνες <span class="bibl">Hdt.9.15</span>, cf. <span class="bibl">7.104</span>, al.: sg. with collective nouns, ἁ. γενομένη πᾶσα ἡ Ἑλλάς <span class="bibl">7.157</span>; <b class="b3">ἁ. ἐὼν ὁ στρατός</b> ib.<span class="bibl">236</span>; <b class="b3">ἁ. τροφή, αἷμα</b>, <span class="bibl">Hp.<span class="title">Vict.</span>2.45</span>, <span class="bibl"><span class="title">Morb.</span> 2.4</span>. Adv. <b class="b3">-έως</b> prob. in <span class="bibl">Hp.<span class="title">Mul.</span>1.36</span>: neut. pl.as Adv., ἐκχέουσιν τὸ οὖρον ἁλέα <span class="bibl">Aret.<span class="title">SD</span>2.2</span>. [ᾱ, <span class="bibl">Call.<span class="title">Fr.</span>86</span>; <b class="b3">ἀλέα λέσχην</b> is [[varia lectio|v.l.]] <span class="bibl">Hes. <span class="title">Op.</span> 493</span>.] (<b class="b2">sṃ</b>-[[ϝαλής]], cf. [[ϝαλῆναι]].)</span>

|btext=ής, ές :<br />rassemblé, réuni en corps compact.<br />'''Étymologie:''' DELG cf. [[ἅλις]].

{{DGE

|dgtxt=-ές<br /><br /><b class="num">• Alolema(s):</b> ἄλης Hp.<i>Mul</i>.1.5; ἀλής Dam.<i>in Phlb</i>.236<br /><br /><b class="num">• Prosodia:</b> [ᾱ-]<br /><br /><b class="num">• Morfología:</b> [plu. neutr. no contr. ἄλεα Hp.l.c.]<br /><b class="num">1</b> en plu. [[reunido]], [[agrupado]], [[todo junto]], [[en masa]] πολλὰ ἄλεα Hp.l.c., ὡς ἁλέες εἴησαν οἱ Ἕλληνες Hdt.9.15, cf. 7.104, Call.<i>Fr</i>.191.9, χρέωνται, ἐπιφορήμασι δὲ πολλοῖσι καὶ οὐκ ἁλέσι se sirven de muchos postres, pero no todos juntos</i> Hdt.1.133<br /><b class="num">•</b>sg. c. colect. o nombres de masa ἁ. πάσα ἡ [[Ἑλλάς]] Hdt.7.157, στρατός Hdt.7.236, τροφή Hp.<i>Vict</i>.2.45, τὸ φλέγμα καὶ ἡ χολή Hp.<i>Morb</i>.2.2, [[αἷμα]] Hp.<i>Morb</i>.2.4<br /><b class="num">•</b>como etim. de ἀλήθεια: παρὰ γὰρ τὸ «θεῖον ἀλὲς» ... ἔστι δὲ ἀλὲς μὲν τὸ συνηθροισμένον Dam.<i>in Phlb</i>.236.<br /><b class="num">2</b> adv. ἀλέως [[abundantemente]] ὑπὸ τοῦ αἵματος ἀλέως [[ἐξαπίνης]] κατελθόντος por la sangre que brota abundantemente de repente</i> Hp.<i>Mul</i>.1.36.<br /><br /><b class="num">• Etimología:</b> De *<i>°Hu̯°l</i>- > αϝαλ- > λ-; cf. [[ἅλις]] y [[ἀολλής]].

|mltxt=[[ἁλής]], -ὲς (Α)<br />συναθροισμένος, συγκεντρωμένος, [[αθρόος]]<br />το ουδέτερο <i>ἁλέα</i> ως επίρρ.<br />αθρόα, συγκεντρωτικά.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Ιωνικός [[τύπος]] επιθέτου, [[συνώνυμος]] με το αττ. <i>ἁθρόος</i>. Μορφολογικά το επίθ. [[είναι]] συγγενές με το αιολ. [[ἀολλής]] «συναθροισμένος συγκεντρωμένος» [[καθώς]] και με τον αβέβαιης σημασίας επιρρηματ. τ. <i>αFλανέως</i>. που απαντά σε [[επιγραφή]] της Ολυμπίας του 6ου π. Χ. αιώνα (<b>[[πρβλ]].</b> και τον επιρρηματ. τ. του Ησυχίου [[ἀλανέως]] «ολοσχερώς»). Η μορφολογική [[συγγένεια]] τών τ. [[ἁλής]], <i>ἀολλὴς</i> καί <i>αFλανέως</i> οδηγεί στην [[υπόθεση]] ενός αρχικού τ. <i>ἁ</i>-<i>Fl</i>-<i>νής</i>, απ' όπου με τη διαφορετική [[κατά]] διαλέκτους [[αντιπροσώπευση]] του <i>l</i> (του φωνηεντικού λ.) -<i>αλ</i>-, -<i>ολ</i>-, -<i>λα</i>- προήλθαν αντίστοιχα οι λ. [[ἁλής]], <i>ἀολλὴς</i> καί [[ἀλανέως]]. Ειδικότερα το επίθ. <i>ἁλὴς</i> [[είναι]] πιθ. να προέρχεται και από αρχικό τ. <i>ἁFελ</i>-<i>νὴς</i> (<i>με</i> σίγηση του ενδοφωνηεντικού <i>F</i>, [[συναίρεση]] των -<i>αε</i>- σε <i>ᾶ</i>, [[αφομοίωση]] -<i>λν</i>- > <i>λλ</i> και [[απλοποίηση]]). Εξάλλου η [[κατάληξη]] –<i>νὴς</i> πιθ. να προήλθε από τ. ουδετέρου <i>Fελ</i>-<i>νος</i> (Πρβλ. <i>ἔθ</i>-<i>νος</i>, <i>κτῆ</i>-<i>νος</i>, <i>σμῆ</i>-<i>νος</i> <b>κ.λπ.</b>). Σημειώνουμε ότι η ρ. -<i>Fελ</i> απαντά και στο ρ. [[εἴλω]] (αορ. [[ἀλῆναι]]) «[[στρίβω]], [[συμπιέζω]], ωθώ, [[συνωθώ]]», [[καθώς]] και στο επίρρ. [[ἅλις]] «[[κατά]] σωρούς, [[σωρηδόν]]». Το αρκτικό ἁ- της ομάδας αυτής τών λ. θεωρείται [[συνήθως]] ως αθροιστικό και ανάγεται στο ΙΕ <i>sm</i>-. Κατά τον τρόπο αυτό ερμηνεύεται η δάσυνση του επιθ. [[ἁλής]]. Προβλήματα αντιθέτως δημιουργεί το ότι παράγωγες λ. (<b>[[πρβλ]].</b> <i>ἀλία</i> «[[συγκέντρωση]]», <i>ἀλιάσσιος</i> <b>βλ.</b> [[ἀλίασσις]]) ψιλούνται [[συνήθως]] στη δωρική διάλεκτο, όπου κατ' εξοχήν δηλώνεται η [[δασύτητα]] (<i>h</i>). Παρεκτεταμένος τ. του επιθ. <i>ἁλὴς</i> [[είναι]] και η αττ. λ. [[ἡλιαία]] (δωρ. <i>ἀλιαία</i>) «[[συγκέντρωση]] (δικαστών)», «λαϊκό δικαστήριο». Το <i>ἡ</i>- του [[ἡλιαία]], από [[τροπή]] του αρκτικού μακρού <i>ᾱ</i> του επιθ. <i>ἁλὴς</i> καί δάσυνση στην αττική διάλεκτο, δεν ερμηνεύεται εύκολα. Το -<i>η</i>- (και ίσως η [[δασεία]]) [[είναι]] πιθανόν να οφείλεται σε παρετυμολογική [[σύνδεση]] με το ουσ. [[ἥλιος]].<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> <b>αρχ.</b> [[ἁλία]], [[ἁλίζω]], [[ἡλιαία]].

|lsmtext='''ἁλής:''' [ᾱ], -ές ([[εἴλω]], πρβλ. [[ἀολλής]]), Ιων. [[λέξη]] ισοδύν. με την Αττ. <i>ἀθρόας</i>, συγκεντρωμένος, συναθροισμένος, [[πυκνός]], [[γεμάτος]] κόσμο, συσσωρευμένος [[μεμιάς]], Λατ. [[confertus]], σε Ησίοδ., Ηρόδ.· [[είτε]] στον πληθ., ὡς ἁλέες [[εἴησαν]] οἱ Ἕλληνες, [[είτε]] με περιληπτικά ουσιαστικά, ἁλὴς γενομένη [[πᾶσα]] ἡ [[Ἑλλάς]], στον ίδ.

|etymtx=([[ἀλής]])<br />Grammatical information: adj.<br />Meaning: [[thronged]], [[crowded]] (Hdt.).<br />Other forms: The spiritus asper is uncertain: it is regular in [[ἁλής]], but not for Dor. [[ἀλία]].<br />Derivatives: [[ἁλίη]], Dor. [[ἀλία]] [[assembly of people]]. From it Dor. [[ἀλιαία]] <b class="b2">id.</b>, Att. [[ἡλιαία]]. The <b class="b3">ἡ-</b> in Att. [[ἡλιαία]] must be false Ionicism of a Dorian loanword (influence of [[ἥλιος]]?); s. Ed. Meyer Philol. 48, 187.<br />Origin: IE [Indo-European] [1138] <b class="b2">*uel-</b> <b class="b2">press (together)</b><br />Etymology: Aeol. [[ἀολλής]] has the same meaning; if it is identical, they may go back to <b class="b3">*ἁ-Ϝαλνής</b> resp. <b class="b3">*ἀ-Ϝολνής</b>, with [[α]] copulativum (<b class="b2">*sm̥-</b>) and <b class="b2">*-ul̥n-</b>. <b class="b3">ἀλανέως ὁλοσχερῶς</b>, [[Ταραντῖνοι]] H. and [[αϜλανεως]] (meaning uncertain, Elis) might also be the same word. A hapax is [[ἀελλής]], Γ 13 (full grade would be regular). One supposes a noun <b class="b3">*Ϝέλ-νος</b> [[Gedränge]], [[Menge]], suffix as in [[ἔθνος]], [[σμῆνος]] (Chantr. Form. 420), which would belong to [[εἴλω]], q.v. Cf. [[ἅλις]], [[ἀολλής]].

|mdlsjtxt=[[εἴλω]], cf. [[ἀολλής]]; ionic [[word]] equiv. to [[attic]] [[ἀθρόος]],]<br />[[assembled]], [[thronged]], in a [[mass]], all at [[once]], Lat. [[confertus]], Hes., Hdt.; [[either]] in pl., ὡς ἁλέες [[εἴησαν]] οἱ Ἕλληνες, or with [[collective]] nouns, ἁλὴς γενομένη [[πᾶσα]] ἡ [[Ἑλλάς]] Hdt.

{{elnl

|elnltext=[[ἁλής]] -ές, Ion. [~ [[ἅλις]]<br /><b class="num">1.</b> verzameld, verenigd.<br /><b class="num">2.</b> opeengepakt.

|ftr='''ἁλής''': (ἀ̄λής)<br />{hālḗs}<br />'''Meaning''': [[versammelt]], [[zusammengedrängt]] (ion.).<br />'''Derivative''': Denominatives Verb [[ἁλίζω]] [[versammeln]] (ion. poet.). Abstraktbildung [[ἁλίη]], dor. ἀλία ‘(Volks)versammlung’. Erweiterte Form dor. ἀλιαία ib., att. [[ἡλιαία]] ‘Versammlung (der Richter), Volksgericht, Gerichtshof’ (zum Anlaut vgl. unten). — Davon [[ἡλιάζομαι]] [[in der [[ἡλιαία]] sitzen]] (Ar.) mit [[ἡλιαστής]] (dor. ἀλ-) [[Volksrichter]], falls nicht direkt vom Nomen nach Muster von [[δικαστής]] (von [[δικάζω]], aber auch auf [[δίκη]] bezüglich) u. a.; Adj. [[ἡλιαστικός]]. — Nomina actionis: [[ἡλίασις]] [[das Sitzen im Volksgericht]], [[Gerichtsamt]] (att.), ἁλίασσις (Tegea) [[Versammlung]]; [[ἁλίασμα]] Bed. unklar (Gela). Ein urspr. Nomen agentis ist ἁλιακτήρ· [[τόπος]] ἐν ᾧ ἁθροίζονται οἱ Σικελοί H., viell. eig. Heroenname, s. Fraenkel Nom. ag. 1, 161. — Zu [[ἁλία]] auch der Monatsname [[Ἁλιαῖος]] (Dreros).<br />'''Etymology''' : In derselben Bedeutung wie [[ἁλής]] findet sich im Äolischen [[ἀολλής]] (s. d.). Falls ursprünglich identisch, müssen [[ἁλής]] auf *ἁϝαλνής und [[ἀολλής]] auf *ἀϝολνής zurückgeführt werden; zum Lautlichen Schwyzer 283. Zugrunde liegt dann ein Substantiv *ϝέλνος, wozu *ἁϝαλνής und *ἀϝολνής (mit α copulativum) die Schwundstufe (idg. ''l̥'') darstellen; eventuell kann diese Schwundstufe auch in das Substantiv eingedrungen sein. Eine andere Form der Schwundstufe liegt wahrscheinlich vor in [[ἀλανέως]]· [[ὁλοσχερῶς]] [[Ταραντῖνοι]] H. und in αϝλανεως Bed. unsicher (Elis). Hochstufe vielleicht erhalten in [[ἀελλής]]; vgl. indessen s. [[ἄελλα]]. — Das anlautende ἡ- in att. [[ἡλιαία]] usw. kann nur als falsche Ionisierung eines dorischen (argivischen) Lehnwortes verstanden werden, vielleicht im Anschluß an [[ἥλιος]]; s. Ed. Meyer Philol. 48, 187. — Das Substantiv *ϝέλνος [[Gedränge]], [[Menge]], mit demselben Suffix wie [[ἔθνος]], [[σμῆνος]] usw. gebildet (Chantraine Formation 420), gehört zu [[εἴλω]], s. d. Vgl. [[ἅλις]], [[ἀολλής]]. WP. 1, 295f. m. Lit., besonders Solmsen Unt. 285ff.<br />'''Page''' 1,71-72