Ask at the forum if you have an Ancient or Modern Greek query!

munio: Difference between revisions

From LSJ

L'amor che move il sole e l'altre stelleLove that moves the sun and the other stars

Dante Alighieri, Paradiso, XXXIII, v. 145
(Gf-D_6)
(3_8)
Line 4: Line 4:
{{Gaffiot
{{Gaffiot
|gf=(1) <b>mūnĭō</b>⁸ (arch. <b>mœnĭō</b>), īvī et ĭī, ītum, īre, tr.,<br /><b>1</b> faire un travail de terrassement, de maçonnerie : [[quod]] idoneum ad muniendum putarent, congererent Nep. Them. 6, 5, qu’ils rassemblassent tous les matériaux qu’ils jugeraient propres à la construction<br /><b>2</b> faire avec un travail de terrassement, de maçonnerie, construire : mœnia mœnire Pl. Mil. 228, construire un rempart ; [[castra]] munire Cæs. G. 1, 49, 2, faire un camp retranché, cf. Cæs. G. 2, 19, 5, etc. ; munitis castris Cæs. G. 1, 49, 5, le camp retranché étant achevé &#124;&#124; viam munire Cic. Mil. 17, construire une route ; itinera Nep. Hann. 3, 4, construire des chemins<br /><b>3</b> fortifier, garnir de fortification : locum Cæs. G. 1, 24, 3, fortifier un lieu ; [[castra]] altiore [[vallo]] Cæs. G. 5, 50, 5, fortifier le camp d’une palissade [[plus]] élevée ; Alpibus Italiam munierat [[natura]] Cic. Prov. 34, la nature avait donné à l’Italie les [[Alpes]] comme rempart &#124;&#124; locum muniunt [[undique]] parietes Sall. C. 55, 4, des murailles font de toutes parts une enceinte à ce lieu, il [[est]] entouré entièrement d’une muraille<br /><b>4</b> [fig.] <b> a)</b> abriter, protéger : [[spica]] [[contra]] [[avium]] [[morsus]] Cic. CM 51, protéger les épis contre la voracité des oiseaux ; [[turris]] munita ab omni ictu hostium Cæs. C. 2, 9, 6, tour protégée contre tous les coups de l’ennemi ; <b> b)</b> se munire ad [[aliquid]] Cic. Fam. 9, 18, 2, se fortifier contre qqch. ; se multorum [[benevolentia]] Cic. Fin. 2, 84, se faire un rempart de la bienveillance publique ; [[aliqua]] re se [[contra]] [[aliquam]] rem Cic. Fam. 4, 14, 3, se fortifier par qqch. contre qqch. ; <b> c)</b> [[sibi]] viam ad rem Cic. Verr. 2, 1, 64, se préparer la voie à qqch. ; accusandi viam alicui Cic. Mur. 48, préparer à qqn les moyens d’accuser. impf. munibat Virg. Mor. 61 ; munibant Apul. Mund. 26.<br />(2) <b>mūniō</b>, ōnis, m., sorte de pied métrique : *Cic. de Or. 1, 251.||viam munire Cic. Mil. 17, construire une route ; itinera Nep. Hann. 3, 4, construire des chemins<br /><b>3</b> fortifier, garnir de fortification : locum Cæs. G. 1, 24, 3, fortifier un lieu ; [[castra]] altiore [[vallo]] Cæs. G. 5, 50, 5, fortifier le camp d’une palissade [[plus]] élevée ; Alpibus Italiam munierat [[natura]] Cic. Prov. 34, la nature avait donné à l’Italie les [[Alpes]] comme rempart||locum muniunt [[undique]] parietes Sall. C. 55, 4, des murailles font de toutes parts une enceinte à ce lieu, il [[est]] entouré entièrement d’une muraille<br /><b>4</b> [fig.] <b> a)</b> abriter, protéger : [[spica]] [[contra]] [[avium]] [[morsus]] Cic. CM 51, protéger les épis contre la voracité des oiseaux ; [[turris]] munita ab omni ictu hostium Cæs. C. 2, 9, 6, tour protégée contre tous les coups de l’ennemi ; <b> b)</b> se munire ad [[aliquid]] Cic. Fam. 9, 18, 2, se fortifier contre qqch. ; se multorum [[benevolentia]] Cic. Fin. 2, 84, se faire un rempart de la bienveillance publique ; [[aliqua]] re se [[contra]] [[aliquam]] rem Cic. Fam. 4, 14, 3, se fortifier par qqch. contre qqch. ; <b> c)</b> [[sibi]] viam ad rem Cic. Verr. 2, 1, 64, se préparer la voie à qqch. ; accusandi viam alicui Cic. Mur. 48, préparer à qqn les moyens d’accuser. impf. munibat Virg. Mor. 61 ; munibant Apul. Mund. 26.<br />(2) <b>mūniō</b>, ōnis, m., sorte de pied métrique : *Cic. de Or. 1, 251.
|gf=(1) <b>mūnĭō</b>⁸ (arch. <b>mœnĭō</b>), īvī et ĭī, ītum, īre, tr.,<br /><b>1</b> faire un travail de terrassement, de maçonnerie : [[quod]] idoneum ad muniendum putarent, congererent Nep. Them. 6, 5, qu’ils rassemblassent tous les matériaux qu’ils jugeraient propres à la construction<br /><b>2</b> faire avec un travail de terrassement, de maçonnerie, construire : mœnia mœnire Pl. Mil. 228, construire un rempart ; [[castra]] munire Cæs. G. 1, 49, 2, faire un camp retranché, cf. Cæs. G. 2, 19, 5, etc. ; munitis castris Cæs. G. 1, 49, 5, le camp retranché étant achevé &#124;&#124; viam munire Cic. Mil. 17, construire une route ; itinera Nep. Hann. 3, 4, construire des chemins<br /><b>3</b> fortifier, garnir de fortification : locum Cæs. G. 1, 24, 3, fortifier un lieu ; [[castra]] altiore [[vallo]] Cæs. G. 5, 50, 5, fortifier le camp d’une palissade [[plus]] élevée ; Alpibus Italiam munierat [[natura]] Cic. Prov. 34, la nature avait donné à l’Italie les [[Alpes]] comme rempart &#124;&#124; locum muniunt [[undique]] parietes Sall. C. 55, 4, des murailles font de toutes parts une enceinte à ce lieu, il [[est]] entouré entièrement d’une muraille<br /><b>4</b> [fig.] <b> a)</b> abriter, protéger : [[spica]] [[contra]] [[avium]] [[morsus]] Cic. CM 51, protéger les épis contre la voracité des oiseaux ; [[turris]] munita ab omni ictu hostium Cæs. C. 2, 9, 6, tour protégée contre tous les coups de l’ennemi ; <b> b)</b> se munire ad [[aliquid]] Cic. Fam. 9, 18, 2, se fortifier contre qqch. ; se multorum [[benevolentia]] Cic. Fin. 2, 84, se faire un rempart de la bienveillance publique ; [[aliqua]] re se [[contra]] [[aliquam]] rem Cic. Fam. 4, 14, 3, se fortifier par qqch. contre qqch. ; <b> c)</b> [[sibi]] viam ad rem Cic. Verr. 2, 1, 64, se préparer la voie à qqch. ; accusandi viam alicui Cic. Mur. 48, préparer à qqn les moyens d’accuser. impf. munibat Virg. Mor. 61 ; munibant Apul. Mund. 26.<br />(2) <b>mūniō</b>, ōnis, m., sorte de pied métrique : *Cic. de Or. 1, 251.||viam munire Cic. Mil. 17, construire une route ; itinera Nep. Hann. 3, 4, construire des chemins<br /><b>3</b> fortifier, garnir de fortification : locum Cæs. G. 1, 24, 3, fortifier un lieu ; [[castra]] altiore [[vallo]] Cæs. G. 5, 50, 5, fortifier le camp d’une palissade [[plus]] élevée ; Alpibus Italiam munierat [[natura]] Cic. Prov. 34, la nature avait donné à l’Italie les [[Alpes]] comme rempart||locum muniunt [[undique]] parietes Sall. C. 55, 4, des murailles font de toutes parts une enceinte à ce lieu, il [[est]] entouré entièrement d’une muraille<br /><b>4</b> [fig.] <b> a)</b> abriter, protéger : [[spica]] [[contra]] [[avium]] [[morsus]] Cic. CM 51, protéger les épis contre la voracité des oiseaux ; [[turris]] munita ab omni ictu hostium Cæs. C. 2, 9, 6, tour protégée contre tous les coups de l’ennemi ; <b> b)</b> se munire ad [[aliquid]] Cic. Fam. 9, 18, 2, se fortifier contre qqch. ; se multorum [[benevolentia]] Cic. Fin. 2, 84, se faire un rempart de la bienveillance publique ; [[aliqua]] re se [[contra]] [[aliquam]] rem Cic. Fam. 4, 14, 3, se fortifier par qqch. contre qqch. ; <b> c)</b> [[sibi]] viam ad rem Cic. Verr. 2, 1, 64, se préparer la voie à qqch. ; accusandi viam alicui Cic. Mur. 48, préparer à qqn les moyens d’accuser. impf. munibat Virg. Mor. 61 ; munibant Apul. Mund. 26.<br />(2) <b>mūniō</b>, ōnis, m., sorte de pied métrique : *Cic. de Or. 1, 251.
}}
{{Georges
|georg=(1) mūnio<sup>1</sup> (archaist. [[moenio]]), īvī, u. iī, ītum, īre ([[moene]], [[moenia]]), I) [[mauern]], [[schanzen]], Mauern od. Schanzen [[aufführen]], [[undique]], [[quod]] idoneum ad muniendum putarent, congererent, Nep.: milites, [[qui]] muniendi gratiā [[vallum]] petierant, Auct. b. Afr.: [[utrimque]] summā vi muniunt et pugnant, Liv.: munientibus coria velaque iussit obtendi, Curt. – II) prägn., A) [[mauern]], mauernd [[aufbauen]], magna munit [[moenia]], Plaut. mil. 228: [[duovir]] [[urbis]] moeniundae, Corp. inscr. Lat. 10, 4876: mun. oppida, feste Städte [[gründen]], Hor. [[sat]]. 1, 3, 105: Albam longam, [[als]] feste [[Stadt]] [[gründen]], Verg. Aen. 1, 271. – B) [[etwas]] [[mit]] [[einer]] [[Mauer]], einem Bollwerke, [[einer]] [[Schanze]] [[befestigen]], [[verwahren]], [[verschanzen]], in [[Verteidigungszustand]] [[setzen]], 1) eig. u. übtr.: a) eig.: arcem, Nep.: palatium, Nep.: [[castra]], [[mit]] [[Wall]], [[Graben]] u. Palisaden [[umgeben]], Caes.: montem, Caes.: partem muri [[egregie]] munitam habebant, Liv. – m. Abl., locum [[muro]], Caes.: [[castra]] [[vallo]] fossāque, Caes.: [[omnia]] maceriā muniuntur, Plin. ep. – b) übtr., übh. [[verwahren]], [[decken]], [[bedecken]], [[schützen]], Alpibus Italiam munierat [[natura]], [[wie]] [[mit]] einem [[Bollwerk]] [[versehen]], Cic.: domum praesidiis, Cic.: se ligneis moenibus, Nep. – [[munito]] agmine incedere, gedecktem, Sall. – hortum ab incursu hominum, Colum.: [[quae]] (herbescens [[viriditas]]) [[contra]] [[avium]] minorum [[morsus]] munitur [[vallo]] aristarum, Cic.: hieme quaternis tunicis et tibialibus muniebatur, verwahrte, bedeckte [[sich]], Suet. – 2) bildl., [[verwahren]], in [[Verteidigungsstand]], in [[Sicherheit]] [[setzen]], [[sicherstellen]], [[decken]], [[hunc]] locum [[munio]], sichere mich [[von]] [[dieser]] [[Seite]], Cic.: m. [[imperium]], Nep.: multorum se benevolentiā tueri et munire, Cic.: [[munio]] me ad [[haec]] [[tempora]], Cic.: m. se [[contra]] perfidiam, Cic.: muniri [[adversus]] fraudes, Plin.: munire [[latus]] a domesticis hostibus, Curt. – suam meretriculis muniendis rem cogere, zur [[Versorgung]] [[von]] Buhldirnen, Plaut. – C) [[einen]] [[Weg]] usw. [[durch]] Auffüllen, Dämme usw. [[gangbar]] [[machen]], [[bahnen]], [[anlegen]], [[bauen]], viam, Cic. u.a.: itinera, Nep.: rupem, Liv. – [[ohne]] (aus dem Zshg. zu ergänzendes) Obj., muniendo fessi homines, Liv. – im Bilde, munire alci viam accusandi, [[sibi]] viam ad [[stuprum]], Cic.: munita ad consulatum [[via]], Cic.: u. so ut ad [[hoc]] [[nefarium]] [[facinus]] accederet, aditum [[sibi]] aliis sceleribus [[ante]] munivit, Cic. – / Synkop. Imperf. munibat, Ps. Verg. moret. 61. Epit. Illiad. 228: munibant, Apul. de mund. 26: [[Fut]]. munibis, Veget. mul. 1, 10, 5 ed. vulg. ([[Schneider]] munies).
}}
}}

Revision as of 09:29, 15 August 2017

Latin > English (Lewis & Short)

mūnĭo: (old form moenio, v. below), īvi or ĭi, ītum, 4 (
I fut. munibis for munies, Veg. Vet. 1, 10, 5), v. a. moenia, lit. to wall; hence, to build a wall around, to defend with a wall, to fortify, defend, protect, secure, put in a state of defence (class.).
I Lit.: arcem ad urbem obsidendam, Nep. Tim. 3, 3: palatium, Liv. 1, 7: locum, Caes. B. G. 1, 24, 3.—With abl.: Alpibus Italiam munierat ante natura, Cic. Prov. Cons. 14, 34: domum praesidiis, id. Cat. 1, 4, 10: castra vallo fossāque, with palisades and a trench, Caes. B. G. 2, 5: locum muro, id. ib. 29.—With a homogeneous object, prov.: magna moenis moenia, you are undertaking a great thing, Plaut. Mil. 2, 2, 73: duovir urbis moeniendae, Inscr. Orell. 7142.— Absol.: quod idoneum ad muniendum putarent, for fortifying, i. e. for use in the fortifications, Nep. Them. 6, 21; Hirt. B. G. 8, 31. —Also, to surround, guard, for the protection of other things: ignem ita munire ut non evagaretur, Mos. et Rom. Leg. Coll. 12, 7, 7.—
   B Transf.
   1    In gen., to defend, guard, secure, protect, shelter: Pergamum divinā moenitum manu, Plaut. Bacch. 4, 9, 2: hortum ab incursu hominum, Col. 11, 3, 2: spica contra avium morsūs munitur vallo aristarum, Cic. Sen. 15, 51: hieme quaternis tunicis et tibialibus muniebatur, he defended, protected, covered himself, Suet. Aug. 82. —
   2    To make a road, etc., i. e. to make passable by opening, repairing, or paving it: quasi Appius Caecus viam munierit, Cic. Mil. 7, 17: rupem, Liv. 21, 37: itinera, Nep. Hann. 3, 4: TEMPE MVNIVIT, Inscr. Orell. 587. —
II Trop.
   A To guard, secure, strengthen, support (cf.: fulcio, sustineo): meretriculis Muniendis rem cogere, to maintain, support, Plaut. Truc. 2, 2, 54 (dub.; Speng. moenerandis; v. munero).—Am strengthening myself: munio me ad haec tempora, Cic. Fam. 9, 18, 2: imperium, to secure, Nep. Reg. 2, 2: muniri adversus fraudes, to secure one's self, Plin. 37, 13, 76, § 198 (dub. moneri, Jahn): se contra ruborem, Tac. Agr. 45: se multorum benevolentiā, Cic. Fin. 2, 26, 84: se contra perfidiam, id. Fam. 4, 14, 3: aliquid auctoritate, Vell. 2, 127, 2: domum terrore, Plin. Pan. 48, 3.—
   B Munire viam, to make or open a way: haec omnia tibi accusandi viam muniebant, prepared the way for your accusation, Cic. Mur. 23, 48: sibi viam ad stuprum, id. Verr. 2, 1, 25, § 64.—Hence, mūnītus, a, um, P. a., defended, fortified, protected, secured, safe (class.): nullius pudicitia munita contra tuam cupiditatem et audaciam posset esse, Cic. Verr. 2, 5, 15, § 39.—Neutr. plur. munita as subst.: munita viāi, fortification or breastwork of the mouth (cf. Homer. ἕρκος ὀδόντων), the lips, Lucr. 3, 498.—Comp.: se munitiorem ad custodiendam vitam suam fore, Cic. Q. Fr. 2, 3, 3.—Sup.: munitissima castra, Caes. B. G. 4, 55.—Adv.: mūnītē, securely, safely (ante-class.): munitius, Varr. L. L. 5, § 141. Müll.
munĭo: ōnis, a false reading for nomionem, v. Orell. and Klotz, ad h. l.; Cic. de Or. 1, 59, 251.

Latin > French (Gaffiot 2016)

(1) mūnĭō⁸ (arch. mœnĭō), īvī et ĭī, ītum, īre, tr.,
1 faire un travail de terrassement, de maçonnerie : quod idoneum ad muniendum putarent, congererent Nep. Them. 6, 5, qu’ils rassemblassent tous les matériaux qu’ils jugeraient propres à la construction
2 faire avec un travail de terrassement, de maçonnerie, construire : mœnia mœnire Pl. Mil. 228, construire un rempart ; castra munire Cæs. G. 1, 49, 2, faire un camp retranché, cf. Cæs. G. 2, 19, 5, etc. ; munitis castris Cæs. G. 1, 49, 5, le camp retranché étant achevé || viam munire Cic. Mil. 17, construire une route ; itinera Nep. Hann. 3, 4, construire des chemins
3 fortifier, garnir de fortification : locum Cæs. G. 1, 24, 3, fortifier un lieu ; castra altiore vallo Cæs. G. 5, 50, 5, fortifier le camp d’une palissade plus élevée ; Alpibus Italiam munierat natura Cic. Prov. 34, la nature avait donné à l’Italie les Alpes comme rempart || locum muniunt undique parietes Sall. C. 55, 4, des murailles font de toutes parts une enceinte à ce lieu, il est entouré entièrement d’une muraille
4 [fig.] a) abriter, protéger : spica contra avium morsus Cic. CM 51, protéger les épis contre la voracité des oiseaux ; turris munita ab omni ictu hostium Cæs. C. 2, 9, 6, tour protégée contre tous les coups de l’ennemi ; b) se munire ad aliquid Cic. Fam. 9, 18, 2, se fortifier contre qqch. ; se multorum benevolentia Cic. Fin. 2, 84, se faire un rempart de la bienveillance publique ; aliqua re se contra aliquam rem Cic. Fam. 4, 14, 3, se fortifier par qqch. contre qqch. ; c) sibi viam ad rem Cic. Verr. 2, 1, 64, se préparer la voie à qqch. ; accusandi viam alicui Cic. Mur. 48, préparer à qqn les moyens d’accuser. impf. munibat Virg. Mor. 61 ; munibant Apul. Mund. 26.
(2) mūniō, ōnis, m., sorte de pied métrique : *Cic. de Or. 1, 251.

Latin > German (Georges)

(1) mūnio1 (archaist. moenio), īvī, u. iī, ītum, īre (moene, moenia), I) mauern, schanzen, Mauern od. Schanzen aufführen, undique, quod idoneum ad muniendum putarent, congererent, Nep.: milites, qui muniendi gratiā vallum petierant, Auct. b. Afr.: utrimque summā vi muniunt et pugnant, Liv.: munientibus coria velaque iussit obtendi, Curt. – II) prägn., A) mauern, mauernd aufbauen, magna munit moenia, Plaut. mil. 228: duovir urbis moeniundae, Corp. inscr. Lat. 10, 4876: mun. oppida, feste Städte gründen, Hor. sat. 1, 3, 105: Albam longam, als feste Stadt gründen, Verg. Aen. 1, 271. – B) etwas mit einer Mauer, einem Bollwerke, einer Schanze befestigen, verwahren, verschanzen, in Verteidigungszustand setzen, 1) eig. u. übtr.: a) eig.: arcem, Nep.: palatium, Nep.: castra, mit Wall, Graben u. Palisaden umgeben, Caes.: montem, Caes.: partem muri egregie munitam habebant, Liv. – m. Abl., locum muro, Caes.: castra vallo fossāque, Caes.: omnia maceriā muniuntur, Plin. ep. – b) übtr., übh. verwahren, decken, bedecken, schützen, Alpibus Italiam munierat natura, wie mit einem Bollwerk versehen, Cic.: domum praesidiis, Cic.: se ligneis moenibus, Nep. – munito agmine incedere, gedecktem, Sall. – hortum ab incursu hominum, Colum.: quae (herbescens viriditas) contra avium minorum morsus munitur vallo aristarum, Cic.: hieme quaternis tunicis et tibialibus muniebatur, verwahrte, bedeckte sich, Suet. – 2) bildl., verwahren, in Verteidigungsstand, in Sicherheit setzen, sicherstellen, decken, hunc locum munio, sichere mich von dieser Seite, Cic.: m. imperium, Nep.: multorum se benevolentiā tueri et munire, Cic.: munio me ad haec tempora, Cic.: m. se contra perfidiam, Cic.: muniri adversus fraudes, Plin.: munire latus a domesticis hostibus, Curt. – suam meretriculis muniendis rem cogere, zur Versorgung von Buhldirnen, Plaut. – C) einen Weg usw. durch Auffüllen, Dämme usw. gangbar machen, bahnen, anlegen, bauen, viam, Cic. u.a.: itinera, Nep.: rupem, Liv. – ohne (aus dem Zshg. zu ergänzendes) Obj., muniendo fessi homines, Liv. – im Bilde, munire alci viam accusandi, sibi viam ad stuprum, Cic.: munita ad consulatum via, Cic.: u. so ut ad hoc nefarium facinus accederet, aditum sibi aliis sceleribus ante munivit, Cic. – / Synkop. Imperf. munibat, Ps. Verg. moret. 61. Epit. Illiad. 228: munibant, Apul. de mund. 26: Fut. munibis, Veget. mul. 1, 10, 5 ed. vulg. (Schneider munies).