amicus

Latin > English (Lewis & Short)

ămīcus: (old form ămēcus, Paul. ex Fest. p. 15 Müll.), a, um, adj. amo,
I friendly, kind, amicable, favorable, inclined to, liking; constr. with dat., Zumpt, Gram. § 410: animo esse amico erga aliquem, Ter. Hec. 3, 3, 29; Cic. Fam. 1, 7, 3: tribuni sunt nobis amici, id. Q. Fr. 1, 2 fin.: homo amicus nobis jam inde a puero, Ter. Ad. 3, 3, 86: Pompeium tibi valde amicum esse cognovi, Cic. Fam. 1, 8, 5; id. Att. 9, 5: amicus non magis tyranno quam tyrannidi, Nep. Dion, 3, 2; id. Att. 9: male numen amicum, Verg. A. 2, 735; Ov. F. 3, 834: (Fortuna) amica varietati constantiam respuit, Cic. N. D. 2, 16: amica luto sus, fond of, Hor. Ep. 1, 2, 26.—Comp.: mihi nemo est amicior Attico, Cic. Att. 16, 16: amicior Cilicum aerariis quam nostro, id. ib. 7, 1, 6; id. Fam. 3, 2, 1.—Sup.: Deiotarum, fidelissimum regem atque amicissimum rei publicae nostrae, Cic. Att. 15, 2, 2: cum summi viri, tum amicissimi, id. Am. 2, 8: amicissimi viri, Suet. Caes. 1: successor conjunctissimus et amicissimus, Cic. Fam. 3, 3: hoc libro ad amicum amicissimus de amicitiā scripsi, id. Am. 1, 5; 23, 88 (but the comp. and sup. may sometimes be rendered as belonging to 2. amicus, a greater friend, the greatest friend, as in Cic. Att. 16, 16, and Am. 1, 5; so in Gr. βασιλεύς etc.).—
   B Of things, kindly, pleasing (mostly poet.; so Cic. rarely): nihil homini amico est opportuno amicius, Plaut. Ep. 3, 3, 44: secundum te nihil est mihi amicius solitudine, Cic. Att. 12, 15: portus intramus amicos, Verg. A. 5, 57: fessos opibus solatur amicis, id. ib. 5, 416: vento amico ferri, Ov. Tr. 1, 5, 17: per amica silentia lunae, Verg. A. 2, 255: amici imbres, id. G. 4, 115: sidus amicum, Hor. Epod. 10, 9: sol amicum tempus agens, bringing the welcome hour, id. C. 3, 6, 43: tempus fraudibus amicum, Stat. S. 5, 2, 39: brevitas postulatur, qui mihimet ipsi amicissima est, Cic. Quinct. 34.—*
   C Amicum est mihi (after the Gr. φίλον ἐστί μοι; in pure Lat., mihi cordi est, etc.); with inf., it pleases me, it accords with my feelings: nec dis amicum est nec mihi te prius Obire, Hor. C. 2, 17, 2.—Hence, adv., in a friendly manner, kindly, amicably.
   a Old form ămīcĭter, Pac. ap. Non. 510, 26; Plaut. Pers. 2, 3, 3.—
   b Class. form ămīcē: facis amice, Cic. Am. 2, 9: haec accipienda amice, id. ib. 24, 88; id. Fin. 1, 10; id. Off. 1, 26. —* Comp., Front. ad M. Caes. 1, 6.—Sup., Cic. Div. in Caecil. 9; Caes. B. C. 2, 17.
ămīcus: i, m. from amo, as φίλος from φιλέω, and from (
I gen. plur. amicūm, Ter. Heaut. prol. 24).
   A A friend; constr. with gen. or poss. adj.; v. Zumpt, Gram. § 410: est is (amicus) tamquam alter idem, Cic. Am. 21, 80 (cf. id. ib. 25, 92; id. Off. 1, 17): amicum qui intuetur, tamquam exemplar intuetur sui, id. Am. 7, 23: Non tam utilitas parta per amicum, quam amici amor ipse delectat, id. ib. 14, 51: Amicus certus in re incertā cernitur, Enn. ap. Cic. ib. 17, 64: boni improbis, improbi bonis amici esse non possunt, Cic. ib. 20, 74: ex omnibus saeculis vix tria aut quattuor nominantur paria amicorum, id. ib. 4, 15: tu ex amicis certis mi es certissimus, Plaut. Trin. 1, 2, 54 and 57: vetus verbum hoc est, Communia esse amicorum inter se omnia, Ter. Ad. 5, 4, 18: Respicis antiquum lassis in rebus amicum, Ov. P. 2, 3, 93: Alba tuus antiquissimus non solum amicus, verum etiam amator, Cic. Verr. 2, 3, 63 fin.: hospitis et amici mei M. Pacuvii fabula, id. Am. 7, 24: suis incommodis graviter angi non amicum sed se ipsum amantis est, of one loving not his friend, but himself, id. ib. 3, 10: ab amicis honesta petere, amicorum causā honesta facere, id. ib. 13, 44: paternus amicus ac pernecessarius, id. Fl. 6, 14: amicus novus, id. Am. 19, 67: vetus, id. ib.; Verg. A. 3, 82; Hor. S. 2, 6, 81; Ov. P. 1, 6, 53: amici ac familiares veteres, Suet. Tib. 55: aequaevus, Verg. A. 5, 452: ardens, id. ib. 9, 198: dulcis, Hor. S. 1, 3, 69; Ov. P. 1, 8, 31: carus, Hor. C. 4, 9, 51; Ov. Tr. 3, 6, 7: jucundus, Hor. S. 1, 3, 93: amici jucundissimi et omnium horarum, Suet. Tib. 42: amicus propior, Hor. Ep. 1, 9, 5: fidelis, id. ib. 2, 2, 1; Vulg. Eccli. 6, 14: fidus, Hor. Ep. 1, 5, 24: verus, Cic. Am. 21, 82; Vulg. Eccli. 25, 12: mendax, Hor. A. P. 425: secernere blandum amicum a vero, Cic. Am. 25, 95: memor, Ov. Tr. 5, 9, 33: summus, Ter. Phorm. 1, 1, 1: primus, Vulg. 1 Macc. 10, 65: amici tristes, Hor. C. 1, 7, 24: maesti, Ov. Tr. 1, 9, 5: dives, Hor. Ep. 1, 8, 24: inops, id. S. 1, 2, 5: inferioris ordinis amici, Cic. Am. 19, 69: communes amici, Cic. Fam. 5, 2: amice, salve! Ter. Eun. 3, 5, 12; so Cat. 55, 7; Verg. A. 6, 507; Hor. C. 2, 14, 6; and Vulg. Matt. 20, 13: magnanimi veritatis amici, Cic. Off. 1, 19: amicos parare, Ter. And. 1, 1, 39: amicos parare optimam vitae, ut ita dicam, supellectilem, Cic. Am. 15, 55: minus amicorum habens, Ter. Eun. 4, 6, 22: me unum atque unicum amicum habuit, Cat. 73, 6; amicos habere, Cic. Am. 11, 36; so Vulg. Prov. 22, 11: nos sibi amicos junget, Ter. Hec. 5, 2, 32; Hor. S. 1, 3, 54: amicum servare, id. ib.: amicum servare per durum tempus, Ov. P. 2, 6, 29: aliquo uti amico, to have one as a friend, Cic. de Or. 1, 14, 62; Hor. S. 1, 4, 96: sibi amicum facere, Vulg. Luc. 16, 9: amicum diligere, Verg. A. 9, 430; Vulg. Deut. 13, 6: amico inservire, Ter. Heaut. 3, 1, 8: amico parcere, Hor. S. 1, 4, 35: et monendi amici saepe sunt et objurgandi, Cic. Am. 24, 88: amico ignoscere, Hor. Ep. 2, 2, 110: angorem pro amico capere, Cic. Am. 13, 48: amici jacentem animum excitare, id. ib. 16, 59: amicum consolari, Ov. Tr. 5, 4, 41: amico orbatus, Cic. Am. 3, 10: amicum offendere, Hor. S. 1, 3, 73: non paucis munitus amicis, Ov. P. 2, 3, 25.—Also for patronus, patron, protector; so Horace of Mæcenas, Epod. 1, 2: amicus potens, powerful friend, id. C. 2, 18, 12; so, magnus, Juv. 3, 57; 6, 313: Suet. Aug. 56: valentissimi, id. ib. 35.—And for socius, companion: trepido fugam exprobravit amico, Ov. M. 13, 69.—
   B In polit. relations, a friend of the State (who was not always socius, an ally, but the socius was always amicus; cf. amicitia): Deiotarus ex animo amicus, unus fidelis populo Romano, Cic. Phil. 11, 13: socio atque amico regi, Liv. 37, 54; 7, 30 et saep.; Suet. Caes. 11.—
   C In and after the Aug. per., a counsellor, courtier, minister of a prince, Nep. Milt. 3, 2 Dähn.: fuerunt multi reges ex amicis Alexandri Magni, id. Reg. 3, 1; so Suet. Caes. 70, 72; 70, 79; id. Aug. 16; 17; 35; 56; 66; id. Calig. 19; id. Ner. 5; id. Galb. 7 al.; cf. Ernest. ad Suet. Excurs. XV.—Hence, ămī-ca, ae, f.
   A In bon. part., a female friend (very rare; cf. ἑταίρα in Hom., Aristoph., Plato): amicae, cognatae, Ter. Hec. 4, 2, 16: at haec amicae erunt, ubi, etc., id. ib. 5, 2, 24: Me (laedit) soror et cum quae dormit amica simul, Prop. 2, 6, 12: ibit ad adfectam, quae non languebit, amicam Visere, Ov. Am. 2, 2, 21; cf. Juv. 3, 12; 6, 353; 6, 455; 6, 481; so Inscr. Grut. 865, 17; 891, 4. —
   B In mal. part., = meretrix, a concubine, mistress, courtesan (esp. freq. in the comic poets; so in Gr. ἑταίρα com. in Att. usage): eum suus pater ab amicā abduxit, Naev. ap. Gell. 6, 8: mulierem pejorem quam haec amica est Phaedromi non vidi, Plaut. Curc. 5, 1, 3; so id. Trin. 3, 2, 25; 3, 4, 22; id. Cist. 2, 3, 28; id. Ep. 5, 2, 36; 5, 2, 39 al.: sive ista uxor sive amica est, Ter. And. 1, 3, 11; id. Heaut. 1, 1, 52; 1, 2, 15; 3, 3, 6; 4, 6, 15 et saep.; Cic. Att. 10, 10; Dig. 50, 16, 144.

Latin > French (Gaffiot 2016)

(1) ămīcus,⁸ a, um, ami : ut intellegat te et sibi amicum esse et multo amiciorem his meis litteris esse factum Cic. Fam. 13, 55, 2, [faire en sorte] qu’il comprenne que tu es son ami, mais que tu l’es devenu bien davantage encore grâce à cette lettre que je t’envoie ; homines mihi amicissimi Cic. de Or. 2, 15, des gens qui me sont très attachés ; amico animo Cic. Sest. 121, avec les sentiments d’un ami (avec un cœur d’ami)