proprius

Latin > English

proprius propria, proprium ADJ :: own, very own; individual; special, particular, characteristic

Latin > English (Lewis & Short)

prō̆prĭus: a, um, adj. etym. dub.; perhaps from root prae; cf. prope,
I not common with others, one's own, special, particular, proper (class.; cf.: peculiaris, privatus).
I In gen., opp. communis: nam virtutem propriam mortalibus fecit: cetera promiscue voluit communia habere, Varr. ap. Non. 361, 25: proprium et peculiare, Plin. 7, 25, 26, § 93: tria praedia Capitoni propria traduntur, to him for his own, Cic. Rosc. Am. 8, 21: proprio sumptu edere ludos, Tac. A. 1, 15: propriā pecuniā militem juvare, id. ib. 1, 71: basilicam propriā pecuniā firmare, id. ib. 3, 72 init.; id. H. 2, 84: propria impensa, Just. 12, 11, 1: propriis viribus, Liv. 2, 53: familia, id. 7, 9: libri, Hor S. 1, 10, 64: horreum, id. C. 1, 1, 9: proprio Marte, by his own bravery, Ov. P. 4, 7, 14.—With pron. poss. (class. and freq.): ut cum ademerit nobis omnia, quae nostra erant propria, ne lucem quoque hanc, quae communis est, eripere cupiat, all that belonged peculiarly to us, Cic. Rosc. Am. 52, 150: suā quādam propriā, non communi oratorum facultate, id. de Or. 1, 10, 44: ut redeas ad consuetudinem vel nostram communem vel tuam solius et propriam, Luc. ap. Cic. Fam. 5, 14, 3: omnia qui jubet esse communia, ne quis civis propriam aut suam rem ullam queat dicere, Cic. Rep 4, 5, 5; id. ap. Non. p. 362: suis propriis periculis parere commune reliquis otium, id. Rep. 1, 4, 7: quod (periculum) autem meum erat proprium, id. Fam. 2, 17, 7; id. Sest. 7, 15; calamitatem aut propriam suam aut temporum queri, Caes. B. C. 3, 20.—
   B Opp. alienus, etc., one's own, peculiar, special, characteristic, personal: tempus agendi fuit mihi magis proprium quam ceteris, Cic. Sull. 3, 9: reliquae partes quales propriae sunt hominis, id. Fin. 5, 12, 35: id non proprium senectutis est vitium, sed commune valetudinis, id. Sen. 11, 35: libertatem propriam Romani generis, id. Phil. 3, 11, 29: proprium id Tiberio fuit, Tac. A. 4, 19: ira, personal resentment, id. ib. 2, 55.—As subst.: prō̆prĭ-um, i, n.
   1    Lit., a possession, property: id est cujusque proprium, quo quisque fruitur atque utitur, Cic. Fam. 7, 30, 2: vivere de proprio, Mart. 12, 78, 2.—
   2    Trop., a characteristic mark, a sign, characteristic, etc., Cic. Off. 1, 1, 2; 2, 5, 17; Caes. B. G. 6, 23.—
II In partic., peculiar, extraordinary: nisi mihi fortuna proprium consilium extorsisset, Sent. ap. Cic. Fam. 10, 35, 1: superbo decreto addidit propriam ignominiam, Liv. 35, 33.—
   B Lasting, constant, permanent, perpetual (class.): illum amatorem tibi proprium futurum in vitā, Plaut. Most. 1, 3, 67; Att. ap. Non. 362, 5: nihil in vitā proprium mortali datum esse, Lucil. ib. 362, 15: alicui proprium atque perpetuum, Cic. Imp. Pomp. 16, 48: perenne ac proprium manere, id. Red. in Sen. 4, 9: parva munera diutina, locupletia non propria esse consueverunt, Nep. Thras. 4, 2; Hor. S. 2, 6, 5; cf. id. Ep. 2, 2, 172: deferens uni propriam laurum, id. C. 2, 2, 22; Verg. A. 6, 871: victoriam propriam se eis daturam, lasting, Hirt. B. Afr. 32.—Comp., Ov. M. 12, 284; id. P. 1, 2, 152; Liv. 4, 27, 3. —Hence, adv.: proprĭē.
   A Specially, peculiarly, properly, strictly for one's self (opp. communiter; class.): quod me amas, est tibi commune cum multis: quod tu ipse tam amandus es, id est proprie tuum, Cic. Fam. 9, 15, 1: promiscue toto (Campo Martio), quam proprie parvā parte frui malletis, for yourselves, individually, separately, id. Agr. 2, 31, 85.—
   B In partic.
   1    Particularly, in particular: neque publice neque proprie, Cic. Sest. 16, 37.—
   2    Especially, eminently, exclusively: mira sermonis, cujus proprie studiosus fuit, elegantia, Quint. 10, 1, 114; cf. Vell. 2, 9, 2.—
   C Properly, accurately, strictly speaking, in the proper (not tropical) sense: magis proprie nihil possum dicere, Cic. Phil. 2, 31, 77: illud quidem honestum, quod proprie vereque dicitur, id. Off. 3, 3, 13; Liv. 34, 32; 44, 22: uti verbo proprie, Gell. 9, 1, 8; 2, 6, 5; 7, 11, 2; 16, 5, 1.

Latin > French (Gaffiot 2016)

proprĭus,⁸ a, um,
1 qui appartient en propre, qu’on ne partage pas avec d’autres : tria prædia Capitoni propria traduntur Cic. Amer. 21, trois terres sont remises en toute propriété à Capito ; meis propriis periculis parere commune reliquis otium Cic. Rep. 1, 7, au prix de dangers courus par moi uniquement, assurer aux autres une tranquillité générale ; quod meum erat proprium ut... Cic. Fam. 2, 17, 7, ce qui était mon fait à moi personnellement, savoir de... ; populi Romani est propria libertas Cic. Phil. 6, 19, la liberté est le patrimoine des Romains, cf. Cic. Phil. 3, 29
2 propre, spécial caractéristique : id non proprium senectutis vitium est, sed commune valetudinis Cic. CM 35, c’est un défaut qui n’est pas le propre de la vieillesse, mais un caractère général de la mauvaise santé ; quod est oratoris proprium Cic. Off. 1, 2, ce qui est le propre de l’orateur ; viri propria maxime est fortitudo Cic. Tusc. 2, 43, le courage est surtout le propre de l’homme ; hoc proprium virtutis existimant finitimos cedere Cæs. G. 6, 23, 1, ce qui caractérise le courage à leurs yeux, c’est que les voisins s’en vont... ; quod est epistulæ proprium, ut... Cic. Q. 1, 1, 37, ce qui est le propre d’une lettre, à savoir de... || qui concerne en particulier, spécialement : tempus agendi fuit magis mihi proprium quam ceteris Cic. Sulla 9, l’opportunité de l’action me regardait plus particulièrement que les autres
3 verbum proprium : Cic. de Or. 3, 150, mot propre ; qui proprio nomine perduellis est Cic. Off. 1, 37, celui qui de son vrai nom est un perduellis [ennemi de guerre]
4 qui appartient constamment en propre = durable, stable, permanent : quod ut illi proprium ac perpetuum sit, optare Cic. Pomp. 48, souhaiter que ce bonheur lui soit en propre et constamment, cf. Cic. Sen. 9 ; Pl. Most. 224. compar. proprior Hil. Pict. Psalm. 118, 13 || superl. propriissimus Boet. Top. Arist. 1, 7.

Latin > German (Georges)

proprius, a, um (aus *pro-p(a)trios, also ›dem προπάτωρ gehörig, von ihm herstammend‹), jmdm. ausschließlich eigen, eigentümlich, mir (dir usw.) allein angehörig, I) eig., und zwar a) im Ggstz. zu communis (gemeinschaftlich), tria praedia vel nobilissima Capitoni propria traduntur, Cic.: propriis viribus consiliisque bella gerere, Liv.: ista calamitas communis est utriusque nostrûm, sed culpa mea propria est, Cic.: proprio sumptu ludos edere, Tac.: propriā pecuniā militem iuvare, Tac.: propriā impensā aes alienum omnium solvere, Iustin.: propriā morte obire, eines natürlichen Todes sterben, Ruf. Fest.: u. so propriā morte mori, Firm.: omnia ex proprio usu agere, eigennützig handeln, Vell. – oft mit dem Pronom. poss. verb., proprius et suus, suus et proprius, auch suus proprius, noster proprius, s. Jordan Cic. Caecin. p. 221. Moser und Osann Cic. de rep. 1, 7. – u. proprius aut suus, s. Cic. de rep. 4, 5. – b) im Ggstz. zu aliunde sumptus (entlehnt) u. alienus (einem anderen angehörig, fremd), assumpto aliunde uti bono, non proprio, non suo, Cic.: familia pr., Liv.: horreum pr., Hor.: cultello proprios purgare ungues, Hor.: et propria studia verecunde et aliena callide aestimare, Val. Max. – subst., proprium, iī, n., das Eigene, das Eigentum (Ggstz. alienum), Phaedr., Mart. u.a.: Plur., propria (das Eigentum) retinere, Amm.: ad propria remeare od. reverti, nach Hause zurückehren, Amm.
II) übtr.: A) im allg., einer einzelnen Person od. Sache eigen, a) eigentümlich, individuell, persönlich, charakteristisch, wesentlich, bei jmd. od. etwas gewöhnlich (Ggstz. communis, universus), at id non proprium est senectutis vitium, sed commune valetudinis, Cic.: sic enim est faciendum, ut contra universam naturam nihil contendamus, eā tamen conservatā propriam naturam sequamur, Cic.: libertas propria Romani et generis et nominis, Cic.: id quod primum atque huius imperii disciplinaeque maiorum proprium est, Cic. – mit Pronom. poss. verb., suā quādam propriā facultate (Ggstz. communi oratorum), Cic.: tua solius et propria consuetudo (Ggstz. nostra, communis), Luccei. in Cic. ep. – m. peculiaris verb., Caesari proprium et peculiare sit clementiae insigne, quod etc., Plin.: propria ac peculiaria huius urbis vitia, Tac. – m. vernaculus verb., haec propria ac vernacula vitia, Tac. – dah. proprium est alcis mit folg. Infin. od. ut u. Konj., es ist jmdm. od. einer Sache eigentümlich = das wesentliche Merkmal, -Kennzeichen jmds., es kennzeichnet jmd. od. etw., fuit hoc proprium populi Romani longe a domo bellare, Cic.: harum virtutum proprium est nihil extimescere, Cic.: Zeno censet artis maxime proprium esse creare et gignere, Cic.: hoc est epistulae proprium, ut is, ad quem scribitur de his rebus, quas ignorat, certior fiat, Cic. – b) besonder, ausschließlich, alleinig, ausdrücklich, nulla est enim in republica causa mea propria; tempus agendi fuit magis mihi proprium quam ceteris, Cic.: pabulatoribus praesidio p oprio (zum besonderen, alleinigen Schutze für die F.) flumen transisse, Caes.: u. so lex pr., Cic.: remedia pr., Scrib. Larg.: propria ipsius veneratio, Curt.: tribuni plebi, quasi proprii (alleinige) iudices et detensores, Eutr.: propriis nominibus incusant vallum, Tac.: offensus urbi propriā irā, hatte einen besonderen Groll auf die St., Tac.: superbo decreto addidit propriam ignominiam, Liv.: nisi fortuna mihi proprium consilium extorsisset, Lentul. in Cic. ep. – dah. c) v. Wörtern, einem Begriffe eigentümlich-, besonders beigelegt, eigentümlich, eigentlich, translatione utens discedebat a verbis propriis rerum ac suis, Cic.: u. so öfter verbum pr., Cic.: nomen pr., Cic. u. (Ggstz. tralaticium) Varro LL. u. (Ggstz. appellativum) Gramm. B) insbes., gleichs. als bleibendes Eigentum angehörig = bleibend, beständig, unvergänglich, a) v. Lebl., munera (Ggstz. diutina), Nep. u. Hor.: quies, Sisenn. fr.: voluptates, Ter.: nil esse proprium quoiquam, Ter. (u. so proprium est nihil, Corp. inscr. Lat. 1, 1010): neque quicquam ulli proprium in vita est, Acc. fr.: verb., quod ut illi proprium sit atque perpetuum optare debetis, Cic.: si illud de duobus consulibus perenne ac proprium manere potuisset, Cic. Vgl. die Auslgg. zu Ter. Andr. 4, 3, 1 (716) u. zu Hor. ep. 2, 2, 172. – b) v. Pers., amator, beständiger, zuverlässiger, Plaut. most. 225. – / Compar., uno verbo propriore usus, Sen. contr. 10, 33, 19 B. (Kießling proprio): propriore vocabulo, Hilar. in psalm. 118, 113.