Ask at the forum if you have an Ancient or Modern Greek query!

nomen

From LSJ

Ὁπόσον τῷ ποδὶ περρέχει τᾶς γᾶς, τοῦτο χάρις → Every inch of his stature is grace

Theocritus, Idylls, 30.3

Latin > English

nomen nominis N N :: name, family name; noun; account, entry in debt ledger; sake; title, heading

Latin > English (Lewis & Short)

nōmen: ĭnis (archaic form of
I gen. sing. NOMINVS, S. C. de Bacch. Corp. Inscr. Lat. 196, 8), n. for gnōmen, from root gno, whence gnosco, nosco, co-gnosco, a name, appellation (syn. vocabulum).
I Lit.: nomen est, quod unicuique personae datur, quo suo quaeque proprio et certo vocabulo appellatur, Cic. Inv. 1, 24, 134: imponere nova rebus nomina, id. Fin. 3, 1, 3: qui haec rebus nomina posuerunt, id. Tusc. 3, 5, 10: appellare aliquem nomine, id. de Or. 1, 56, 239: huic urbi nomen Epidamno inditum est, Plaut. Men. 2, 1, 37; cf. Liv. 7, 2, 6: Theophrastus divinitate loquendi nomen invenit, Cic. Or. 19, 62: lituus ab ejus litui, quo canitur, similitudine nomen invenit, id. Div. 1, 17, 30: ut is locus ex calamitate populi Romani nomen caperet, Caes. B. G. 1, 13 et saep.: ludi, Pythia de domitae serpentis nomine dicti, Ov. M. 1, 447: clari nominis vir, Vell. 2, 34, 4: nominis minoris vir, id. 2, 100, 5; cf. id. 2, 112, 2; 2, 103, 1: est mihi nomen, inditur mihi nomen, with nom.: cui saltationi Titius nomen est, Cic. Brut. 62, 225: eique morbo nomen est avaritia, id. Tusc. 4, 11, 24: canibus pigris ... Nomen erit pardus, tigris, leo, Juv. 8, 36.—With dat.: haec sunt aedes, hic habet: Lesbonico'st nomen, Plaut. Trin. 2, 2, 110: juventus nomen fecit Peniculo mihi, id. Men. 1, 1, 1: nam mihi est Auxilio nomen, id. Cist. 1, 3, 6: huic ego die nomen Trinummo facio, id. Trin. 4, 2, 1: nomen Arcturo est mihi, id. Rud. prol. 5: cantus cui nomen neniae, Cic. Leg. 2, 24, 62: puero ab inopiā nomen Egerio est inditum, Liv. 1, 34: est illis strigibus nomen, Ov. F. 6, 139.—With gen.: cujus nomen est Viventis, Vulg. Gen. 25, 11.—Rarely with ad: ut det nomen ad molas coloniam, Plaut. Ps. 4, 6, 38.—Nomen dare, edere, profiteri, ad nomina respondere, to give in one's name, be enrolled, enlist; to answer to one's name when summoned to military duty: ne nomina darent, Liv. 2, 24: nomina profiteri, id. 2, 24: nominis edendi apud consules potestas, id. 2, 24: virgis caesi, qui ad nomina non respondissent, id. 7, 4; also, dare nomen in conjurationem, to join the conspiracy, Tac. A. 15, 48: ab re nomen habet (terra), is named for, Liv. 38, 18, 4: quae (sapientia) divinarum humanarumque rerum cognitione hoc nomen apud antiquos adsequebatur, Cic. Tusc. 5, 3, 7: dea (Viriplaca) nomen hoc a placandis viris fertur adsecuta, Val. Max. 2, 1, 6.—Esp.: nomen accipere = nominari: turris quae nomen ab insulā accepit, Caes. B. C. 3, 112, 1; Quint. 3, 3, 13; Just. 1, 5, 1; Tac. A. 6, 37; 15, 74; Plin. Ep. 2, 10, 8.—
   2    In partic., the middle name of the three which every freeborn Roman had, as distinguished from the praenomen and cognomen. The nomen distinguished one gens from another, the cognomen one familia from another, and the praenomen one member of the familia from another, Quint. 7, 3, 27.—But sometimes nomen is used in the signif. of praenomen: id nomen (sc. Gaja), Cic. Mur. 12, 27.—So, too, in the signif. of cognomen: Sex. Clodius, cui nomen est Phormio, Cic. Caecin. 10, 27; cf.: tamquam habeas tria nomina, i. e. as if you were a Roman, Juv. 5, 127.—
   3    Esp. in phrase: sub nomine, under the assumed name: qui litteras exitiales Demetrio sub nomine Flaminini adtulerant, Liv. 40, 54, 9: sub nomine meo, Quint. 7, 2, 24: carmina sub alieno nomine edere, Suet. Aug. 55: multa vana sub nomine celebri vulgabantur, Tac. A. 6, 12; 13, 25; id. H. 1, 5; cf.: rogatio repente sub unius tribuni nomine promulgatur, Liv. 43, 16, 6; Suet. Aug. 29; Plin. Pan. 50, 5; cf. also II. B. infra.—
   4    A title of power or honor: imperatoris, Caes. B. C. 2, 32, 14.—
   5    In gram., a noun, Quint. 1, 4, 18; 1, 5, 42 et saep.—
   B Transf.
   1    Nomen alicu jus deferre, to bring an accusation against, to accuse a person: nomen alicujus de parricidio deferre, Cic. Rosc. Am. 10, 28: nomen recipere, to receive the accusation: palam de sellā ac tribunali pronuntiat: si quis absentem Sthenium rei capitalis reum facere vellet, sese ejus nomen recepturum: et simul, ut nomen deferret, etc., Cic. Verr. 2, 2, 38, § 94; cf. context.—
   2    A bond, note, a demand, claim, a debt: tituli debitorum nomina dicuntur praesertim in iis debitis, in quibus hominum nomina scripta sunt, quibus pecuniae commodatae sunt, Ascon. ap. Cic. Verr. 2, 1, 10, § 28: repromittam istoc nomine solutam rem futuram, Plaut. As. 2, 4, 48: si neque in tuas tabulas ullum nomen referres, cum tot tibi nominibus acceptum Curtii referrent, Cic. Verr. 2, 1, 39, § 102: qui tibi, ut ais, certis nominibus grandem pecuniam debuit, on good bonds, good security, id. Quint. 11, 38; cf.: egone hos digitos meos impellere potui, ut falsum perscriberent nomen? id. Rosc. Com. 1, 1: volo persolvere, ut expungatur nomen, ne quid debeam, Plaut. Cist. 1, 3, 40; so, solvere, Cic. Att. 6, 2, 7: expedire, exsolvere, id. ib. 16, 6, 3: nomina sua exigere, to collect one's debts, id. Verr. 2, 1, 10, § 28: hoc nomen, quod urget, nunc, cum petitur, dissolvere, id. Planc. 28, 68: transcribere in alium, Liv. 35, 7: qui venit ad dubium grandi cum codice nomen, comes with a huge ledger to sue for a doubtful debt, Juv. 7, 110.—
   b Nomina facere, in the case of written obligations, to set down or book the items of debt in the account-book: nomina se facturum, qua ego vellem die, Cic. Fam. 7, 23, 1: emit homo cupidus (Canius) tanti, quanti Pythius voluit et emit instructos: nomina facit (Pythius), negotium conficit, id. Off. 3, 14, 59: nomina facturi diligenter in patrimonium et vasa debitoris inquirimus, Sen. Ben. 1, 1, 2.—
   c Nomen locare, to offer as surety, Phaedr. 1, 16, 1 (dub.).—
   d Transf., an item of debt; and hence, a debtor: hoc sum assecutus, ut bonum nomen existimer, i. e. a good payer, Cic. Fam. 5, 6, 2: lenta nomina non mala, Sen. Ben. 5, 22, 1; cf. id. ib. 7, 29, 2; Col. 1, 7, 2.—
   3    A family, race, stock, people, nation: C. Octavium in familiam nomenque adoptavit, Suet. Caes. 83: Crispum C. Sallustius in nomen ascivit, Tac. A. 3, 30; Luc. 7, 584.—
   4    With national names: nomen Romanum, whatever is called Roman, i. e. the Roman dominion, nation, power; esp. of the army: gens infestissuma nomini Romano, Sall. C. 52, 24: CEIVIS ROMANVS NEVE NOMINVS LATINI NEVE SOCIVM QVISQVAM, etc., S. C. de Bacch.; so, concitatis sociis et nomine Latino, Cic. Rep. 1, 19, 31; 3, 29, 41: ubi deletum omnibus videretur nomen Romanum, Liv. 23, 6, 3: relicum Romani nominis, id. 22, 55, 5; 27, 33, 11; 1, 10, 3; cf. id. 9, 7, 1: Aeolio regnatas nomine terras, Sil. 14, 70: Volscūm nomen prope deletum est, Liv. 3, 8, 10: nomen Atheniensium tueri, Just. 5, 6, 9.—
   5    Poet.
   a A thing: infaustum interluit Allia nomen, Verg. A. 7, 717.—
   b A person: popularia nomina Drusos, Luc. 6, 759; 1, 311: nec fidum femina nomen, Tib. 3, 4, 61: in diversa trahunt unum duo nomina pectus, i. e. the love of a mother and sister, Ov. M. 8, 464; id. H. 8, 30.—
II Trop.
   A Name, fame, repute, reputation, renown (syn.: existimatio, fama): hujus magnum nomen fuit, Cic. Brut. 67, 238: nomen habere, id. ib. 69, 244: magnum in oratoribus nomen habere, id. Or. 6, 22: officere nomini alicujus, Liv. praef. § 3: et nos aliquod nomenque decusque Gessimus, Verg. A. 2, 89: nomen gerere, Lact. 1, 20, 3; 4, 29, 15 al.: multi Lydia nominis Romanā vigui clarior Iliā, Hor. C. 3, 9, 7: nomen alicujus stringere, Ov. Tr. 2, 350: homines nonnullius in litteris nominis, Plin Ep. 7, 20, 3: parentes, quorum maximum nomen in civitatibus est suis, Liv. 22, 22, 13.—Of ill repute, bad reputation: malum nomen (only rare and late Lat.): magis eligendum in paupertate nomen bonum quam in divitiis nomen pessimum, Hier. Com. Ep. Tit., Paris, 1546, p. 104 H.—
   2    Of inanimate things: ne vinum nomen perdat, Cato, R. R. 25: nec Baccho genus aut pomis sua nomina servat, Verg. G. 2, 240.—
   B A title, pretext, pretence, color, excuse, account, sake, reason, authority, behalf, etc.: alio nomine et aliā de causā abstulisse. Cic. Rosc. Com. 14, 40: legis agrariae simulatione atque nomine, id. Agr. 2, 6, 15: classis nomine pecuniam imperatam queruntur, id. Fl. 12, 27: haec a te peto amicitiae nostrae nomine, id. Fam. 12, 12, 3; 2, 1, 1: nomine sceleris conjurationisque damnati, id. Verr. 2, 5, 5, § 11: nomine neglegentiae suspectum esse, id. Fam. 2, 1, 1: quid exornamus philosophiam, aut quid ejus nomine gloriosi sumus? id. Tusc. 2, 14, 33: qui cum luxuriose viverent, non reprehenderentur eo nomine, id. Fin. 2, 7, 21: gratias boni viri agebant et tuo nomine gratulabantur, on your account, id. Phil. 1, 12, 30: Antonio tuo nomine gratias egi, on your behalf, id. Att. 1, 16, 16: legationes tuo nomine proficiscentes, id. Fam. 3, 8, 2: quem quidem tibi etiam suo nomine commendo, for his own sake, id. ib. 13, 21, 2: meo nomine, Tac. H. 1, 29: feminarum suarum nomine, id. G. 8: bellum populo Romano suo nomine indixit, Cic. Cat. 2, 6, 14: decretae eo nomine supplicationes, Tac. A. 14, 59; but: acceptā ex aerario pecuniā tuo nomine, on your responsibility, Cic. Q. Fr. 1, 3, 7.—
   C A name, as opposed to the reality: me nomen habere duarum legionum exilium (opp. exercitum habere tantum), Cic. Att. 5, 15, 1: Campani magis nomen ad praesidium sociorum, quam vires cum attulissent, Liv. 7, 29: nomen amicitia est, nomen inane fides, Ov. A. A. 1, 740.—
III In eccl. Lat.,
   1    Periphrastically: invocavit nomen Domini, Vulg. Gen. 13, 4: omnipotens nomen ejus, ib. Exod. 15, 3: psallam nomini Domini, ib. Psa. 7, 18: blasphemare nomen ejus, ib. Apoc. 13, 6.—
   2    Delegated power: in nomine tuo daemones eicimus, Vulg. Matt. 7, 22: in quo nomine fecistis, ib. Act. 4, 7: locuti sunt in nomine Domini, ib. Jacob. 5, 10.

Latin > French (Gaffiot 2016)

nōmĕn,⁵ ĭnis, n.,
1 nom, dénomination : alicui rei nomen imponere, ponere, dare Cic. Fin. 3, 3 ; Tusc. 3, 10 ; Inv. 1, 34 ; indere Liv. 7, 2, 6, mettre un nom sur qqch., donner un nom à qqch. ; appellare aliquem nomine Cic. de Or. 1, 239, appeler qqn par son nom ; alicui nomen imponere Liv. 35, 47, 5, donner un nom à qqn ; bonis nominibus (homines), bono nomine (homo) Cic. Div. 1, 102, (hommes) avec des noms heureux, (homme) avec un nom heureux ; omen nominis Cic. Scauro 30, l’heureux présage d’un nom ; nomen capere ex re, ab re Cæs. G. 1, 13, 7 ; C. 3, 112, 1, tirer son nom de qqch. ; habent nonnulla nomina Latina Cic. Verr. 2, 5, 112, ils portent quelques noms latins || mulier, Lamia nomine Cic. Verr. 2, 4, 59, une femme du nom de Lamia ; eunuchus nomine Pothinus Cæs. C. 3, 108, 1, un eunuque du nom de Pothin || ei saltationi Titius nomen est Cic. Br. 225, cette mimique porte le nom de Titius ; ei morbo nomen est avaritia Cic. Tusc. 4, 24, cette maladie a nom cupidité || nomen Arcturo est mihi Pl. Rud. 5, j’ai nom Arcturus [cf. eorum alteri Capitoni cognomen est Cic. Amer. 17, l’un des deux a pour surnom Capiton, cf. Cic. Verr. 2, 3, 74 ; 5, 16 ] || quæ voluptatis nomen habent Cic. Mur. 13, choses qui portent le nom de plaisir, cf. Cic. Off. 1, 63 ; direptioni cellæ nomen imponere Cic. Verr. 2, 3, 197, donner au pillage le nom de grenier [approvisionnement privé] ; poetæ nomen Cic. Arch. 19, le nom de poète ; nomen ipsum legatorum Cic. Phil. 5, 25, la seule appellation « députés » || nomen dare, edere, profiteri [ou en parl. de plus. nomina ], donner son nom, se faire inscrire pour l’enrôlement militaire : Cic. Phil. 7, 14 ; 5, 53 ; Liv. 2, 24, 7 ; dare nomen in conjurationem Tac. Ann. 15, 48, s’enrôler dans une conspiration ; ad nomen respondere Liv. 7, 4, 2, répondre à l’appel de son nom ; stipendium ad nomen singulis persolutum est Liv. 28, 29, 12, on leur paya à chacun leur solde par appel nominal
2 le nom [porté par la gens, intercalé entre le prænomen et le cognomen, c.-à-d. le nomen gentilicium ] || qqf. employé au lieu de cognomen, cf. Cic. Cæc. 27 || transposition du nomen et du cognomen : Cic. Mil. 8
3 titre : aliquem nomine imperatoris appellare Cæs. C. 2, 32, 14, donner à qqn le titre d’imperator, le proclamer imperator ; nomen honoris, non honorem adipisci Cic. Br. 281, obtenir le titre d’une charge, mais non la charge elle-même
4 [gramm.] nom : Quint. 1, 4, 18, etc. || mot, terme : carendi Cic. Tusc. 1, 87, le mot « carere » ; in hoc nomine Cic. Verr. 2, 4, 125, à propos de ce mot, quand on parla de ces objets
5 nom d’un peuple : nomen Romanum, le nom romain = puissance romaine, nation romaine, etc., cf. Cic. Phil. 3, 29 ; Sall. C. 52, 24 ; Liv. 23, 6, 3, etc. : nomen Latinum, ensemble des peuples portant le nom de Latins : Cic. Rep. 1, 31 ; 3, 41
6 nom, renom, célébrité : imperii nostri nomen Cic. Verr. 2, 4, 68, le renom de notre puissance ; nomen, magnum nomen habere Cic. Br. 244 ; Or. 22, avoir un nom, un grand renom ; tantum ejus in Syria nomen est Cic. Phil. 11, 35, tant il a de prestige en Syrie
7 abl. nomine avec détermination : a) par égard pour, à cause de : ab amicitia Q. Pompei meo nomine se removerat Cic. Læl. 77, il avait rompu à cause de moi avec Q. Pompée ; amicitiæ nostræ nomine Cic. Fam. 12, 12, 3, au nom de notre amitié, cf. Cic. Fam. 2, 1, 1 ; intellegitur nec... nec fortitudinem patientiamque laudari suo nomine Cic. Fin. 1, 49, on comprend que ni... ni le courage et la force de résistance ne sont loués pour eux-mêmes, cf. Cic. Fin. 2, 21 ; b) au titre de, sous couleur de, sous prétexte de : me nomine neglegentiæ suspectum tibi esse doleo Cic. Fam. 2, 1, 1, je souffre de t’être suspect au titre de négligence, d’être soupçonné par toi de négligence ; servorum dilectus habebatur nomine collegiorum Cic. Sest. 34, on enrôlait les esclaves sous prétexte de les former en collèges, cf. Cic. Fl. 27 ; Agr. 2, 15 ; honestis nominibus Sall. C. 38, 3, avec de beaux prétextes ; sub honesto patrum aut plebis nomine Sall. H. 1, 11, sous le couvert honorable de la défense du sénat ou de la plèbe ; c) au nom de : Antonio tuo nomine gratias egi Cic. Att. 1, 16, 16, j’ai remercié Antoine en ton nom, cf. Cic. Q. 1, 3, 7 ; Cat. 2, 14 ; illarum civitatum nomine Cic. Verr. 2, 3, 175, au nom de ces cités
8 le nom, opposé à la réalité : nomen duarum legionum habere Cic. Att. 5, 15, 1, avoir deux légions de nom, cf. Cic. Rep. 1, 51 ; Par. 17
9 [institutions] : a) deferre nomen alicujus de parricidio Cic. Amer. 64, déférer le nom de qqn en justice sous l’inculpation de parricide ; recipere Cic. Verr. 2, 2, 94, déclarer qqn recevable dans son accusation ; b) nom inscrit sur les livres de comptes de la maison au regard d’une somme prêtée ou empruntée, d’où nomen avec le sens de créance : nomen, nomina solvere, persolvere, dissolvere, expedire Cic. Att. 6, 2, 7 ; 16, 6, 3 ; Planc. 68, payer une dette, des dettes ; nomina sua exigere Cic. Verr. 2, 1, 28, faire rentrer des créances ; pecuniam sibi esse in nominibus, numeratam in præsentia non habere Cic. Verr. 2, 5, 17, il avait son argent en créances, mais pas d’argent comptant pour le moment ; bonum nomen, non bonum nomen Cic. Att. 5, 21, 12, bonne, mauvaise créance || quand la mention d’une créance sur le livre est faite du consentement du débiteur, c’est une «obligation» : emit homo cupidus... nomina facit Cic. Off. 3, 59, notre homme avide achète..., fait inscrire la somme qu’il doit sur le livre, cf. Cic. Fam. 7, 23, 1 ; cautos nominibus rectis expendere nummos Hor. Ep. 2, 1, 105, débourser de l’argent [faire une sortie d’argent] garanti par des inscriptions en bonne et due forme || [fig.] bonum nomen Cic. Fam. 5, 6, 2, bon payeur, qui jouit d’un bon crédit, cf. Sen. Ben. 5, 22, 1. gén. arch. sing. nominus S. C. Bacch. CIL 1, 581, 7.

Latin > German (Georges)

nōmen, inis, n. (altindisch nāman-, griech. ονομα, gotisch namō, ahd. namo), der Name, die Benennung, I) eig.: A) im allg.: durius nomen, Cic.: alqm nomine increpare, Liv., clamare, Verg.: ex alqa re nomen capere, Caes., od. trahere od. invenire od. reperire, Cic.: nomen accipere ab alqa re, Caes.: nomen alci dare od. indere, Liv., od. imponere, Cic.: imposito Ariarathis nomine, Iustin.: si velles verum ponere mihi nomen, Hor.: quid est tibi nomen? was (wie) ist dein N.? Plaut. (s. Brix Plaut. trin. 889): und so nomen mulieris cedo quid sit? Ter. heaut 662 Umpf. (Fl. u. Wagn. quod sit). – est mihi nomen, m. Nom., Genet. od. Dat., ›mihi nomen est Iulius‹ et ›mihi nomen est Iulio‹, Gell.: Alazon Graece huic nomen est comoediae, Plaut.: Troia et huic loco nomen est, Liv.: ei morbo nomen est avaritia, Cic.: nomen Mercurii est mihi, Plaut.: cantus, cui nomen neniae, Cic.: Clausus, cui postea Claudio fuit nomen, Liv.: pago inde Troiano nomen est, Liv.: so auch cui Egerio inditum nomen, Liv.: cui parentes Ascanium dixere nomen, Liv.: nomen civitati Athenas dedit, Mela: arborem, quam ille suum nomen catachannam nominabat, Fronto: est via: lactea nomen habet, Ov.: nomen calamitatis ponitur in casu etc., das Wort calamitas wird gebraucht für usw., Cic. – nomine, namens, m. folg. Namen in dem Kasus des vorhergeh. Wortes, auf das sich der Name bezieht, zB. eunuchus nomine Pothinus, Caes.: in hospitis cuiusdam nomine Cameli domo, Vell.: Rhodanus paludi sese ingurgitat nomine Lemanno, Amm.: circa urbem nomine Obbam, Liv.: a quodam nomine Adduo (Abl.) vulneratus, Vell. – nomine, im Namen, im Auftrage, nomine rei publicae principi gratias agere, Plin. ep. – sub nomine alcis, Plin. ep., Tac. u. Iustin. – velut vulgus sine nomine (namenloses), Iustin. – alci nomine (dem N. nach) notum esse, Q. Cic. – nomen (u. von mehreren nomina) dare, seinen Namen angeben, sich melden, zB. von Soldaten zum Kriegsdienst, Cic. u. Liv.: so auch nomen profiteri od. edere, Liv.; dah. bildl. sich wohin oder worunter rechnen, zählen, in his poëta nomen profitetur suum, Ter.: hingegen nomen accipere, entgegennehmen, aufschreiben, Liv.: ad nomina non respondere (wenn die Namen verlesen wurden), Liv. – B) insbes.: a) der mittlere von den drei Namen eines freigeborenen Römers, durch den die gens, zu der er gehörte, von anderen unterschieden wurde, Geschlechtsname. – Doch wird nomen zuw. auch für praenomen (Vorname) und für cognomen (Beiname, Familienname) bei Cic. u.a. gebraucht. – dah. alqm in familiam nomenque adoptare, Suet.: alqm in n. asciscere, Tac. – b) der Titel, alqm nomine imperatoris appellare, Caes. b. c. 2, 32. § 14. – c) als gramm. t. t., das Nomen, Quint. u.a. Gramm. – C) meton., der benannte Gegenstand, a) v. einzelnen, nec fidum femina nomen, das »Weib« genannte Wesen, Tibull.: popularia nomina Drusos, Lucan.: nomina tanta, Männer, Ov.: vestrum nomen = vos, Liv. – b) v. Völkern, nomen Romanum, alles, was Römer heißt, Römermacht, Römertum, Cic. u.a.: u. so n. Latinum, n. Caeninum, Liv.: omne n. Aetolorum, Liv.: fallacibus litteris circa Latium nomenque Volscum missis, dem Volskerland, Liv. Vgl. Fabri Sall. Cat. 52, 24. Weißenb. Liv. 3, 8, 10. Fabri Liv. 22, 55, 5. Dederich Dict. 5, 13. p. 365. – II) übtr.: 1) (berühmter) Name, Ruhm, Ruf, Berühmtheit, Ansehen (vgl. Fabri Liv. 22, 22, 13), magnum, clarum, Cic.: nomen habere, Cic.: sine nomine, unbekannt, unberühmt, unansehnlich, Verg. – v. Lebl., nec pomis sua nomina servat, Verg.: bellum magni nominis, Liv. – 2) Name, Rubrik, Titel, Veranlassung, a) übh.: alio nomine aut alia de causa, Cic. – nomine meo, tuo etc., in meinem Namen, meinerseits, für meine Person usw., für mich, um meinetwillen, aus persönlichen Rücksichten, Cic. u.a.: non suo, sed meo nomine, nicht um seinet-, sondern um meinetwillen, Cic.: nomine Catilinae, von seiten, Sall. – nomine mit Genet. oder Pronom. u. dgl. = unter dem Namen, unter dem Titel, als, wegen, um... willen (s. Heräus Tac. hist. 1, 29. Heß Tac. Germ. 8, 1), lucri, Cic.: sceleris, Cic.: non tam tuo quam rei publicae nomine, nicht um deinet-, sondern um des Staats willen, Cic.: eo nomine, in bezug darauf, aus diesem Grunde, deswegen, Cic. u.a.: so auch quo nomine, Vell. u. Quint.: illo nomine, Sen.: nullo nomine, in keiner Hinsicht, Sen.: nullo nomine non, auf jede Weise, in jeder Beziehung, Vell. – uno nomine, unter einer Rubrik, auf einmal, in Bausch u. Bogen, uno nomine (in einem Posten) HS CCL milia iussu praetoris data esse, Cic.: iudicia plurimarum controversiarum sublata uno nomine omnia, Cic.: accusati sunt uno nomine consulares, Cic.: petierunt a Caesare, ut universis trecentis uno nomine pecuniam imperaret, Auct. b. Afr. – b) prägn., der Titel = Grund, Vorwand, a tuis obtrectatoribus nomen inductum fictae religionis, Cic.: honesto nomine, Cic.: decretae eo nomine supplicationes, Tac.: aliquot praetores a provinciis avaritiae nomine accusati damnati sunt, Liv. epit. – 3) der Name (verächtlich) als Gegensatz zur Sache, legionum, Cic.: reges nomine magis quam imperio, Nep.: sunt nomina (bloße Namen, Schatten) ducum, Liv. – 4) übtr., als publiz. t. t.: a) nomen alcis deferre, jmd. gerichtlich belangen, anklagen, Cic.: de parricidio, Cic.: hingegen nomen recipere, die Klage entgegennehmen, Cic. – b) die aus einer Leistung entstandene Schuldforderung, die der Gläubiger mit Zustimmung des Schuldners als eine Ausgabe in sein Hausbuch eintrug (expensum ferre), wodurch eine Literalobligation entstand, Posten, Schuldposten, nomen facere, einen Schuldposten eintragen, buchen, Cic., Sen. u. Ov.: nomen locare, einen Posten anlegen lassen, Phaedr.: nomina exigere, eintreiben, Cic.: nomina sectari, Hor.: nomen solvere, dissolvere, bezahlen, Cic.: nomina expedire, exsolvere, erledigen (in Richtigkeit bringen), abzahlen, Cic.: certis nominibus grandem pecuniam debuit, er schuldete eine große Summe in sichergestellten Posten, Cic.: nomina arcaria, bare Darlehen gegen Schuldschein, Gaius inst. 3, 131: nomina transcripticia, übertragene Posten, wenn ein anderer die Schuld auf seinen Namen überschreiben läßt, Gaius inst. 3, 128. – meton., v. der Person, Posten = Schuldner, Bezahler, bonum nomen, ein sicherer Posten = ein guter Bezahler, Cic. ep. 5, 6, 2: u. so vel optima nomina non appellando (durch Nichtmahnen) fiunt mala, Alphius b. Colum. 1, 7, 2: u. lenta nomina, non mala, Sen. de ben. 5, 22, 1. – / Archaist. Genet. Sing. nominus, Corp. inscr. Lat. 1, 196. lin. 8. – archaist. Abl. Sing. nomini, Corp. inscr. Lat. 1, 820.

Spanish > Greek

Ἐγνάτιος