voluntas

From LSJ

Πρόσεχε τῷ ὑποκειμένῳ ἢ τῇ ἐνεργείᾳ ἢ τῷ δόγματι ἢ τῷ σημαινομένῳ. → Look to the essence of a thing, whether it be a point of doctrine, of practice, or of interpretation.

Source

Latin > English

voluntas voluntatis N F :: will, desire; purpose; good will; wish, favor, consent

Latin > English (Lewis & Short)

vŏluntas: ātis, f. 1. volo,
I will, freewill, wish, choice, desire, inclination.
I Lit.
   A In gen.: simul objecta species cujuspiam est, quod bonum videatur, ad id adipiscendum impellit ipsa natura: id cum constanter prudenterque fit, ejusmodi appetitionem Stoici βούλησιν appellant, nos appellamus voluntatem: eam illi putant in solo esse sapiente, quam sic definiunt: Voluntas est, quae quid cum ratione desiderat: quae autem adversus rationem incitata est vehementius, ea libido est vel cupiditas effrenata, quae in omnibus stultis invenitur, Cic. Tusc. 4, 6, 12; id. Rep. 1, 2, 3: talis est quaeque res publica, qualis ejus aut natura aut voluntas, qui illam regit, id. ib. 1, 31, 47: judicium voluntasque multitudinis, id. ib. 1, 45, 69: mentem voluntatemque suscipere, id. Cat. 3, 9, 22: quid esset suae voluntatis ostendere, Caes. B. C. 3, 109: has patitur poenas peccandi sola voluntas, Juv. 13, 208: sit pro ratione voluntas, id. 6, 223.—Plur.: ut ejus semper voluntatibus non modo cives assenserint, etc., Cic. Imp. Pomp. 16, 48.—
   2    Adverbial phrases.
   a Suā (alicujus) voluntate, or simply voluntate, of one's own will, of one's own accord, willingly, voluntarily (cf.: sponte, ultro), Ter. Phorm. 5, 3, 2: ut verum esset, suā voluntate sapientem descendere, etc., Cic. Rep. 1, 6, 11: suā voluntate, nullā vi coactus, id. Fin. 2, 20, 65: dictus filius tuos vostrā voluntate, Ter. Heaut. 5, 4, 2: tu coactus es tuā voluntate, id. And. 4, 1, 33: istuc, quod expetis, meā voluntate concedam, Cic. Div. in Caecil. 9, 27: reditus in patriam voluntate omnium concedi videretur, id. Fam. 13, 5, 2.—Alone: nisi voluntate ibis, rapiam te domum, Plaut. Mil. 2, 5, 40: quod jus vos cogit, id voluntate impetret, Ter. Ad. 3, 4, 44: aequius erat id voluntate fieri, Cic. Off. 1, 9, 28: aliae civitates voluntate in ditionem venerunt, Liv. 29, 38, 1.—
   b Ad voluntatem, de, ex voluntate, according to the will, with the consent, at the desire of any one: ad voluntatem loqui, at the will of another, Cic. Quint. 30, 93; id. Par. 5, 2, 39: vultus et sermo ad aliorum sensum et voluntatem commutandus, Q. Cic. Petit. Cons. 11, 42: vix tamen sibi de meā voluntate concessum est, id. Att. 4, 2, 4: illud accidit praeter optatum meum, sed valde ex voluntate, id. Pis. 20, 46: ex Caesaris voluntate, id. Fam. 13, 29, 7; cf.: praeter legem et sui voluntatem patris studeat, etc., Ter. And. 5, 3, 9.—
   B In partic.
   1    Disposition towards a person or thing, good or bad: erratis, si senatum probare ea ... putatis, populum autem esse in aliā voluntate, Cic. Agr. 1, 9, 27: offensā in eum militum voluntate, Nep. Dion, 8, 3: celans, quā voluntate esset in regem, id. Dat. 5, 5: legati, qui de ejus voluntate explorarent, id. Hann. 2, 2.—And with bona: neque bonae voluntatis ullum signum erga nos tyranni habemus, Liv. 38, 14, 7: quid nunc mihi prodest bona voluntas, Sen. Ben. 4, 21, 6; 5, 3, 2; 5, 4, 1; id. Ep. 81, 8: non nudum cum bonā voluntate, sed cum facultatibus accedere ad patriae auxilium, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 8, 2. —
   2    More freq. voluntas alone = bona voluntas, good-will, favor, affection (syn. benignitas): voluntas erga Caesarem, Cic. Q. Fr. 3, 1, 6, § 20; Caes. B. C. 2, 17: summa in se (with summum studium), id. B. G. 1, 19: mutua, Cic. Fam. 5, 2, 1: aliena a te, id. Lig. 2, 6: voluntas vestra si ad poëtam accesserit, Ter. Phorm. prol. 29: singularis voluntas Campanae vicinitatis, Cic. Rab. Perd. 3, 8: mansisset eadem voluntas in eorum posteris, etc., id. Rep. 1, 41, 64. —
   3    A last will, testament: defensio testamentorum ac voluntatis mortuorum, Cic. de Or. 1, 57, 242; Plin. Ep. 2, 16, 2; 4, 10, 3; 5, 7, 2; Tac. H. 1, 48; Amm. 21, 15, 5; 28, 1, 35; 28, 4, 22; called also ultima, Dig. 35, 1, 6; cf.: per testamentum aut per aliam quamlibet ultimam voluntatem, other expression of his will, Just. Inst. 1, 5, 1.—
   4    An object, purpose: cum sint in dicendo variae voluntates, Cic. Brut. 21, 83; cf.: quantam voluntatem habent ad hunc opprimendum, id. Font. 18, 40 (14, 30).—
II Transf. (acc. to 1. volo, I. E. 4. b.), of speech, meaning, sense, signification, import (only post-Aug.; esp. freq. in Quint.; syn. vis): verbis legum standum sit an voluntate, Quint. 7, 10, 6; so (opp. verba) id. 7, 1, 49; 7, 5, 4; cf.: quaestio juris omnis aut verborum proprietate aut voluntatis conjectura continetur, id. 12, 2, 19; 6, 2, 9: verborum vi aut voluntate, id. 8, praef. 10: legis, id. 3, 6, 99: nominis, id. 7, 10, 1.

Latin > French (Gaffiot 2016)

vŏluntās,⁷ ātis, f. (volo 2),
1 volonté, faculté de vouloir : Cic. Tusc. 4, 12 || volonté, vœu, désir, quid esset suæ voluntatis, ostendere Cæs. C. 3, 109, 4, montrer quelle était sa volonté ; semper ejus voluntatibus adsenserunt Cic. Pomp. 48, ils ont toujours approuvé ce qu’il a voulu, ses volontés ; quæ res auget suspicionem Pompei voluntatum Cic. Fam. 1, 1, 3, cela rend davantage suspectes les intentions de Pompée (ce qu’il veut) ; minus liberas omnium rerum voluntates habebat Cic. Verr. 2, 3, 3, il avait en toutes choses une volonté moins libre, une moindre liberté de décision
2 [expressions] a) sua voluntate de son plein gré, volontairement : sua voluntate pependerunt Cæs. G. 1, 44, 4, ils ont payé de plein gré, cf. Cic. Rep. 1, 11 ; Fin. 2, 65 ; mea voluntate concedam Cic. Cæcil. 27, je concéderai volontairement || [qqf. voluntate seul] Pl. Mil. 450 ; Liv. 29, 38, 1 ; judicio ac voluntate profectus sum Cic. Lig. 7, je suis parti de propos délibéré et volontairement ; b) alicujus voluntate Cæs. G. 1, 7, 3, avec l’assentiment de qqn, cf. Cæs. G. 1, 35, 3 ; Ter. Ad. 490 ; jussu aut voluntate alicujus Liv. 29, 20, 5, sur l’ordre ou du consentement de qqn ; c) ad voluntatem loqui Cic. Quinct. 93, parler au gré du monde, comme on le désire, cf. Cic. Par. 39 ; ad voluntatem nostram Cic. Off. 1, 90, conformément à nos désirs ; contra voluntatem Cic. Mur. 42, contre la volonté ; de mea voluntate Cic. Att. 4, 2, 4, d’après, sur mon assentiment ; illud accidit præter optatum meum, sed valde ex voluntate Cic. Pis. 46, cet autre événement s’est produit sans que je l’aie souhaité, mais bien selon mon cœur ; ex Cæsaris voluntate Cic. Fam. 13, 29, 7, selon la volonté de César ; pro Cluentii voluntate Cic. Clu. 160, eu égard à la volonté de Cluentius, au gré de Cluentius
3 dispositions à l’égard de qqn, sentiments : esse in alia voluntate Cic. Agr. 1, 27, avoir d’autres dispositions, d’autres sentiments ; Bibuli voluntas a me abhorret Cic. Fam. 2, 17, 6, les sentiments de Bibulus me sont hostiles, cf. Cic. Lig. 6 ; grata voluntas in parentes Cic. Planc. 80. dispositions reconnaissantes, dévouement reconnaissant pour les parents ; offensa in eum militum voluntate Nep. Dion 7, 3, les soldats ayant à son égard des dispositions hostiles ; signa conturbantur, quibus voluntas a simulatione distingui posset Cic. Att. 8, 9, 2, les signes se brouillent qui auraient permis de distinguer les dispositions vraies de la feinte || bona voluntas Planc. d. Cic. Fam. 10, 8, 2, bonnes dispositions, bonne volonté, cf. Liv. 38, 14, 17 ; Sen. Ep. 81, 8, etc.
4 dispositions favorables, bonne volonté, zèle pour qqn : suorum voluntates alienare Cæs. G. 7, 10, 2, détourner les bonnes dispositions des siens, s’aliéner les siens ; adventus L. Nasidii summa spe et voluntate civitatem compleverat Cæs. C. 2, 4, 4, l’arrivée de L. Nasidius avait porté à leur comble les espérances et l’empressement de la cité ; voluntas erga Cæsarem Cic. Q. 3, 1, 20, zèle pour César ; voluntas vostra Ter. Phorm. 29, votre bienveillance, votre faveur ; singularis voluntas Campanæ vicinitatis Cic. Rab. perd. 8, l’empressement étonnant du voisinage Campanien
5 dernières volontés d’un mort : Cic. de Or. 1, 242
6 intentions : a) scriptoris Cic. Inv. 2, 128, les intentions de celui qui rédige un acte, cf. Cic. Inv. 2, 140 ; b) testamentorum sententiæ voluntatesque Cic. Br. 198, le sens et l’intention des testaments ; c) [d’où] : verba legum et voluntas Quint. 7, 10, 6, la lettre et l’esprit de la loi, cf. Quint. 3, 6, 99 ; quæstio juris omnis aut verborum proprietate... aut voluntatis conjectura continetur Quint. 12, 2, 19, toute question de droit repose ou sur le sens exact des mots... ou sur l’interprétation conjecturale de l’intention ; nominis Quint. 7, 10, 1, sens d’un mot.

Latin > German (Georges)

voluntās, ātis, f. (2. volo), der Wille, das Wollen, die Neigung, geistige Richtung, Bestrebung, I) eig.: A) im allg.: a) übh.: me conformo ad eius voluntatem, Cic.: voluntatem eorum intuentur, Cic.: ad voluntatem loqui, anderen zu Willen, nach dem Munde, Cic.: summā Catuli voluntate, mit voller Genehmigung, Einwilligung, Cic. – b) der freie, gute Wille, ego voluntatem (guten Willen) tibi profecto emetiar, sed rem ipsam nondum posse videor, Cic.: nedum hominum humilium, ut nos sumus, etiam amplissimorum virorum consilia ex eventu, non ex voluntate a plerisque probari solent, Balb. et Opp. in Cic. ep.: quod non ex imperio (auf Kommando), sed ex voluntate praestatur, beneficium est, Sen. – dah. voluntate, mit Willen, aus eigenem od. freiem Willen, gern, nisi voluntate ibis, rapiam te domum, freiwillig, Plaut.: quod vos vis cogit, id voluntate impetret, Ter.: tu coactus tuā voluntate es, du hast dich gern zwingen lassen, Ter.: meā voluntate concedam, gern, Cic.: voluntate in dicionem venerunt, aus eigenem Willen, Liv. – verb. qui suā sponte et voluntate fecerunt, Cic. – bona voluntas, Liv. 38, 14, 7. Sen. de ben. 4, 21, 6; 5, 3, 2 u.a.: non nudum cum bona voluntate, sed cum facultatibus accedere ad patriae auxilium, Planc. in Cic. ep. 10, 8, 2. – sine voluntate, unwillkürlich, lacrimare, Cels. 2, 4. p. 34, 6 D.: urina interdum destillat, Cels. 2, 7. p. 41, 4 D.; u. so Cels. 5, 26, 17; 8, 13 u. 14. – c) die (gute) Gesinnung, confisus municipiorum voluntatibus, Caes.: celans, quā voluntate esset in regem, Nep. – d) der Wille, das Verlangen, der Wunsch, die Wünsche jmds., ambitiosis voluntatibus cedere, Cic.: non est tua tuta voluntas, Ov.: ex voluntate, nach Wunsch, Cic.: ex voluntate alqo uti, an jmd. ein gefügiges Werkzeug haben, Sall.: so auch de mea voluntate, Cic.: Plur., ut vestrae mentes atque sententiae cum populi Romani voluntatibus suffragiisque consentiant, Cic. Mur. 1. – e) das Vorhaben, die Absicht, hanc mentem voluntatemque suscepi, Cic.: ea voluntas fuisset testantis, ut etc., Quint.: (virgines) voluntatem cepisse obeundae mortis, Gell. – so auch cum sint in dicendo variae voluntates, Bestrebungen, Cic. Brut. 83. – B) prägn.: 1) die Neigung = die Zuneigung, das Wohlwollen, mutua, Cic.: litterae exiguam significationem tuae erga me voluntatis habebant, Cic. – 2) der letzte Wille, die letztwillige Verfügung, testamenta et voluntas mortuorum, Cic.: irritā Tiberii voluntate, qui testamento etc., Suet.: vollst. ultima v., ICt.: Plur., defunctorum voluntates, Plin. ep. 2, 16, 6. – II) übtr., die Bedeutung, der Sinn, nominis, Quint.: de verborum vi aut voluntate, Quint.: legis, Quint. – / vulg. boluntas, Corp. inscr. Lat. 9, 10.

Latin > Chinese

voluntas, atis. f. :: 願。愛欲。主意。愛人。向人。— ejus 其遺書。— nominis 字義。— erga eum 爱彼。— vestra si ad poetam accesserit 若汝等向詩人。Ultima voluntas 遺書。Ex vel de voluntate 如意。隨便。Voluntate 甘心。Ad voluntatem loqui 諂媚。