φύσις
English (LSJ)
[ῠ], ἡ, gen. φύσεως, poet. φύσεος prob. (metri gr.) in E.Tr. 886, cf. Ar.V.1282 (lyr.), 1458 (lyr.), Ion. φύσιος: dual φύσει (
A v.l. φύση) Pl.R.410e, (φύω): I origin, φ. οὐδενός ἐστιν ἁπάντων θνητῶν οὐδὲ . . τελευτή Emp.8.1 (cf. Plu.2.1112a); φ. βούλονται λέγειν γένεσιν τὴν περὶ τὰ πρῶτα Pl.Lg.892c; ἡ φ. ἡ λεγομένη ὡς γένεσις ὁδός ἐστιν εἰς φύσιν Arist.Ph.193b12; φ. λέγεται ἡ τῶν φυομένων γένεσις Id.Metaph.1014b16; freq. of persons, birth, φύσει νεώτερος S.OC1295, cf. Aj.1301, etc.; φύσι γεγονότες εὖ Hdt.7.134; φύσει, opp. θέσει (by adoption), D.L.9.25; φύσει Ἀμβρακιώτης, δημοποίητος δὲ Σικυώνιος Ath.4.183d; so ὁ κατὰ φύσιν πατήρ, υἱός, ἀδελφός, Plb. 3.9.6, 3.12.3, 11.2.2; also in acc., ἐκ πατρὸς ταὐτοῦ φύσιν S.El.325; ἢ φίλων τις ἢ πρὸς αἵματος φύσιν ib.1125, cf. Isoc.3.42. 2 growth, τριχῶν, παιδίου, Hp.Nat.Puer.20,29, cf. 27: pl., γενειάσεις καὶ φύσεις κεράτων Plot.4.3.13. II the natural form or constitution of a person or thing as the result of growth (οἷον ἕκαστόν ἐστι τῆς γενέσεως τελεσθείσης, ταύτην φαμὲν τὴν φ. εἶναι ἑκάστου Arist.Pol.1252b33): hence, 1 nature, constitution, once in Hom., καί μοι φύσιν αὐτοῦ (sc. τοῦ φαρμάκου) ἔδειξε Od.10.303; φ. τῆς χώρης Hdt.2.5; τῆς Ἀττικῆς X.Vect.1.2, cf. Oec.16.2, D.18.146, etc.; τῆς τριχός X.Eq.5.5; αἵματος, ἀέρος, etc., Arist.PA648a21, Mete.340a36, etc.: pl., φύσεις ἐγγιγνομένας καρπῶν καὶ δένδρων Isoc.7.74; αἱ φ. καὶ δυνάμεις τῶν πολιτειῶν Id.12.134; ἡ τῶν ἀριθμῶν φ. Pl.R.525c; ἡ τῶν πάντων φ. X.Mem.1.1.11, etc.; ἡ ἰδία τοῦ πράγματος φ. IG22.1099.28 (Epist.Plotinae). 2 outward form, appearance, μέζονας ἢ κατ' ἀνθρώπων φύσιν Hdt.8.38; ἢ νόον ἤτοι φύσιν either in mind or outward form, Pi.N.6.5; οὐ γὰρ φ. Ὠαριωνείαν ἔλαχεν Id.I.4(3).49 (67); μορφῆς δ' οὐχ ὁμόστολος φ. A.Supp.496; τὸν δὲ Λάϊον φύσιν τίν' εἶχε φράζε S.OT740 (read εἷρπε, taking φ. with ἔχων), cf. Tr.379; δρακαίνης φ. ἔχουσαν ἀγρίαν prob. in E.Ba.1358; τὴν ἐμὴν ἰδὼν φ. Ar.V.1071 (troch.), cf. Nu.503; τὴν τοῦ σώματος φ. Isoc.9.75. 3 Medic., constitution, temperament, Hp.Aph.3.2 (pl.), al.; ἡ φ. καὶ ἡ ἕξις Id.Acut.43; φ. φύσιος καὶ ἡλικία ἡλικίης διαφέρει Id.Fract.7; φύσιες νούσων ἰητροί Id.Epid.6.5.1. b natural place or position of a bone or joint, ἀποπηδᾶν ἀπὸ τῆς φ., ἐς τὴν φ. ἄγεσθαι, Id.Art.61, 62, al.; ὀστέον μένον ἐν τῇ ἑωυτοῦ φ. Id.VC5, al.; φύσιες τῶν ἄρθρων Id.Nat.Puer.17. 4 of the mind, one's nature, character, ἦθος ἕκαστον, ὅπῃ φ. ἐστὶν ἑκάστῳ Emp.110.5; εὐγενὴς γὰρ ἡ φ. κἀξ εὐγενῶν . . ἡ σή S.Ph.874; τὴν αὑτοῦ φ. λιπεῖν, δεῖξαι, ib.902,1310; φ. φρενός E.Med.103 (anap.); ἡ ἀνθρωπεία φ. Th.1.76; φ. τῆς μορφῆς καὶ τῆς ψυχῆς X.Cyr.1.2.2; ὀνόματι μεμπτὸν τὸ νόθον, ἡ φ. δ' ἴση E.Fr.168; φ. φιλόσοφος, τυραννική, etc., Pl.R.410e, 576a, etc.; δεξιοὶ φύσιν A.Pr.489; ἀκμαῖοι φύσιν Id.Pers.441; τὸ γὰρ ἀποστῆναι χαλεπὸν φύσεος, ἣν ἔχοι τις Ar.V.1458 (lyr.), cf. 1282 (lyr.); Σόλων . . ἦν φιλόδημος τὴν φ. Id.Nu.1187; ἔνιοι ὄντες ὡς ἀληθῶς τοῦ δήμου τὴν φ. οὐ δημοτικοί εἰσι X.Ath.2.19; φύσεως ἰσχύς force of natural powers, Th.1.138; φύσεως κακία badness of natural disposition, D.20.140; ἀγαθοὶ . . γίγνονται διὰ τριῶν, τὰ τρία δὲ ταῦτά ἐστι φ. ἔθος λόγος Arist. Pol.1332a40; χρῶ τῇ φύσει, i.e. give rein to your natural propensities, Ar.Nu.1078, cf. Isoc.7.38; τῇ φ. χρώμενος Plu.Cor.18; θείας κοινωνοὶ φ. 2 Ep.Pet.1.4: pl., Isoc.4.113, v.l. in E.Andr.956; οἱ ἄριστοι τὰς φ. Pl.R.526c, cf. 375b, al.: prov., ἔθος, φασί, δευτέρη φ. Jul.Mis.353a. b instinct in animals, etc., Democr.278; οὐκ ἐπιστήμῃ οὐδὲ τέχνῃ ἀλλὰ φύσει Herm. ap. Stob.1.41.6; ἐν τοῖς ἄλλοις ζῴοις ἡ αἴσθησις τῇ φ. ἥνωται, ἐν δὲ ἀνθρώποις τῇ νοήσει Corp.Herm. 9.1, cf. 12.1. 5 freq. in periphrases, καὶ γὰρ ἂν πέτρου φύσιν σύ γ' ὀργάνειας, i.e. would'st provoke a stone, S.OT335; χθονὸς φ. A.Ag.633; esp. in Pl., ἡ τοῦ πτεροῦ φ. Phdr.251b; ἡ φ. τῶν σωμάτων Smp.186b; ἡ φ. τῆς ἀσθενείας its natural weakness, Phd.87e; ἡ τοῦ μυελοῦ φ. Ti.84c; ἡ τοῦ δικαίου φ. Lg.862d, al.; ἡ φ., with gen. understood, Smp.191a, Phd.109e. III the regular order of nature, τύχη . . ἀβέβαιος, φ. δὲ αὐτάρκης Democr.176; κατὰ φύσιν Pl.R.444d, etc.; τρίχες κατὰ φύσιν πεφυκυῖαι growing naturally, Hdt.2.38, cf. Alex.156.7 (troch.); κατὰ φύσιν νόμος ὁ πάντων βασιλεύς Pi.Fr. 169 (cf. Pl.Grg.488b); κατὰ φ. ποιεῖν Heraclit.112; opp. παρὰ φύσιν, E.Ph.395, Th.6.17, etc.; παρὰ τὴν φ. Anaxipp.1.18; προδότης ἐκ φύσεως a traitor by nature, Aeschin.2.165; πρὸ τῆς φ. ἥκειν εἰς θάνατον before the natural term, Plu.Comp.Dem.Cic.5: freq. in dat. φύσει (ἐν φ. Hp.Aër.14) by nature, naturally, opp. τύχῃ, τέχνῃ, Pl.Lg.889b, cf. R.381b; φύσει τοιοῦτος Ar.Pl.275, cf. 279, al.; ὁ ἄνθρωπος φ. πολιτικὸν ζῷόν ἐστι Arist.Pol.1253a3; ὁ μὴ αὑτοῦ φ. ἀλλ' ἄλλου ἄνθρωπος ὤν, οὗτος φ. δοῦλός ἐστιν ib.1254a15; φ. γὰρ οὐδεὶς δοῦλος ἐγενήθη ποτέ Philem.95.2; opp. νόμῳ (by convention), Philol.9, Archelaus ap.D.L.2.16, Pl.Grg.482e, cf. Prt.337d, etc.; τὰ μὲν τῶν νόμων ὁμολογηθέντα, οὐ φύντ' ἐστίν, τὰ δὲ τῆς φύσεως φύντα, οὐχ ὁμολογηθέντα Antipho Soph.44Ai32 (Vorsokr.5); ἅπας ὁ τῶν ἀνθρώπων βίος φύσει καὶ νόμοις διοικεῖται D.25.15; τοὺς τῆς φ. οὐκ ἔστι λανθάνειν νόμους Men.Mon.492; οὐ σοφίᾳ, ἀλλὰ φύσει τινί Pl. Ap.22c; φ. μὴ πεφυκότα τοιαῦτα φωνεῖν S.Ph.79, cf. Pl.Phlb.14c, etc.; φύσει πάντα πάντες ὁμοίως πεφύκαμεν καὶ βάρβαροι καὶ Ἕλληνες εἶναι Antipho Soph.44Bii10 (Vorsokr.5); φύσιν ἔχει c. inf., it is natural, κῶς φύσιν ἔχει πολλὰς μυριάδας φονεῦσαι (sc. τὸν Ἡρακλέα); Hdt.2.45, cf. Pl.R.473a; οὐκ ἔχει φύσιν it is contrary to nature, ib.489b; οὔτ' εὔλογον οὔτ' ἔχον ἐστὶ φύσιν D.2.26; τὸ τόλμημα φύσιν οὐκ ἔχει Polem.Call.36. IV in Philosophy: 1 nature as an originating power, φ. λέγεται . . ὅθεν ἡ κίνησις ἡ πρώτη ἐν ἑκάστῳ τῶν φύσει ὄντων Arist.Metaph.1014b16; ὁ δὲ θεὸς καὶ ἡ φ. οὐδὲν μάτην ποιοῦσιν Id.Cael.271a33; ἡ δὲ φ. οὐδὲν ἀλόγως οὐδὲ μάτην ποιεῖ ib.291b13; ἡ μὲν τέχνη ἀρχὴ ἐν ἄλλῳ, ἡ δὲ φ. ἀρχὴ ἐν αὐτῷ Id.Metaph.1070a8, cf. Mete.381b5, etc.; φ. κρύπτεσθαι φιλεῖ Heraclit.123; ἡ γοητεία τῆς φ. Plot.4.4.44; φ. κοινή, the principle of growth in the universe, Cleanth.Stoic.1.126; as Stoic t.t., the inner fire which causes preservation and growth in plants and animals, defined as πῦρ τεχνικὸν ὁδῷ βαδίζον εἰς γένεσιν, Stoic.1.44, cf. 35, al., S.E.M.9.81; Nature, personified, χάρις τῇ μακαρίᾳ Φ. Epicur.Fr.469; Φ. καὶ Εἱμαρμένη καὶ Ἀνάγκη Phld. Piet.12; ἡ κατωφερὴς Φ. Corp.Herm.1.14. 2 elementary substance, κινδυνεύει ὁ λέγων ταῦτα πῦρ καὶ ὕδωρ καὶ γῆν καὶ ἀέρα πρῶτα ἡγεῖσθαι τῶν πάντων εἶναι καὶ τὴν φ. ὀνομάζειν αὐτὰ ταῦτα Pl.Lg. 891c, cf. Arist.Fr.52 (defined as τὴν πρώτην οὐσίαν . . ὑποβεβλημένην ἅπασι τοῖς γεννητοῖς καὶ φθαρτοῖς σώμασι Gal.15.3); τῶν φύσει ὄντων τὰ στοιχεῖά φασιν εἶναι φύσιν Arist.Metaph.1014b33: pl., Epicur.Ep. 1p.6U., al.; ἄτομοι φ. atoms, Democr. ap. Diog.Oen.5, Epicur.Ep. 1p.7U.; ἄφθαρτοι φ. Phld.Piet.83. 3 concrete, the creation, 'Nature', ἀθανάτου . . φύσεως κόσμον ἀγήρων E.Fr.910 (anap.); περὶ φύσεώς τε καὶ τῶν μετεώρων ἀστρονομικὰ ἄττα διερωτᾶν Pl.Prt.315c; περὶ φύσεως, title of works by Xenophanes, Heraclitus, Gorgias, Epicurus, etc.; [σοφία] ἣν δὴ καλοῦσι περὶ φύσεως ἱστορίαν Pl.Phd.96a; περὶ φ. ἀφοριζόμενοι διεχώριζον ζῴων τε βίον δένδρων τε φύσιν λαχάνων τε γένη Epicr.11.13 (anap.); so later, ἡ φ. τὸ ὑπὸ ψυχῆς τῆς πάσης ταχθέν Plot.2.2.1; τὰ στοιχεῖα τῆς φ. Corp.Herm.1.8; αἱ δύο φ., i.e. heaven and earth, light and darkness, etc., PMag.Leid.W.6.42. 4 Pythag. name for two, Theol.Ar.12. V as a concrete term, creature, freq. in collect. sense, θνητὴ φ. mankind, S.Fr.590 (anap.), cf. OT869 (lyr.); πόντου εἰναλία φ. the creatures of the sea, Id.Ant.345 (lyr.); ὃ πᾶσα φ. διώκειν πέφυκε Pl.R.359c, cf. Plt.272c; ἡ τῶν θηλειῶν φ. woman-kind (opp. τὸ ἄρρεν φῦλον) X.Lac.3.4: also in pl., S.OT674, Pl.R.588c, Plt.306e, X.Oec.13.9; in contemptuous sense, αἱ τοιαῦται φ. such creatures as these, Isoc.4.113, cf. 20.11, Aeschin.1.191. b of plants or material substances, φ. εὐώδεις καρποφοροῦσαι D.S.2.49; ὑγράν τινα φ. καπνὸν ἀποδιδοῦσαν Corp.Herm. 1.4. VI kind, sort, species, ταύτην . . ἔχειν βιοτῆς . . φύσιν S.Ph.165 (anap.); ἐκλέγονται ἐκ τούτων χρημάτων μίαν φ. τὴν τῶν λευκῶν Pl.R. 429d; φ. [ἀλωπεκίδων] species, X.Cyn.3.1; natural group or class of plants, Thphr.HP6.1.1 (pl.). VII sex, θῆλυς φῦσα (prob. for οὖσα) κοὐκ ἀνδρὸς φύσιν S.Tr.1062, cf. OC445, Th.2.45, Pl.Lg.770d, 944d: hence, 2 the characteristic of sex, = αἰδοῖον, Tab.Defix.89a6 (iv B.C.), Nic.Fr.107, D.S.32.10, S.E.M.1.150, etc.: esp. of the female organ, Hp.Mul.2.143, Ant.Lib.41, Artem.5.63, PMag.Osl.1.83,324, Horap. 1.11: pl., τῶν δύοφ., of the testes, Sch.Ar.Lys.92, cf. PMag.Par.1.318.
German (Pape)
[Seite 1318] ἡ, 1) die Natur; zunächst – a) die natürliche, angeborne Beschaffenheit, die Naturanlage, das Wesen einer Person od. Sache; bei Hom. nur Od. 10, 303, φαρμάκου φύσις; φύσιν προσφέρομεν ἀθανάτοις Pind. N. 6, 5, dem νόος entgegengesetzt, also das Aeußere; μορφῆς δ' οὐχ ὁμόστολος φύσις Aesch. Suppl. 491; χρωτὸς εὐειδῆ φύσιν Eur. Alc. 172; Αἰγύπτου Her. 2, 5. – Bes. die Anlagen des Geistes, Talent, Genie, οἵτινές τε δεξιοὶ φύσιν εὐωνύμους τε Aesch. Prom. 487; ἀκμαῖοι φύσιν Pers. 433; ἔξοιδα καὶ φύσει σε μὴ πεφυκότα τοιαῦτα φωνεῖν Soph. Phil. 79 (vgl. Baton bei Ath. IV, 163 c τί τἀργύριον, ἄνθρωπε, τιμιώτερον σαυτοῦ τέθεικας ἢ πέφυκε τῇ φύσει, seiner Natur nach); τὴν αὑτοῦ φύσιν ὅταν λιπών τις δρᾷ τὰ μὴ προσεικότα 890, u. öfter; auch γυνὴ δὲ θῆλυς οὖσα κοὐκ ἀνδρὸς φύσιν, Trach. 1051, nicht von der Natur eines Mannes, wo man ἔχουσα ergänzt; οὐδὲ συμφορᾶς ὕπο φύσιν διέφθειρε Eur. Hec. 598; τῷ γενναίῳ φύσιν I. A. 448; auch im plur., τὰς γυναικείους φύσεις Andr. 957; διάφοροι φύσεις βροτῶν I. A. 558, wie Xen. Mem. 4, 1,2; φύσεως ἀποστῆναι χαλεπόν Ar. Vesp. 1457; öfters bei Plat. u. Folgdn; vgl. Valck. diatr. 76 b. – b) die Naturordnung, Einrichtung der Natur; φύσει, von Natur, nach einem Naturtriebe, οὐ φύσει οὐδ' ἀπὸ τοῦ αὐτομάτου, ἀλλὰ διδακτόν Plat. Prot. 323 c; φύσει, οὐ νόμῳ 337 c, wie Gorg. 482 e u. öfter; ἢ φύσει ἢ τέχνῃ Rep. II, 381 a; κατὰ φύσιν, nach der Natur, nach natürlichen Gesetzen, Plat. oft; auch κατὰ φύσιν πεφυκέναι, Her. 2, 38; ὁ κατὰ φύσιν πατήρ, natürlicher od. leiblicher Vater, Pol. 15, 20; παρὰ φύσιν, wider die Naturordnung, naturwidrig, Eur. Phoen. 398; Plat. Phil. 32 a; κῶς φύσιν ἔχει πολλὰς μυριάδας φονεῦσαι τὸν Ἡρακλέα; wie ist es natürlich od. natürlicher Weise denkbar, daß er viele Tausende getödtet hat? Her. 2, 45; so τοῦτο φύσιν οὐκ ἔχει, das ist gegen die Natur, Plat. Rep. VI, 489 b, u. öfter; οὔτ' εὔλογον, οὔτ' ἔχον ἐστὶ φύσιν Dem. 2, 26; φύσιν ἔχει γενέσθαι, es liegt in der Natur, daß es so geschieht, es pflegt nach dem Gange der Natur so zu geschehen, Pol. 2, 21, 3, u. öfter; vgl. Schäf. zu D. Hal. de C. V. p. 144 ff. u. πέφυκε unter φύω. – 2) die Natur als die zeugende, schafsende Kraft, dah. Zeugung, Erschaffung, Entstehung, Sp. – 3) das Erzeugte, ein Geschöpf, das Geschlecht, die Nachkommenschaft, Soph. El. 325 Ant. 346 u. Folgde; θηλεῖα φ., die Weiber, Xen. Lac. 3, 4; auch von leblosen Gegenständen, D. Sic. 13, 12.
Greek (Liddell-Scott)
φύσις: [ῠ], ἡ, γεν. φύσεως Εὐρ. Τρῳ. 886 καὶ ἐν τῷ Ἀττικῷ πεζῷ λόγῳ, φύσεος Ἀριστοφ. Σφ. 1282. 1458 (λυρικὰ χωρία), Ἰων. φύσιος· Ἀττικ. δυϊκ. φύσει ἢ (ἐν ἑνὶ Ἀντιγράφῳ) φύση (πρβλ. πόλις) Πλάτ. Πολ. 410Ε· (ἴδε ἐν τέλει). Ἡ φύσις προσώπου ἢ πράγματος, δηλ. ἡ φυσικὴ αὐτοῦ κατάστασις καὶ μορφή, ὡς ἀποτέλεσμα τῆς φυσικῆς ἀναπτύξεως αὐτοῦ (οἷον ἕκαστόν ἐστι τῆς γενέσεως τελεσθείσης, ταύτην φαμὲν τὴν φύσιν εἶναι ἑκάστου Ἀριστ. Πολιτικ. 1. 2, 8)˙ ὅθεν, Ι. ἡ φύσις, αἱ φυσικαὶ ἰδιότητες, ἡ φυσικὴ δύναμις, σύστασις ἢ κατάστασις πράγματός τινος, καί μοι φύσιν αὐτοῦ (ἐξυπακ. τοῦ φαρμάκου) ἔδειξεν Ὀδ. Ξ. 303 (οὐδαμοῦ ἄλλοθι παρ’ Ὁμ.)˙ ἡ φ. τῆς χώρης Ἡρόδ. 2. 5˙ τῆς Ἀττικῆς Ξεν. Πόροι 1, 2, πρβλ. Οἰκονομ. 16, 2, Δημ. 276. 12, κλπ.˙ ἀποπηδᾶν ἀπὸ τῆς φύσιος, ἄγεσθαι εἰς τὴν φ., ἐπὶ τῶν ὁρμῶν, Ἱππ. περὶ Ἄρθρ. 827˙ ἡ φ. τῆς τριχὸς Ξεν. Ἱππ. 5, 5˙ αἵματος, πυρός, Ἀριστ. περὶ Ζῴων Μορ. 2. 2, 9, κλπ.˙ ὡσαύτως ἐν τῷ πληθ., φύσεις ἐγγιγνομένας καρπῶν καὶ δένδρων Ἰσοκρ. 155Α˙ αἱ φ. καὶ δυνάμεις τῶν πολιτειῶν ὁ αὐτ. 260C· ― ἀριθμῶν φ., ὡς τὸ Λατ. vis, Πλάτ. Φίληβ. 25Α˙ ἡ τῶν πάντων φ. Ξεν. Ἀπομν. 1. 1, 11, κλπ. 2) ὡς τὸ φυή, ἀνάστημα, μέζονας ἢ κατ’ ἄνθρωπον φύσιν Ἡρόδ. 8. 38˙ ἦ νόον ἤ τοι φύσιν, ἢ κατὰ τὸν νοῦν ἢ κατὰ τὸ ἐξωτερικὸν σχῆμα, ἢ τὴν μορφήν, Πινδ. Ν. 6. 9˙ οὐ γὰρ φ. Ὠαριωνείαν ἔλαχεν ὁ αὐτ. Ι. 4. 83˙ μορφῆς δ’ οὐχ ὁμόστολος φύσις Αἰσχύλ. Ἱκ. 496˙ τὸν δὲ Λάϊον, φύσιν τίν’ εἶχε, φράζε Σοφοκλ. Οἰδ. Τύρ. 740, πρβλ. Τραχ. 379˙ δρακαίνης φ. ἔχουσαν ἀγρίαν Εὐρ. Βάκχ. 1355˙ τὴν ἐμὴν ἰδὼν φ. Ἀριστ. Σφ. 1071, πρβλ. Νεφ. 503˙ τὴν τοῦ σώματος φ. Ἰσοκρ. 204C. 3) ἐπὶ τῆς διανοίας, ἡ φύσις, ἡ φυσικὴ κλίσις, αἱ φυσικαὶ δυνάμεις, ὁ χαρακτήρ τινος, εὐγενὴς γὰρ ἡ φ. κἀξ εὐγενῶν... ἡ σὴ Σοφ. Φιλ. 874˙ τὴν αὑτοῦ φ. λιπεῖν αὐτόθι 902, πρβλ. 1310˙ φ. φρενὸς Εὐρ. Μήδ. 105˙ ἡ ἀνθρωπεία φ. Θουκ. 1. 76˙ ψυχῆς Ξεν Κύρου Παιδ. 1. 2. 2˙ φ. φιλόσοφος, τυραννικὴ Πλάτ. Πολ. 410Ε, 576Α, κλπ.˙ δεξιοὶ φύσιν Αἰσχύλ. Πρ. 489˙ ἀκμαῖοι φύσιν ὁ αὐτ. ἐν Πέρσ. 440˙ τὸ γὰρ ἀποστῆναι χαλεπὸν φύσεος, ἣν ἔχοι τις Ἀριστοφ. Σφ. 1458, πρβλ. 1282, φύσεως ἰσχύς, ἰσχὺς τῶν φυσικῶν δυνάμεων, Θουκ. 1. 138˙ φύσεως κακία, κακία φυσικῆς διαθέσεως, Δημ. 499. 22˙ τῇ φ. χρῆσθαι Πλουτ. Κορ. 18˙ ἐν τῷ πληθ., γινομένου λόγου περὶ πλειόνων προσώπων, Σοφ. Οἰδ. Τύρ. 674, Εὐρ. Ἀνδρ. 956, Ἰσοκρ. 64Β˙ οἱ ἄριστοι τὰς φ. Πλάτ. Πολ. 526C· πρβλ. 375Β, κ. ἀλλ. 4) συχνάκις ἐν χρήσει ὡς ἁπλῆ περίφρασις ἢ μετ’ ἐπιθετικῆς δυνάμεως, πέτρου φύσιν σύ γ’ ὀργάνειας, δηλ. ἤθελες ἐξερεθίσῃ καὶ λίθον ἀκόμη, Σοφ. Οἰδ. Τύρ. 334˙ μάλιστα παρὰ Πλάτωνι, ἡ τοῦ πτεροῦ φ. ἐν Φαίδρῳ 251Β˙ ἡ φ. αὐτοῦ ἀντὶ αὐτός, ἐν Φαίδωνι 109Ε, πρβλ. Συμπ. 186Β, 191Α˙ ἡ φ. τῆς ἀσθενείας, ἡ φυσικὴ αὐτῆς ἀδυναμία, Φαίδων 87Ε˙ ἡ τοῦ μυελοῦ φ. Τίμ. 84C· ἡ τοῦ δικαίου φ. Νόμοι 862D, κ. ἀλλ. ΙΙ. ἡ φύσις ὡς ἀφῃρημένον τι, δηλ. ἡ συνήθης τάξις ἢ νόμος τῆς φύσεως, κατὰ φύσιν νόμος ὁ πάντων βασιλεὺς Πινδ. Ἀποσπ. 151, πρβλ. Πλάτ. Πολ. 444D, κλπ.˙ κατὰ φύσιν πεφυκέναι Ἡρόδ. 2. 38˙ ὁ κατὰ φ. πατήρ, υἱός, ἀδελφός, ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸ κατὰ θέσιν (δι’ εἰσποιήσεως υἱοθεσίας), Πολύβ. 3. 9. 6., 12, 3, 11. 2, 2˙ ὁ κατὰ φ. θάνατος, κατ’ ἀντίθεσιν πρὸς τὸν βίαιον θάνατον, πρβλ. Πλουτ. Δημοσθ. καὶ Κικέρ. Σύγκρ. 5˙ ― ἀντίθετον τῷ παρὰ φύσιν Εὐρ. Φοίν. 395, Θουκ. 6. 17, κλπ.˙ οὕτω, προδότης ἐκ φύσεως, φύσει τοιοῦτος, Αἰσχίν. 50. 20˙ ― συνηθέστερον κατὰ δοτ., φύσει, ὡς ἐπίρρ., φύσει τοιοῦτος Ἀριστοφ. Πλ. 273, πρβλ. 279, κ. ἀλλ.˙ ἐν ἀντιθέσει, πρὸς τὸ νόμῳ, Πλάτ. Γοργ. 482Ε, Πρωτ. 337D κλπ.˙ ἅπας ὁ ἀνθρώπων βίος φύσει καὶ νόμοις διοικεῖται Δημ. 774. 7˙ ἢ φύσει ἢ τέχνῃ Πλάτ. Πολ. 381Α˙ οὐ σοφίᾳ, ἀλλὰ φύσει τινὶ ὁ αὐτ. ἐν Ἀπολ. 22C· φύσει πέφυκε Σοφ. Φιλ. 79, Πλάτ., κλπ.˙ φύσιν ἔχει, μετ’ ἀπαρ., ὡς τὸ πέφυκε˙ κῶς φύσιν ἔχει πολλὰς μυριάδας φονεῦσαι τὸν Ἡρακλέα; πῶς εἶναι φυσικὸν ἢ δυνατὸν ὁ Ἡρακλῆς νά…; Ἡρόδ. 2. 45˙ οὐκ ἔχει φύσιν, εἶναι ἐναντίον τῆς φύσεως, οὐχὶ φυσικόν, Πλάτ. Πολ. 473Α, πρβλ. 489Β. 2) ἀρχή, γέννησις, φύσει γεγονότες εὖ Ἡρόδ. 7. 134˙ φ. νεώτερος Σοφ. Οἰδ. Κολ. 1295, πρβλ. Αἴ. 1301˙ οὕτω κατ’ αἰτ., ἐκ πατρὸς ταὐτοῦ φύσιν ὁ αὐτ. ἐν Ἠλ. 325˙ ἢ φίλων τις ἢ πρὸς αἵματος φύσιν αὐτόθι 1125, πρβλ. Ἰσοκρ. 35C· ὄντες τοῦ δήμου τὴν φ. Ξεν. Ἀπομν. 3. 9, 3. ΙΙΙ. ἐν τῇ φιλοσοφικῇ γλώσσῃ, 1) ἡ φύσις ὡς δύναμις διδοῦσα ἀρχήν, γένεσιν, ἢ κίνησιν, πρῶτον Ἐμπεδ. παρὰ Πλουτ. 2. 1111F κἑξ.˙ φύσιν βούλονται λέγειν γένεσιν τὴν περὶ τὰ πρῶτα Πλάτ. Νόμ. 892C· φ. λέγεται ἡ τῶν φυομένων γένεσις Ἀριστ. Φυσ. 2. 1, 1., 3. 1. 1, Μετὰ τὰ Φυσ. 4. 4, 1˙ ὁ δὲ θεὸς καὶ ἡ φ. οὐδὲν μάτην ποιεῖ περὶ Οὐρ. 1. 4, 6˙ ἡ δὲ φ. οὐδὲν ἀλόγως οὐδὲ μάτην ποιεῖ αὐτόθι 2. 11, 1˙ ἡ μὲν τέχνη ἀρχὴ ἐν ἄλλῳ, ἡ δὲ φ. ἀρχὴ ἐν αὐτῷ ὁ αὐτ. Μετὰ τὰ Φυσ. 11. 3, 2, πρβλ. Μετεωρολ. 4. 3, 21, κτλ. 2) ἡ στοιχειώδης φύσις τῶν πραγμάτων, ἡ οὐσία αὐτῶν, τὴν πρώτην οὐσίαν... ὑποβεβλημένην ἅπασι τοῖς γεννητοῖς καὶ φθαρτοῖς σώμασι Γαλην. εἰς Ἱππ. περὶ φύσιος ἀνθρώπου ἐν ἀρχ.˙ οὔσης τῆς μὲν ὡς ὕλης, τῆς δ’ ὡς οὐσίας Ἀριστ. περὶ Ζῴων Μορ. 1. 1, 29, πρβλ. Μετὰ τὰ Φυσ. 4. 4. 3 κἑξ. 3) ἡ καθόλου σύστασις καὶ οὐσία τῶν πραγμάτων, τὸ σύμπαν, Πλάτ. Πρωτ. 315C, Γοργ. 483Ε, καὶ συχν. παρ’ Ἀριστ. κλπ. IV. ὡς συγκεκριμένον τι, τὰ πλάσματα, τὰ ζῷα (πρβλ. φύστις), θνητὴ φύσις, τὸ ἀνθρώπινον γένος, Σοφ. Ἀποσπ. 515, πρβλ. Οἰδ. Τύρ. 869˙ πόντου εἰναλία φ., τὰ ἐν τῇ θαλάσσῃ ζῷα, ὁ αὐτ. ἐν Ἀντιγ. 346˙ ὃ πᾶσα φ. διώκειν πέφυκε Πλάτ. Πολ. 359C, πρβλ. Πολιτικ. 272C· θήλεια φ., ἡ γυνή, τὸ γυναικεῖον φῦλον, Ξεν. Λακ. Πολ. 3, 4˙ ὡσαύτως ἐν τῷ πληθ., Πλάτ. Πολ. 588C, Πολιτικ. 306Ε, Ξεν., κλπ.˙ φύσεις καρποφοροῦσαι, τὰ φυτά, Διόδ. 2. 49, πρβλ. 3. 12˙ ― ἐπὶ περιφρονητικῆς σημασίας, αἱ τοιαῦται φύσεις, πλάσματα τοιαῦτα, οἱ τοιοῦτοι τὴν φύσιν ἄνθρωποι, Ἰσοκρ. 64Β, πρβλ. 397C, Αἰσχίν. 27. 13. V. εἶδος, ταύτην ἔχειν βιοτῆς... φύσιν Σοφ. Φιλ. 165˙ ἐκλέγονται ἐκ τούτων χρωμάτων μίαν φ., τὴν τῶν λευκῶν Πλάτ. Πολ. 429D, πρβλ. Lucret. 2. 850· φ. ἀλωπεκίδων, τὸ εἶδος..., Ξεν. Κυνηγ. 3. 1. VI. τὸ φῦλον, γένος, θῆλυς οὖσα κοὐκ ἀνδρὸς φύσιν (ἔνθα ὁ Mudge θῆλυς κοὐκ ἔχουσ’ ἀ. φ.) Σοφ. Τραχ. 1062, ἔνθα ἴδε Ἕρμανν. (1051), πρβλ. Ο. Κ. 445, Θουκ. 2. 45, Πλάτ. Νόμ. 770D, 944D˙ ἐντεῦθεν, 2) ὡς τὸ Λατ. natura, τὰ χαρακτηριστικὰ τοῦ φύλου, τὰ γεννητικὰ ὄργανα ἢ μόρια (ὡς καὶ νῦν ἔτι), Διοδ. Ἐκλογ. 521, 92, Σχολ. εἰς Ἀριστοφ. Λυσ. 92, Σουΐδ. κλπ.˙ ἴδε Δουκάγγ. (φύσις ἐσχηματίσθη ἐκ τοῦ φύω, ὡς τὸ natura ἐκ τοῦ nascor καὶ ingenium ἐκ τοῦ geno, gigno).
French (Bailly abrégé)
εως (ἡ) :
I. nature, manière d’être : φαρμάκου OD nature d’une plante médicinale ; πέτρου SOPH nature d’un rocher ; au pl. αἱ φύσεις natures diverses ; particul.
1 nature du corps, forme, traits, taille, attitude, etc. : μέζονας ἢ κατ’ ἄνθρωπον φύσιν HDT plus grands que ne le sont d’ordinaire les hommes ; τὸν Λάϊον φύσιν τίν’ εἶχε φράζε SOPH ce Laïos, quel était son air ? décris-le;
2 nature de l’esprit ou de l’âme, caractère naturel ATT : φύσεως ἰσχύς THC force de l’esprit ; τῇ φύσει χρῆσθαι PLUT se laisser aller à sa nature ; τῇ φύσει ἀγαθῇ χρῆσθαι LUC suivre son bon naturel ; φύσει εἶναι XÉN être naturel ; πρὸς τὴν φύσιν XÉN selon sa nature, son naturel ; ἐκ φύσεως ESCHN de nature;
3 état naturel, disposition naturelle : ἡ τῶν πάντων φύσις XÉN la nature de l’univers ; φύσει de nature, naturellement ; κατὰ φύσιν HDT selon la nature ; φύσιν ATT naturellement, selon la nature ; παρὰ φύσιν THC contre nature ; φύσιν ἔχει avec l’inf. il est naturel que ; κῶς φύσιν ἔχει ; avec une prop. inf. HDT comment est-il naturel ou possible que ?;
4 condition de nature (liens du sang, sexe, condition sociale, etc.) : πρὸς αἵματος φύσις SOPH liens du sang ; ἐκ πατρὸς ταὐτοῦ φύσιν SOPH du même père pour l’origine, càd du même père ; φύσει νεώτερος SOPH d’âge plus récent, plus jeune ; ἡ ὑπάρχουσα φύσις THC (votre) sexe, litt. la condition de nature où vous êtes en parl. à des femmes ; φύσει βασίλεια SOPH royauté de nature, naissance dans une condition royale;
II. au sens philos. nature :
1 nature, càd force de production, force productrice et créatrice ; le sexe de la femme chez Hippocrate;
2 substance des choses ; particul. être animé (homme, animal, etc.) : ἡ τῶν θηλειῶν φύσις XÉN le sexe féminin, les femmes ; πόντου εἰναλία φύσις SOPH être qui vit dans la mer ; en mauv. part αἱ τοιαῦται φύσεις ISOCR de pareilles créatures.
Étymologie: R. Φυ, naître, pousser, croître ; v. φύω.
English (Autenrieth)
ιος (φύω): natural characteristic, quality, property, Od. 10.303†.
English (Slater)
φῠσις
1 nature (of the body): bodily form ἀλλά τι προσφέρομεν ἔμπαν ἢ μέγαν νόον ἤτοι φύσιν ἀθανάτοις (N. 6.5) οὐ γὰρ φύσιν ὠαριωνείαν ἔλαχεν ἀλλ' ὀνοτὸς μὲν ἰδέσθαι (sc. Μέλισσος) (I. 4.49)
