cupiditas

Latin > English

cupiditas cupiditatis N F :: enthusiasm/eagerness/passion; (carnal) desire; lust; greed/usury/fraud; ambition

Latin > English (Lewis & Short)

cŭpĭdĭtas: ātis (
I gen. plur. rarely -tatium, Cic. Sest. 66, 138; Sen. Ep. 5, 7), f. cupidus, a desire, wish, longing, in a good and (more freq.) in a bad sense.
I In a good sense, a longing, desire.
   (a)    With gen.: insatiabilis quaedam veri videndi, Cic. Tusc. 1, 19, 44: cognoscendi, id. ib.: imitandi, id. Brut. 92, 317: mirabilis pugnandi, Nep. Milt. 5, 1 al.: justi et magni triumphi, Cic. Pis. 25, 59: gloriae, id. ib.: mira studiorum, Tac. Or. 2: cibi, appetite, Cels. 2, 3 al.—
   (b)    With ad: tanta cupiditas ad reditum, Cic. Phil. 1, 4, 9: tanta ad venandum, Curt. 9, 1, 33.—
   (g)    Absol.: nimis flagrare cupiditate, Cic. de Or. 1, 30, 134: nimis confidere propter cupiditatem, on account of warm desire, id. Off. 1, 21, 73: de voluntate tuā, ut simul simus, vel studio potius et cupiditate non dubito, eager longing, id. Att. 12, 26, 1; cf.: tanta erat magnificentia apud opulentiores, cupiditas apud humiliores, devotion, enthusiasm, Auct. B. G. 8, 51 fin.—
II In a bad sense, a passionate desire, lust, passion, cupidity.
   A In gen.
   (a)    With gen.: pecuniae, Caes. B. G. 6, 22; Quint. 7, 2, 30 al.: praedae, Caes. B. G. 6, 34: praeceps et lubrica dominandi, Cic. Phil. 5, 18, 50: laedendi, Quint. 5, 7, 30: diutius exigendi mercedulas, id. 12, 11, 14 et saep. —
   (b)    Absol.: vel libido vel cupiditas, Cic. Tusc. 4, 19, 44: vita maxime disjuncta a cupiditate, id. Rosc. Am. 14, 39: caeca ac temeraria dominatrix animi cupiditas, id. Inv. 1, 2, 2: mala, Ter. Heaut. 1, 2, 34: vita hominum sine cupiditate agitabatur, Sall. C. 2, 1: indomitas cupiditates atque effrenatas habere, Cic. Verr. 2, 1, 24, § 62; cf.: domitas habere libidines, coërcere omnes cupiditates, id. de Or. 1, 43, 194 et saep.: P. Naso omni carens cupiditate (i. e. non appetens provinciam), id. Phil. 3, 10, 25: temeritatem cupiditatemque militum reprehendit, immoderate love of fighting, Caes. B. G. 7, 52.—
   b Carnal desire, lust, Plin. 36, 5, 4, § 21; of animals, Col. 6, 27, 4.—
   2    Transf., the object of desire (cf. ἐπιθυμία): alicujus ex inpurissimis faucibus inhonestissimam cupiditatem eripere, Cic. Q. Fr. 1, 1, 6, § 19; cf. id. Scaur. 14, 45.—
   B In partic.
   1    A passionate desire for money or other possessions; avarice, cupidity, covetousness: nisi ipsos caecos redderet cupiditas et avaritia et audacia, Cic. Rosc. Am. 35, 101; so with avaritia, Quint. 12, 1, 6; Suet. Dom. 9: et contemptus pecuniae et cupiditas, Quint. 7, 2, 30; opp. abstinentia, Suet. Dom. 9; 10: cupiditas causa sceleris fuit, Quint. 5, 12, 6 Spald.; 3, 5, 10; 5, 10, 34; Suet. Calig. 44 al.—
   b The passion of love: cupiditatis ardor, Curt. 8, 4, 27: insana, Val. Max. 7, 3, 10: aliquam non cupiditate tantā diligere, ut, etc., Suet. Calig. 24.—
   c Greediness of gain in trade, usury, overreaching, fraud, Cic. Att. 1, 17, 9.—
   d The lust of power, ambition (post-Aug.): non te propria cupiditas, sed aliena utilitas principem fecit, Plin. Pan. 7.—
   2    An undue partiality, spirit of party: (testes) aut sine ullo studio dicebant, aut cum dissimulatione aliquā cupiditatis, Cic. Fl. 10, 21; 26, 64; id. Planc. 17, 43; Liv. 24, 28, 8.

Latin > French (Gaffiot 2016)

cŭpĭdĭtās,⁷ ātis, f. (cupidus),
1 désir, envie : veri videndi Cic. Tusc. 1, 44, désir de voir le vrai ; flagrare cupiditate Cic. de Or. 1, 134, brûler d’ardeur
2 désir violent, passionné : pecuniæ Cæs. G. 6, 22, amour de l’argent, cupidité ; nimia cupiditas principatus Cic. Off. 1, 18, ambition effrénée du pouvoir || passion : cæca dominatrix animi cupiditas Cic. Inv. 1, 2, la passion maîtresse aveugle de l’âme ; indomitæ cupiditates Cic. Verr. 2, 1, 62, passions indomptées ; temeritatem cupiditatemque militum reprehendere Cæs. G. 7, 52, 1, blâmer la témérité et l’ardeur trop passionnée des soldats || convoitise, cupidité : Cic. Amer. 101 ; Verr. 2, 4, 60, etc. || passion, partialité : Fl. 21 ; 64 ; Planc. 43 ; Liv. 24, 28, 8 || passion amoureuse : Curt. 8, 4, 27 ; Suet. Cal. 24. gén. pl. cupiditatum, mais aussi cupiditatium ( Cic. Sest. 138 ; Liv. 34, 4, 12 ; Sen. Ep. 5, 7, etc. ).

Latin > German (Georges)

cupiditās, ātis, f. (cupidus), die Begierde, das Verlangen, die Lust, im üblen Sinne = die Sucht, der Hang, die Leidenschaft (auch wie επιθυμία, als affektvolle Stimmung), I) im allg.: a) eig. (oft verb. libido vel. c., vel libido vel c., libido cupiditasve, s. Baiter Cic. Tusc. 4, 44. p. 317, 24), de voluntate tua, ut simul simus, vel potius studio et cupiditate non dubito, Cic.: eādem levitate cupiditas est in appetendo, quā laetitia in fruendo, Cic.: ardens in cupiditatibus, Sall.: intemperans sum in eius rei cupiditate, quam nosti, Cic.: quam diu in his annis sumus cupiditatum, in der Sturm- und Drangperiode, Ps. Quint. decl.- c. acrior, acerrima, Cic.: c. tam caeca, Cic.: c. alcis effrenata et furiosa, Cic.: c. flagrans, flagrantissima, Cic. u. Val. Max.: cupiditates immodicae, Curt.: c. inexplebilis, Cic.: c. incredibilis, Cic.: cupiditates indomitae atque effrenatae, Cic.: cupiditates infinitae, Cic.: c. insana, Cic.: cupiditates insatiabiles, Cic.: c. nimis magna, Cic., maior, Nep., maxima, Val. Max.: c. mala, Ter.: mira, Tac., mirabilis, Nep.: nimia, Cic.: cupiditates naturales, necessariae, Cic.: cupiditates turpissimae, Nep. – m. subj. Genet., temeritas cupiditasque militum, Hitze, Caes.: cupiditates principum (Ggstz. continentia plebis), Cic.: administer istius cupiditatum erat, Cic. – m. obj. Genet., c. argenti caelati, Cic.: pecuniae, Cic.: praedae, Caes., praedae ac rapinarum, Cic. – c. cognitionis et scientiae, Cic.: gloriae, maioris gloriae, Cic.: c. gloriae nimia, Cic.: honorum, Cic.: c. honestatis et dignitatis nimis magna, Cic.: c. imperii, Nep., imperiorum, Cic., regni, Caes.: potentiae, Suet.: ultionis, Tac. – vitae, Lust, Liebe zum Leben, Val. Max.: dass. c. lucis (Lebenslicht), Quint. – infinita quaedam c. aedificandi, Lact.: c. audiendi, Plin. ep., Platonis audiendi, Nep.: c. discendi, Cic. u. Sen.: bellandi, Nep., belli gerendi, Caes.: ignota cognoscendi, Sen.: dominandi, Cic.: edendi, bibendi, Fest.: habendi, Rutil. Lup.: imitandi, Cic.: laedendi, Quint.: mercandi, Sen.: pugnandi, Nep.: gratiae referendae, Cic.: ulciscendi, Liv.: c. summa videndi mei, Cic.: vincendi, Cic.: vivendi, Lust, Liebe zum Leben, Amm. (vgl. vorher c. vitae). – m. ad u. Akk., tanta c. ad reditum, Cic. Phil. 1, 4, 9: tanta c. ad venandum, Curt. 9, 1 (6), 33. – tantum abesse a cupiditate pecuniae, ut etc. (v. Pers.), Nep.: cum spe vincendi simul abicere certandi cupiditatem, Cic.: accendi (accensus) regni cupiditate, Curt.: ardere cupiditate, Cic., cupiditate inimicos ulciscendi, Liv. – coërcere cupiditates, Cic.: meditare, quibus verbis incensam illius cupiditatem comprimas atque restinguas, Cic. – ubi animus semel se cupiditate devinxit malā, Ter.: duci (ductus) cupiditate pecuniae vel gloriae, Scrib. – efferri gloriae cupiditate, Cic. – explere cupiditates (suas), Cic.; vgl. neque expletur umquam nec satiatur cupiditatis sitis, Cic.: an potest cupiditas finiri? tollenda est atque extrahenda radicitus, Cic. – ferri (sich fortreißen lassen) cupiditate pecuniae, Cic.: flagrare cupiditate (absol.), Cic.: flagrare aedium (alcis) cupiditate, Cic.: flagrare mirabili pugnandi cupiditate, Nep.: flagrare cupiditate discendi, Sen.: frangere cupiditates Cic.: frangi cupiditate, Cic.: fugienda est pecuniae cupiditas, Cic. – honestatis et dignitatis habere nimis magnam cupiditatem, Cic.: quam multas cupiditates, quam varias, quam infinitas habuerit, Cic. – turpissimis imbui cupiditatibus, Nep.: alqm in od. ad regni cupiditatem impellere, Brut. in Cic. ep. u. Curt.: cuius rei cupiditas impellit me interdum, ut te hortari velim, Cic.: imperare cupiditatibus (Ggstz. servire cupiditatibus), Cic.: cum incendisses cupiditatem meam consuetudinis augendae nostrae, Cic.: illa me incendit c. festinationis, Cic.: hunc tantā cupiditate incendit bellandi, ut etc., Nep.: philosophia cognitionis cupiditate incensa, Cic.: incĭdere in imperiorum, honorum, gloriae cupiditatem, Cic.: incitare alqm cupiditate imitandi, Cic.: omnem suam mentem, curam, cogitationem ad alcis rei cupiditatem incitare, Cic.: cupiditati suae indulgere alqā re, Val. Max.: cupiditatibus principum et vitiis infici solet tota civitas, Cic.: inflammare cupiditates (Ggstz. minuere), Cic.: inflammari solere corporis facibus ad omnes fere cupiditates, Cic.: inflammari (inflammatus) incredibili cupiditate, Cic.: inflammari (inflammatum esse) cupiditate honorum od. vincendi, Cic.: cupiditatum incendiis inflammatus, Cic.: summa alacritas et cupiditas belli gerendi innata est, Caes.: nimia cupiditas principatus innascitur, Cic. – cupiditates minuere (Ggstz. inflammare), Cic.: illae leges cupiditates nostras libidinesque moderantur, Plin. pan.: sapientis animus numquam cupiditate movetur, Cic. – ne qua oriatur pecuniae cupiditas, Caes. – parēre alcis libidini cupiditatique, Cic.: prolabi (sich verleiten lassen) cupiditate regni, Liv.; vgl. se cupiditate (Pachtlust) prolapsos nimium magno conduxisse, Cic. – praedae ac rapinarum cupiditas caeca rapit alqm, Cic.: eorum studio cupiditatique resistere, Auct. b. Afr.: respiravit cupiditas atque avaritia paululum, Cic.: restinguere cupiditates eloquentiā, Cic. – servire cupiditatibus (Ggstz. imperare cupiditatibus), Cic. – alqm tanta cupiditas tenet dimicandi cum alqo, ut etc., Liv.: tenere (im Zaume halten) cupiditates suas, Cic.: consuetudine ad imperii cupiditatem trahi, Nep.: omnes trahimur et ducimur (werden unwillkürlich, unwiderstehlich hingezogen) ad cognitionis et scientiae cupiditatem, Cic.: vincere alqm cupiditate (Eifer) in alqa re, Cic. – b) meton., wie επιθυμία, der Gegenstand der Begierde, das Gelüste, alcis ex impurissimis faucibus inhonestissimam cupiditatem eripere, Cic. ad Q. fr. 1, 1, 6. § 19.
II) insbes.: a) die phys. Begierde, Lust, der Drang nach etw., α) übh.: c. cibi (Appetit), zB. si cibi c. est od. non est, Cels.: cibi cupiditatem excitare, Cels.: quodsi c. cibi reverterit, Cels.: cibi cupiditate redditā, Cels. – c. deiectionis, deiciendi, Drang zum Stuhlgang, Cels.: c. tussiendi, Cels.: crebra c. urinae, cels. – β) insbes., der Begattungstrieb, die Brunst eines Menschen, Plin. 36, 21: eines Tieres, Col. 6, 27, 4. – b) die Leidenschaft = die Liebe, cupiditatis ardor, Curt. 8, 4 (16), 27: summa, Val. Max. 5, 7 ext. 1: c. insana, Val. Max. 7, 3, 10: reliquas sorores nec cupiditate tantā nec dignatione dilexit, ut etc., Suet. Cal. 24, 3. – c) das ehrsüchtige (ehrgeizige) Streben, die Ehrsucht, der Ehrgeiz, Plur. = ehrgeizige Absichten, Bestrebungen od. Gelüste, bes. nach einem Amte od. nach Verlängerung eines Amtes, Tib. Claudii, Liv.: collegarum, Liv.: popularis, der blinde Ehrgeiz, die Neuerungssucht der Demagogen (Ggstz. consilium principum, besonnene Überzeugung der usw.), Cic.: P. Naso ommi carens cupiditate, Cic.: quanto modestior illius cupiditas fuit, quam tua, Appi? Liv.: cupiditatem et arrogantiam incendere, Cic.: illius cupiditatem refutare, Cic.: alcis cupiditati suffragari, Cic. – nachaug. auch = die Herrschsucht, das Herrschergelüst, non te propria cupiditas, sed aliena utilitas principem fecit, Plin. pan. 7, 1. – d) der Hang zu wüsten Begierden, vita maxime disiuncta a cupiditate, Cic. Rosc. Am. 39. – insbes. der Hang zu üppigem Leben, die Genußsucht, cum propinquitas et celebritas loci suspicionem desidiae tollat aut cupiditatis, Cic. pro Scauro 45. – e) die Begehrlichkeit nach fremdem Gut, der Eigennutz, das Interesse, allgem. Ausdruck für das spez. Habsucht, Geldgier, Plur. = habsüchtige, eigennützige Gelüste (Ggstz. abstinentia, integritas et innocentia, contemptus pecuniae; zuw. verb. cupiditas atque avaritia, avaritia et cupiditas, s. Bünem. Lact. 1, 20, 25): c. immodica, Liv.: c. immensa, Suet.: c. proiecta quaedam et effrenata, Cic.: c. pristina, Suet. – Sex. Naevi cupiditas crudelitasque, Cic. – homo a cupiditate omni remotissimus, Cic.: quanto ab eiusmodi cupiditatibus remotior eius animus esset, tanto etc., Plin. ep.: ita caecum cupiditate et avaritiā fuisse, ut etc., Quint. – cupiditas causa sceleris fuit, Quint.: vicinus dives cupiditatem irritat, Sen.: alcis cupiditati morem gerere, obtemperare, Cic.: sine cupiditate vixisse, Cic.; vgl. etiamtum vita hominum sine cupiditate agitabatur, sua cuique satis placebant, Sall. – f) die Leidenschaft für jmd. (Ggstz. invidia), α) im guten Sinne, die leidenschaftliche Hingebung, Ergebenheit, der Enthusiasmus, tanta erat magnificentia apud opulentiores, cupiditas apud humiliores, Hirt. b. G. 8, 51, 3. – β) im üblen Sinne, die Leidenschaftlichkeit des Redners, Richters, Zeugen usw., mit der er wider Recht und Pflicht nur nach persönlicher Neigung spricht, richtet, zeugt usw., das parteiische Interesse, die Parteilichkeit (vgl. Benecke Cic. Lig. 3. p. 11 sq. Drak. Liv. 24, 28, 8. Gräve u. Ruhnken Suet. Caes. 12), c. inconsiderata, Cic.: cupiditatis atque inimicitiarum suspicio, Cic.: quo minus cupiditatis et studii (Parteilichkeit u. Vorliebe) visa est oratio habere, eo plus auctoritatis habuit, Liv.: et sine amore et sine cupiditate et rursus sine odio et sine invidia iudicabunt, Cic.: qui (testes) aut sine ullo studio dicebant aut dissimulatione aliquā cupiditatis, Cic.: his utitur laudatoribus Flaccus, his innocentiae testibus, ut Graecorum cupiditati Graecorum auxilio resistamus, Cic. – / Genet. Plur. gew. cupiditatum; doch auch cupiditatium, zB. Cic. Sest. 138. Sen. ep. 5, 7 u. 117, 25; de tranqu. anim. 12, 1.