δάμαρ

English (LSJ)

[ᾰ], δάμαρτος, ἡ, (δαμάζω ΙΙ) wife, spouse, Il.3.122, Pi.N.4.57, A.Pr.834, etc.

Spanish (DGE)

(δάμᾰρ) δάμαρτος, ἡ
• Prosodia: [δᾰ-]
mujer casada, esposa, mujer legítima, Il.3.122, 14.503, Od.4.126, 24.125, h.Ap.212, Pi.N.4.57, A.Pr.834, S.OT.930, ἣν ἂν ἐγγυήσῃ ἐπὶ δικαίοις δάμαρτα εἶναι a la que haya prometido conforme a derecho convertir en esposa legítima Sol.Lg.48b, cf. 20, E.Hec.493, Ar.Th.912, Eup.171, Lex en Lys.1.30, Arist.Mir.843^b30, Call.Fr.285, A.R.3.269, 4.368, Lyc.57, 750, TAM 3.590.4 (Termeso, imper.), AP 7.378 (Apollonid.), Q.S.11.22, AP 14.124 (Metrod.), Nonn.D.8.251, 40.25, 44.174
•de la hembra de un pez, Opp.H.4.175.
• Diccionario Micénico: da-ma-te (?).
• Etimología: Prob. neutr. en *-r- de la r. en grado ø *d°H^u̯3m- ‘casa’, ‘familia’; cf. het. dammara, ai. dāra-; c. otra vocalización mic. du-ma δύμαρ < *dH^u̯3°m-, y en grado pleno *deH^u̯3- > δῶμα.

German (Pape)

[Seite 521] αρτος, ἡ, die Gattin, Ehefrau; von δαμάω, Gegensatz παρθένος ἀδμής Odyss. 6, 109; Apollon. Lex. Homer. p. 56, 13 δά μ α ρ ἀνδρὸς γυνή, ἀπὸ τοῦ δεδαμάσθαι τῷ ἀνδρί Bei Homer δάμαρ fünfmal, stets mit dem Ehemann im genitiv.: Odyss. 4, 126 τόν οἱ ἔδωκεν Ἀλκάνδρη Πολύβοιο δάμαρ; Iliad 14, 503 οὐδὲ γὰρ ἡ Προμάχοιο δάμαρ Ἀλεγηνορίδαο ἀνδρὶ φίλῳ ἐλθόντι γανύσσεται; Iliad. 3, 122 εἰδομένη γαλόῳ, Ἀντηνορίδαο δάμαρτι; Odyss, 20, 290. 24, 125 Ὀδυσσῆος δὴν οἰχομένοιο δάμαρτα. – Pind. N. 4, 57; oft bei Tragg., z. B. Aesch. Prom. 836; Eur. Hec. 493 u. Sp.

French (Bailly abrégé)

δάμαρτος (ἡ) :
femme mariée, épouse.
Étymologie: R. Δαμ, v. δαμάζω.
Syn. γαμετή, εὐνήτρια, παράκοιτις, πάρευνος, ξυνάορος, σύγκοιτος, σύζυγος, ἄκοιτις, ἄλοχος, εὖνις², εὐνήτειρα.

Dutch (Woordenboekgrieks.nl)

δάμαρ, δάμαρτος, ἡ [~ δόμος, ἀραρίσκω?] echtgenote.

Russian (Dvoretsky)

δάμᾰρ: δάμαρτος (δᾰ) ἡ супруга, жена (Ὀδυσσῆος Hom.; Ἀκάστου Pind.; Διός Aesch.; Πριάμου Eur.).

Greek (Liddell-Scott)

δάμαρ: [ᾰ], δάμαρτος, ἡ, (δαμάω) σύζυγος, γαμετή, Ἰλ. Γ. 122, κτλ., Πίνδ. Ν. 4. 92, καὶ Τραγ.· κυρίως ἡ τιθασευθεῖσα καὶ ὑπὸ ζυγὸν ἀχθεῖσα, ὡς τὸ Λατ. conjux (πρβλ. δαμάζω ΙΙ), ἐνῷ ἡ παρθένος ἐλέγετο ἀδάμαστος, ἀδμής.

English (Autenrieth)

δάμαρτος (δάμνημι): wife, always w. gen. of the husband. Cf. opp. παρθένος ἄδμης.

English (Slater)

δᾰμαρ
1 wife δάμαρτος Ἱππολύτας Ἀκάστου (N. 4.57) ξανθῷ Μενέλᾳ δάμαρτα κομίσαι θοαῖς ἂν ναυσὶ Helen (N. 7.28)

Greek Monolingual

δάμαρ (δάμαρτος), η (Α)
η σύζυγος.
[ΕΤΥΜΟΛ. Ο τ. δάμαρ (-αρτος) (< dm-) συνδέεται με τη λ. δόμος «σπίτι» (< dom-), αλλά διχάζονται οι απόψεις για το τελικό -αρ
άλλοι θεωρούν τον τ. δάμαρ ως αρχ. ουδέτερο παρεκτεταμένο τ. με -γ- και επίθημα -t- (πρβλ. μέλι-μέλιτος), που με μεταβολή γένους έγινε θηλυκό, ήτοι δαμ-αρ-τ- < dm-r-t-. Κατ' άλλους, πρόκειται για σύνθετη λ. με β' συνθετικό τη ρίζα -αρ- (αραρίσκω) «συνάπτω, ταιριάζω» και επίθημα -t-: δαμ-αρ-τ- < dam-ar-t. Η λ. δάμαρ, που απαντά στον Όμηρο και σε άλλους ποιητές, ενώ σπανίως απαντά στους Αττικούς, δηλώνει τη νόμιμη σύζυγο (πρβλ. χετ. dammara, αρχ. ινδ. dārā «παντρεμένη γυναίκα») και στον Όμ. συνοδεύεται πάντα από το όνομα του συζύγου (πρβλ. «Αντηνορίδαο δάμαρτι»)].

Greek Monotonic

δάμαρ: [ᾰ], δάμαρτος, ἡ (δαμάζω), γυναίκα, σύζυγος, συμβία, σύντροφος, σε Ομήρ. Ιλ., Τραγ.

Frisk Etymological English

-αρτος
Grammatical information: f.
Meaning: wife (Il.; on the meaning Gernet Mélanges Boisacq 1, 393ff.);
Other forms: δόμορτις γυνή H. (Aeol.).
Dialectal forms: Myc. damate, dumate dat.sg. /damartei/ or /dumartei/?
Derivatives: No deriv.
Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]X [probably]
Etymology: Unknown. Since Schulze KZ 28, 281f. (= Kl. Schr. 364) from the word for house (s. δάπεδον, δεσπότης and δόμος) and the root ἀρ- in ἀραρίσκω with a dental suffixe; thus δόμορ-τ-ις (Schwyzer 451 m. A. 3). - Others assume in δάμαρ an old neuter in -ρ (cf. NHG Frauenzimmer); s. Benveniste Origines 30, Lejeune Traité de phon. 34 A. 3. Ruijgh, Lingua 51 (1980) 90 connects ταμία. A Pre-Greek word seems more probable.

Middle Liddell

δαμάζω
a wife, spouse, Il., Trag.

Frisk Etymology German

δάμαρ: -αρτος
{dámar}
Grammar: f.
Meaning: Gattin, Ehefrau (poet. seit Il.; zur Bed. Gernet Mélanges Boisacq 1, 393ff.); δόμορτις· γυνή H. (äol.).
Derivative: Ohne Ableitung.
Etymology: Nicht sicher erklärt. Nach Schulze KZ 28, 281f. (= Kl. Schr. 364) eine Zusammenbildung des Wortes für Haus (s. δάπεδον, δεσπότης und δόμος) und der Wz. ἀρ- in ἀραρίσκω usw. mittels eines Dentalsuffixes; daraus δόμορτ-ις mit einem verdeutlichenden ι-Suffix (Schwyzer 451 m. A. 3). — Andere sehen in δάμαρ ein altes Neutrum auf -ρ (vgl. nhd. Frauenzimmer); s. zuletzt Benveniste Origines 30, Lejeune Traité de phon. 34 A. 3 (ältere Lit. bei Bq).
Page 1,345-346

Translations

wife

Abkhaz: аҳәса, аԥҳәыс; Afrikaans: vrou; Ainu: マチ; Akkadian: 𒁮; Albanian: grua; Alviri-Vidari: زینه‎; Ambonese Malay: maitua; Amharic: ሚስት; Arabic: زَوْجَة‎, اِمْرَأَة‎; Egyptian Arabic: زَوْجَة‎, مرات‎; Hijazi Arabic: زُوجَة‎; Armenian: կին; Aromanian: ãnveastã, sutsãlji, nicuchirã; Assamese: ঘৈণী, পত্নী; Asturian: muyer, esposa; Avar: лъади second; Azerbaijani: arvad, zövcə, əyal; Bashkir: ҡатын; Basque: emazte; Bats: ფსტუ; Belarusian: жонка; Bengali: বিবি, বেগম, বউ, আহলিয়া, আওরত, জরু, স্ত্রী, পত্নী; Betawi: bini; Breton: gwreg; Bulgarian: жена, съпруга; Burmese: မယား, ဇနီး; Buryat: һамган; Catalan: dona, muller; Chechen: зуда; Chickasaw: imihoo; Chinese Cantonese: 妻子, 老婆, 太太; Dungan: чижын, чи, пәе; Hakka: 餔娘, 太太, 老姐; Mandarin: 妻子, 老婆, 愛人, 爱人, 太太; Min Nan: 某, 某囝, 家後, 牽手, 牽的, 太太, 查某人; Teochew: 某, 老婆; Chukchi: ӈэвъэн; Coptic Bohairic: ⲥϩⲓⲙⲉ; Sahidic: ϩⲓⲙⲉ; Cornish: gwreg; Crimean Tatar: apaqay, apay; Czech: manželka, žena, choť; Dalmatian: mojer, molier, mulir; Danish: hustru, kone, frue; Dutch: vrouw, echtgenote; Eastern Cham: ꨨꨕꨳꨪꩇ; Erzya: ни; Esperanto: edzino; Estonian: naine; Evenki: аси; Faliscan: uxo; Faroese: kona, vív; Finnish: vaimo, aviovaimo; French: femme, épouse; Friulian: femine, muîr, cristiane; Galician: esposa, muller, dona; Georgian: ცოლი; German: Ehefrau, Frau, Eheweib, Weib, Gemahlin, Gattin; Gothic: 𐌵𐌴𐌽𐍃; Greek: σύζυγος, γυναίκα, συμβία; Ancient Greek: ἄκοιτις, ἄλοχος, ἀποσκευή, γαμετή, γαμέτις, γαμήλευμα, γάμος, γύναιον, γυνή, δάμαρ, δέσποινα, δόμορτις, ἐγγυητή, ἑδνῆστις, εὐνά, εὐνάτειρα, εὐνατήρ, εὐνάτρια, εὐνάτωρ, εὐνή, εὐνήτειρα, εὐνητήρ, εὐνήτρια, εὐνήτωρ, εὖνις, νύμφευμα, ξυνάορος, ὄαρ, ὁμευνέτις, ὅμευνος, ὁμόκοιτις, παράκοιτις, πλᾶτις, σύζυγος, σύζυξ, σύλλεκτρος, συμβία, συνάορος, συνευνέτις, σύνευνος, συνήορος; Greenlandic: nuliaq; Guaraní: embireko; Gujarati: પત્ની; Hausa: matar aure; Hawaiian: wahine; Hebrew: אִשָּׁה‎, בַּת זוּג‎; Higaonon: asawa; Hindi: पत्नी, बीवी, गृहणी, भार्या, वल्लभा, वधू, स्त्री, गृहिणी, जाया, जनि, जन, जौजा, जोरू, घरवाली; Hungarian: asszony, feleség; Icelandic: eiginkona, kona; Ido: spozino; Indonesian: istri; Ingush: цӏен-нана, сесаг; Interlingua: sponsa, sposa, uxor; Irish: bean, bean chéile; Old Irish: ben, séitig; Istriot: muier; Italian: sposa, moglie; Japanese: 妻, 家内, ワイフ, 奥さん, 奥様, 夫人, ご夫人; Javanese: rabi, bojo wadon, garwa putri; Kaingang: mré nĩ fi; Kamba: kiveti; Kannada: ಪತ್ನಿ; Karachay-Balkar: юй бийче, юйдеги, къатын; Kashmiri: آشَنؠ‎‎, آشێنؠ‎‎, کۄلَے‎‎‎, خانہٕ دارێنؠ‎‎, رٔنؠ‎‎‎, زَنان‎‎‎, گَرواجیٚنؠ‎‎‎; Kazakh: әйел, жар, қатын; Khmer: ប្រពន្ធ, ភរិយា, ឃរណី; Kikuyu: mũka 1, mũtumia Korean: 아내, 집사람, 안해, 마누라, 와이프, 부인(夫人); Krio: wef; Kurdish Central Kurdish: ژن‎, خێزان‎; Northern Kurdish: jin, kebanî, xanim; Kyrgyz: аял, катын; Ladin gherdëina: fëna; badiot: fomena; fascian: fémena; Lao: ເມຍ, ພັນລະຍາ, ບໍລິຈາ, ປັດຕະນິ, ປະລິຈາລິກາ, ຊານິກາ, ຊາຍາ; Latgalian: sīva; Latin: uxor, nupta, femina, mulier, marita, coniunx; Latvian: sieva, dzīvesbiedre, dzīvesbiedrene; Laz: ჩილი; Lithuanian: pati, žmona; Lolopo: maerssor; Lombard: miee; Louisiana Creole French: fenm, épouz; Low German: Ehfro, Fro, Ehfru, Fru; Luganda: mukyala wange; Luhya: omkhasi; Lycian: 𐊍𐊀𐊅𐊀; Lü: ᦵᦙ; Macedonian: жена, сопруга; Malagasy: andefimandry, tokantrano; Malay: isteri, bini; Malayalam: ഭാര്യ, പത്നി; Maltese: mara; Manchu: ᠰᠠᡵᡤᠠᠨ; Manx: ben-phoost; Maori: hoa wahine, wahine, hoa rangatira; Maranao: lilang; Marathi: नवरी; Mbyá Guaraní: embireko, a'yxy; Megleno-Romanian: niveastă; Mingrelian: ოსური, ჩილი; Mongolian Cyrillic: гэргий, эхнэр; Mwani: muka; Nanai: аси; Navajo: hweʼesdzáán; Neapolitan: mugliera; Nepali: पत्नी; Norman: faume, bouônnefemme; Northern Ohlone: háw̄a; Norwegian Bokmål: hustru, kone, frue; Nynorsk: hustru, kone, frue; Occitan: femna; Ojibwe: niwiidigemaagan; Old Church Slavonic Cyrillic: жена; Glagolitic: ⰶⰵⱀⰰ; Old East Slavic: жена; Old English: wīf, mæġþ, cwēn; Old French: fame, fam; Oriya: ସ୍ତ୍ରୀ; Oromo: niitii; Ossetian: бинойнаг, ус; Pa'o Karen: မာ; Pashto: ښځه‎, زوجه‎, ورتينه‎; Persian: زن‎, زوجه‎; Plautdietsch: Wief; Polish: żona, małżonka; Portuguese: esposa, mulher; Punjabi: ਪਤਨੀ; Romani: rromni; Romanian: soție, nevastă, muiere; Romansch: dunna, duonna, cunsorta, duna, donna; Russian: жена, супруга, жёнка; Rusyn: жона, жена, манжелка; S'gaw Karen: မါ; Sanskrit: पत्नी, भार्या, दयिता, जाया, वल्लभा; Santali: ᱨᱤᱱᱤᱡ, ᱮᱨᱚ; Sardinian: mugere, mullei, mulleri, mutzere, muzere; Scots: guidwife; Scottish Gaelic: bean-chèile, bean-phòsda; Serbo-Croatian Cyrillic: жѐна, су̏пруга; Roman: žèna, sȕpruga; Sichuan Yi: ꀋꃀꀉꑳ; Sicilian: mugghieri; Sinhalese: බිරිඳ, භාර්යාව, පවුල; Slovak: manželka, žena; Slovene: žéna, soproga; Sorbian Lower Sorbian: žeńska, žona; Upper Sorbian: žona; Spanish: esposa, mujer; Sundanese: garwa, bojo, pamajikan; Svan: ხეხუ̂; Swahili: mke; Swedish: hustru, maka, fru; Tabasaran: хпиб; Tagalog: esposa, babaeng asawa; Tai Dam: ꪣꪸ; Tai Tajik: зан, завҷа; Talysh: ژن‎; Tamil: மனைவி, பெண்டாட்டி; Taos: łȉwéna; Tatar: хатын; Tausug: asawa; Telugu: పెళ్ళాం, భార్య, ఆలి; Tetum: feen; Thai: ภริยา, ภรรยา, เมีย; Tibetan: སྐྱེ་དམན; Tigrinya: ሰበይቲ, ብዓልቲ ቤት; Tocharian A: śäṃ; Tocharian B: śana; Tupinambá: emirekó; Turkish: karı, avrat; Turkmen: aýal; Tuvan: кадай; Ugaritic: 𐎀𐎘𐎚; Ukrainian: дружина, жі́нка, супруга; Urdu: بیوی‎, پتنی‎; Uyghur: خوتۇن‎; Uzbek: xotin; Venetian: mojer, mojere; Vietnamese: vợ; Volapük: jimatan; Walloon: feme; Welsh: gwraig, gwragedd; West Frisian: wiif, frou; White Hmong: pojniam; Wolof: jabar ji, iyawo; Yakut: ойох, кэргэн; Yiddish: ווײַב‎, פֿרוי‎; Yoruba: iyawo; Yucatec Maya: atan; Yámana: tuku; Zazaki: pir, cınék, xatun, khatun; Zealandic: vrouwe, wuuf; Zhuang: baz, yah; Zulu: umka-, inkosikazi, unkosikazi; ǃXóõ: tâa qáe