auxilium

Latin > English

auxilium auxili(i) N N :: help, assistance; remedy/antidote; supporting resource/force; auxiliaries (pl.)

Latin > English (Lewis & Short)

auxĭlĭum: ii, n. augeo,
I help, aid, assistance, support, succor (syn.: adjumentum, opes, praesidium, subsidium).
I In gen.: Fer mi auxilium, Enn. ap. Cic. Ac. 2, 28, 89: quo praesidio fretus, auxiliis quibus? Pac. ap. Non. p. 262, 32: auxilium argentarium, Plaut. Ps. 1,1, 103; id. Ep. 1, 2, 14: non habeo ad auxilium copiam, Ter. And. 2, 1, 20: navita indigus omni vitali auxilio, Lucr. 5, 224: venerunt ad auxilium, Vulg. Jud. 5, 23; ib. Isa. 10, 3 al.—Hence the phrases: auxilium esse alicui, to assist one, Plaut. Curc. 2, 2, 17; and more freq.: auxilio esse alicui, Enn. ap. Non. p. 111, 16; Plaut. Poen. 5, 3, 18; 5, 4, 107; Ter. Heaut. 5, 2, 39; Nep. Milt. 5, 1; id. Att. 11, 1; Hor. S. 1, 4, 141; Ov. M. 12, 90 al.: auxilium ferre alicui, to bring assistance, to aid, succor, Plaut. Stich. 2, 2, 5; Ter. And. 1, 1, 115; id. Ad. 2, 1, 1; Lucr. 3, 1064; Cic. Verr. 2, 2, 3; (contra aliquem), id. Cat. 2, 9, 19; Caes. B. G. 1, 13; Hor. Epod. 1, 21; Ov. M. 2, 580; 4, 693; 13, 71; Vulg. Jud. 20, 14; ib. Job, 30, 13 al.; once adferre, Ter. Ad. 3, 2, 2: dare, Verg. A. 2, 691; Vulg. Psa. 59, 13; 107, 13: praebere, ib. Jud. 12, 2; ib. 1 Par. 12, 21: auxilium sibi adjungere, Cic. Rosc. Am. 40, 116: expetere, Ter. And. 2, 1, 19 sq.: unde auxilium petam? id. Phorm. 5, 1, 2: petere ab aliquo, Cic. Or. 41, 141; Ov. M. 7, 507; 5, 178; 14, 461; Vulg. 1 Esdr. 8, 22; ib. Judith, 6, 21 et saep.—In plur.: cum (mare) tumet, auxiliis adsidet ille (navita) suis, Ov. A. A. 3, 260: auxilia portare, Sall. C. 6, 5 Kritz: magna duo auxilia, sources of aid, Liv. 31, 33, 3: ne auxilia liberorum innocentibus deessent, Quint. 7, 1, 56 et saep.—Meton. (abstr. for concr.), a place of succor, refuge (eccl. Lat.): sex (oppida) erunt in fugitivorum auxilia separata, Vulg. Num. 35, 6. —
II Esp.
   A In milit. lang. very freq., and commonly in plur.: auxĭlĭa, ōrum, auxiliary troops, auxiliaries (mostly composed of allies and light-armed troops; hence opp. to the legions): auxilium appellatum ab auctu, cum accesserant ei qui adjumento essent alienigenae, Varr. L L. 5, § 90 Müll.; Veg. 2, 2; cf. auxiliares, and Smith, Dict. Antiq.: quibus (copiis) rex Deiotarus imperatoribus nostris auxilia mitteret, Cic. Deiot. 8, 22; so Sall. J 7, 2; Liv. 5, 5, 8 al.: auxiliis in mediam aciem conjectis, Caes. B. G. 3, 24; so, dimittere, Sall. J. 8, 2: ab sociis et nomine Latino accersere, id. ib. 39, 2; cf. id. ib. 84, 2: facere mercede, Tac. A. 6, 33; Vulg. 1 Macc. 9, 52; ib. 2 Macc. 8, 15 et saep.—Opp to the legions: sex legiones et magna equitum ac peditum auxilia, Cic. Part. Or. 6, 1; so Suet. Aug. 23; 49; id. Tib. 16; 30; id. Calig. 43; 44; id. Galb. 10 al.—In sing.: Oroden auctus auxilio Pharasmanes vocare ad pugnam, Tac. A. 6, 34; Ov. M. 11, 387.—Borrowed from miht. lang.: Duodecim deis plus quam in caelo deorumst inmortalium Mihi nunc auxilio adjutores sunt, Plaut. Ep. 5, 2, 10 sq.: Auxilia ac socios jam pacto foedere habebant, Lucr. 5, 1443.—In gen.: auxilia, military force, power: Caesar confisus famā rerum gestarum, infirmis auxiliis proficisci non dubitaverat, Caes. B. C. 3, 106; Flor. 2, 8, 15; Just. 1, 6.—
   B In medic. lang., an antidote, remedy, in the most extended sense of the word: corporis, Cels. 2, 9; so id. 2, 11 fin.; 4, 22; 5, 26, n. 21 al.: adversae valetudinis, id. 1 praef.; Plin. 25, 3, 6, § 20.—
   C Auxilium as a personified existence, like Fides. Salus, etc., in Plaut. Cist. 1, 3, 6.

Latin > French (Gaffiot 2016)

(1) auxĭlĭum,⁶ ĭī, n. (augeo),
1 secours, aide, assistance : alicui ferre Cic. Cat. 2, 19, porter secours à qqn ; auxilio esse alicui Cic. Verr. 2, 4, 78, secourir qqn, donner son appui à qqn, protéger qqn ; auxilio alicui venire Cæs. G. 2, 29, 1, etc.; mittere Cæs. G. 1, 18, 10, etc., venir, envoyer au secours de qqn ; arcessere Cæs. G. 3, 11, 2, appeler au secours ; ad auxilium convenire Cæs. G. 7, 80, 4, venir ensemble au secours ; auxilium adventicium Cic. Verr. 2, 4, 81, secours étranger || protection accordée par un magistrat (intercession) : Cic. Agr. 2, 33
2 pl. auxilia, troupes de secours, troupes auxiliaires, [en gén.] infanterie : Cæs. G. 1, 24, 3 ; 3, 20, etc.; mais auxilia peditatus equitatusque Cæs. G. 6, 10, 1, des troupes auxiliaires comprenant infanterie et cavalerie
3 moyen de secours, ressource : extremum auxilium experiri Cæs. G. 3, 5, 2, faire l’essai de la dernière ressource ; communis salutis auxilium in celeritate ponere Cæs. G. 5, 48, 1, mettre (voir) dans une action rapide le moyen d’assurer le salut commun ; rei nullum auxilium reperire Cæs. G. 5, 48, 1, ne trouver aucun moyen de remédier à une chose ; minuisti auxilia populi Romani Cic. Verr. 2, 5, 50, tu as amoindri les ressources du peuple romain || confisus fama rerum gestarum infirmis auxiliis proficisci non dubitaverat Cæs. C. 3, 106, 3, confiant dans le bruit de ses exploits, il n’avait pas hésité à partir avec de faibles moyens d’action
4 [en médecine] secours, remède : Ov. Rem. 48 ; Cels. Med. 1 præf. 1, 6, etc.; Plin. 23, 31, etc.

Latin > German (Georges)

auxilium, ī, n. (augeo), der Zuwachs, um etw. durchzuführen, die Hilfe, I) im allg., die Hilfe (abstr. u. konkr.), die Hilfeleistung, das Hilfsmittel (Mittel), die Abhilfe, der Beistand, die Mitwirkung, Unterstützung, v. Pers. auch der Helfer (Ggstz. exitium, Plaut. rud. prol. 68), summum aux. omnium gentium (v. Konsul), Cic.: aux. Romanum (der Römer), Liv.: aux. adventicium, Cic.: aux. argentarium, Plaut.: m. subj. Genet., aux. domus, Helfer, Ov.: Graecorum auxilio, Cic.: auxilio noctis, mit Hilfe = unter dem Schutze der N., Sall.: auxilio tempestatis, vom stürmischen Wetter begünstigt, Caes. – m. obj. Genet., aux. salutis, Caes. u. Nep.: hortandi suos, Auct. b. Alex. – m. adversus u. Akk., opportunum adversus Indos auxilium, Curt.: quibus auxilii latio adversus consules esset, Liv. (vgl. unten mit dare u. esse). – accire alqm auxilio, Tac.: accurrere auxilio, Sall., in auxilium, Suet.: adiungere sibi auxilium, Cic.: auxilio alcis adiuvari, Liv. epit.: alqm advocare in auxilium alcis rei (wegen etw.), Tac.: auxilii nihil afferre, Ter.: unius civitatis firmum auxilium amittere, Cic.: arcessere alqm auxilio, Caes., in auxilium, Aur. Vict.: arripere opem auxiliumque ad alqd, Plaut.: ad auxilium convenire, Caes.: auxilio plebem per magistratus ex omnibus vicis convocare, Suet.: dare auxilium, Verg. u. Liv.: dare adversus alqm auxilium, Liv. u. Iustin. (s. Benecke Iustin. 38, 5, 3): ad extremum auxilium descendere, Caes.: effundere supremum auxilium, Liv.: egere auxilio, Sall., Ov. u. Quint.: auxilium esse alci, Plaut., od. gew. esse auxilio u. esse alci auxilio, Komik., Caes., Sall., Nep. u.a.: alci in peccato adiutricem, auxilio in paterna iniuria esse, Ter.: consuli adversus intercessionem collegae auxilio esse, Liv.: u. alci nemo auxilio est, quin m. Konj., Liv. 9, 26, 10: u. quod ne fieret, tribuni plebis auxilio fuerunt, Liv. epit. 59: tum quoque, si se appellet, auxilio ei futurum, ne causam dicat, Liv. 38, 52, 10: in auxilio (alcis) od. in auxilium esse, Plin., Iustin. u. Eutr. (s. Dudend. Caes. b. G. 3, 11, 2): aliquid auxilii est in alqo, es ist H. bei jmd. zu finden, Caes.: evocare alqm ex Africa in auxilium, Suet.: extremum auxilium experiri, Caes.: serum auxilium perditis erat, Liv.: vestri est auxilii m. folg. Infin., Cic. Clu. 4: expetere auxilium ab alqo, Ter. u. Cic.: exspectare vestrum auxilium, Cic.: ferre auxilium, Cic.: alci ferre auxilium, Enn. fr., Komik., Cic., Caes. u.a., opem auxiliumque alci, Cic.: ferre auxilium pecuniae, das G. retten, Caes.: ferre alci auxilium contra tantam vim sceleris praesentis, Cic.: Aetolos in auxilio habere, Liv. epit.: implorare auxilium alcis, Cic., od. auxilium ab alqo, Caes.: auxilium alcis implorare et flagitare, Cic.: suo auxilio freti, Cic.: deos in auxilium invocare, Quint.: mittere alci auxilium, Curt.: alqm auxilio mittere, Caes.: mitti alci auxilio ab alqo, Nep.: negare alci auxilium, Liv.: alci opus est auxilio alcis, Sall. fr. u. Cic.: offertur alci auxilium alcis, Cic.: orbari auxilio, Cic.: alcis auxilium sibi paratum putare, Cic.: petere auxilium ab alqo, Cic.: auxilium petere contra alqm, Hirt. b. G.: petere ab alqo auxilium salutis, Nep.: polliceri auxilium alci rei, Cic.: polliceri auxilium in publicum (zum allgemeinen Nutzen), Quint.: postulare auxilium, Caes.: privari auxilio sociorum, Nep.: proficisci alci auxilio, Nep.: promittere alci auxilium, Ov.: quaerere auxilium, Cic.: reperire alci rei auxilium, Caes.: requirere auxilium vestrum od. nullum, Cic.: rogare auxilium, Caes., auxilium summissā voce, Ov.: spoliari auxilio alcis, Cic.: succurrere alci auxilio, Caes.: uti auxilio (Mitwirkung) elephantorum, Liv.: uti auxilio legis, Quint.: venire alci auxilio, Caes. u.a., in auxilium, Suet. – Plur., auxilia, entw. übh. Hilfe usw. (s. oben), auxilia magica, Tibull.: aux. extrinsecus assumpta, Quint.: mit subj. Genet., auxilia equitum, Caes.: provinciarum, Caes.: Graecorum, Liv.: liberorum, Quint.: mit obj. Genet., salutis auxilia, Cic. – omnium sibi auxilia adiungere, Cic.: salutis auxilia ad alqm afferre, Cic.: assidēre auxiliis suis, vom Schiffer, Ov.: cuncta auxilia (Stützen) rei publicae labefactare convellereque, Cic.: auxilia formidare, Curt.: longinquis auxiliis indigere, Liv.: neutris auxilia mittere, neutral bleiben, Caes.: negare alci auxilia, Liv. u. Scrib.: auxilia portare, Sall.: illorum auxiliis uti, Cic. – od. Hilfsquellen, copiae auxiliaque alcis, Caes.: haec auxilia od. magna duo auxilia detrahere alci, Caes. u. Cic.: minuere auxilia populi Romani, Cic. – II) insbes.: a) als mediz. t. t., die Hilfe, das Hilfsmittel, das Heilmittel für od. gegen etw., absol. od. m. obj. Genet. od. m. adversus u. Akk., aux. anceps, Cels.: aux. optimum, praesentissimum, Cels.: auxilia imbecilliora, validiora, Cels.: omne auxilium corporis, jedes auf den K. angewandte H., Cels.: aux. adversae valetudinis, Cels.: aux. adversus profusionem sanguinis, Cels.: adhibere auxilium, Cels., auxilia, Scrib.: admovere aliquod auxilium, Cels.: egere auxilio, Cels.: opus est auxilio, Cels. – b) Plur. auxilia als milit. t. t., α) militär. Hilfsmittel = Streitkräfte, Militärmacht, auxilia infirma, Caes.: magna equitatus, Auct. b. Afr.: equestria, Auct. b. Afr.: equitum peditumque, Caes.: contrahere undique auxilia, Iustin. – β) Hilfstruppen, Hilfsvölker (Ggstz. legiones, copiae [eigene Streitkräfte]), auxilia et suppetiae, Plaut.: auxilia barbara, Caes.: levis armaturae, Hirt. b. G.: peditum, peditatus equitatusque, Caes.: ab sociis auxilia arcessere, Sall.: auxilia ex Britannia arcessere, Caes.: auxilia cogere, Verg.: auxilia comparare, Cic.: mittere alci auxilia, Cic. – im Ggstz. zu equitatus u. equites = Hilfstruppen zu Fuß, auxilia equitatumque comparare, Caes.: magnos equitatus magnaque auxilia exspectare, Caes.: equites auxiliaque barbaris omnibus imperare, Caes.

Translations

help

Afrikaans: hulp; Albanian: ndihmë; Arabic: مُسَاعَدَة‎, مَعُونَة‎; Moroccan Arabic: عْوين‎; Aragonese: achuda, aduya; Aramaic Assyrian Neo-Aramaic: ܗܲܝܲܪܬܵܐ‎, ܥܘܼܕܪܵܢܵܐ‎; Classical Syriac: ܥܘܕܪܢܐ‎; Armenian: օգնություն; Aromanian: agiutor; Assamese: সহায়; Asturian: ayuda, aida; Avar: кумек; Azerbaijani: kömək, yardım, köməklik; Bashkir: ярҙам; Basque: laguntza; Belarusian: дапамога; Bengali: সাহায্য, মদদ; Bulgarian: помощ; Catalan: ajuda; Chechen: гӏо; Chinese Dungan: бонцу, бон; Mandarin: 幫／帮, 幫助／帮助; Chukchi: вэнратгыргын; Cornish: gweres, skoodhyans; Czech: pomoc; Danish: hjælp; Dutch: hulp; Esperanto: helpo; Estonian: abi; Extremaduran: ayua; Faroese: hjálp; Finnish: apu; French: aide, secours; Friulian: jutori; Galician: axuda; Gallurese: aggjutu, adiutoriu; Georgian: დახმარება; German: Hilfe; Greek: βοήθεια; Ancient Greek: ἀλέξημα, ἀλκή, ἄρηξις, ἄρκεσις, βοάθεια, βοάθοια, βοήθεια, βοηθείη, ἐπάρκεσις, ἐπικουρία, ἐπωφέλημα, προσωφέλημα, προσωφέλησις, τιμωρία, ὠφέλεια, ὠφέλησις; Haitian Creole: èd; Hawaiian: kōkua; Hebrew: עֶזְרָה‎, סיוע‎; Hindi: मदद, सहायता, उपकार; Hungarian: segítség; Icelandic: hjálp, aðstoð, fulltingi; Ido: helpo; Indonesian: bantuan, pertolongan; Ingush: гӏо; Interlingua: adjuta, succurso; Irish: cabhair, cuidiú, cúnamh; Italian: aiuto, ausilio; Japanese: 助け, 手助け, 手伝い, ヘルプ; Kapampangan: saup, sawup; Kazakh: көмек, жәрдем; Khmer: ជំនួយ; Korean: 도움; Kumyk: болушлукъ; Kurdish Central Kurdish: یارمەتی‎; Northern Kurdish: alîkarî, destek, yarmetî, komekî, piştevanî, piştgirî, misaede; Kyrgyz: жардам, көмөк; Latin: auxilium, adiumentum; Latvian: palīdzība; Lithuanian: pagalba; Luxembourgish: Hëllef; Macedonian: помош; Malay: pertolongan, bantuan; Malayalam: സഹായം; Maltese: għajnuna, għajnuna; Mongolian: тусламж; Mòcheno: hilf; Nepali: सहयोग, मदत्; Ngazidja Comorian: nusra; Norwegian: hjelp; Old Church Slavonic Cyrillic: помощь; Oriya: ସହାୟତା; Oromo: gargaarsa; Ossetian: ӕххуыс; Persian: کمک‎, یاری‎; Plautdietsch: Help; Polish: pomoc; Portuguese: ajuda, socorro, auxílio; Romanian: ajutor, asistență; Russian: помощь; Sardinian Campidanese: aggiudu; Logudorese: ayudu, azudu; Sassarese: aggiuddu; Serbo-Croatian Cyrillic: по̏мо̄ћ; Roman: pȍmōć; Sicilian: ajutu; Slovak: pomoc; Slovene: pomoč; Sorbian Lower Sorbian: pomoc; Upper Sorbian: pomoc; Southern Altai: болуш; Spanish: ayuda, socorro, auxilio; Swahili: msaada; Swedish: hjälp; Tagalog: tulong; Tajik: комак, ёри, ёрдам; Tamil: உதவி; Tatar: ярдәм; Telugu: సహాయము, సాయము; Thai: ความช่วยเหลือ; Tocharian B: ekito, upacai; Turkish: yardım; Turkmen: ýardam, kömek; Ukrainian: допомога, поміч; Urdu: مدد‎; Uyghur: ياردەم‎; Uzbek: yordam, bermoq, koʻmak; Vietnamese: giúp, giúp đỡ, trợ giúp, hỗ trợ; Volapük: yuf; Walloon: aidance, aidaedje, aide; Welsh: help, cymorth, cynhorthwy, help llaw; West Frisian: help; Yagnobi: ёрдам; Yakut: көмө; Yiddish: הילף‎; Zazaki: phasti, yardım; Zhuang: bangcoh, bang