foedus

Latin > English (Lewis & Short)

foedus: a, um, adj. Sanscr. dhūmas, smoke; cf.: fumus, fīmus, feteo,
I foul, filthy, loathsome, ugly, unseemly, detestable, abominable, horrible (class.; cf.: deformis, turpis).
I Physically: cimices foedissimum animal, Plin. 29, 4, 17, § 61: herba odoris foedi, id. 20, 16, 63, § 171: odor, Cels. 2, 8; 5, 28, 3: facies, id. 6, 6, 9: sapor, Lucr. 2, 401: species, id. 2, 421: nunc eo tibi videtur foedus, quia illam (vestem) non habet, Ter. Eun. 4, 4, 17; cf. Quint. 6, 3, 32: immanissimum et foedissimum monstrum, Cic. Pis. 14, 31: foeda fit volucris (sc. bubo), Ov. M. 5, 549: caput impexa foedum porrigine, Hor. S. 2, 3, 126: foeda nigro simulacra fumo, id. C. 3, 6, 4: foeda cicatrix, id. S. 1, 5, 60: vulnus, Ov. M. 12, 366: tergum recentibus vestigiis vulnerum, Liv. 2, 23, 7; cf. id. 9, 31, 2: victus, Hor. A. P. 392: loca tetra, inculta, foeda, formidolosa, Sall. C. 52, 13: tempestates, Liv. 25, 7, 7; Verg. G. 1, 323: foedissima tempestas, Liv. 29, 18, 5: incendium, id. 24, 47, 15.—With dat.: pestilentia foeda homini, foeda pecori, destructive, Liv. 3, 32, 2.—In the neutr. absol.: foedum relatu, Ov. M. 9, 167; cf. foediora, Liv. 3, 69, 2.—
II Mentally, disgraceful, base, dishonorable, vile, shameful, infamous, foul, etc.: quo (tyranno) neque tetrius, neque foedius, nec diis hominibusque invisius animal ullum cogitari potest, Cic. Rep. 2, 26: nihil fieri potest miserius, nihil perditius, nihil foedius, id. Att. 8, 11, 4: luxuria senectuti foedissima, id. Off. 1, 34, 123: homo, Sall. C. 19, 2: scriptores carmine foedo Splendida facta linunt, Hor. Ep. 2, 1, 236; cf.: foedissima ludibria, Quint. 1, 6, 32: bellum foedissimum, Cic. Att. 7, 26, 3: genus interitus, id. ib. 15, 20, 2: foedus et perniciosus exitus judicii, id. Q. Fr. 3, 9, 1: consilium, Liv. 26, 38, 4: facinus, Ter. Eun. 5, 5, 1: amor, Lucr. 4, 1158: ministeria, Verg. A. 7, 619: condiciones, Hor. C. 3, 5, 15: fuga ducum, Val. Fl. 6, 723: exprobratio, Plin. 18, 26, 66, § 249: inconsequentia rerum foedissima, Quint. 8, 6, 50.—In the neutr. with a subject-clause: ludos vero non facere, quid foedius? (shortly before: quid turpius?) Cic. Att. 15, 10: versum in oratione fieri multo foedissimum est, Quint. 9, 4, 72.— Hence, adv.: foede, foully, cruelly, basely, horribly: foede divexarier, Pac. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 106 (Trag. Rel. p. 84 Rib.): aram turparunt sanguine foede, Lucr. 1, 85: foede aliquem distrahere, Plaut. Trin. 4, 1, 14: laniare crura brachiaque, Tac. H. 1, 41: caesa manus juvenum, Verg. A. 10, 498: ob admissum foede dictumve superbe, Lucr. 5, 1224: servire, Plaut. Pers. 2, 2, 48: perire Sall. J. 31, 2: pugnatum est, Liv. 6, 1, 11: foedius inde pulsus quam, etc., id. 2, 51, 8: causa agetur foedissime, Cic. Att. 9, 7, 4.
foedus: ĕris (for foedus, Ennius wrote fidus, acc. to Varr. L. L. 5, § 86 Müll. Archaic form of the
I gen. plur. foedesum, acc. to Varr. L. L. 7, § 27;
v. the letter R), n. from the root FID; Sanscr. bandh, ligare; v. fido, a league, treaty, compact (cf.: sponsio, pactio).
I Polit.: FOEDERVM, PACIS, BELLI, INDVCIARVM ORATORES FETIALES IVDICESVE SVNTO, Cic. Leg. 2, 9, 21; cf. id. Rep. 1, 32: esse autem tria genera foederum, quibus inter se paciscerentur amicitias civitates regesque, Liv. 34, 57, 7: pacem foedusque facere, Cic. de Sen. 6, 16; cf.: oratrices pacis et foederis, id. Rep. 2, 8: Ambiorigem sibi societate et foedere adjungunt, Caes. B. G. 6, 2, 2: ne societates, ne foedera nova acciperemus, Sall. J. 14, 18: societatem foedere confirmare, Cic. Phil. 2, 35, 89: quibus (foederibus) etiam cum hoste devincitur fides, id. Off. 3, 31, 111: amicitiam et foedus petere, Sall J. 104, 4: foedus facere cum aliquibus, Cic. Inv. 2, 30, 91; so, foedus facere, id. Rep. 3, 18; Caes. B. C. 3, 108, 3; Sall. J. 38, 9 al.: ferire, icere, pangere, percutere, v. h. vv.: de foedere decedere, Cato ap. Gell. 10, 1, 10: foedera negligere, violare, rumpere, Cic. Balb. 5, 13; cf.: sociorum nominisque Latini jura negligere ac foedera, id. Rep. 3, 29: rumpere, Auct. Her. 4, 14, 20; Liv. 9, 1; 21, 10: violare, Cic. Rep. 1, 19; Liv. 28, 44, 7: rescindere, Vell. 2, 90, 3: solvere, Verg. A. 10, 91: turbare, id. ib. 12, 633: contra foedus facere, Cic. Balb. 4, 10; Gell. 10, 1, 10: foedus aequum dare, Liv. 23, 5, 9 (for which: ex aequo venire in amicitiam, id. 7, 30, 2); cf.: foedere iniquo alligari, id. 35, 46, 10: ex foedere, according to agreement, id. 1, 23, 7; 8, 39, 13. —
II Transf., beyond the polit. sphere, in gen., a compact, covenant, agreement, stipulation, bargain: foedus fecerunt cum tribuno plebis palam, ut ab eo provincias acciperent, quas ipsi vellent, etc., Cic. Sest. 10, 24; cf.: foedus frangere, id. Pis. 12, 28: inter se facere, id. Fin. 2, 26, 83: amorum turpissimorum foedera ferire, id. Cael. 14, 34: amicitiae, Ov. Tr. 3, 6, 1: hospitii, Just. 7, 3: thalami, i. e. marriage contract, marriage, Ov. M. 7, 403; so, vitae, Stat. Th. 2, 112: communia studii, Ov. P. 4, 13, 43.—
   B Poet., of inanim. and abstr. things, a law: continuo has leges aeternaque foedera certis Inposuit natura locis, Verg. G. 1, 60: omnes Foedere naturae certo discrimina servant, Lucr. 5, 924; 5, 57; 6, 906: foedere certo et premere et laxas dare habenas, Verg. A. 1, 62: neve potentis naturae pollue foedus, Ov. M. 10, 353: caeli foedera, Col. Poët. 10, 219.

Latin > French (Gaffiot 2016)

(1) fœdus,⁸ a, um, laid, hideux sale, repoussant : Cic. Pis. 31 || funeste : pestilentia fœda homini Liv. 3, 32, 2, peste funeste à l’homme || [fig.] honteux, ignominieux, indigne, criminel : nihil fœdius Cic. Att. 8, 11, 4, rien de plus honteux ; bellum fœdissimum Cic. Att. 7, 26, 3, guerre des plus criminelles || fœdum (-ius, -issimum) est avec inf. Cic. Phil. 13, 14 ; Att. 15, 10 ; Sen. Ben. 1, 1, 3, il est honteux de ; [avec prop. inf.] versum in oratione fieri fœdissimum est Quint. 9, 4, 72, faire un vers dans la prose est ce qu’il y a de plus choquant.
(2) fœdŭs,⁷ ĕris, n., traité [d’alliance], pacte, convention, alliance : facere Cic. CM 16 ; ferire Cic. Cæl. 34 ; pacisci Cic. Sest. 33 ; icere Cic. Pis. 28, conclure un arrangement, traiter, contracter une alliance, faire alliance ; rumpere Cic. Balbo 13 ; violare Cic. Rep. 1, 31 ; solvere Virg. En. 10, 91, rompre, violer un traité || [poét.] lois, règles : Lucr. 5, 924 ; Virg. G. 1, 60. gén. arch. fœdesum = fœderum Varro L. 7, 27.
(3) fœdus, ī, m. (arch. pour hædus ) Quint. 1, 4, 14 ; P. Fest. 84, 5. fædus dans certains mss de P. Fest.

Latin > German (Georges)

(1) foedus¹, a, um (vgl. griech. πίθηκος für *φίθηκος, der Affe, der Häßliche), garstig, widrig, ekelhaft, häßlich, scheußlich, abscheulich, greulich, grauenhaft, gräßlich, schimpflich, verächtlich, entsetzlich, a) physisch: α) v. Lebl.: sapor, Lucr.: odor, Plin.: locus, Sall.: f. et olidus venter, Sen.: f. oculi, stiere Augen, Sall.: tempestas, Verg. u. Liv.: strages (Gemetzel), Liv.: foeda omnia ac deformia visa (sunt), lauter gräßliche und häßliche Mißgestalten, Liv.: m. Dat. für wen? pestilentia foeda homini, gräßlich, verderblich für den M., Liv. – m. 2. Supin.: foeda aspectu, Liv.: o rem non modo visu foedam sed etiam auditu! Cic.: cetera visu quam dictu foediora, Liv. – m. Infin. st. des 2. Supin., horrida cernique foedaque contingi, Lucan. 3, 348: u. m. folg. Acc. u. Infin., nec foedum alii nec turpe putarent praecones fieri, Iuven. 7, 5: versum in oratione fieri multo foedissimum est, Quint. 9, 4, 72. – β) v. leb. Wesen: tibi videtur foedus, Ter.: hic corpore deformis est, aspectu foedus, Sen.: monstrum foedissimum, Cic.: cum ipse foedissimus esset, Quint. – volucres foedae, Tac.: cimices, foedissimum animal, Plin. – b) moralisch: α) v. Lebl.: facinus, Ter.: bellum foedissimum, Cic.: luxuria senectuti foedissima, Cic.: epularum foeda et inexplebilis libido, Tac. – Compar. m. Infin., ludos vero non facere, quid foedius? Cic. ad Att. 15, 10. – m. 2. Supin., foedum inceptu, foedum exitu, Liv.: foedum relatu, grausig zu erzählen, Ov. – β) v. Pers.: homo, Sall.: Capito avaritiā et libidine foedus ac maculosus, Tac.: an ille... foedior atque inquinatior in Cn. Pompeio accusando quam in universo senatu vituperando fuit? Cic.: foedissimus quisque, der Ärgste, Verworfenste, Tac.
(2) foedus², eris, n. (fīdo), das Bündnis, I) eig.: a) zwischen Fürsten u. freien Staaten, Friedensvertrag, Bundesvertrag, Bündnis, foedus pacis, Vell.: tabulae foederis, Petron.: foederis pactum, Flor.: foedus facere cum alqo od. icere od. ferire, Cic., od. componere od. pangere, Verg.: foedus et amicitiam dare, Sall.: mittere se in foedera, eingehen, Verg.: foedus frangere, rumpere, violare, Cic., od. solvere, Verg. – non foedere pax Caudina, sed per sponsionem facta est, Liv. – b) zwischen einzelnen, der Bund, Vertrag, die Bestimmung, die Verbindung, f. civile et humanum, Liv.: f. amicitiae, Freundschaftsbündnis, Ov.; u. so bl. foedus, Cic. de fin. 2, 83: f. hospitii, Iustin.: amorum, Liebesverbindung, Cic.: scelerum, Cic.: thalami, Ehe, Ov.: caelestia foedera, Ehen der Götter, Ov.: dare foedera per divos, Treue geloben (schwören), Tibull.: contra data foedera, gegen das gegebene (verpfändete) Wort, Ov. – II) poet. übtr., die Anordnung, das Gesetz, Verg. u.a. – / arch. Genet. Plur. foedesum, nach Varro LL. 7, 27. – arch. Nbf. foidus, Tab. Heracl. ap. Mazochi p. 410.
(3) foedus³, ī, m., altlat. = hoedus, Paul. ex Fest. 84, 5.

Latin > English

foedus foeda -um, foedior -or -us, foedissimus -a -um ADJ :: filthy, foul, disgusting, loathsome, beastly; disgraceful, vile, low, obscene
foedus foedus foederis N N :: treaty, agreement, contract; league; alliance