νοέω

English (LSJ)

Aeol. νόημι (q.v.): Ep. aor. 1

   A νόησα Il.8.91; Ion. ἔνωσα (ἐν-) Hdt. 1.86: pf. νενόηκα, Ion. νένωκα (ἐν-) Id.3.6; imper. νενόηθι Hilgard Excerpta e libris Herodiani 30:—Med., Ep. aor. νοήσατο Il.10.501; part. νοησάμενος Alc.Supp.7.6, νωσάμενος Thgn.1298, Theoc.25.263, Call.Fr.345, etc.:—Pass. (mostly in med. sense), fut. νοηθήσομαι S.E.P.2.175, Gal.UP17.1: aor. ἐνοήθην Pl.Lg.692c; also Ion. (ἐπ-) Hdt.3.122, 6.115: pf. νενόημαι, Ion. νένωμαι Anacr.10, Hdt.9.53, S.Fr.182, Aëthlius 4: 3sg. plpf. ἐνένωτο (in med. sense) Hdt.1.77. Hdn.Gr.2.253 cites νοῦνται from Democr. (v. infr.) and pf. Pass. νένοται. —The compds. with ἀπό, διά, ἐν, ἐπί, μετά, πρό are used chiefly in Med.:—perceive by the eyes, observe (οἱ ἀρχαῖοι τὸ ν. σωματικὸν . . ὑπολαμβάνουσιν Arist. de An.427a26), Il.3.396; ὀξὺ ν. ib.374, Hes. Th.838, etc.; ὀφθαλμοῖσιν, ἐν ὀφθαλμοῖσι ν., Il.15.422, 24.294.    2 perceive by the mind, apprehend, τὸν δὲ ἰδὼν ἐνόησε 11.599; οὐ . . ἴδον οὐδ' ἐνόησα Od.13.318, cf. Il.10.550, 24.337, etc.; ἡ δ' οὔτ' ἀθρῆσαι δύνατ' ἀντίη οὔτε νοῆσαι Od.19.478; ἢ λάθετ' ἢ οὐκ ἐνόησεν or did not take notice, Il.9.537, cf. 5.665; νοέεις δὲ καὶ αὐτός thou thyself art aware of it, Od.21.257; θυμῷ νοέω καὶ οἶδα ἕκαστα 18.228; ν. τῇ καρδίᾳ LXX Is.44.18; πρὸ ὃ τοῦ ἐνόησεν one perceives before the other, Il.10.224: abs., [θεὸς] οὖλος ὁρᾷ, οὖλος δὲ νοεῖ, οὖλος δὲ τ' ἀκούει Xenoph.24; ταὐτὸν δ' ἐστὶ νοεῖν τε καὶ οὕνεκέν ἐστι νόημα Parm.8.34: freq. in Philos., of thought, μάλιστα ἔοικεν ἴδιον [ψυχῆς] τὸ ν. Arist.de An. 403a8; ἔοικε δὴ τὸ ζῆν εἶναι κυρίως τὸ αἰσθάνεσθαι ἢ ν. Id.EN1170a19, cf. 1166a22; καλῶς ν. καὶ λέγειν καὶ πράττειν X.Cyn.1.18: also with part. added, ὡς ἐνόησεν ἔμ' ἥμενον Od.10.375; of a future event, νοέω κακὸν ὔμμιν ἐρχόμενον 20.367: c. inf., οὐκ ἐνόησα ἄψορρον καταβῆναι 11.62; πίστει νοοῦμεν κατηρτίσθαι τοὺς αἰῶνας Ep.Hebr.11.3: folld. by ὡς... Od.22.32, cf. Pl.Epin.977c; νόει θ' ᾗ δῆλον ἕκαστον Emp.4.13:—Med., νωσάμενος Thgn.1298; νοούμενος S.OT1487:—Pass., to be apprehended by thought, τὰς ἰδέας νοεῖσθαι μὲν ὁρᾶσθαι δ' οὔ Pl.R. 507b; τὰ νοούμενα, opp. τὰ αἰσθητά, ib.508c; τὰ ἀόρατα τοῖς ποιήμασι νοούμενα Ep.Rom.1.20.    3 think, consider, reflect, φρεσὶ ν. ἔνθ' εἴην ἢ ἔνθα" Il.15.81; μετὰ φρεσὶ σῇσι νόησον Αἰνείαν, ἤ κέν μιν ἐρύσσεαι ἦ κεν ἐάσῃς 20.311; οὐδ' ἐνόησε κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμὸν ὡς . . ib. 264; ἐπ' ἀμφότερα ν. look to both sides, Hdt.8.22: c. acc. cogn., ἄλλα νοέειν to be other wise minded, Id.7.168; also εἰπὲ δ' ᾗ νοεῖς S.Tr.1135, cf. El.1435: part. νοέων, έουσα, wary, discreet, Il.1.577; τὴν μέν κεν ἐπαινέσσειε νοήσας Hes.Op.12, cf. Od.15.170; τὰ νοέων λέγει what he says advisedly, Hdt.8.102; νοῶν καὶ φρονῶν sane and in his right mind, in wills, Test.Epict.1.1, PPetr.3p.4 (iii B.C.), etc.:— in Med., φρενὶ θεῖα νοῦνται Democr.129; ὑψηλὰ νενωμένος Anacr. 10.    4 consider, deem, presume to be so and so, ὡς μηκέτ' ὄντα κεῖνον . . νόει S.Ph.415; τόδε γὰρ νοῶ κράτιστον ib.1176; δεῖ ν. συνεχῆ τὰ ἔνοπτρα Arist.Mete.373a19: c. inf., δεῖ νοῆσαι τὸ μὲν ὑγρὸν εἶναι ib. 340b24, etc.; cf. νοητέον.    II think out, devise, conceive τοῦτό γ’ ἐναίσιμον οὐκ ἐνόησε Od.2.122; ἔνθ' αὖτ' ἄλλ' ἐνόησε θεά ib.382; ἄλλα μὲν αὐτὸς ἐνὶ φρεσὶ σῇσι νοήσεις, ἄλλα δὲ καὶ δαίμων ὑποθήσεται 3.26; οὐ γάρ τις νόον ἄλλος ἀμείνονα τοῦδε νοήσει Il.9.104: freq. with neut. pl. Adj., πεπνυμένα πάντα νοῆσαι Od.18.230; ἄνδρων πλεῖστα νοησάμενος most cunning of men, of Sisyphus, Alc.Supp.7.6; ὀρθὰ ν. Hdt. 8.3:—Pass., ἐνθύμημα νενοημένον οὐκ ἀτόπως D.H.Th.37.    2 purpose, intend, ἐσθλά τινι Hes.Op.286; κακόν τινι Hdt.3.81, cf. X.Hier. 1.15.    III c. inf., to be minded, intend, οὐδ' ἐνόησε ἐξερύσαι δόρυ bethought himself, Il.5.665; νοέω φρεσὶ τιμήςuσθαι 22.235; νοέω δὲ καὶ αὐτὸς Ἕκτορά τοι λῦσαι 24.560; ἦ γὰρ νοεῖς θάπτειν σφε; S.Ant.44, cf. 770, El.389, etc.:—Med., once in Hom., μάστιγα . . νοήσατο χερσἰν ἑλέσθαι he thought with himself to take the scourge, Il.10.501; ἐνέ- νωτο στρατεύειν he was minded to march, Hdt.1.77, cf. 7.206, 9.53.    IV of words, bear a certain sense, mean, πυθοίμεθ' ἂν τὸν χρησμὸν ὅ τι νοεῖ Ar.Pl.55, cf. Nu.1186, Pl.Cra.407e; [εἰ] τοῦτο . . νοεῖ αὐτῷ if this means for him that... Id.R.335e; also ἐπιδεῖξαι ἐθέλω τὸ νυνί μοι συμβεβηκὸς τί ποτε νοεῖ Id.Ap.40a; τὸ νοούμενον the sense, meaning, Phld.Po.Herc.991.4, al.—Not in Th. or Oratt.

Greek (Liddell-Scott)

νοέω: μέλλ. -ήσω: ἀόρ. ἐνόησα, Ἐπικ. νόησα Ἰλ. Θ. 91· Ἰων. ἔνωσα (ἐν-) Ἡρόδ. 1. 86: πρκμ. νενόηκα, Ἰων. νένωκα (ἐπ-) ὁ αὐτ. 3. 6. ― Μέσ., Ἐπικ. ἀόρ. νοήσατο Ἰλ. Κ. 501 (πρβλ. προνοέω), Ἰων. μετοχ. νωσάμενος Θέογν. 1298, Θεόκρ. 25. 263, Καλλ., κλ. - Παθ. (κατὰ τὸ πλεῖστον ὡς ἀποθ.): μέλλ. νοηθήσομαι Σέξτ. Ἐμπειρ. Π. 2. 175, κτλ.: ἀόρ. ἐνοήθην Πλάτ. Νόμ. 692C· Ἰων. ἐνώθην (ἐπ-) Ἡρόδ. 3. 122., 6. 115: πρκμ. νενόημαι, Ἰων. νένωμαι Ἀνακρ. 10, Ἡρόδ. 9. 53· γ΄ πληθ. ὑπερσ. ἐνένωτο (ἐν μέσ. σημασίᾳ), ὁ αὐτ. 1. 77. Τὰ σύνθετα μετὰ τῶν προθέσεων ἀπό, διά, ἐν, ἐπί, μετά, πρό εἶναι ἐν χρήσει ὡσαύτως κυρίως ὡς ἀποθ. - Οἱ προμνημονευθέντες Ἰων. τύποι, προέκυψαν ἐκ συναιρέσεως, ὡς τὰ βώσω, ἔβωσα (ἐκ τοῦ βοάω), ἴδε Δινδ. π. Διαλ. Ἡροδ. viii· ὁ Ἰων. πρκμ. νένωται μνημονεύεται καὶ ἐκ τοῦ Σοφ. (Ἀποσπ. 191)· καὶ προστ. νῶ = νόει, προὐτάθη ἀντὶ τοῦ νῷν ἐν τῆ Ἠλ. τοῦ αὐτοῦ 882 (ὡς κἀπιβῶ ἀντὶ κἀπιβόα ἐν Αἰσχ. Πέρσ. 1054)· μοναδικός τις τύπος νοῦνται μνημονεύεται ἐκ τοῦ Δημοκρ. ἐν τῷ Μεγ. Ἐτυμολ. 601. 27· (ἴδε ἐν λέξ. νόος). Παρατηρῶ διὰ τῶν ὀφθαλμῶν, (οἱ ἀρχαῖοι τὸ νοεῖν σωματικόν... ὑπολαμβάνουσιν Ἀριστ. π. Ψυχῆς 3. 3, 2)· καί ῥ’ ὡς οὖν ἐνόησε θεᾶς περικαλλέα δειρὴν Ἰλ. Γ. 396· ἀλλ’ οὔπω τοίους ἵππους ἴδον οὐδ’ ἐνόησα Κ. 550· πληρέστερον, εἰ μὴ ἄρ’ ὀξὺ νόησε Διὸς θυγάτηρ Ἀφροδίτη, «ὀξέως καὶ ταχέως ἐθεάσατο» (Σχόλ.), Γ. 374, κτλ., Ἡσιόδ. Θ. 838· καὶ ῥητῶς, ὀφθαλμοῖς καὶ ἐν ὀφθαλμοῖς νοεῖν Ἰλ. Ο. 422, Ω. 294 ἀλλ’ ὅμως, 2) ἔτι καὶ ὁ Ὅμηρ. διακρίνει τὸ ἁπλῶς ὁρᾶν ἀπὸ τοῦ νοεῖν, ὅπερ ὑπονοεῖ ἀντίληψιν τοῦ νοῦ προερχομένην ἐκ τῆς ὁράσεως, π. χ., τὸν δὲ ἰδὼν ἐνόησε Ἰλ. Λ. 599· οὐκ ἴδεν οὐδ’ ἐνόησε Ὀδ. Ν. 318, Ἰλ. Κ. 550, Ω. 337, κτλ.· ὡσαύτως, ἡ δ’ οὐκ ἀθρῆσαι δύνατ’ ἀντίη οὔτε νοῆσαι Ὀδ. Τ. 478 οὕτω, ἢ λάθετ’ ἢ οὐκ ἐνόησεν, ἢ δὲν ἔδωκε προσοχήν, Ἰλ. Ι. 537 (533), πρβλ. Ε. 665· - ἐντεῦθεν καὶ θυμῷ νοέω καὶ οἶδα ἕκαστα Ὀδ. Σ. 228· πρὸ ὃ τοῦ ἐνόησεν Ἰλ. Κ. 224· συχνάκις προστιθεμένης μετοχῆς, ὡς ἐνόησεν ἔμ’ ἥμενον Ὀδ. Κ. 375· ἐπὶ μέλλοντος συμβεβηκότος, νοέω κακὸν ὔμμιν ἐρχόμενον Υ. 367· μετ’ ἀπαρ., οὐκ ἐνόησα ἄψορρον καταβῆναι Λ. 62· ἑπόμενον τοῦ ὡς..., Χ. 32· πρβλ. Πλάτ. Πρωτ. 328Β· - οὕτως ἐν τῷ μέσ. τύπῳ, νωσάμενος Θέογν. 1298· νοούμενος Σοφ. Ο. Τ. 1487· τὰς ἰδέας νοεῖσθαι μὲν ὁρᾶσθαι δ’ οὒ Πλάτ. Πολ. 507Β. - Παθ., τὰ νοούμενα, τὰ νοητά, κατ’ ἀντίθεσιν πρὸς τὰ αἰσθητά, αὐτόθι 508C, πρβλ. 507Β· ἴδε νοητός. ΙΙ. νοῶ, καταλαμβάνω, νοέεις δὲ καὶ αὐτὸς Ὀδ. Φ. 257, πρβλ. Δ. 148, κτλ· παρ’ Ὁμ. συχνάκις μετὰ τοῦ φρεσί, Ἰλ. Ο. 81· ἐν φρεσὶ Ὀδ. Γ. 62· μετὰ φρεσὶ Ἰλ. Υ. 310· κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμὸν Υ. 264, κτλ.· ἐπ’ ἀμφότερα ν., βλέπω πρὸς ἀμφότερα τὰ μέρη, Ἡρόδ. 8. 22· εἰπὲ δ’ ᾗ νοεῖς Σοφ. Τρ. 349, πρβλ. Ἠλ. 1435· - συχνάκις μετὰ συστοίχου αἰτ., οὐ γάρ τις νόον ἄλλος ἀμείνονα τοῦδε νοήσει Ἰλ. Ι. 104· οὕτω, πεπνυμένα ν., ἐσθλὰ ν., ἄλλα φρονῶ, ἄλλα σκέπτομαι, ὁ αὐτ. 7. 168· καλῶς ν. Ξεν. Κυν. 1. 18· - μετοχ. νοέων, έουσα, ἐπιστάμενος, γινώσκων καλῶς, καὶ αὐτῇ περ νοεούσῃ Ἰλ. Α. 577, Ὀδ. Ο. 170· ἐπαινέσσειε νοήσας, «δυνηθεὶς αὐτὴν τῷ νῷ θεωρῆσαι» (Πρόκλ.), Ἡσ. Ἔργ. κ. Ἡμ. 12· τὰ νοέων λέγει, ὅσα λέγει ἐσκεμμένως, ὅσα ὑπισχνεῖται, Ἡρόδ. 8. 102· πρβλ. φρονέω IV. III. σκέπτομαι, ἐπινοῶ, μηχανῶμαι, τοῦτό γ’ ἐναίσιμον οὐκ ἐνόησεν Ὀδ. Β. 122· ἔνθ’ αὖτ’ ἄλλ’ ἐνόησε θεὰ αὐτόθι 382, κτλ.· - ὡσάυτως, σκέπτομαι περί τινος, ἔχω σκοποὺς περί τινος, διανοοῦμαι, ἐσθλά τινι Ἡσ. Ἔργ. κ. Ἡμ. 284· κακόν τινι Ἡρόδ. 3. 81· συχνάκις παρ’ Ἀττ. 2) μετ’ ἀπαρ. ἔχω κατὰ νοῦν, σκέπτομαι νὰ πράξω τι, οὐκ ἐνόησεν ἐξερύσαι δόρυ Ἰλ. Ε. 665· νοέω φρεσὶ τιμήσασθαι Χ. 235· νοέω δὲ καὶ αὐτὸς Ἕκτορά τοι λῦσαι Ω. 560· ἦ καὶ νοεῖς θάπτειν σφε; Σοφ. Ἀντ. 44, πρβλ. 770, Ἠλ. 389, κτλ.· - οὕτως ἐν τῷ μέσῳ τύπῳ, ἅπαξ παρ’ Ὁμ., μάστιγα... νοήσατο, χερσὶν ἑλέσθαι, ἐσκέφθη καθ’ ἑαυτὸν νὰ λάβῃ τὴν μάστιγα, Ἰλ. Κ. 501· ἐνένωτο στρατεύειν Ἡρόδ. 1. 77, πρβλ. 7. 206., 9. 53· ἐνθύμημα νενοημένον οὐκ ἀτόπως, ἐπινοηθέν, Διον. Ἁλ. π. Θουκ. 37. IV. νομίζω ἢ θεωρῶ τι τοιοῦτον ἢ τοιοῦτον, ὡς μηκέτ’ ὄντα κεῖνον... νόει Σοφ. Φιλ. 415· τόδε γὰρ νοῶ κράτιστον αὐτόθι 1176· οὕτω, θεὸν δὲ ποῖον εἰπέ μοι νοητέον Ποιητὴς παρὰ Κλήμ. Ἀλ. 59, ἴδε Meineke εἰς Κωμικ. Ἀποσπ. 4. 67. V. ἐπὶ λέξεων, σημαίνω τοῦτο καὶ ἐκεῖνο· πυθοίμεθ’ ἂν τὸν χρησμὸν ὅ τι νοεῖ Ἀριστοφ. Πλ. 55, πρβλ. Νεφ. 1186, Πλάτ. Κρατ. 407Ε· [εἰ] τοῦτο... νοεῖ αὐτῷ, ἂν τοῦτο νοεῖ δι’ αὐτοῦ, ὁ αὐτ. ἐν Πολ. 335Ε.

French (Bailly abrégé)

-ῶ :
f. νοήσω, ao. ἐνόησα, pf. Pass. νενόημαι;
I. se mettre dans l’esprit :
1 (par l’entremise des sens) voir, s’apercevoir de, acc.;
2 (par la réflexion) comprendre, acc.;
II. p. suite :
1 avoir dans l’esprit ; τι qch ; νόον νοεῖν IL avoir une pensée dans l’esprit ; ν. φρεσί IL, κατὰ φρένα IL m. sign. ; ὀρθά HDT avoir dans l’esprit une pensée droite, juste;
2 méditer, projeter, acc. : κακόν τινι XÉN avoir des intentions hostiles à l’égard de qqn;
III. abs.
1 avoir du bon sens, être prudent, sage;
2 avoir un sens, une signification;
Moy. νοέομαι-οῦμαι;
1 penser en soi-même, méditer;
2 penser à, inf..
Étymologie: νόος.

English (Autenrieth)

(νόος), imp. νόει, fut. νοήσω, aor. (ἐ）νόησα, mid. νοήσατο: think, be thoughtful or sensible, have in mind, intend, be (aor. become) aware, perceive; οὕτω νῦν καὶ ἐγὼ νοέω, ‘I think so too,’ Od. 4.148 ; τοῦτό γ' ἐναίσιμον οὐκ ἐνόησεν, ‘that was not a right thought of hers,’ Od. 7.299 ; νοῆσαι ἅμα πρόσσω καὶ ὀπίσσω, ‘to direct his mind forward and backward,’ ‘take thought at once of the present and the future,’ Il. 1.343 ; μητρὶ ἐγὼ παράφημι, καὶ αὐτῇ περ νοεούσῃ, ‘though she has a good mind of her own,’ Il. 1.577 ; καὶ μᾶλλον νοέω φρεσὶ τῖμήσασθαι, ‘I mean to prize thee still more,’ Il. 22.235; freq. ὀξὺ νοῆσαι, of ‘keenly noting’ an occurrence, often w. part., Il. 2.391, Il. 3.21, 30; common transitional phrase, ἄλλ(ο) ἐνόησεν, ‘had another idea,’ ‘thought again,’ ‘passed to a new plan.’ Mid., ‘thought to,’ w. inf., only Il. 10.501. Cf. νόος.