cura

Latin > English (Lewis & Short)

cūra: ae, f. caveo; cf. curo init.,
I care, solicitude, carefulness, thought, concern.
I Trouble (physical or mental), bestowed on something; solicitude, care, attention, pains (syn.: diligentia, opera, studium, labor, etc.; opp. neglegentia, etc.;
v. the foll.; very freq. in every per. and species of composition).
   A Lit.
   1    In gen.
   (a)    Ab. sol.: curantes magnā cum curā, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107: magnā cum curā ego illum curari volo, Plaut. Men. 5, 4, 7; cf. id. ib. 5, 4, 9: in aliquā re curam ponere (just before: magnum studi um multamque operam, etc.), Cic. Off. 1, 6, 19: haec tam acrem curam diligentiamque desiderant, id. de Or. 3, 48, 184; so with diligentia, Quint. 10, 1, 86: si utrumque cum curā et studio fecerimus, id. 10, 7, 29: aliquid cum curā exsequi, Liv. 39, 41, 6: plus laboris et curae, Quint. 8, prooem. § 13; so with labor, id. 2, 2, 10 al.: cura et industria, Suet. Gram. 21: ut in rem publicam omni cogitatione curāque incumberes, Cic. Fam. 10, 1, 2; so with cogitatio, id. ib. 10, 3, 3; id. de Or. 2, 44, 186; and in plur., id. Off. 2, 1, 2; opp. neglegentia, Quint. 11, 3, 137; 11, 3, 19: non naturam defecisse sed curam, id. 1, 1, 2; so opp. natura, id. 1, 2, 4; 2, 8, 5: omni curā vestigare, Curt. 4, 6, 5: omni curā in aliquid incumbere, Cic. Fam. 12, 24, 2: omnem curam in siderum cognitione ponere, id. Div. 1, 42, 93: cura et meditatio accessit, Tac. Or. 16; cf. id. Agr. 10 et saep.: eo majore curā illam (rem publicam) administrari, Sall. J. 85, 2: curam praestare, Suet. Tib. 18: in re unā consumere curam (for which, in foll. verse, laborare), Hor. S. 2, 4, 48 et saep.: esse cura alicui, to be an object of one's care: cura pii diis sunt et qui coluere coluntur, Ov. M. 8, 724.—
   (b)    With gen., care, attention, management, administration, charge, a guardianship, concern for a person or thing, etc.: difficilis rerum alienarum, Cic. Off. 1, 9, 30; cf.: rerum domesticarum, Quint. 3, 3, 9: maxima belli, Cic. Att. 6, 5, 3: agrorum, Quint. 12, 1, 6: corporis, id. 1, 11, 15: capillorum, Suet. Dom. 18: funeris sui, id. Tib. 51 et saep.: deorum, Liv. 6, 41, 9: civium, id. 6, 15, 11: nepotum, Quint. 4, prooem. § 2: magni Caesaris, Hor. C. 1, 12, 50; Ov. Tr. 5, 7, 37; Sen. Ep. 14, 2 et saep.—
   (g)    With de and abl.: omnis cura de re publicā, Cic. Brut. 3, 10: quocum mihi conjuncta cura de publicā re et privatā fuit, id. Lael. 4, 15: si qua de Pompejo nostro tuendo ... cura te attigit, id. Att. 9, 11, 2, A: gratissima est mihi tua cura de illo mandato, id. ib. 5, 4, 1.—So with de: curam habere, agere, etc.: de vitā communi omnium curam habere, Vitr. 1, 2, init.: Romani tamquam de Samnitibus non de se curam agerent, Liv. 8, 3, 8.—
   (d)    With pro: omnium non tam pro Aetolis cura erat, quam ne, etc., Liv. 27, 30, 5: curam habere pro aliquo, Veg. 2, 20: curam pro nobis hospitis, uxor, agas, Ov. H. 15 (16), 302.—（ε) Curae (alicui) esse, to be an object of care or attention; to have a care for, take care of, attend to, to be anxious about, bestow pains upon, etc.: Caesar pollicitus est, sibi eam rem curae futuram, etc., Caes. B. G. 1, 33: haec sibi esse curae, id. ib. 1, 40: rati sese diis curae esse, Sall. J. 75, 9: cui salus mea fuit curae, Cic. Fam. 1, 9, 22; 15, 2, 8; Quint. 3, 8, 45 et saep.: ea tantae mihi curae sunt, ut, etc., Cic. Fam. 1, 9, 24: pollicetur sibi magnae curae fore, ut omnia restituerentur, id. Verr. 2, 4, 33, § 73; cf.: si tibi curae Quantae conveniat, Hor. Ep. 1, 3, 30: ipsis doctoribus hoc esse curae velim, ut, etc., Quint. 2, 4, 5: dumque amor est curae, Ov. M. 2, 683: ceterum magis vis morbi ingravescens curae erat, terroresque ac prodigia, Liv. 4, 21, 5: ceterum eo tempore minus ea bella ... curae patribus erant, quam expectatio, etc., id. 35, 23, 1: in eorum periculis non secus absentes quam praesentes amicos Attico esse curae, Nep. Att. 12, 5.—With a subject-clause: nonnulli, quibus non fuit curae caelestem inveterare aquam, etc., Col. 12, 12, 3; Quint. 7, 1, 4; 9, 3, 74: eligere modo curae sit, id. 10, 1, 31: mihi erit curae explorare provinciae voluntatem, Plin. Ep. 7, 10, 2.—With de: de mandatis quod tibi curae fuit, est mihi gratum, Cic. Fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 8: sic recipiunt, Caesari ... de augendā meā dignitate curae fore, Cic. Att. 11, 6, 3; cf. id. Fam. 10, 1, 1, and II. A. fin. infra: de ceteris senatui curae fore, Sall. J. 26, 1.—In the same sense also, (ζ) Curae aliquid habere: cohortatus, ut petitionem suam curae haberent, Sall. C. 21 fin.; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8, 10; Quint. prooem. § 16: habebo itaque curae, ut te meliorem reddam, Sen. Ben. 1, 8, 2: ut ille ... quid ageret, curae sibi haberet certiorem facere Atticum, Nep. Att. 20, 4.—（η) Cura est, with subject-clause, solicitude, care, anxiety to do any thing (poet. and in post-Aug. prose): curaque finitimos vincere major erat, Ov. F. 1, 30: talis amor teneat, nec sit mihi cura mederi, Verg. E. 8, 89: cura comere capillum fuit, Sen. Q. N. 1, 17, 7.—
   2    In partic., t. t.
   a In political lang. (esp. of the post-Aug. per.), the management of state affairs, administration, charge, oversight, command, office: magistratus et imperia, postremo omnis cura rerum publicarum minime mihi hac tempestate cupiunda videntur, Sall. J. 3, 1; so, legionis armandae, Tac. H. 1, 80: aerarii, Suet. Aug. 36: annonae, id. Tib. 8: operum publicorum, viarum, aquarum, etc. (preceded by nova officia), id. Aug. 37 al. —
   b In the jurists, the management of business for a minor, guardianship, trusteeship (for the more usu. curatio), Dig. 3, 1, 1; 5, 1, 19 et saep.—
   c In medic., medical attendance, healing (for curatio), cure: aquae, quae sub cutem est, Cels. 2, 10; Vell. 2, 123; Sil. 6, 551 Drak. et saep.—Plur.: curae aegrescentium, Macr. S. 7, 4, 6.—Hence, poet.: illa fuit lacrimis ultima cura meis (sc. somnus), Prop. 1, 3, 46; cf. Cic. Fam. 5, 16, 5.—
   d In agriculture, care, culture, rearing: Pelusiacae lentis, Verg. G. 1, 228: boum, id. ib. 1, 3.—
   B Meton. (abstr. pro concr.).
   1    Like the Gr. μελέτη, a written work, writing (several times in Tac.; elsewhere rare): quorum in manus cura nostra venerit, Tac. A. 4, 11; id. Or. 3; Ov. P. 4, 16, 39. —In plur., Tac. A. 3, 24.—
   2    An attendant, guardian, overseer (very rare): tertius immundae cura fidelis harae, i. e. the swine - herd Eumæus, Ov. H. 1, 104: praetorii, Treb. Claud. 14; cf. Ov. Tr. 4, 6, 45; 2, 1.—
II Anxiety, solicitude, concern, disquiet, trouble, grief, sorrow; syn.: sollicitudo, metus, etc.; cf. φροντίς (very freq. in every per. and species of composition).
   A In gen.: si quid ego adjuro curamve levasso, quae nunc te coquit, Enn. ap. Cic. Sen. 1, 1: animus lassus, curā confectus, Ter. And. 2, 1, 4: cottidianā curā angere ani mum, id. Phorm. 1, 3, 8: curae metusque, Cic. Div. 2, 72, 150: cura et sollicitudo. id. Att. 15, 14, 3; Quint. 8, prooem. § 20; 11, 1, 44 et saep.: curas cordis manis, Lucr. 3, 116: acres cuppedinis, id. 5, 46: gravi saucia curā (Dido), Verg. A. 4, 1: atra, Hor C. 3, 1, 40: edaces, id. ib. 2, 11, 18: vitiosa, id. ib. 2, 16, 22: sine curā esse, Cic. Att. 12, 6, 4; 15, 12, 2: quid facerem, curā cruciabar miser, Plaut. Merc. 2, 1, 23: cura est, negoti quid sit aut quid nuntiet, I am anxious, my concern is, id. ib. 1, 2, 10; cf.: amica mea quid agat, Cura est, ut valeat, id. Stich. 5, 2, 4: mihi maximae curae est, non de meā quidem vitā, sed me patria sollicitat, etc., Cic. Fam. 10, 1, 1.—With pro: quam pro me curam geris, Verg. A. 12, 48.—With in: nullā in posterum curā, Tac. H. 3, 55.— Plur.: cur eam rem tam studiose curas, quae tibi multas dabit curas, Auct. Her. 4, 14, 21: at tibi curarum milia quanta dabit! Prop. 1, 5, 10.—
   B In partic., the care, pain, or anxiety of love, love (poet.): crescit enim assidue spectando cura puellae, Prop. 3 (4), 21, 3; cf. Ov. R. Am. 311: tua sub nostro pectore cura, Prop. 1, 15, 31: et juvenum curas et libera vina referre, Hor. A. P. 85: hinc illaec primum Veneris dulcedinis in cor Stillavit gutta et successit frigida cura, chilling anxiety for one loved, Lucr. 4, 1060.—Hence,
   2    Meton. (abstr. pro concr.), the loved object, the mistress: tua cura, Lycoris, Verg. E. 10, 22; Prop. 2 (3), 25, 1; 2 (3), 34, 9; Hor. C. 2, 8, 8; Verg. Cir. 75; cf.: puer, mea maxima cura, id. A. 1, 678; 10, 132: cura deum, id. ib. 3, 46: raucae, tua cura, palumbes, id. E. 1, 57 Forbig. ad loc.

Latin > French (Gaffiot 2016)

cūra,⁶ æ, f. (arch. coira ),
1 soin : in aliqua re aliquid operæ curæque ponere Cic. Off. 1, 19, mettre dans qqch. de l’activité et du soin (Div. 1, 93 ) ; cura diligentiaque Cic. de Or. 3, 184, du soin et de l’exactitude (de la conscience); omnes meas curas cogitationesque in rem publicam conferebam Cic. Off. 2, 2, je consacrais aux affaires publiques tous mes soins et toutes mes pensées ; omni cura in aliquid incumbere Cic. Fam. 12, 24, 2, s’appliquer à qqch. de toute sa sollicitude ; cum cura et studio Quint. 10, 7, 29, avec soin et application || rerum alienarum Cic. Off. 1, 30, soin (conduite, direction, administration) des affaires d’autrui ; quocum mihi conjuncta cura de publica re et de privata fuit Cic. Læl. 15, avec lequel je m’occupais en parfaite union des affaires publiques et de nos affaires privées ; agere curam de aliquo Liv. 8, 3, 8, s’occuper des intérêts de qqn (alicujus Liv. 6, 15, 11 ; pro aliquo Ov. H. 16, 304) || res curæ est mihi, je prends soin de qqch., je m’en occupe, je m’y intéresse : Cic. Fam. 1, 9, 24 ; Cæs. G. 1, 33, 1 ; 1, 40, 11 ; pollicetur sibi magnæ curæ fore ut omnia.. restituerentur Cic. Verr. 2, 4, 73, il promet d’apporter le plus grand soin à faire tout restituer ; mihi erit curæ explorare... Plin. Min. Ep. 7, 10, 2, je m’occuperai de scruter...; curæ aliquid habeo = res est curæ mihi Sall. C. 21, 5 ; Cæl. d. Cic. Fam. 8, 8, 10 ; Nep. Att. 20, 4 ; Sen. Ben. 1, 8, 2 || curæ est alicui de aliqua re, qqn prend soin de qqch. : sic recipiunt, Cæsari de augenda mea dignitate curæ fore Cic. Att. 11, 6, 3, ils promettent que César s’occupera d’accroître mes honneurs (Fam. 10, 1, 1 ; Att. 12, 49, 3 ; Sall. J. 26, 1)
2 [en part.] administration d’une chose publique : rerum publicarum Sall. J. 3, 1, le soin des affaires publiques ; annonæ Suet. Tib. 8 ; ærarii Suet. Aug. 36 ; operum publicorum Suet. Aug. 37, administration (intendance) des vivres, du trésor public, des travaux publics || [droit] tutelle, curatelle : Dig. 3, 1, 1, etc. || [médec.] traitement : Cels. Med. 2, 10 ; Vell. 2, 123 ; [fig.] Cic. Fam. 5, 16, 5 || [agric.] soin, culture : Virg. G. 1, 228
3 [sens concret] a) travail, ouvrage de l’esprit : Tac. Ann. 4, 11 ; D. 3 ; Ov. P. 4, 16, 39 ; pl. Tac. Ann. 3, 24 ; b) gardien, intendant : Ov. H. 1, 104
4 souci, sollicitude, inquiétude : Enn. d. Cic. CM 1 ; cura et sollicitudo Cic. Att. 15, 14, 3, souci et inquiétude ; curæ metusque Cic. Div. 2, 150, soucis et craintes ; sine cura esse Cic. Att. 12, 6, 4, n’avoir pas de souci ; omnis quæ me angebat de re publica cura Cic. Br. 10, toute l’inquiétude qui me tourmentait au sujet de la république || mihi maximæ curæ est non de mea quidem vita, sed... Cic. Fam. 10, 1, 1, je suis très en souci non certes pour ma vie, mais...; curam gerere pro aliquo Virg. En. 12, 48, prendre souci de qqn ; dare curas alicui Her. 4, 21, donner des soucis à qqn
5 souci amoureux, tourments de l’amour, amour : Hor. P. 85 ; Prop. 1, 15, 31 ; cura puellæ Prop. 3, 21, 3, amour pour une jeune fille || objet de l’amour, amour : Virg. B. 10, 22 ; Hor. O. 2, 8, 8 ; Prop. 2, 25, 1.