νύξ

English (LSJ)

νυκτός, ἡ,

   A night : either generally, mght-season (opp. day), or a night, ν. ἀμβροσίη Il.24.363 ; ν. ἄμβροτος Od.11.330 ; but ν. ὀλοή ib.19, Il.16.567, cf. infr. Il. 3, III ; νυκτός by night, as Adv., Od. 13.278, etc. ; οὔτε ν. οὔτ' ἐξ ἡμέρας S.El.780 ; νυκτὸς ἔτι while it was still night, Hdt.9.10 ; also τῆς νυκτός Alex.78.3, 148 ; ν. τῆσδε S. Aj.21 ; ἄκρας ν. at dead of night, ib.285 (but ἄκρῃ νυκτί at night-fall, Arat.775, ἀκρόθι νυκτός on the verge of dawn, Id.308) ; ἀωρὶ νυκτός, τῶν νυκτῶν, v. ἀωρί : in pl., τῶν νυκτῶν at nights, Ar.Ec.668 : rarely, νυκτί Hdt.7.12 ; ν. τῇδε S.El.644 ; νύκτα the night long, νύκτα φυλάσσειν to watch the night through, Il.10.312, Od.5.466 : pl., νύκτας ἰαύειν Il.9.325, Od.5.154, etc. ; δύω νύκτας, τρεῖς ν., ib.388, 17.515 : in Att., ὅλην τὴν ν. Pherecr.177, Amphis20.4 ; τὴν νύχθ' ὅλην Eub.3 ; τὰς νύκτας Diph.32.14 ; ὅλας γε καὶ πάσας τὰς ν. X.Smp.4.54 ; νύκτας τε καὶ ἦμαρ Il.5.490 ; νύκτας τε καὶ ἡμέρας Pl.Tht.151a ; οὔτε νύκτ' οὔθ' ἡμέραν E.Ba.187 ; τὴν νύχθ' ὅλην τήν θ' ἡμέραν Eub.53.1 ; νύκτα ἡμέραν ποιούμενος ἀπόστειλον (κατάπεμψον), i. e. without delay, PCair.Zen.314.7, PSI5.514.3 (both iii B. C.) ; μέσαι νύκτες midnight, Sapph.52, Pl.R.621b ; περὶ μ. νύκτας X.An.7.8.12 ; ἐν μέσῳ νυκτῶν Id.Cyr.5.3.52 ; πρωΐτερον μέσων νυκτῶν Th.8.101 ; ἔξω μέσων ν. D.54.26.    2 freq. with Preps., ἀνὰ νύκτα by night, Il.14.80 ; ἀνὰ πᾶσαν ν. all night through, Paus.1.32.4 ; διὰ νύκτα Od.19.66, etc. ; εἰς νύκτα, εἰς τὴν ν., towards night, X.Cyn.11.4, HG4.6.7 ; ἐν νυττί (νυκτί), opp. πεδ' ἀμέραν, Leg.Gort.2.14, SIG527.40 (Dreros, iii B.C.) ; κατὰ νύκτα Ar.Fr. 561 (lyr.) ; ὑπὸ νύκτα to wards nightfall, Th.4.67, X.Ages.2.19 ; μετὰ νύκτας by night, Pi.N.6.6 ; μεθ' ἡμέραν καὶ διὰ νυκτός all through the night, Pl.Criti.117e ; ἐκ νυκτός after nightfall, X.Cyr.1.4.2, LXXIs. 26.9, etc. ; ἐκ πολλῆς ἔτι νυκτός D.H.6.67 ; ἐκ νυκτῶν Thgn.460, A. Ch.287, E.Rh.13, 17 (both anap.) ; ἐκ νυκτὸς εἰς νύκτα Pl.Ax.368b ; πόρρω τῶν νυκτῶν far into the night, Id.Smp.217d, Prt.310c ; ἐπὶ νυκτί by night, Il.8.529 ; ἐφ' ἡμέρῃ αἱ δ' ἐπὶ νυκτί Hes.Op.102 ; ἐν νυκτί A. Ag.653, X.Smp.1.9, etc. ; ὀψίᾳ ἐν ν. Pi.I.4(3).36 ; ἐν ν. τῇ νῦν S.Ant. 16 ; νύκτεσσιν ἔν θ' ἁμέραις Pi.P.4.130.    3 in pl., watches of the night, ib.256 ; three such, παροίχωκεν δὲ πλέων νὺξ τῶν δύο μοιράων, τριτάτη δ' ἔτι μοῖρα λέλειπται Il.10.252 ; τρίχα νυκτὸς ἔην, for τρίτον μέρος τῆς νυκτὸς ἦν, it was the third watch, i. e. next before morning, Od.12.312.    II metaph. of darkness, νυκτὶ καλύψαι Il.5.23, cf. Od. 20.351, etc.    2 metaph. of death, ἀμφὶ δὲ ὄσσε κελαινὴ ν. ἐκάλυψε Il.5.310, al. ; ν. Ἅιδης τε S.Aj.660.    3 in Comparisons, of anything dark and direful, νυκτὶ ἐοικώς like night, of Apollo in his wrath, Il.1.47, cf. 12.463, Od.11.606 ; τάδε νυκτὶ ἐΐσκει what is here he like ns to night, 20.362 ; ὀλεθρία ν., of a great calamity, S.OC 1684(lyr.).    III Νύξ as pr. n., the goddess of Night, Il.14.259, Hes.Op.17,Th.123,211 ; N. ὀλοή ib.224.    IV the night- or evening-quarter of heaven, the West, πρὸς νυκτός ib.275. (Cf. Lat. nox, Lith. naktis, Goth. nahts, etc.)

Greek (Liddell-Scott)

νύξ: νυκτός, ἡ, (ἴδε ἐν τέλ.), καθόλου ἡ νύξ, ἡ ὥρα τῆς νυκτός, κοινῶς «νύχτα» (κατ’ ἀντίθεσιν πρὸς τὴν ἡμέραν) ἢ μία νύξ, «νυχτιά», συχν. παρ’ Ὁμ. καὶ Ἡσ., κτλ.· νυκτός, διὰ νυκτός, ἐν ὥρα νυκτός, κατὰ τὴν νύκτα, Λατ. noctu, ὡς ἐπίρρ., Ὀδ. Ν. 278, καὶ Ἀττ.· οὔτε ν. οὔτ’ ἐξ ἡμέρας Σοφ. Ἠλέκ. 780· νυκτὸς ἔτι, ἐν ᾧ ἦτο ἔτι νύξ, Ἡρόδ. 9. 10· (πρβλ. νύκτωρ)· ὡσαύτως, τῆς νυκτὸς Ἄλεξις ἐν «Ἐπικλήρῳ» 1, ἐν «Μίδωνι» 1· ν. τῆσδε Σοφ. Αἴ. 21· ἄκρας ν., κατὰ τὴν βαθυτάτην σιγὴν τῆς νυκτός, αὐτόθι 285· καὶ ἐν τῷ πληθ., τῶν νυκτῶν, κατὰ τὰς νύκτας, Ἀριστοφ. Ἐκκλ. 668· - σπανίως, νυκτὶ Ἡρόδ. 7. 12· ν. τῇδε Σοφ. Ἠλ. 644· - νύκτα, καθ’ ὅλην τὴν νύκτα, νύκτα φυλάσσειν, ἀγρυπνεῖν καθ’ ὅλην τὴν μακρὰν νύκτα, Ἰλ. Κ. 312., Ὀδ. Ε. 466· οὕτως ἐν τῷ πληθ., νύκτας ἰαύειν Ἰλ. Ι. 235, Ὀδ. Ε. 154, κτλ.· δύω νύκτας, τρεῖς ν. Ε. 388, Ρ. 515· παρ’ Ἀττ., ὅλην τὴν ν. Φερεκρ. ἐν Ἀδήλ. 44, Ἄμφις ἐν «Ἰαλέμῳ» 1. 4· τὴν νύχθ’ ὅλην Εὔβουλος ἐν «Ἀγκυλίωνι» κ. ἀλλ.· τὰς νύκτας Δίφιλ. ἐν «Ἐμπόρῳ» 1. 14· ὅλας γε καὶ πάσας τὰς ν. Ξεν. Συμπ. 4, 54· - ὡσαύτως, νύκτας τε καὶ ἦμαρ Ἰλ. Ε. 490· νύκτας τε καὶ ἡμέρας Πλάτ. Θεαίτ. 151Α· οὔτε νύκτ’ οὔθ’ ἡμέραν Εὐρ. Βάκχ. 187· τὴν νύχθ’ ὅλην τὴν θ’ ἡμέραν Εὔβουλ. ἐν «Κέρκωψι» 2· - μέσαι νύκτες, μεσονύκτιον, Πλάτ. Πολ. 621Β· περὶ μέσας νύκτας Ξεν. Ἀν. 7. 8, 12 (οὐδέποτε μέσαι νύκτες)· ἐν μέσῳ νυκτῶν Heind. εἰς Πλάτ. Πρωτ. 310D. 2) συχνάκις καὶ μετὰ προσ., ἀνὰ νύκτα, κατὰ τὴν νύκτα, Ἰλ. Ξ. 80· ἀνὰ πᾶσαν ν., δι’ ὅλης τῆς νυκτός, Παυσ. 1. 32, 4· οὕτω, διὰ νύκτα Ὀδ. Τ. 66, κτλ.· - εἰς νύκτα, εἰς τὴν ν., πρὸς τὴν νύκτα, Ξεν. Κυν. 11, 4, Ἑλλ. 4. 6, 7· - κατὰ νύκτα Ἀριστοφ. Ἀπόσπασμ. 470· - ὑπὸ νύκτα, Λατ. sub noctem, Θουκ. 4. 67, Ξεν.· - μετὰ νύκτας, διὰ νυκτός, Πινδ. Ν. 6. 10· - διὰ νυκτός, διαρκούσης τῆς νυκτός, Πλάτ. Κριτί. 117Ε· - ἐκ νυκτὸς Ξεν. Κύρ. 1. 4, 2, κτλ.· ἐκ νυκτῶν Θέογν. 460, Αἰσχύλ. Χο. 288, Εὐρ. Ρῆσ. 13 καὶ 17· ἐκ νυκτὸς εἰς νύκτα Πλάτ. Ἀξίοχ. 368Β· - πόρρω τῶν νυκτῶν ὁ αὐτ. ἐν Συμπ. 217D, Πρωτ. 310C· - ἐπὶ νυκτί, διὰ νυκτός, Ἰλ. Θ. 529· ἐφ’ ἡμέρῃ ἠδ’ ἐπὶ νυκτὶ Ἡσ. Ἔργ. κ. Ἡμ. 102· - ἐν νυκτί, ἐν τῇ ν. Αἰσχύλ. Ἀγ. 653, Ξεν. Συμπ. 1. 9, κτλ.· ὀψίᾳ ἐν ν. Πινδ. Ι. 4. (3). 60· ἐν ν. τῇ νῦν Σοφ. Ἀντ. 16· νύκτεσσιν ἒν θ’ ἁμέραις Πινδ. Π. 4. 232. 3) ἐν τῷ πληθ., ὡσαύτως αἱ ὧραι ἢ φυλακαὶ τῆς νυκτός, αὐτόθι 4. 455, Heind. εἰς Πλάτ. Πρωτ. 310D. 4) Ἀπὸ τοῦ Ὁμ. καὶ ἑξῆς οἱ Ἕλληνες διῄρουν τὴν νύκτα εἰς τρεῖς φυλακάς, παρῴχωκεν δὲ πλέων νὺξ τῶν δύο μοιράων, τριτάτη δ’ ἔτι μοῖρα λέλειπται Ἰλ. Κ. 253· τρίχα νυκτὸς ἔην, ἀντὶ τρίτoν μέρος τῆς νυκτὸς ἦν, ἦτο ἡ τρίτη φυλακή, δηλ. ἡ ἀμέσως πρὸ τῆς πρωΐας, Ὀδ. Μ. 312. ΙΙ. τὸ σκότος τῆς νυκτός, Ὅμ.· νυκτὶ καλύπτειν, καλύπτειν διὰ τοῦ σκότους τῆς νυκτός, Ἰλ. Ε. 23., Ν. 425. 2) ἡ νὺξ τοῦ θανάτου, συχν. παρ’ Ὁμ.· ἀλλ’ αὐτὸ νὺξ Ἅιδης τε σῳζόντων κάτω Σοφ. Αἴ. 660· οὕτω καὶ ἡ νύξ, ὡς τὸ σκότος, ἦν ἐν χρήσει πρὸς δήλωσιν παντὸς σκοτεινοῦ καὶ φοβεροῦ πράγματος· ἐντεῦθεν ὁ Ἀπόλλων ἐν τῇ ὀργῇ αὐτοῦ περιγράφεται ὡς νυκτὶ ἐοικώς, Ἰλ. Α. 47, πρβλ. Μ. 465, Ὀδ. Λ. 606· τάδε νυκτὶ ἐΐσκει, ταῦτα παρομοιάζει πρὸς τὴν νύκτα, δηλ. θεωρεῖ αὐτὰ ὡς σκοτεινὰ καὶ φοβερά, Υ. 362· - ἡ νὺξ ὡς εἰ ἐχθρὰ πρὸς τὸν ἄνθρωπον καλεῖται ὀλοή, Λ. 19· καὶ μνημονεύεται ὡς κακός τις δαίμων, Ἡσ. Ἔργ. κ. Ἡμ. 17, Θεογ. 224, 757· (περὶ τοῦ ἐναντίου ἴδε φάος ΙΙ)· οὕτως, ὀλεθρία ν., ἐπὶ μεγάλης τινὸς δυστυχίας, Σοφ. Ο. Κ. 1684· - ἀλλὰ τὸ ἐπίθετον ἀμβροσίη, καὶ πολλὰ χωρία παρ’ Ὁμ. δεικνύουσιν ὅτι αὐτὸς ἀνεγνώριζε τὴν ζωογόνον δύναμιν αὐτῆς. ΙΙΙ. Νὺξ ὡς κύρ. ὄνομ., ἡ θεὰ τῆς νυκτός, θυγάτηρ τοῦ Χάους, Ἰλ. Ξ. 78, 259, Ἡσ. Θ. 123, 211, 758, Ἔργ. κ. Ἡμ. 17. IV. τὸ νυκτερινὸν ἢ ἑσπερινὸν μέρος τοῦ ὁρίζοντος, οὐχὶ δηλ. τὸ βόρειον ἀλλὰ τὸ δυσμικόν, αἱ δυσμαί, κατ’ ἀντίθεσιν πρὸς τὴν ἐν τῇ ἀνατολῇ ἐμφάνισιν τῆς ἡμέρας, Ἡσ. Θ. 275, πρβλ. 744, 748· - τὸ αὐτὸ καλεῖται ζόφος παρ’ Ὁμ. (Ἐκ τοῦ νύξ, νυκτός, παράγονται αἱ λέξεις νύκτωρ, νύκτερος, νυκτερινός, νυκτερίς, νύχιος, κτλ.· πρβλ. τὸ Λατ. nox, noct-is, noct-u, noct-urnus, noct-ua· Σανσκρ. ni←-a· Γοτθ. naht-s· Ἀρχ. Σκανδ. nótt· Λιθ. nakt-is· Σλαυ. nost-i· - πιθ. ἐκ τῆς αὐτῆς ῥίζης ἐξ ἧς τὸ nex, necis, νεκρός, κτλ., ἥτις εὑρίσκεται ἐν τῇ Σανσκρ. na←, na←-âmi (intereo), πρβλ. ὀλοὴ νύξ, ἀνωτ. ΙΙ).

French (Bailly abrégé)

νυκτός (ἡ) :
nuit :
1 p. opp. au jour : νύκτα HDT, νυκτός OD, τῆς νυκτός XÉN, νυκτί OD la nuit, de nuit ; ἀνὰ νύκτα IL de nuit ; διὰ νύκτα OD la nuit durant ; εἰς νύκτα, εἰς τὴν νύκτα XÉN à la tombée de la nuit ; ὑπὸ νύκτα de nuit ; ἐκ νυκτός XÉN à la tombée de la nuit ; ἐν νυκτί, ἐν τῇ νυκτί ATT dans la nuit ; ἐπὶ νυκτί IL de nuit ; αἱ νύκτες les heures de la nuit divisées en trois parties égales : τρίχα νυκτὸς ἔην OD c’était la troisième partie, càd le dernier tiers de la nuit, vers le matin ; μέσαι νύκτες THC minuit;
2 la nuit, c. synon. de ce qui est sombre, effrayant, menaçant : νυκτὶ ἐοικώς IL (Apollon irrité) semblable à la sombre nuit;
3 en gén. obscurité, ténèbres : νυκτὶ καλύπτειν IL cacher dans la nuit ou l’obscurité, càd rendre invisible ; particul. la nuit de la mort, les ténèbres de la mort ; les Enfers, royaume de la nuit et des ténèbres.
Étymologie: cf. lat. nox.

English (Autenrieth)

νυκτός, acc. νύκτα, νύχθ: night, fig., of death, Il. 5.310.—Personified, Νύξ, Night, Il. 14.259.

English (Slater)

νύξ (ἡ: νυκτός, -ί, -α; -ες, -εσσιν, -ας.)
   1 night ὁ δὲ χρυσὸς αἰθόμενον πῦρ ἅτε διαπρέπει νυκτί (O. 1.2) ἐκάλεσσε Ποσειδᾶν' εὐρυβίαν νυκτὸς ὑπαίθριος (O. 6.61) ἐν χειμερίᾳ νυκτὶ (O. 6.101) κοιτάξατο νύκτ (O. 13.76) “νυκτὶ κοινάσαντες ὁδόν” (P. 4.115) ὀψίᾳ ἐν νυκτὶ (I. 4.36) βληχροὶ δνοφερᾶς νυκτὸς ποταμοὶ fr. 130. 2. ν]υκτὶ βίας ὁδὸν[ (supp. Lobel: cf. (P. 4.115) ) fr. 169. 19. opp. to day, ἴσαις δὲ νύκτεσσιν αἰεί, ἴσαις δ' ἁμέραις (O. 2.61) ἀθρόαις πέντε νύκτεσσιν ἔν θ' ἁμέραις (P. 4.130) ἐκάλει νύκτας τε καὶ πόντου κελεύθους ἄματα τεὔφρονα (P. 4.195) θεῷ δὲ δυνατὸν μελαίνας ἐκ νυκτὸς ἀμίαντον ὄρσαι φάος fr. 108b. 2. τοῖσι λάμπει μὲν μένος ἀελίου τὰν ἐνθάδε νύκτα κάτω i. e. while it is night here on earth Θρ. 7. 2. pl., night hours, σπέρμ' ὄλβου δέξατο μοιρίδιον ἆμαρ ἢ νύκτες (v. Leumann, Hom. Wörter, 100) (P. 4.256) καίπερ ἐφαμερίαν οὐκ εἰδότες οὐδὲ μετὰ νύκτας ἄμμε πότμος ἅντιν' ἔγραψε δραμεῖν ποτὶ στάθμαν (v. Wil., 398̆{2}) (N. 6.6) frag. ]τα νυκτὸς ὕπ[ fr. 215b. col. 2. 21.

English (Strong)

a primary word; "night" (literally or figuratively): (mid-)night.

English (Thayer)

genitive νυκτός, ἡ (from a root meaning 'to disappear'; cf. Latin nox, German nacht, English night; Curtius, § 94) (the Sept. for לַיִל and לַיְלָה) (from Homer down), night: ἵνα ἡ νύξ μή φοαινη τό τρίτον αὐτῆς, i. e. that the night should want a third part of the light which the moon and the stars give it, νυκτός, by night (Winer s Grammar, § 30,11; Buttmann, § 132,26), τῆς νυκτός depend on φυλακάς); νυκτός καί ἡμέρας, ἡμέρας καί νυκτός, μέσης νυκτός, at midnight, ταύτῃ τῇ νυκτί, this night, τῇ νυκτί ἐκείνῃ, τῇ ἐπιούσῃ νυκτί, νύκτα καί ἡμέραν, τάς νύκτας, during the nights, every night, νύκτας τεσσαράκοντα, τρεῖς, διά τῆς νυκτός, see διά, A. II:1b.; δι' ὅλης (τῆς) νυκτός, the whole night through, all night, ἐν νυκτί, when he was asleep, κλέπτης) ἐν νυκτί, in ἐν τῇ νυκτί, in (the course of) the night, ἐν τῇ νυκτί ταύτῃ, ἐν τῇ νυκτί ἡ κτλ. κατά μέσον τῆς νυκτός, about midnight, 1 Thessalonians 5:5.

Greek Monotonic

νύξ: νυκτός, ἡ, Λατ. nox·
I. 1. νύχτα, δηλ. είτε με τη σημασία της χρονικής περιόδου της νύχτας (αντίθ. προς την ημέρα) ή απλά ως μία νύχτα, σε Όμηρ., Ησίοδ. κ.λπ.· νυκτός, τη νύχτα, Λατ. noctu, σε Ομήρ. Οδ., Αττ.· νυκτὸς ἔτι, ενώ ήταν ακόμη νύχτα, σε Ηρόδ.· νυκτὸς τῆσδε, σε Σοφ.· ἄκρας νυκτός, στη βαθύτατη σιγή της νύχτας, στον ίδ.· επίσης, νυκτί, σε Ηρόδ., Σοφ.· νύκτα, καθ' όλη τη διάρκεια της νύχτας, στο μακρύ διάστημα της νύχτας, σε Όμηρ.· νύκτας, κατά τις νύχτες, στον ίδ.· μέσαι νύκτες, μεσάνυχτα, μεσονύχτι, σε Πλάτ.
2. με προθ.· ἀνὰ νύκτα, κατά τη νύχτα, σε Ομήρ. Ιλ.· διὰ νύκτα, σε Ομήρ. Οδ.· εἰς νύκτα, εἰς τὴν νύκτα, προς τη νύχτα, σε Ξεν.· ὑπὸ νύκτα, μόλις νυχτώσει, σε Θουκ., Ξεν.· διὰ νυκτός, κατά τη διάρκεια της νύχτας, σε Πλάτ.· ἐκ νυκτός, αμέσως μόλις πέσει η νύχτα, σε Ξεν.· πόρρω τῶν νυκτῶν, βαθιά μέσα στη νύχτα, στον ίδ.· ἐπὶ νυκτί, τη νύχτα, σε Ομήρ. Ιλ.· ἐν νυκτί, ἐν τῇ νυκτί, σε Αισχύλ. κ.λπ.
3. στον πληθ. επίσης, νυχτερινές φρουρές, σε Πίνδ., Πλάτ.· οι Έλληνες διαιρούσαν τη νύχτα σε τρεις φυλακές, σε Όμηρ. κ.λπ.
II. 1. το σκοτάδι της νύχτας, σε Όμηρ.
2. σκοτάδι, νύχτα του θανάτου, στον ίδ.· νὺξ Ἅιδης τε σῳζόντων κάτω, σε Σοφ.
III. Νύξ, ως κύριο όνομα, η θεά της νύχτας, κόρη του Χάους, σε Ομήρ. Ιλ., Ησίοδ.
IV. νυχτερινό ή εσπερινό μέρος του ορίζοντα, δηλ. το δυτικό, η Δύση, σε Ησίοδ.

Russian (Dvoretsky)

νύξ: νυκτός ἡ (дор. dat. pl. νύκτεσσιν)
1) тж. pl. ночь: νυκτί, νυκτός Hom., Her., νύκτα Her. etc., τῆς νυκτός Xen. etc., ἀνὰ или διὰ νύκτα Hom., ἐπὶ νυκτί Hes., διὰ (τῆς) νυκτός и ἐν νυκτί NT, μετὰ νύκτας Pind. ночью, в течение ночи; εἰς (τὴν) νύκτα и κατὰ νύκτα Xen. с наступлением ночи; ἐκ νυκτὸς εἰς νύκτα Plat. от ночи до ночи, т. е. день-деньской; νύκτας τε καὶ ἦμαρ Hom., νύκτας τε καὶ ἡμέρας Plat. и ἐφ᾽ ἡμέρῃ ἠδ᾽ ἐπὶ νυκτί Hes. днем и ночью; πόρρω τῶν νυκτῶν Plat. поздняя ночь; μέσαι νύκτες Thuc. и ἐν μέσῳ νυκτῶν Plat., μέσης νυκτός и κατὰ μέσον τῆς νυκτός NT в полночь; ἦμος δὲ τρίχα νυκτὸς ἔην Hom. когда наступила (последняя) треть ночи, т. е. под утро; νυκτὶ ἐοικώς Hom. ночи подобный, т. е. гневный;
2) тьма, мрак: νυκτὶ καλύπτειν Hom. окутать тьмой.

Frisk Etymological English

νυκτός
Grammatical information: f.
Meaning: night (Il.).
Compounds: Often as 1. member, e.g. νυκτο-μαχ-ία, -ίη f. abstract formation as if from *νυκτο-μάχος; νυκτο-μαχέω Plu.), νυκτί-πλαγκτος causing to wander by night (A.; with locativ. 1. member, partly prob. also analogical; cf. below); as 2. member e.g. in ἀωρό-νυκτ-ος in untimely nightly hour (A. Ch. 34), μεσο-νύκτ-ιος in the middle of the night (Pi., Hp.; from μέσαι νύκτες); besides -νυχ-, e.g. ἔν-νυχ-ος, ἐν-νύχ-ιος nightly, in the night (Il.), νύχιος nightly (Hes.), νυχεύω wake through the night (E., Nic.); cf. below.
Derivatives: Many derivv., most with ρ-suffix (s. below): 1. νύκτωρ adv. at night (Hes., Archil.); 2. νύκτερος nightly (trag.) with νυκτερίς, -ίδος f. bat (Od., cf. Lommel Femininbild. 53), also as fish- and plantname (Opp., resp. Aët.; Strömberg Fischn. 111, s. also Pflanzenn. 74 on ἑσπερίς a.o.), νυκτερῖτις, -ιδος f. ἀναγαλλὶς ἡ κυανῆ' (Ps.-Dsc.; Redard 74f.), νυκτερεύω pass the night waking, also with δια-, ἐν- etc. (X.), from which νυκτερ-εία f. nightly chase (Pl.), -ευμα n. nightquarters (Plb.), -ευτής m. nightly hunter (Pl.), -ευτικός useful in nightly hunt (X.); 3. νυκτέριος nightly (Aret., Luc.), τὰ νυκτέρεια = ἡ νυκτερεία (Eun.); 4. νυκτερινός id. (IA.) with νυκτερινία or -εία f. direction of night watch (Ephesos Ip; wr. -ηα); 5. νυκτερήσιος id. (Luc., S. E.; for -ίσιος?, s. Fraenkel 2, 151, n. 1 a. below). -- Further the rare νύκτιος nightly (AP), νυκτῳ̃ον n. temple of the night (Luc.), after μητρῳ̃ον a. o., Νυκτεύς m. PN (Apollod., prob. shortname; Bosshardt 125 f.). -- On itself stands with λ-sufflx νυκτάλωψ, s. v. But νυκτέλιος adjunct of Dionysos (AP, Plu., Paus.) haplologically for *νυκτι-τέλιος as hypostasis of νύξ and τέλος (τελέω), cf. νυκτελεῖν ἐν νυκτὶ τελεῖν H. and Schwyzer 483.
Origin: IE [Indo-European] [762] *nekʷt- night
Etymology: Old inherited word for night, in most IE languages retained: Lat. nox, gen. pl. nocti-um, Germ., e.g. Goth. nahts, Skt. nák, acc. nákt-am (as adv.), Lith. naktìs, gen. pl. nakt-ų̄, Slav., e.g. OCS noštь etc., all from IE *nokt-; the i-stem in Lat. nocti-um, Lith. nakt-ìs, OCS nošt-ь etc. comes from innovations of the separate languages. The deviating υ in νύξ is often explained as reduced grade e.g. by Brugmann (e.g. Grundr.2II: 1,435), who sees in it the reflex of a following labiovelar; basis then *nokʷt-, what is confirmed by Hitt. nekuz (gen. sg.) from IE *nekʷt-s. Diff. W. Petersen AmJPh. 56, 56f. (υ after *λύξ in ἀμφι-λύκ-η etc.); Sapir Lang. 14, 274 (υ from a laryngal, which is certainly wrong); diff. still H. Petersson LUÅ, NF 11 : 5, 12 f. (rejected by imself Heteroklisie 122 f.). -- The pregr. existence of the r-stem in νύκτωρ (formation like ὕδωρ?; Schwyzer 519 a. n. 4) etc. is proven by Lat. nocturnus; the further formation of the adjectives goes partly parallel to the derivv. from ἦμαρ, ἡμέρα: νυκτερινός : ἡμερινός, νυκτέριος : ἡμέριος, νυκτερήσιος : ἡμερήσιος (s.v.); also νυκτερεύω : ἡμερεύω. Diff., hardly correct on νύκτερος Szemerényi Glotta 38, 120: innovation after ἕσπερος. An i-stem, alternating with the r-stem, is supposed by Benveniste Origines 81 with doubtful right in the 1. member νυκτι--; cf. above. -- The aspirated and t-less form in νύχα νύκτωρ H., ἔν-νυχ-ος, -ιος, εἰνά-νυχ-ες, nine nights long, νύχιος etc. is attested only for Greek; a convincing explanation has not yet been given; s. the lit. in W.-Hofmann s. nox (with many details) and WP. 2, 338; also Specht Ursprung 220 and Austin Lang. 18, 24 (with Belardi Doxa 3, 215). On -νυχ- as 2. member also Sommer Nominalkomp. 64 f.