μέλαθρον
English (LSJ)
τό, Ep. gen. sg.
A μελαθρόφιν Od.8.279:—roof-tree, ridgepole, μελαθρόφιν ἐξεκέχυντο l.c., cf. 11.278, h.Ven.173, IG11(2).161A 105 (Delos, iii B. C.), 199A113 (ibid., pl.); ἐπὶ προὔχοντι μελάθρῳ Od. 19.544: generally, beam, roofbeam LXX 3 Ki.7.9(20); τὰ μέλαθρα τῶν θυρίδων PRyl. 233.5 (ii A. D.).
2 roof, Il.2.414, Od.18.150.
II house, κυπαρίσσινον μέλαθρον Pi.P.5.40; οὐράνιον μέλαθρον, of heaven, E.Hec.1101 (lyr.): mostly in plural, Alc.Supp.19.2, etc.; μελάθροις ἐν βασιλείοις in the king's halls, A.Ch.343 (anap.), etc.; ἐς δόμων μέλαθρον Id.Ag.957; of a cave used as a dwelling, S.Ph.147, E.Cyc.491 (both anap.).
2 lair of an animal, Opp.C.2.307.
3 cage, ib.4.107,423. (Acc. to EM576.16 from μελαίνω, cf. καπνοδόκη; it is doubtful whether κμέλεθρον is cogn.)
German (Pape)
[Seite 118] τό, die Stubendecke, bes. der große Querbalken, welcher die Decke trägt, πολλὰ δὲ καὶ καθύπερθε μελαθρόφιν ἐξεκέχυντο Od. 8, 279, ἁψαμένη βρόχον αἰπὺν ἀφ' ὑψηλοῖο μελάθρου 11, 278, H. h. Cer. 188. Auch das Dachgebälk, Dachgesims, Od. 19, 544 ἐπὶ προὔχοντι μελάθρῳ. – Dach, ἐπεί κε μέλαθρον ὑπέλθῃ Od. 18, 150, vgl. Il. 2, 414. 9, 204. 640; gew. übh. Haus, Wohnung, κυπαρίσσινον, Pind. P. 5, 40, u. so immer bei den Tragg., ἐς μέλαθρα καὶ δόμους ἐφεστίους ἐλθών Aesch. Ag. 825, μελάθροις ἐν βασιλείοις Ch. 339. 1061; bei Soph. Phil. 147, τῶνδ' ἐκ μελάθρων, die Höhle des Philoktet bezeichnend; ὑψιπετὲς εἰς μέλαθρον Eur. Hec. 1101, u. öfter im plur., bes. von Häusern der Fürsten, wie auch bei sp. D., z. B. Ap. Rh. 3, 789. Nach E. M. von μελαίνω, weil in der Decke das Loch zum Rauchfang angebracht war.
French (Bailly abrégé)
ου (τό) :
I. grosse poutre qui soutient un toit ; p. ext.
1 rebord d'un toit;
2 toit, plafond;
3 maison, demeure ; μέλαθρον οὐράνιον EUR la demeure céleste;
II. sorte de plante;
III. pudenda muliebria.
Étymologie: probabl. p. *κμέλαθρον, cf. κμέλεθρον, apparenté à καμάρα ; étym. pop. de μέλας, litt. « noirci par la fumée ».
Russian (Dvoretsky)
μέλαθρον: τό
1 кровельная балка Hom., HH;
2 кровельные стропила, кровля Hom.;
3 тж. pl. дом, жилище, палата (Πριάμοιο Hom.; μελάθροις ἐν βασιλείοις Aesch.).
Greek (Liddell-Scott)
μέλαθρον: τό, Ἐπκ. γεν. μελαθρόφιν, Ὀδ. Θ. 279· ― ἡ ὀροφή, ἡ ἐσωτερικὴ ὄψις τῆς στέγης ἢ (μάλλον) ἡ κυρία δοκὸς ἡ ὑποβαστάζουσα τὴν ὀροφήν, Θ. 279, Λ. 278, Ὕμν. Ὁμ. εἰς Ἀφρ. 174· ἀλλ’ ἐν Ὀδ. Τ. 544, ἔνθα ὁ ἀετὸς κάθηται ἐπὶ προὔχοντι μελάθρῳ, πρέπει νὰ σημαίνῃ τὸ ἄκρον τῆς δοκοῦ ταύτης προεχούσης ἔξω τῆς οἰκίας. 2) καθόλου, στέγη, ὀροφή, Ἰλ. Β. 414, Ὀδ. Σ. 150. ΙΙ. οἰκία, κατοικία, κυπαρίσσινον μ. Πινδ. Π. 5. 52· μ. οὐράνιον, ἐπὶ τοῦ οὐρανοῦ, Εὐρ. Ἑκ. 1100. ― ἀλλ’ ἐπὶ ταύτης τῆς ἐννοίας τὸ πλεῖστον ἐν τῷ πληθ., ὡς τὸ Λατ. tecta, Τραγ.: μ. ἐν βασιλείοις, ἐν ταῖς βασιλικαῖς αἰθούσαις, Αἰσχύλ. Χο. 343· κτλ.· ἐς δόμων μέλαθρα, τὸ τοῦ Οὐεργιλίου, tecta domorum, ὁ αὐτ. ἐν Ἀγ. 957· ἐπὶ σπηλαίου χρησιμεύοντος, πρὸς κατοικίαν, Σοφ. Φ. 147, Εὐρ. Κύκλ. 491. (Κατὰ τὸν Μέγ. Ἐτυμ. ἐκ τοῦ μελαίνω, πρβλ. καπνοδόκη παρ’ Ἡροδ. 1. 137. Ἀλλ’ ὁ τύπος κμέλεθρον (Πάμφιλος ἐν τῷ Μεγ. Ἐτυμ. 521. 29) μνημονεύεται ὡς = τῷ δοκός, τοῦτο δὲ δεικνύει σχέσιν πρὸς τὸ καμάρα, Κούρτ. ἀρ. 31a).
English (Autenrieth)
μελαθρόφι: beam, crossbeam of a house, supporting rafters and roof; these beams passed through the wall and projected externally, hence ἐπὶ προὔχοντι μελάθρῳ, Od. 19.544; then roof (tectum), and in wider sense dwelling, mansion, Il. 9.640.
English (Slater)
μέλαθρον chamber σφ (= χεριαρᾶν τεκτόνων δαίδαλα) ἔχει κυπαρίσσινον μέλαθρον (P. 5.40)
Greek Monolingual
το (Α μέλαθρον και μέλεθρον)
νεοελλ.
μεγαλοπρεπές κτήριο, πολυτελές οικοδόμημα, μέγαρο («Ιλίου μέλαθρον»)
αρχ.
1. η εσωτερική όψη της στέγης και το κύριο δοκάρι που υποβαστάζει την οροφή
2. δοκός, δοκάρι («καὶ μέλαθρον ἐπ' ἀμφοτέρων τῶν στύλων», ΠΔ)
3. οροφή, στέγη
4. οικία, κατοικία
5. φωλιά ζώου
6. κλουβί
7. συν. στον πληθ. τά μέλαθρα
τα ανάκτορα βασιλέων και ηγεμόνων
8. φρ. «οὐράνιον μέλαθρον» — ο ουρανός, ο ουράνιος θόλος.
[ΕΤΥΜΟΛ. Αβέβαιης ετυμολ. Το επίθημα -θρον (πρβλ. βάρα-θρον) δηλώνει ελληνική προέλευση, αν δεν πρόκειται περί προελληνικού τύπου, προσαρμοσθέντος μορφολογικά στην ελλ. γλώσσα. Η σύνδεση της λ. με τα μέλας, μελαίνω (πρβλ. το ερμήνευμα του Μεγάλου Ετυμολογικού Λεξικού «ἀπὸ τοῦ μελαίνεσθαι ἀπὸ τοῦ καπνοῦ») είναι προϊόν παρετυμολογίας. Η σύνδεση, εξάλλου, της λέξης τόσο με το βλωθρός (< μλωθρός) «υψηλός, μεγαλοπρεπής» όσο και με το κμέλεθρον «δοκός», παρά την ομοιότητα τών δύο τύπων, θεωρείται εξίσου αβέβαιη].
Greek Monotonic
μέλαθρον: τό, Επικ. γεν. μελαθρόφιν·
I. 1. ταβάνι, οροφή δωματίου ή (προτιμότερο) το κεντρικό δοκάρι που στηρίζει την οροφή, σε Ομήρ. Οδ.· σε Ομήρ. Οδ. 19.544, «...το άκρο αυτού του δοκαριού έξω από το σπίτι».
2. γενικά, στέγη, σε Όμηρ.
II. οικία, δωμάτιο, σε Πίνδ., Ευρ.· κυρίως στον πληθ., όπως το Λατ. tecta, στους Τραγ. (αμφίβ. προέλ.).
Frisk Etymological English
Grammatical information: n.
Meaning: vault of the roof, roof-beams, roof, also (often in plur.) living, house (Il., also inscr. [Delos IIIa], LXX, pap.).
Other forms: Also μελάθρα f. (Delos IVa).
Compounds: As 2. member e.g. in ὑψι-μέλαθρος with high-roof-beams (h. Merc.).
Derivatives: μελαθρόομαι provide with roof-beams (LXX).
Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]
Etymology: Etymologically unclear. Acc. to the ancients "ἀπὸ τοῦ μελαίνεσθαι ὑπὸ τοῦ καπνοῦ" (EM 576, 16). If at all an inherited word (cf. Schwyzer 533, Chantraine Form. 374), perhaps only in ablaut different from βλωθρός high(roofed) (from *μλ-; s. v.); but this would require *mlh₃-. Not to κμέλεθρον beam (s.v.) because of the ε's. Thus Güntert Reimwortbildungen 144f. and Pisani KZ 71, 125f. New attempt by Deroy Rev. belge de phil. 26, 533ff. (to be rejected). No doubt a Pre-Greek word.
Middle Liddell
μέλαθρον, ου, τό,
I. the ceiling of a room, or (rather) the main beam which bears the ceiling, Od.; in Od. 19. 544, the end of this beam outside the house.
2. generally, a roof, Hom.
II. a house, hall, Pind., Eur.; mostly in plural, like Lat. tecta, Trag. [deriv. uncertain]
Frisk Etymology German
μέλαθρον: {mélathron}
Forms: Auch μελάθρα f. (Delos IVa).
Grammar: n.
Meaning: Dachgewölbe, Dachgebälke, Dach, auch (oft im Plur.) Wohnung, Haus (ep. poet. seit Il., auch Inschr. [Delos IIIa, LXX, Pap.).
Composita: Als Hinterglied z.B. in ὑψιμέλαθρος ‘mit hohen- Dachgebälke’ (h. Merc.).
Derivative: Davon μελαθρόομαι mit Dachbalken versehen sein (LXX).
Etymology: Etymologisch dunkel. Nach den Alten "ἀπὸ τοῦ μελαίνεσθαι ὑπὸ τοῦ καπνοῦ" (EM 576, 16). Wenn überhaupt Erbwort (vgl. Schwyzer 533, Chantraine Form. 374), vielleicht nur im Ablaut von βλωθρός hochgewachsen (aus *μλ-; s. d.) verschieden. Auffallend ist die Ähnlichkeit mit κμέλεθρον Stubendecke, Balken (s.d.); Vermutungen darüber bei Güntert Reimwortbildungen 144f. und Pisani KZ 71, 125f. Neuer Versuch von Deroy Rev. belge de phil. 26, 533ff. (abzulehnen).
Page 2,198
English (Woodhouse)
Mantoulidis Etymological
(=τό μαυρισμένο κύριο δοκάρι τῆς στέγης, στέγη, κατοικία). Πιθανόν ἀπό τό μέλας.
