νεωκόρος

Greek (Liddell-Scott)

νεωκόρος: ὁ, ὁ φύλαξ ναοῦ καὶ ἐπιμελητής, Λατ. aedituus, ἐθεωρεῖτο δὲ ὡς ἱερὸν πρόσωπον καὶ τιμῆς ἄξιον, ν. γίγνεσθαι τοῖς θεοῖς Πλάτ. Νόμ. 759Α· ἱερέας τε καὶ ν. αὐτόθι 953Α. παρὰ Μεγαβύζῳ τῷ τῆς Ἀρτέμιδος ν. Ξεν. Ἀν. 5. 3, 6· βωμοῖο ν. Ἀνθ. Π. 11. 324· ― ποιητ. νηοκόρος αὐτόθι 9. 22· ναοκόρος παρ’ Ἡσυχ. ΙΙ. ἐπώνυμον ἀπαντῶν ἐν ἐπιγραφαῖς καὶ ἐπὶ νομισμάτων τῶν Ἀσιατικῶν πόλεων κατὰ τοὺς χρόνους τῶν Ρωμαίων αὐτοκρατόρων καὶ ἀποδιδόμενον εἰς τὰς πόλεις ἐπὶ τῇ ἀνεγέρσει ναοῦ εἰς τὴν προστάτιδα αὐτῶν θεότητα ἢ εἰς τὸν αὐτοκράτορα οἷον ἡ Ἔφεσος, ν. Ἀρτέμιδος Πράξ. Ἀποστ. ιθ΄, 35, πρβλ. Tacit. Ann. 4. 55, Eckhel Doctr. Numm. 4. σ. 288 κ. ἑξ.· ὡσαύτως, Ἐφεσίων πόλεως δὶς νεωκόρου τῶν Σεβαστῶν Συλλ. Ἐπιγρ. 2968, πρβλ. 2977· τρὶς ν. τῶν Σεβαστῶν αὐτόθι 2972· οὕτως ἐπὶ τῆς Σμύρνης, κτλ.· νεωκόρος ὡσαύτως εὕρηται μόνον ἄνευ γενικῆς ἐν 2022-23, 2189, κ.ἀλλ. (Κοινῶς ἐτυμολογεῖται ἐκ τοῦ κορέω, verro, ὡς εἰ ἡ πρώτη σημασία ἦν, ὁ σαρώνων τὸν ναόν· ἀλλ’ οὐδὲν ἴχνος τῆς σημασίας ταύτης ὑπάρχει μέχρι τοῦ Φίλωνος 2. 236, Ἡσύχ.· ἐνῷ ὁ Σουΐδ. ἑρμηνεύει τὴν λέξιν: «ὁ τὸν νεὼν κοσμῶν..., ἀλλ’ οὐχὶ ὁ σαίρων», καὶ ὁ Κούρτ. νομίζει ὅτι ἡ ῥίζα τοῦ -κόρος εἶναι ΚΟΡ = ΚΟΛ, πρβλ. Λατ. curo, colo, καὶ ἴδε ἐν λ. αἰγικορεῖς, βουκόλος, αἰπόλος, Λλ. Ι).

French (Bailly abrégé)

ου (ὁ, ἡ)
gardien d’un temple.
Étymologie: νέως, κορέω.

English (Strong)

from a form of ναός and koreo (to sweep); a temple-servant, i.e. (by implication) a votary: worshipper.

English (Thayer)

νεωκορου, ὁ, ἡ (νεώς or ναός, and κορέω to sweep; (questioned by some; a hint of this derivation is found in Philo de sacerd. honor. § 6 (cf. νεωκορία, de somniis 2,42), and Hesychius (under the word) defines the word ὁ τόν ναόν κόσμων. κόρειν γάρ τό σαίρειν ἔλεγον (cf. under the word σηκοκόρος; so Etym. Magn. 407,27, cf. under the word νεωκόρος); yet Suidas under the word κόρη, p. 2157c. says νεωκόρος οὐχ ὁ Σαρών τοῦ νεωκορου ἀλλ' ὁ ἐπιμελουμενος αὐτοῦ (cf. under the words, νεωκόρος, σηκοκόρος); hence, some connect the last half with root κορ, κολ, cf. Latin curo, colo));
1. properly, one who sweeps and cleans a temple.
2. one who has charge of a temple, to keep and adorn it, a sacristan: Xenophon, an. 5,3, 6; Plato, legg. 6, p. 759a.
3. the worshipper of a deity (οὕς i. e. the Israelites ὁ Θεός ἑαυτῷ νεωκορους ἦγεν through the wilderness, Josephus, b. j. 5,9, 4); as appears from coins still extant, it was an honorary title (temple-keeper or temple-warden (cf. 2above)) of certain cities, especially of Asia Minor, in which the special worship of some deity or even of some deified human ruler had been established (cf. Stephanus, Thesaurus, v., p. 1472 f; (cf. B. D., under the word worshipper)); so νεωκόρος ... τῆς Ἀρτέμιδος, of Ephesus, Lightfoot in Contemp. Rev. for 1878, p. 294 f; Wood, Discoveries at Ephesus (Lond. 1877), Appendix, passim).

Greek Monolingual

ο, η (ΑΜ νεωκόρος, Α δωρ. τ. ναοκόρος, και συνηρ. τ. νακόρος και ναυκόρος και νειοκόρος και ποιητ. τ. νηοκόρος)
(γενικά) φύλακας και επιστάτης του ναού ο οποίος κατά την αρχαιότητα λογιζόταν πρόσωπο ιερό και άξιο τιμής
νεοελλ.
(ειδικά) εκκλησιαστικό διακόνημα ο κάτοχος του οποίου μεριμνά για την καθαριότητα, ασφάλεια και ευταξία του ναού, ο επιστάτης του ναού, ο καντηλανάφτης
αρχ.
1. ο ιεροφύλακας, αυτός που φύλαγε, που επιτηρούσε τον ναό («τὴν Ἡροφίλην νεωκόρον γενέσθαι Ἀπόλλωνος Σμινθέως», Παυσ.)
2. (και ως επίθ.) «τῷ νεωκόρῳ τῶν Ἐφεσίων δήμῳ» επιγρ.
3. (κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους) τίτλος που αποδιδόταν σε μερικές μικρασιατικές πόλεις με την ευκαιρία ανέγερσης ναού του θεού προστάτη τους ή σε αυτοκράτορα μικρασιατικής πόλης, όπως π.χ. της Εφέσου, της Σμύρνης κ.λπ. («τήν Ἐφεσίων πόλιν νεωκόρον οὖσαν τῆς μεγάλης θεᾱς Ἀρτέμιδος», ΚΔ).
[ΕΤΥΜΟΛ. Ο τ. νεωκόρος έχει προέλθει με αντιμεταχώρηση από τον τ. νηο-κόρος < νηός ιων. τ. του νᾱός + -κόρος (< κορέω [ΙΙ] «σκουπίζω, καθαρίζω»), πρβλ. σηκοκόρος. Οι τ. νᾱοκόρος και ναυκόρος παρήχθησαν αντιστοίχως από τους τ. νᾱός και τον αιολ. τ. ναῦος.

Greek Monotonic

νεωκόρος: Δωρ. νᾶοκόρος, ὁ,
I. φύλακας και επιμελητής ναού, Λατ. aedituus, σε Πλάτ., Ξεν.
II. επώνυμο που απαντά σε επιγραφές και νομίσματα ασιατικών πόλεων στους χρόνους των Ρωμαίων αυτοκρατόρων και αποδιδόταν σε πόλεις οι οποίες ανέγειραν ναό προς τιμήν της προστάτιδάς τους ή του αυτοκράτορα, όπως η Έφεσος· νεωκόρος Ἀρτέμιδος, σε Καινή Διαθήκη (αμφίβ. προέλ.).

Russian (Dvoretsky)

νεωκόρος:
I ὁ νεώς + κορέω неокор, смотритель храма (τῆς Ἀρτήμιδος Xen., NT; βωμοῖο Anth.; ἱερεῖς καὶ νεωκόροι Plat.).
II ὁ ναῦς + κορέω неокор, смотритель корабля Anth.

Middle Liddell

νεω-κόρος, ὁ,
I. the custodian of a temple, Lat. aedituus, Plat., Xen.
II. a title of Asiatic towns, which had built a temple in honour of their patron-god, as Ephesus was, ν. Ἀρτέμιδος NTest. [deriv. uncertain]

Wikipedia EL

Νεωκόρος (ή εκκλησιαστικός ή καντηλανάφτης) ονομάζεται ο λαϊκός που είναι επιφορτισμένος με μια σειρά αρμοδιοτήτων εντός του Ορθόδοξου Ιερού Ναού, που αποσκοπούν στην λειτουργική ετοιμότητα και στην εύρυθμη λειτουργία του. Αναφέρεται στον προϊστάμενο Ιερέα και στο Εκκλησιαστικό Συμβούλιο του Ιερού Ναού. Δεν είναι δημόσιος υπάλληλος και αμοίβεται από τα έσοδα της Ενορίας.

Αρμοδιότητες Το ευρύ φάσμα αρμοδιοτήτων του νεωκόρου εκτείνεται τόσο εντός, όσο και εκτός των Ιερών Ακολουθιών.

Κατά τη διάρκεια των Ιερών Ακολουθιών, ο νεωκόρος φοράει ράσο και συμμετέχει ενεργά σε αυτές. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας και σε συγκεκριμένα σημεία της ακολουθίας, κρούει τις καμπάνες, φροντίζει να έχει έτοιμο το θυμιατό για να το δώσει στον Ιερέα και βρίσκεται σε ετοιμότητα για να τα ξαναπάρει, προηγείται του Ιερέα κατά τη Μικρά Είσοδο κρατώντας την λαμπάδα και κατά τη Μεγάλη Είσοδο κρατώντας την λαμπάδα και το θυμιατό, ετοιμάζει το Ζέον, κόβει το αντίδωρο και το πηγαίνει στον Ιερέα για ευλογία, κρατάει το Μάκτρον κατά τη διάρκεια της Θείας Κοινωνίας, φροντίζει για την Αρτοκλασία, τα μνημόσυνα κλπ.

Επίσης, ο νεωκόρος συμμετέχει ενεργά και στα Ιερά Μυστήρια της Εκκλησίας. Για παράδειγμα, πριν τη βάπτιση φροντίζει για την τοποθέτηση της κολυμπήθρας, των βοηθητικών τραπεζιών και του υποδοχέα της λαμπάδας στον Σολέα και ετοιμάζει τα απαραίτητα όπως το ζεστό νερό, την πετσέτα, το λαδόπανο, την χειροπετσέτα, τα ρούχα του μωρού, τα τρία κεριά, το Άγιο Μύρο κλπ. Κατά τη διάρκεια της Βάπτισης φροντίζει να παρέχει στο Ιερέα ό,τι απαιτείται στη σωστή στιγμή (θυμιατό, λάδι, Άγιο Μύρο, ρούχα μωρού κλπ) και να καθοδηγεί τους γονείς και τους αναδόχους στη διαδικασία του Μυστηρίου. Μετά το πέρας της Βάπτισης, επαναφέρει τον Ιερό Ναό στην αρχική του κατάσταση (καθαριότητα και τάξη).

Στις λοιπές αρμοδιότητες του νεωκόρου ανήκουν η τήρηση του ωραρίου κατά το οποίο ο Ιερός Ναός είναι ανοιχτός στους πιστούς, η καθαριότητα και ο ευπρεπισμός του, η προετοιμασία του για τις Ιερές Ακολουθίες και τα Ιερά Μυστήρια, ο στολισμός του κατά τη διάρκεια των εορτών, η ασφάλειά του, η προμήθεια των απαραίτητων υλικών και αναλώσιμων, η επίβλεψη των συνεργείων που έχουν αναλάβει ηλεκτρολογικές, υδραυλικές και πάσης φύσεως εργασίες κλπ.

Όταν στον Ιερό Ναό δεν παρευρίσκεται Ιερέας ή μέλος του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου, υπεύθυνος για τον Ιερό Ναό είναι ο νεωκόρος και οι πιστοί οφείλουν υπακοή στις υποδείξεις του.