sedes

Latin > English

sedes sedis N F :: seat; home, residence; settlement, habitation; chair

Latin > English (Lewis & Short)

sēdes: is (
I gen. plur. sedum, Cic. Sest. 20, acc. to Prisc. p. 771 P.: sedium, from form sedis, Liv. 5, 42 Drak. N. cr.; Vell. 2, 109, 3), f. sedeo, q. v., a seat (freq. and class.).
I Lit., that on which one sits, a bench, chair, throne, etc.
   A In gen.: in iis sedibus, quae erant sub platano, Cic. de Or. 1, 7, 29: haec sedes honoris, sella curulis, id. Cat. 4, 1, 2: sedes honoris sui, Liv. 9, 46, 9; cf.: ceteros (senatores) in sedibus suis trucidatos, id. 5, 41 fin.: in sedes collocat se regias, Liv. Andron. ap. Non. 127, 31; so, regia, Liv. 1, 47: positis sedibus consederunt, id. 42, 39 fin.: bis sex caelestes, medio Jove, sedibus altis sedent, Ov. M. 6, 72; cf.: media inter deos sedes, Plin. Pan. 52, 1: in saxo frigida sedi, Quamque lapis sedes, tam lapis ipsa fui, Ov. H. 10, 50.—In the plur. also of the seat of a single person: tibi concedo meas sedes, Cic. Div. 1, 46, 104 (cf. infra, II. β).—Poet.: non si priores Maeonius tenet Sedes Homerus, the foremost seat, the first rank (the fig. borrowed from the rows of seats in the theatre), Hor. C. 4, 9, 6.—
   B In partic., in the elder Pliny, the seat, fundament, Plin. 22, 21, 29, § 61; 22, 25, 70, § 143; 23, 3, 37, § 75; 23, 4, 41, § 83; 26, 8, 58, § 90; 32, 9, 33, § 104.—
II Transf., in gen., of a place where one stays, a seat, dwelling-place, residence, habitation, abode, temple, etc. (the prevailing signif.; syn.: domicilium, locus, habitatio).
   (a)    Sing. (used alike of the residence of one or more persons): hi coetus (hominum) hac, de quā exposui, causā instituti sedem primum certo loco domiciliorum causā constituerunt, quam cum locis manuque sepsissent, ejusmodi conjunctionem tectorum oppidum vel urbem appellaverunt, Cic. Rep. 1, 26, 41: sentio te sedem etiam nunc hominum ac domum contemplari (i. e. terram), id. ib. 6, 19, 20; so, hanc sedem et aeternam domum contueri, id. ib. 6, 23, 25: in hanc sedem et domum suam, id. ib. 6, 25, 29; id. Par. 3, 2, 25; cf.: eam sibi domum sedemque delegit, in quā, etc., id. Clu. 66, 188: haec domus, haec sedes, haec sunt penetralia magni Amnis (sc. Penei), Ov. M. 1, 574: in omni sede ac loco ferrum flammamque metuemus, Cic. Mur. 39, 85; so (with locus) id. Agr. 2, 17, 46: nec veni, nisi fata locum sedemque dedissent, Verg. A. 11, 112: illum actum esse praecipitem in sceleratorum sedem atque regionem, Cic. Clu. 61, 171: in Italiā bellum gerimus, in sede ac solo nostro, Liv. 22, 39: ea res Trojanis spem adfirmat tandem stabili certāque sede finiendi erroris, id. 1, 1, 10: crematā patriā domo profugos sedem quaerere, id. 1, 1, 8; 10, 10, 10; 38, 16, 13; 39, 54, 5; 40, 38, 4: Orestis liberi sedem cepere circa Lesbum insulam, Vell. 1, 3, 1: ultra hos Chatti initium sedis ab Hercynio saltu incohant, Tac. G. 30; id. A. 3, 73; 13, 54; Curt. 9, 4, 2; Plin. 2, 107, 111, § 246: modo Graecis ultro bellum inferebamus: nunc in sedibus nostris propulsamus illatum, Curt. 4, 14, 21: non motam Termini sedem (just before: in Termini fano), Liv. 1, 55; cf.: quod Juppiter O. M. suam sedem atque arcem populi Romani in re trepidā tutatus esset, id. 5, 50: statim regis praetorium petunt, in ipsius potissimum sede morituri, Just. 2, 11, 15: (ulmus) nota quae sedes fuerat columbis, Hor. C. 1, 2, 10 et saep.—Poet.: sedes scelerata, for sceleratorum, i. e. the infernal regions, Ov. M. 4, 456; cf.: Tibur Sit meae sedes utinam senectae, Hor. C. 2, 6, 6: talia diversa nequicquam sede locuti, place, spot, Ov. M. 4, 78.—
   (b)    Plur. (in good prose usually only of the dwellings of several): qui incolunt eas urbes non haerent in suis sedibus, Cic. Rep. 2, 4, 7: eorum domicilia, sedes, etc., id. Fam. 13, 4, 3; cf.: ut (Galli) aliud domicilium, alias sedes petant, Caes. B. G. 1, 31: sedes habere in Galliā, id. ib. 1, 44: reverti se in suas sedes regionesque simulaverunt, id. ib. 4, 4: quae gens ad hoc tempus iis sedibus se continet, id. ib. 6, 24; cf. id. ib. 4, 4 fin.: novas ipsi sedes ab se auctae multitudini addiderunt, Liv. 2, 1: qui profugi sedibus incertis vagabantur, Sall. C. 6, 1; cf. id. J. 18, 2: (deūm) sedes nostris sedibus esse Dissimiles debent, Lucr. 5, 153; so, divum, deum sedes, id. 3, 18; 5, 146; 5, 1188; Hor. C. 3, 3, 34; cf.: sedes sanctae penatium deorumque larumque familiarium, Cic. Rep. 5, 5, 7: deos ipsos convulsos ex sedibus suis, Liv. 38, 43: discretae piorum, Hor. C. 2, 13, 23: silentum, Ov. M. 15, 772: animalia ad assuetas sibi sedes revertuntur, Quint. 11, 2, 6.—Of the dwelling of a single person (cf. supra, I. A.): cur (Juppiter) suas Discutit infesto praeclaras fulmine sedes, Lucr. 6, 418: (Demaratus) in eā civitate domicilium et sedes collocavit, Cic. Rep. 2, 19, 34: immissum esse ab eo C. Cornelium, qui me in sedibus meis trucidaret, id. Sull. 6, 18; id. Div. in Caecil. 5, 19: patrias age desere sedes, i. e. patriam, Ov. M. 15, 22; cf.: Aeneam in Siciliam quaerentem sedes delatum, Liv. 1, 1, 4.—
   B Esp.
   1    Of the abode of the dead, a burial-place: ita Augustum in foro potius quam in Campo Martis sede destinatā cremari vellent, Tac. A. 1, 10: sedibus ut saltem placidis in morte quiescam, Verg. A. 6, 371; 6, 152.—
   2    Of the home of the soul, i. e. the body: prior, Ov. M. 15, 159: anima de sede volens Exire, id. ib. 11, 788. —
   C In relation to inanimate subjects, that upon which any thing sits fast or rests, a seat, place, spot, base, ground, foundation, bottom, etc.
   (a)    Sing.: hanc urbem (Romam) sedem aliquando et domum summo esse imperio praebituram, Cic. Rep. 2, 5, 10; cf. id. Prov. Cons. 14, 34: rupes caeduntur sedemque trabibus cavatae praebere coguntur, Plin. 33, 4, 21, § 74; 2, 38, 38, § 102: superbia in superciliis sedem habet, id. 11, 37, 51, § 138: num montes moliri sede suā paramus? to push from their place, Liv. 9, 3: Athon Pindumve revulsos Sede suā, Ov. M. 11, 555: patriam pulsam sede suā, Liv. 27, 34; cf.: voluptas mentem e suā sede et statu demovet, Cic. Par. 1, 3, 15 (v. also in the foll. β): ita mihi salvam ac sospitem rempublicam sistere in suā sede liceat, Aug. ap. Suet. Aug. 28; cf.: deus haec fortasse benigna Reducet in sedem vice, to its former state, Hor. Epod. 13, 8: Veios an Fidenas sedem belli caperent, the seat or scene of war, Liv. 4, 31; so, belli (bello), id. 28, 44, 15; Vell. 2, 74, 3; Tac. H. 1, 65; 3, 32; 3, 8; 2, 19; Suet. Galb. 10 al.: hilaritatis sedes, Plin. 11, 37, 77, § 198: neque verba sedem habere possunt, si rem subtraxeris, Cic. de Or. 3, 5, 19: affectus quibusdam videntur in prooemio atque in epilogo sedem habere, Quint. 6, 1, 51 (cf. in the foll. β): haec est sedes orationis, etc., id. 9, 4, 62: non ut de sede secundā Cederet aut quartā (iambus), Hor. A. P. 257: ut sola ponatur in summi boni sede (voluptas), Cic. Fin. 2, 12, 37: nec mens mihi nec color Certā sede manent, Hor. C. 1, 13, 6.—Of the site on which a city formerly stood: vetustissima sedes Assyriae, Tac. A. 12, 13; cf.: in eā sede, quam Palaetyron ipsi vocant, Curt. 4, 2, 4.—
   (b)    Plur.: coloni Capuae in sedibus luxuriosis collocati, Cic. Agr. 2, 35, 97: nonnumquam fracta ossa in suis sedibus remanent, etc.... fragmenta in suas sedes reponenda sunt, Cels. 8, 10: rursus in antiquas redeunt primordia sedes Ignis, Lucr. 6, 871; 4, 1041: dum solidis etiamnum sedibus astas, on firm ground, Ov. M. 2, 147: cum mihi ipsa Roma prope convulsa sedibus suis visa est, Cic. Pis. 22, 52: turrim convellimus altis Sedibus, Verg. A. 2, 465: totamque a sedibus urbem Eruit, id. ib. 2, 611: monstrabantur urbium sedes, Lyrnessi et Thebes, Curt. 3, 4, 10: haec tot gentium excita sedibus suis moles, id. 3, 2, 12; cf.: totum (mare) a sedibus imis Eurusque Notusque ruunt, Verg. A. 1, 84; Quint. 8, 6, 63; so, argumentorum, id. 5, 10, 20 (corresp. to loci); 5, 12, 17.

Latin > French (Gaffiot 2016)

sēdēs,⁷ is, f.,
1 siège [chaise, banc, trône, etc.] : Cic. de Or. 1, 29 ; Cat. 4, 2 ; Div. 1, 104 || ad lævam alicujus sedem capere Liv. 1, 18, 7, s’asseoir à gauche de qqn, cf. Liv. 4, 9, 8
2 séjour, siège, habitation, domicile, résidence : sing., Cic. Rep. 1, 41 ; 6, 20 ; Par. 25 ; Clu. 188 ; 171 ; omni in sede ac loco Cic. Mur. 85, en tout séjour et en tout lieu, cf. Liv. 22, 39, 11 || pl., [en parl. de plus. pers. ou d’un peuple] : Cic. Rep. 2, 7 ; 5, 7 ; Fam. 13, 4, 3 ; Cæs. G. 1, 31, 14 ; 1, 44, 2 ; 4, 4, 5 ; 6, 24, 3 ; Sall. C. 6, 1 ; J. 18, 2 ; [en parl. d’une pers.] Cic. Rep. 2, 34 ; Sulla 18 ; Cæcil. 19
3 [en parl. de choses ou d’abstractions] siège, position, terrain, assiette, fondement, théâtre : sedem trabibus præbere Plin. 33, 74, offrir aux poutres une assiette ; superbia in superciliis sedem habet Plin. 11, 138, l’orgueil a son siège dans les sourcils ; montes moliri sede sua Liv. 9, 3, 3, déplacer des montagnes ; belli sedes Liv. 28, 44, 15, théâtre de la guerre ; verba sedem habere non possunt, si rem subtraxeris Cic. de Or. 3, 19, les mots ne peuvent avoir de fondement, sans les idées ; Roma prope convulsa sedibus suis Cic. Pis. 52, Rome presque arrachée de ses fondements || sedes orationis Quint. 9, 4, 62, le point d’arrêt (de repos) de la phrase
4 fondement, siège, anus : Plin. 22, 61, etc. gén. pl., sedum Cic. Sest. 45 ; Agr. 2, 51 ; Liv. 5, 42, 1, cf. Prisc. Gramm. 7, 7 ; sedium Vell. 2, 109, 3.

Latin > German (Georges)

sēdēs, is, f. (sedeo), der Sitz, I) eig. u. übtr.: A) eig., der Stuhl, die Bank, der Thron usw., sedes honoris, sella curulis, Cic.: sedes regia, Liv., regalis, Augustin.: media inter deos, Plin. pan.: omnes in iis sedibus, quae erant sub platano, consedisse dicebat, Cic.: ad laevam eius capite velato sedem capere, Liv.: sedes ponere (setzen), Liv.: priores sedes (Ehrensitz) tenere, Hor.: in suis sedibus trucidari, Liv.: tibi concedo meas sedes (im Doppelsinn = meinen Sitz u. = meine Behausung), Cic. de div. 1, 104. – B) übtr.: a) der Sitz, Wohnsitz, die Wohnung, Behausung, der Aufenthalt, die Heimat, sceleratorum, Schelmensitz (in der Unterwelt), Cic.: ebenso scelerata, Ov.: sedes fundatur Veneri, Verg.: eam sibi domum sedemque deligere, Cic.: sedem certo loco domiciliorum causā constituere, Cic.: ad quaerendam sedem Alpes transgredi, Liv. – Plur., sedes sanctae penatium deorumque, Cic.: mediis in sedibus, Catull.: sedes discretae piorum, Hor.: Troiani, qui Aeneā duce sedibus incertis vagabantur, Sall.: aliud domicilium, alias sedes petere, Caes.: reverti in suas sedes regionesque, Caes.: non haerere in suis sedibus, Cic.: his sedibus sese continere, Caes.: in continentem sedes transferre, Liv.: sedes intrare silentum (der Stummen = der Toten in der Unterwelt), Ov. – Insbes., α) Standquartier der Soldaten, Veget. mil. 3, 4 in. Iustin. inst. 2, 11 pr. Cod. Theod. 6, 24, 2. Amm. 14, 2, 12 u.a. (u. dazu Lindenb.). – β) der Richterstuhl, die Gerichtsstelle, Cod. Iust. 3, 1, 14 u.a.: urbanae sedis apparitor, ibid. 12, 54, 2. – γ) Wohnplatz der Toten, Ruhestätte = Grab, ita Augustum in foro potius quam in campo Martis sede destinatā cremari vellent, Tac. ann. 1, 8: sedibus hunc refer ante suis et conde sepulchro, Verg. Aen. 6, 152 (u. so Verg. Aen. 6, 371): aeternam tibi sedem, Hermes, aramque dicavi, Anthol. Lat. 1284 M. – δ) die Behausung der Seele = der Leib, anima misera de sede volens exire, Ov. met. 11, 788: priore relictā sede, ibid. 15, 158 sq. – b) v. lebl. Subjj., der Sitz, Boden, Grund, die Grundfeste, der Platz, die Stätte, turrim convellimus altis sedibus, Verg.: mare totum a sedibus imis ruunt (venti), Verg.: ossa in suam sedem reponere, einrichten, Cels.: suis sedibus convulsa Roma, Cic., domus, Plin. ep.: montes moliri sede suā, Liv.: montem vellere sede, Sil. – sedes belli, Sitz, Schauplatz, Liv. u. Vell.: sedes orationis, Ruhepunkt, Quint.: neque verba sedem habere possunt, si etc., Cic. – II) meton., das Gesäß = der Hintere, Plin. 22, 61 u.a. Ps. Apul. herb. 87, 3. – / Nom. Sing. sedis, Liv. 9, 23, 1 H.: Genet. Plur. sedum (vgl. Prisc. 7, 7. Prob. inst. 92, 1 u. 97, 18 K. Consent. 356, 2 K.), Cic. Sest. 45; de lege agr. 2, 51 M. Liv. 5, 42, 1; sedium, Vell. 2, 109, 3: seedes geschr., Corp. inscr. Lat. 1, 1006 u. 1166.

Latin > Chinese

sedes, is. f. :: 椅。儿。凳。座。居處。本鄉。在之處。臀。— belli 戰塲。Laetae sedes 候世之樂境。Superae sedes 天堂。Ponere sedes 造城 Sedes, ium vel um. plur. 房屋。諸殿。