finis

Latin > English (Lewis & Short)

fīnis: is (abl. regularly fine;
I fini, Lucr. 1, 978; also fine, ib. 976; and adverb. fini, ea fini, qua fini, Cato, R. R. 21, 3; 28, 2; 154; Gell. 1, 3, 30; 7, 3, 29; Dig. 16, 2, 19), m. (f. mostly ante- and post-class. and poet., and only in sing., Att., Caecil., Varr., Sisenn. ap. Non. 205, 6 sq.; Lucr. 1, 107; 551; 555; 561 sq.; cf. Lachm. p. 43; Verg. A. 2, 554; 5, 328; 384; 12, 793 al.; rarely in class. prose, Cic. Leg. 2, 22, 55; id. Fam. 12, 1, 1; id. Att. 9, 10, 4; Liv. 4, 2, 4 Weissenb. ad loc.; 9, 26, 9; 22, 57, 5; Plin. 30, 10, 24, § 82; 33, 1, 1, § 3; 33, 6, 31, § 98 al.; plur. f. only Varr. L. L. 5, 1, 13; v. Neue, Formenl. 1, 703) [for fidnis, root bhid-, fid-, v. findo; for the suffix, cf.: pa-nis, ig-nis, etc.], a boundary, limit, border, = terminus, ὅρος.
I Lit.: accessit propius et jam ingrediens intra finem ejus loci, quem oleae terminabant, etc., Cic. Caecin. 8, 22: fere ad extremum finem provinciae Galliae, Liv. 40, 16, 5; cf. id. 33, 37, 6: Philaenōn arae, quem locum Aegyptum vorsus finem imperii habuere Carthaginienses, Sall. J. 19, 3: quem ad finem porrecta ac loca aperta pertinebant, cedentes (hostes) insequi, as far as, Caes. B. G. 2, 19, 5: quibus venientibus ad finem legatio Veientium obviam fuit, Liv. 4, 58, 1; cf.: nulla legatio ad finem praesto fuerat, id. 38, 15, 10; 10, 35, 1: haud procul Argivorum fine positis castris, id. 28, 5, 5; cf. id. 35, 27, 9 Drak.—In plur.: vicini nostri hic ambigunt de finibus, Ter. Heaut. 3, 1, 93: nec Mamilia lege singuli, sed ex his tres arbitri fines regemus, Cic. Leg. 1, 21, 55 (v. rego, I. B.): in finibus Lycaoniae, mihi litterae redditae sunt, id. Fam. 15, 1, 2: Q. Fabius Labeo arbiter Nolanis et Neapolitanis de finibus a senatu datus ... fines terminare, id. Off. 1, 10, 33; cf.: SEX. ATILIVS INTER ATESTINOS ET VEICETINOS FINIS TERMINOSQVE STATVI IVSIT, Inscr. Orell. 3110: fines proferre, propagare, Cic. Rep. 3, 12; id. Mur. 9, 22: inter eos fines, quos feci, Liv. 1, 18, 9: atque hominum finem Gades Calpenque secutus, Sil. 1, 141.—
   B Transf.
   1    In plur., borders, and hence territory, land, country enclosed within boundaries: propere de finibus suis exercitus deducerent, Plaut. Am. 1, 1, 60: per agrum Sequanorum iter in Santonum fines facere, qui non longe a Tolosatium finibus absunt, Caes. B. G. 1, 10, 1; cf.: si suas copias Aedui in fines Bellovacorum introduxerint, id. ib. 2, 5, 3: civitatum fines incolere, Cic. Q. Fr. 1, 1, 8: ego his finibus ejectus sum, quos, etc., Sall. J. 14, 8: neque flumen neque mons erat, qui fines eorum discerneret, id. ib. 79, 3: Multum interest, alienos populare fines an tuos uri exscindive videas, Liv. 28, 44, 2: veteres nullum animal sacrum in finibus suis esse patiebantur, sed abigebant ad fines deorum, quibus sacrum esset, where these gods were worshipped, Macr. S. 3, 7, 6.—
   2    Fine or fini alicujus rei, up to, as far as, a certain point (very rare): matresfamiliae de muro pectoris fine prominentes passis manibus obtestabantur Romanos, ut, etc., Caes. B. G. 7, 47, 5 Oud. N. cr. (al. pectore nudo); so, fine inguinum ingrediuntur mare, Sall. H. Fragm. 3, 38 Gerl. (in Arus. Mess. p. 231 ed. Lind.): fine genūs vestem ritu succincta Dianae, Ov. M. 10, 536: per mare umbilici fine ingressi, Auct. B. Afr. 85, 1: amphoras nolito implere nimium ansarum infimarum fini, Cato, R. R. 113, 2: Asiam orientis fine a Macedonibus perdomitam, Justin. 30, 4.
II Trop., a limit, bound: Crassus mihi visus est oratoris facultatem non illius artis terminis, sed ingenii sui finibus, immensis paene, describere, Cic. de Or. 1, 49, 214; cf.: certos mihi fines terminosque constituam, extra quos egredi non possim, id. Quint. 10, 35: finem et modum transire, to go beyond all bounds and measure, id. Off. 1, 29, 102; cf.: transcendere fines Juris, Lucr. 3, 60: modum aliquem et finem orationi facere, Cic. Verr. 2, 2, 48, § 118: est modus in rebus, sunt certi denique fines, Quos ultraque citraque nequit consistere rectum, Hor. S. 1, 1, 106: intra Naturae fines vivere, id. ib. 50: (dixit) mulierem quinque pueros enixam ... eumque esse finem multijugae hominum partionis, Gell. 10, 2, 1: consulta, quibus sedecim stipendiorum finem expresserant, term, limit, Tac. A. 1, 78: his finibus luxuriam coercere, Gell. 2, 24, 15.—Hence, the starting-point in a race: Inde, ubi clara dedit sonitum tuba, finibus omnes Prosiluere suis (of vessels), Verg. A. 5, 139.—
   B Transf., like τέλος.
   1    An end: in hoc (aequo judicio) uno denique falsae infamiae finis aliquis atque exitus reperiatur, Cic. Clu. 3, 7: dicendi finem facere, id. Sest. 65, 136; cf.: si placet, in hunc diem hactenus ... finem disputandi facere, id. Rep. 2, 44 fin.: scribendi, id. de Or. 2, 55, 224: maledictis, Ter. Heaut. prol. 34: injuriis, Caes. B. G. 1, 33, 1: vitae finem afferre alicui, Cic. Phil. 6, 1, 2; cf.: quando finem habet motus, vivendi finem habeat necesse est, id. Rep. 6, 25: finem judiciariae controversiae constituere, id. Verr. 2, 1, 2, § 5: oratio lecta ad eum finem, quem, etc., as far as, id. de Or. 1, 34, 154: ludus repertus, et longorum operum finis, Hor. A. P. 406: imperium sine fine, everlasting, Verg. A. 1, 279: pigetque actorum sine fine mihi, Ov. M. 2, 387: poscens sine fine oscula, id. ib. 4, 334 al.—Adverb.: ad eum finem, until that: amor bestiarum in educandis custodiendisque iis, quae procreaverunt, usque ad eum finem, dum possint se ipsa defendere, Cic. N. D. 2, 51, 129: mansit in condicione usque ad eum finem, dum judices rejecti sunt, id. Verr. 1, 6, 16: quem ad finem, till when? how long? quamdiu furor iste tuus eludet? quem ad finem sese effrenata jactabit audacia? id. Cat. 1, 1, 1: piratam vivum tenuisti: quem ad finem? dum cum imperio fuisti, id. Verr. 2, 5, 29, § 75; id. Mur. 5, 11; id. Fam. 9, 26, 1; cf.: Lu. Sequere... In. Sequor: sed finem fore quem dicam nescio (i. e. sequendi), Plaut. Trin. prol. 2.—
   b In partic.
   (a)    The end of life, latter end, death (not till after the Aug. per.): comperit invidiam supremo fine domari, i. e. after death, Hor. Ep. 2, 11, 12: tu ne quaesieris, quem mihi, quem tibi Finem di dederint, id. C. 1, 11, 2: nec quicquam jam de fine, si fata poscerent, recusans, Vell. 2, 123, 2; Sen. Ep. 30, 3; Val. Max. 3, 3, 4 ext.: septem a Neronis fine menses sunt, Tac. H. 1, 37: Augusti, id. A. 1, 4; 1, 16; 2, 39: voluntarius, id. ib. 4, 19; 15, 63 et saep.—
   (b)    The end, extremity of an ascending series, i. e. the highest point, greatest degree, summit: sentis credo, me jam diu, quod τέλος Graeci dicunt, id dicere tum extremum, tum ultimum, tum summum: licebit etiam finem pro extremo aut ultimo dicere, Cic. Fin. 3, 7, 26; cf. id. ib. 1, 4, 11; and: ad finem bonorum, quo referuntur et cujus causa sunt facienda omnia, the chief good, id. Leg. 1, 20, 52: fines bonorum et malorum, id. Fin. 1, 17, 55; hence the title of Cicero's treatise De Finibus, analog. to the Gr. περὶ τελῶν; cf. id. Att. 13, 21, 4, with ib. 19, 4: honorum populi finis est consulatus, id. Planc. 25, 60: quemque sperandi sibi, eundem bene dicendi finem proponerent, id. Tusc. 2, 1, 3: duodecim tabulae, finis aequi juris, Tac. A. 3, 27. —
   (g)    An end, purpose, aim, object (but an end subjectively regarded, as an intention, or design, is propositum, consilium, mens, etc.): omnes artes habere finem aliquem propositum, ad quem tendunt, Quint. 2, 17, 22: laudis et gloriae, id. 8, 3, 11: domus finis est usus, Cic. Off. 1, 39, 138: officium ejus facultatis videtur esse, dicere apposite ad persuasionem: finis, persuadere dictione, id. Inv. 1, 5, 6; cf. id. ib. 2, 51, 156; id. Part. Or. 4, 11; id. de Or. 1, 42, 188; 2, 34, 145; Quint. 2, 15, 6: quem finem vel quid summum et ultimum habeat rhetorice, id. ib. 38: volgaris liberalitas referenda est ad illum Ennii finem, Nihilo minus ipsi lucet, etc., Cic. Off. 1, 16, 52: ad finem vitae, Quint. 2, 17, 41: medicinae, id. ib. 25; 2, 21, 3.—
   (d)    An intention, design, end in view (very rare; cf. γ supra): quod ad eum finem memoravimus, ut, etc., Tac. A. 14, 64.—
   2    In rhet. lang., i. q. finitio and definitio, qs. an explanatory limiting, a definition, explanation (perh. not in Cic., but repeatedly in Quint.): dicuntur argumenta ex finitione seu fine, Quint. 5, 10, 54: est frequentissimus finis, rhetoricen esse vim persuadendi, id. 2, 15, 3; id. ib. 11 sq.; 4, 4, 3 Spald. N. cr.—
   3    In the later jurid. Lat., a measure, amount: placuit, ut fructus hypothecarum usuris compensaret, fini legitimae usurae, Dig. 20, 1, 1: finem pretii, deminuere vel excedere, ib. 21, 2, 66: ad finem peculii legata praestare, ib. 49, 17, 17.