sententia

Latin > English (Lewis & Short)

sententĭa: ae, f. for sentientia, from sentio,
I a way of thinking, opinion, judgment, sentiment; a purpose, determination, decision, will, etc.
I Lit. (cf.: opinio, voluntas, studium).
   A In gen.: quoniam sententiae atque opinionis meae voluistis esse participes, nihil occultabo et quoad potero, vobis exponam, quid de quāque re sentiam, Cic. de Or. 1, 37, 172: sententia et opinio mea, id. ib. 2, 34, 146: senis sententia de nuptiis, Ter. And. 1, 3, 2: de aliquā re, id. Ad. 3, 5, 5; id. Phorm. 2, 4, 4; cf.: de diis immortalibus habere non errantem et vagam, sed stabilem certamque sententiam, Cic. N. D. 2, 1, 2: de hac sententiā Non demovebor, Plaut. Pers. 3, 1, 45; cf. Cic. Verr. 1, 17, 52: de sententiā deducere, deicere, depellere, deterrere, decedere, desistere, etc., v. h. vv.: nisi quid tua secus sententia est, Plaut. Ep. 2, 2, 95; cf.: mihi sententia eadem est, id. Trin. 2, 4, 44: adhuc in hac sum sententiā, nihil ut faciamus nisi, etc., Cic. Fam. 4, 4, 5: eā omnes stant sententiā, Plaut. Curc. 2, 1, 35; cf.: perstat in sententiā Saturius, Cic. Rosc. Com. 18, 56; so, in sententiā manere, permanere, etc., v. h. vv.: non prima sed melior vicit sententia, Plin. Pan. 76, 2.—Plur.: variis dictis sententiis, quarum pars censebant, etc., Caes. B. G. 7, 77: erant sententiae, quae censerent, id. B. C. 2, 30: sententiae numerantur, non ponderantur, Plin. Ep. 2, 12, 5: nos quibus Cotta tantum modo locos ac sententias hujus disputationis tradidisset, the leading thoughts, Cic. de Or. 3, 4, 16.—Prov.: quot homines, tot sententiae, many men, many minds, Ter. Phorm. 2, 4, 14; Cic. Fin. 1, 5, 15. —
   2    In the phrases,
   (a)    Sententia est, with subj.-clause, it is my purpose, will, opinion, etc., Auct. Her. 3, 24, 40: si honestatem tueri ac retinere sententia est, if one's purpose be, if one be determined, Cic. Off. 3, 33, 116; and: stat sententia, with obj.clause, Ov. M. 8, 67; cf., parenthetically: sic stat sententia, id. ib. 1, 243.—
   (b)    De sententiā alicujus aliquid facere, Cic. Cael. 29, 68: neque ego haud committam, ut si quid peccatum siet, Fecisse dicas de meā sententiā, according to my wish, to suit me, Plaut. Bacch. 4, 9, 115: gerere, Cic. Sull. 19 fin.; cf. id. Verr. 2, 5, 21, § 53; id. Att. 16, 16, C, § 11; 7, 5 fin.; Liv. 38, 45, 5 et saep.—
   (g)    Meā quidem sententiā, in my opinion or judgment, as I think: nimis stulte faciunt, meā quidem sententiā, Plaut. Men. 1, 1, 5: meā quidem sententiā, id. Cas. 3, 3, 1; id. Poen. 5, 6, 1; Ter. Ad. 1, 1, 40; 5, 9, 2; id. Phorm. 2, 2, 21; and simply meā sententiā, Plaut. Ep. 3, 3, 11; id. Merc. 2, 3, 58; Cic. Rep. 1, 26, 42; 1, 45, 69; id. de Or. 2, 23, 95 al.—
   (d)    Ex meā (tuā, etc.) sententiā, according to my (thy, etc.) wish: quoniam haec evenerunt nostrā ex sententiā, Plaut. Men. 5, 9, 89; id. Cist. 1, 2, 7; id. Men. 2, 2, 1; 5, 7, 30; id. Truc. 5, 72; id. Capt. 2, 3, 87; Ter. Heaut. 4, 3, 5; Cic. Fam. 2, 7, 3; 2, 15, 1; and more freq., simply ex sententiā, to one's mind or liking, Plaut. Pers. 1, 1, 18; id. Capt. 2, 2, 97; id. Mil. 4, 1, 1; id. Aul. 4, 1, 3; id. Truc. 5, 69; Ter. Heaut. 4, 5, 17; id. Hec. 5, 4, 32; id. Phorm. 2, 1, 26; Cic. de Or. 1, 27, 123; id. Att. 5, 21; id. Fam. 1, 7, 5; 12, 10, 2; Sall. J. 43, 5 et saep. (v. also infra, B. 2.).—（ε) Praeter animi sententiam, against one's inclination: quam (crapulam) potavi praeter animi mei sententiam, Plaut. Rud. 2, 7, 29.—
   B In partic., publicists' and jurid. t.t., an official determination, a decision, sentence, judgment, vote (cf. suffragium): SENATVOS SENTENTIAM VTEI SCIENTES ESETIS, EORVM SENTENTIA ITA FVIT, S. C. de Bacch.: (L. Tarquinius) antiquos patres majorum gentium appellavit, quos priores sententiam rogabat, Cic. Rep. 2, 20, 35: non viribus ... res magnae geruntur, sed consilio, auctoritate, sententiā, id. Sen. 6, 17: (Marcellinus) sententiam dixit, ut, etc. ... postea Racilius de privatis me primum sententiam rogavit, etc., id. Q. Fr. 2, 1, 2: accurate sententiam dixi ... factum est senatusconsultum in meam sententiam, id. Att. 4, 1, 6: DE SENATVOS SENTENTIAD ... DE PR. VRBANI SENATVOSQVE SENTENTIAD, S. C. de Bacch.: ex senatus sententiā, Cic. Fam. 12, 4, 1: victos paucis sententiis, Liv. 22, 61, 8.—Hence, sententiam dare, to vote: meae partes exquirendae magis sententiae quam dandae sunt, Liv. 8, 20, 12: omnes in eam sententiam ierunt, id. 23, 10, 4: cum in hanc sententiam pedibus omnes issent, id. 22, 56, 1: aliquem sequor, aliquem jubebo sententiam dividere, to divide the question, Sen. Vit. Beat. 3, 2; cf.: quod fieri in senatu solet ... cum censuit aliquis quod ex parte mihi placeat, jubeo illum dividere sententiam et sequor, id. Ep. 21, 9.—Hence, de eventu fortuna judicat, cui de me sententiam non do, I give no vote, Sen. Ep. 14, 16.—Of the people in the comitia: de singulis magistratibus sententiam ferre, Cic. Agr. 2, 11, 26: de quo foedere populus Romanus sententiam non tulit, id. Balb. 15, 34.—Of the votes of judges: itur in consilium: servus ille innocens omnibus sententiis absolvitur, quo facilius vos hunc omnibus sententiis condemnare possitis, Cic. Verr. 2, 4, 45, § 100; id. Clu. 26, 72: condemnatur enim perpaucis sententiis, id. Verr. 2, 1, 30, § 75: M. Cato (judex) sententiam dixit, pronounced the decision or sentence, id. Off. 3, 16, 66: sententiis paribus reus absolvitur, Sen. Ep. 81, 26.—
   2    Ex animi mei (tui) sententiā, in the formula of an oath, to the best of my (your) knowledge and belief, on my (your) conscience: (majores) jurare ex sui animi sententiā quemque voluerunt, Cic. Ac. 2, 47, 146: quod ex animi tui sententiā juraris, id non facere perjurium est, id. Off. 3, 29, 108; Liv. 22, 53, 10; 43, 15 fin.—In a play on this signif. and that of ex sententiā, supra: ridicule illud L. Nasica censori Catoni, cum ille: Ex tui animi sententiā tu uxorem habes? Non hercule, inquit, ex animi mei sententiā, Cic. de Or. 2, 64, 260; cf. Quint. 8, 5 init.; Gell. 4, 20, 2 sqq.— Transf., as a formula of assurance: me quidem, ex animi mei sententiā, nulla oratio laedere potest, by my faith, Sall. J. 85, 27.—
II Transf., of words, discourse, etc., sense, meaning, signification, idea, notion, etc.: sonitum ut possis sentire, neque illam Internoscere, verborum sententiam quae sit, Lucr. 4, 561: cum verbum potest in duas plurisve sententias accipi, Auct. Her. 4, 53, 67: cum continenter verbum non in eādem sententiā ponitur, Cic. Or. 39, 136: formantur et verba et sententiae paene innumerabiliter, id. de Or. 3, 52, 201: cognitā sententiā verba subtiliter exquiri noluerunt, id. Caecin. 20, 57: quod summum bonum a Stoicis dicitur convenienter naturae vivere, id habet hanc, ut opinor, sententiam: cum virtute congruere semper, id. Off. 3, 3, 13: haec (philosophia) nos docuit, ut nosmet ipsos nosceremus: cujus praecepti tanta vis, tanta sententia est, ut ea non homini cuipiam, sed Delphico deo tribueretur, such depth of meaning, id. Leg. 1, 22, 58: legis (with vis), id. ib. 2, 5, 11: de Domitio dixit versum Graecum eādem sententiā, quā etiam nos habemus Latinum: Pereant amici, etc., id. Deiot. 9, 25: est vitium in sententiā, si quid absurdum, aut alienum est, id. Opt. Gen. 3, 7; cf. id. de Or. 3, 52, 200.—
   B Concr.
   1    In gen., a thought expressed in words; a sentence, period: dum de singulis sententiis breviter disputo, Cic. Phil. 13, 10, 22: est brevitate opus, ut currat sententia, etc., Hor. S. 1, 10, 9: initia et clausulae sententiarum, Quint. 9, 3, 45; cf. id. 9, 3, 36; 11, 3, 135; 8, 4, 26; 9, 4, 18; 9, 4, 29; 10, 1, 130 al.—
   2    In partic., a philosophical proposition, an aphorism, apophthegm, maxim, axiom (cf. praeceptum): selectae (Epicuri) brevesque sententiae, quas appellatis κυρίας δόξας, Cic. N. D. 1, 30, 85: quid est tam jucundum cognitu atque auditu, quam sapientibus sententiis gravibusque verbis ornata oratio et perpolita, id. de Or. 1, 8, 31: acutae, id. ib. 2, 8, 34: concinnae acutaeque, id. Brut. 78, 272; Quint. 8, 5, 2 sq.; 9, 3, 76; 10, 1, 60; 11, 3, 120 al.: (Sophocles) sententiis densus, id. 10, 1, 68; cf. id. 10, 1, 90; 10, 1, 102: subiti ictūs sententiarum, Sen. Ep. 100, 8.

Latin > French (Gaffiot 2016)

sententĭa,⁶ æ, f. (sentio),
1 sentiment, opinion, idée, manière de voir : de aliqua re stabilem et certam sententiam habere Cic. Nat. 2, 2, avoir sur qqch. une opinion stable et précise ; de sententia deducere, dejicere, depellere, deterrere, decedere, desistere, etc., v. ces verbes ; in hac sum sententia, ut subj. Cic. Fam. 4, 4, 5, mon avis est que ; quot homines, tot sententiæ Cic. Fin. 1, 15, autant d’hommes, autant d’opinions ; mea sententia Cic. Rep. 1, 42, à mon avis || [avec l’idée de volonté, de désir] : sententia est Cic. Off. 3, 116, ou stat sententia Ov. M. 8, 67, avec inf., on se propose de ; de sententia alicujus facere aliquid Cic. Cæl. 68, faire qqch. sur (d’après) le désir de qqn ; ex sententia Cic. Fam. 12, 10, 2, selon les vœux, à souhait, cf. Cic. de Or. 1, 123, etc.; ex mea sententia Cic. Fam. 2, 7, 3, selon mes vœux
2 [off^t] a) avis [donné au sénat] : sententiam dicere, rogare Cic. Q. 2, 1, 2, donner son avis, demander l’avis de qqn, v. rogare ; factum est senatus consultum in meam sententiam Cic. Att. 4, 1, 6, un sénatusconsulte fut pris conformément à mon avis ; ex senatus sententia Cic. Fam. 12, 4, 1, d’après l’avis du sénat ; in sententiam alicujus ire ou pedibus ire Liv. 23, 10, 4 ; 22, 56, 1, se ranger à l’avis de qqn ; b) vote, suffrage [dans les comices] : de aliqua re sententiam ferre Cic. Agr. 2, 26, voter sur une chose || [en parl. des juges] sentence ; sententiam ferre, dicere Cic. Verr. 2, 2, 77 ; Off. 3, 66, prononcer sa sentence ; omnibus sententiis absolvi Cic. Verr. 2, 4, 100, être absous à l’unanimité des suffrages ; [fig. en parl. d’un connaisseur] Cic. Br. 188 ; c) [formule] : jurare ex sui animi sententia Cic. Ac. 2, 146, jurer en son âme et conscience, cf. Cic. Off. 3, 108 ; Liv. 22, 53, 10, etc. || [d’où, simple formule d’affirmation]: ex animi mei sententia Sall. J. 85, 27, en mon âme et conscience, franchement, en toute sincérité
3 sens, signification, idée, pensée : a) in eam sententiam cum multa dixisset Cic. Att. 2, 22, 2, ayant dit beaucoup de choses en ce sens ; multa ab Cæsare in eam sententiam dicta sunt, quare... non posset Cæs. G. 1, 45, 1, César parla longuement en vue d’expliquer pourquoi il ne pouvait... ; b) verbum in eadem sententia ponitur Cic. Or. 135, le mot est pris dans le même sens ; id habet hanc sententiam... Cic. Off. 3, 13, cela veut dire que...; testamentorum sententiæ voluntatesque Cic. Br. 198, le sens et l’intention des testaments, cf. Cic. Leg. 2, 11 ; c) loci ac sententiæ disputationis Cic. de Or. 3, 16, les thèmes et les idées d’une discussion ; sapientibus sententiis gravibusque verbis ornata oratio Cic. de Or. 1, 31, un discours paré de sages pensées et de fortes expressions ; obscuræ, abditæ sententiæ Cic. Or. 30, pensées obscures et enveloppées ; d) pensée exprimée, phrase, période : Cic. Phil. 13, 22 ; Or. 199 ; Quint. 9, 3, 45 ; 10, 1, 130 ; etc. ; e) sentence, maxime : Cic. Nat. 1, 85 || trait : Quint. 12, 10, 48, etc.; Sen. Ep. 100, 5 ; Tac. D. 20.

Latin > German (Georges)

sententia, ae, f. (sentio), I) die Meinung, Willensmeinung, 1) im allg., der Wille, Sinn, die Gesinnung, der Gedanke, die Ansicht, die Idee (dem Ausdrucke entgegengesetzt), abundans sententiis, ideenreich, Cic.: sententiam fronte tegere, Cic.: sententiam aperire Cic.: in hac sum sententia, ut etc., Cic.: in sententia manere od. permanere od. perstare, Cic.: alqm de sententia deducere, Cic.: de sententia decedere, Cic.: sententiā od. de sententia desistere, Cic.: sententiam mutare, Cic.: de sententia deici, deterreri, Cic.: si honestatem tueri sententia est, Cic.: sententia stat Hannibali, Liv.: u. bl. stat sententia, Ter.; mit folg. Infin., Liv. u. Ov.: sic stat sententia (als Parenthese), Ov.: sicinest sententia? ist das dein Beschluß? Ter.: quoniam sententiae (Ansicht) atque opinionis (Meinung) meae voluistis esse participes, Cic.: haec sententia vincit, Liv.: ea sententia valuit, Tac. – ex sententia, nach Wunsch, von Herzen, Cic.: de sententia, nach der Meinung, alcis, Cic.: meā sententiā, nach meiner Meinung, Cic. – 2) insbes.: a) die amtliche Meinung, die Stimme, α) der Beschlußantrag, das Votum, der Senatoren in der Kurie usw., sententiam dicere, Cic., ferre, Cic., dare, Liv.: in sententiam alcis discedere, jmds. Meinung beipflichten, Liv.: u. so (pedibus) ire in sententiam, Liv.: sententiam referre, vortragen, Cic.: sententiae loco dicere, in der Reihe der Abstimmung, wenn die Reihe, sein Votum abzugeben, an ihn kommt, Sen., Tac. u. Plin. ep. (s. Nipperd. Tac. ann. 14, 42): so pro sententia dicere (seine Stimme dahin abgeben), ut etc., Tac.: ego pro sententia mea hoc censeo, ich gebe meine Stimme dahin ab, Sen.: ex sententia senatus, Cic. – β) das Votum, der Ausspruch, das Urteil, sententiam dicere, Cic.: sententiam ferre, seine Stimme abgeben, v. Richtern u. v. Volke in den Komitien, Cic.: ubi paris numeri sententiae fuissent, praeponi absolutio damnationi solebat, bei Stimmengleichheit pflegte usw., Augustin. de civ. dei 18, 10: sex sententiis absolutus est, ibid.: mares pro Neptuno, feminae pro Minerva tulere sententias (stimmten für M.), et quia una plus inventa est feminarum, Minerva vicit, ibid. 18, 9. – de eventu fortuna iudicat, cui de me sententiam non do, ich keine Stimme einräume, Sen. ep. 14, 16. – b) als Eidesformel: ex animi mei (tui, sui) sententia, nach meiner wahren Herzensmeinung = nach bestem Wissen und Gewissen, auf mein (dein) Gewissen, iurare, Cic. u.a. (s. Fabri Liv. 22, 53, 10). – dah. jener Doppelsinn des L. Porcius Nasika, als ihn Kato fragte: ex tui animi sententia (auf dein Gewissen) tu uxorem habes? Non hercle, inquit, ex anini mei sententia (= auf mein Gewissen nicht, aber auch = nicht nach Wunsch), Cic. de or. 2, 260; vgl. Quint. 8, 5 in. Gell. 4, 20. § 2 sqq. – als Beteuerungsformel übh., me quidem ex animi mei sententia (nach meiner Herzensmeinung = nach meiner innersten Überzeugung) nulla oratio laedere potest, Sall. Iug. 85, 27. – II) übtr.: 1) abstr.: a) der Verstand, Sinn eines Wortes, der Begriff, den man damit verbinden muß, die Bedeutung, sub voce sententiam subicere, damit verbinden, Cic.: id habet hanc sententiam, Cic. – b) der Inhalt einer Rede, contionis, Cic.: in hanc sententiam, dieses Inhaltes, folgendermaßen, loqui, respondere, Cic. u. Liv. – 2) konkret: a) ein in Worten ausgedrückter Gedanke, Satz, eine Periode, Cic. Phil. 13, 22. Hor. sat. 1, 10, 9. – b) bes. ein Denkspruch, denkwürdiger Gedanke, eine Sentenz, ein Spruch, Kernspruch, acuta, Cic.: gravis, Cic.: Euripides sententiis densus, Quint. – / Abl. Sing. sententiad, Corp. inscr. Lat. 1, 196, 21.

Latin > English

sententia sententiae N F :: opinion, feeling, way of thinking; thought, meaning, sentence/period; purpose