ἥμερος
English (LSJ)
Dor. ἅμ-, in codd. of Pi. (v. infr.) and A. (v. infr.), but ἥμ- Tab.Heracl.1.172, ον, also α, ον Hdt.5.82, Pi.N.9.44, etc. (v. infr. 11). 1 tame, of animals, χῆνα φέρων . . ἥμερον ἐξ αὐλῆς Od.15.162; ἥ. ζῷα Pl.Phdr.260b; κρέα θήρεια καὶ τῶν ἡ. X.Cyr.1.3.6. 2 of plants and trees, cultivated, ἐλαίη Hdt.5.82; δένδρεα Id.4.21,8. 115; καρπός Pl.Criti.115a, cf. Ti.77b; τροφή, of corn, Corn.ND 2. 3 of countries, cultivated, reclaimed, ἡμερωτέρη χώρη Hp.Aër. 12; so ἡμερώταται ὁδοί smooth, easy roads, Pl.Lg.761a. 4 of men, civilized, gentle, Hdt.2.30 (Comp.), Pi.P.1.71,3.6; ἄνδρες οὕτως ἥ. καὶ φιλάνθρωποι D.21.49, cf. Phld.Ir.p.88W. (Sup.); ἁμέροις χερσίν, αἰὼν ἁ., Pi.N.8.3, 9.44; οἶκος ἅ. ἀστοῖς Id.O.13.2; so of a lion, ἐν βιότου προτελείοις ἅμερον A.Ag.721; κρατηθεὶς -ώτερος φανεῖ ib.1632, cf. Pl.Prt.326b, Isoc.9.67. Adv. -ρως Plb.5.54.9: Comp. -ωτέρως Pl.Lg.867d: Sup. -ώτατα D.C.57.18. 5 Medic., of tumours, benign, opp. κακοήθης, Leonid. ap. Aët.15.5. II Ἡμέρα, ἡ, title of Artemis in Arcadia, B.10.39, Call.Dian.236, IG5(2).398 (Lusi).
German (Pape)
[Seite 1166] ον (selten 3 Endgn, wie Pind. N. 9, 44 Her. 5, 82), zahm, gezähmt; von Thieren, im Ggstz zum wilden Naturzustande; χῆνα ἥμερον Od. 15, 161; ζῷον Plat. Soph. 222 b; θηρία Rep. IX, 588 c; Ggstz ἄγριος, Polit. 264 a, öfter; πολλὰ καὶ θήρεια (κρέα) καὶ τῶν ἡμέρων Xen. Cyr. 1, 3, 6; Ggstz ἀτίθασσα ζῷα, Hdn. 5, 6, 21; τὰ ἥμερα, Hausthiere. – Eben so von Pflanzen und Bäumen, die der Mensch gezogen und veredelt hat; ἐλαίη, Her. 5, 82; δένδρα, Ggstz ἄγριος, 4, 51. 8, 115; δένδρα Plat. Tim. 77 a; καρπός Critia. 115 a; τὰ ἥμεραXen. Cyn. 5, 5. - Uebertr. von Menschen, milde, sanft; οἶκος Pind. P. 1, 71; ἀστοῖς Ol. 13, 2; τέκτων P. 3, 6; ἅμερον, εὐφιλόπαιδα, Aesch. Ag. 703; κρατηθεὶς δ' ἡμερώτερος φανεῖ 1615; ἄνθρωποι ἥμεροι καὶ φιλάνθρωποι τοὺς τρόπους Dem. 21, 49; Sp., καὶ πρᾷος Hdn. 2, 4, 2; Artemis heißt ἡμέρη, οὕνεκα θυμὸν ἀπ' ἄγριον εἵλετο παίδων Callim. Dian. 236. Vgl. ἡμερήσιος. – Ἡμερώταται ὁδοί Plat. Legg. VI, 761 a, geebnete, gebahnte Wege, oder von wilden Thieren, Räubern u. dgl. gereinigt. – Adv. ἡμέρως, χρῆσθαι πᾶσι, mild umgehen mit Allen, Pol. 5, 54, 9; ἡμερωτέρως Plat. Legg. IX, 867 d; Plut. Alex. 49.
Greek (Liddell-Scott)
ἥμερος: Δωρ. ἅμ-, ον, Ἡρόδ. 5. 82, Πίνδ. Ν. 9. 100· (ἴδε περὶ τὸ τέλ.)· - ἀντίθ. ἄγριος. 1) ἥμερος, ἡμερωμένος, Λατ. mansuetus, ἐπὶ ζῴων, χῆνα φέρων... ἥμερον ἐξ αὐλῆς Ὀδ. Ο. 162· ἥμερα ζῷα, ἥμ. ἀγέλαι, κτλ., Πλάτ. Φαίδρ. 260Β, κτλ.· οὕτω, τὰ ἥμερα μόνον, Ξεν. Κύρ. 1. 3, 6. 2) ἐπὶ φυτῶν, καλλιεργημένος, Λατ. sativus, ἐλαίη Ἡρόδ. 5. 82· δένδρεα ὁ αὐτ. 4. 21., 8. 115· καρπός Πλάτ. Κριτί. 115Α· οὕτω, τά ἥμερα μόνον, ὁ αὐτ. Τιμ. 77Β· πρβλ. ἡμερίς. 3) ἐπί γαιῶν, καλλιεργημένος, γενόμενος εὔφορος, ἡμερωτέρα χώρα Ἱππ. Ἀερ. 288· οὕτως, ἡμερώταται ὁδοί, καλαί, ἥσυχοι (πρβλ. ἡμερόω), Πλάτ. Νόμ. 761 Α. 4) ἐπί ἀνθρώπων, ἥμερος, πρᾶος. Λατ. mansuetus, çivilis, Ἡρόδ. 2. 30, Πίνδ. Π. 1. 136., 3. 12· ἄνδρες οὕτως ἥμεροι και φιλάνθρωποι Δημ. 530. 6· ἁμέροις χερσίν, αἰών ἅμερος Πίνδ. Ν. 8. 4., 9. 106· ἅμερος ἀστοῖς Ο. 13. 2· οὕτως ἐπί λέοντος, ἐν βιότου προτελείοις ἅμερον Αἰσχύλ. Ἀγ. 721· ἡμερώτερος αὐτόθι 1632, Ἡροδ. 2. 30. - Ἐπίρρ. -ρως, Πολύβ. 5. 54, 9· συγκρ. -ωτέρως, Πλάτ. Νόμ. 867D· ὑπερθ. -ώτατα. Δίων Κ. 58, 18. (Πιθ. ἐκ τῆς αὐτῆς ῥίζης ἐξ ἧς το ἧμαι, ὥστε ἡ πρώτη σημασία θὰ εἶνε: καθήμενος, ἥσυχος).
French (Bailly abrégé)
ος ou α, ον :
apprivoisé :
1 en parl. d’animaux non sauvage, domestique ; τὰ ἥμερα XÉN les animaux apprivoisés ou domestiques;
2 en parl. d’arbres, de plantes cultivé;
3 en parl. d’hommes de mœurs cultivées, civilisé, doux, poli;
Cp. ἡμερώτερος, Sp. ἡμερώτατος.
Étymologie: DELG étym. ignorée.
English (Slater)
ἥμερος, -α -ον (ἅμερ- codd., hyperdorismum agnovit Schr.: v. Forssman, 41ff.)
a calm, quiet λίσσομαι νεῦσον, Κρονίων, ἥμερον ὄφρα κατ' οἶκον ἀλαλατὸς ἔχῃ (P. 1.71) ἐκ πόνων δ, οἳ σὺν νεότατι γένωνται σύν τε δίκᾳ τελέθει πρὸς γῆρας αἰὼν ἡμέρα (N. 9.44)
b gentle, kind τέκτονα νωδυνίας ἥμερον γυιαρκέος Ἀσκλαπιόν (P. 3.6) ὥρα πότνια, τὸν μὲν ἡμέροις ἀνάγκας χερσὶ βαστάζεις ἕτερον δὲ ἑτέραις (v. l. ἁμάρας.) (N. 8.3) c. dat., τρισολυμπιονίκαν ἐπαινέων οἶκον ἥμερον ἀστοῖς (O. 13.2)
c low, soft γαρυέμεν ἡμέρᾳ ὀπί (Benedictus: θαμερᾶ, θεμερᾶ codd.) (N. 7.83)
Spanish
Greek Monolingual
-η, -ο (AM ἥμερος, -ον, Α θηλ. και ἡμερα, δωρ. τ. ἅμερος, -ον)
1. (για ζώα) ο εξημερωμένος από τον άνθρωπο (α. «ήμερα σκυλιά» β. «χῆνα φέρων... ἥμερον ἐξ αὐλῆς», Ομ. Οδ.)
2. (για φυτά) ο καλλιεργημένος από τον άνθρωπο («ξύλου ἡμερης ἐλαίης», Ηρόδ.)
3. χαρακτηρισμός πολλών φυτών που μπορούν να τρώγονται από τον άνθρωπο ή από τα ζώα («ήμερα ραδίκια»)
4. (για τόπο) ο καλλιεργημένος, ο εκχερσωμένος, ο οργωμένος
5. (για πρόσ. και ζώα) πράος στον χαρακτήρα, άκακος (α. «ήμερος όχλος», Κάλβ.
β. «ἄνθρωποι ἥμεροι καὶ φιλάνθρωποι τοὺς τρόπους», Δημοσθ.)
νεοελλ.
1. (για ψυχικές εκδηλώσεις ή εκφράσεις) μαλακός, ήπιος («ήμερος τρόπος»)
2. (για τόπο) κατοικημένος
3. παροιμ. «ήρθαν τ' άγρια να διώξουν τα ήμερα» — για κάποιον που επιδιώκει θέση ή αξίωμα ή δικαιώματα προσπαθώντας να επιβληθεί σε άλλον, ο οποίος έχει πράγματι περισσότερα δικαιώματα
(νεοελλ-μσν.) το ουδ. ως ουσ. το ήμερο(ν)
η πραότητα, η γλυκύτητα, η καλοσύνη
μσν.
1. ταπεινός, υποταγμένος
2. (το ουδ. πληθ. ως ουσ.) μτφ. τὰ ἥμερα
τα αξιόλογα («μήν χάσωμεν τὰ ἥμερα διὰ τὰ ἄγρια»)
αρχ.
1. (για τόπο) επίπεδος, ομαλός («ὁδῶν τε ἐπιμελούμενος, ὅπως... ἡμερώταται... γίγνωνται», Πλάτ.)
2. ιατρ. (για όγκο) καλοήθης
3. (ως κύριον όν.) ἡ Ἡμερα
επίθετο της Αρτέμιδος στην Αρκαδία.
επίρρ...
ημέρως και ήμερα (AM ἡμέρως, Μ και ήμερα)
με ήμερο τρόπο, με πραότητα.
[ΕΤΥΜΟΛ. Άγνωστης ετυμολ. Η σύνδεση με το αρχ. ινδ. yamati «δαμάζω» είναι σημασιολογικώς δυσχερής. Άλλες υποθέσεις, όπως η σύνδεση με το αρχ. ινδ. sāntvam «γλυκύτητα πραότητα» και το νέο άνω γερμ. janft «γλυκύς, πράος» ή το αρχ. άνω γερμ. jamar «λυπημένος», παρουσιάζουν επίσης σοβαρά προβλήματα.
ΠΑΡ. ημερότης, ημερώ
αρχ.
ημερία, ημερίς
νεοελλ.
ημεράδα, ημεράδι, ημέρευμα, ημερεύω.
ΣΥΝΘ. (Α' συνθετικό) αρχ. ημερόδρυς, ημεροθαλλής, ημεροθηρικός, ημεροπευτής, ημερόπιτυς, ημεροποιός, ημεροποιώ, ημεροτοκώ, ημερόφυλλος
(μσν) ημερόχειρος
(μσν-νεοελλ.) ημερόδενδρος. (Β' συνθετικό ανήμερος)].
