possum

Latin > English (Lewis & Short)

possum: pŏtŭi, posse,
I v. n. irreg. (old forms, potis sum, for possum, Plaut. Poen. 5, 2, 26; id. Curc. 5, 3, 23; so, potis est, id. Ps. 1, 1, 41: potis sunt, for possunt, id. Poen. 1, 2, 17: POTISIT, S. C. de Bacchan.: potisset, for posset, and potisse, for posse, Lucil. ap. Non. 484, 32, and 445, 29: potesse, for posse, very freq., Plaut. Aul. 2, 4, 30; id. Cist. 1, 1, 32; id. Truc. 1, 1, 73; id. Ep. 2, 2, 43; id. Bacch. 3, 6, 30 al.; Lucr. 1, 665; 2, 225; 1010: possiem, Plaut. Bacch. 4, 5, 2; id. Stich. 3, 2, 25: potis sis, id. Poen. 4, 2, 53: potis siem, id. Merc. 2, 2, 59: possies, Enn. ap. Gell. 2, 29 fin., or Sat. v. 38 Vahl.; Plaut. As. 4, 2, 10; id. Aul. 4, 10, 17; id. Most. 2, 2, 34; 3, 2, 147; id. Men. 5, 9, 45: possiet, id. Cist. 1, 3, 37; id. Bacch. 3, 1, 3; id. Most. 1, 1, 13 al.; cf. Brix ad Plaut. Mil. 884; Fleck. Krit. Misc. p. 45 sq.—In pass.: potestur, Enn. ap. Diom. p. 380 P. (Ann. v. 594 Vahl.): Pac. ap. Non. 508, 29; Quadrig. ap. id. 508, 30; Lucr. 3, 1010: poteratur, Cael. ap. Non. 508, 27: possitur, Lex. Servil. p. 59 Haubold; Scaurus ap. Diom. p. 381 P.: possetur, Quadrig. ap. Non. 508, 18) potis-sum.
I In gen., to be able, have power; I (thou, he, etc.) can (syn. queo): quantum valeam, quantumque possim, Cic. Fam. 6, 5, 1: consilio, quantum potero, labore plus paene quam potero exeubabo, id. Phil. 6, 7, 18: ut, quoad possem et liceret, a senis latere nunquam discederem, id. Lael. 1, 1: timor igitur ab iis aegritudinem potuit repellere, ratio non poterit? id. Tuse. 3, 27, 66.—With sup.: Caesari te commendavi et tradidi, ut gravissime diligentissimeque potui, as earnestly and warmly as I possibly could, Cic. Fam. 7, 17, 2: potest fieri, it may be, is possible: potest fieri, ut fallar, id. ib. 13, 73, 2: non possum quin, I can not but: non possum quin exclamem, ut ait ille in Trinummo (Plaut. Trin. 3, 2, 79; cf. id. Mil. 2, 2, 107); Cic. de Or. 2, 10, 39: ut nihil ad te dem litterarum, facere non possum, I cannot help writing to you, id. Att. 8, 14, 1: facere non potui quin tibi sententiam declararem meam, id. Fam. 6, 13, 1; cf.: non possum non: aequitatem tuam non potui non probare, id. ib. 1, 9, 26: non possum te non accusare, id. ib. 5, 14, 2: is non potest eam (mortem) non timere, id. Fin. 3, 8, 29.—Absol.: potest (sc. fieri), it may be, is possible: potest, ut alii ita arbitrentur, Plaut. Ps. 2, 2, 38: non, non sic futurum est; non potest, Ter. Phorm. 2, 1, 73; Plaut. Mil. 3, 1, 100 Brix; cf. id. Trin. 3, 3, 3: quae (mala) si potest singula consolando levare, etc., Cic. Fin. 5, 28, 84: nos dignitatem, ut potest, retinebimus, id. Fam. 1, 2, 4.—Quantum or ut potest, as much or as far as possible: ibo atque arcessam medicum, quantum potest, Plaut. Men. 5, 2; id. Most. 3, 2, 71; Ter. Eun. 5, 1, 20: nos in senatu dignitatem nostram, ut potest in tantā hominum perfidiā, retinebimus, Cic. Fam. 1, 2, 4.—In urgent questions: possum scire, quo profectus, cujus sis, aut quid veneris? may I know? can I learn? pray, will you tell me? Plaut. Am. 1, 1, 190: possumne ego hodie ex te exsculpere Verum? Ter. Eun. 4, 4, 44.—
II In partic.
   A To be able, to have influence or efficacy, to avail.
   1    With neutr. acc. used adverbially (class.; cf. polleo): vocat me, quae in me plus potest, Plaut. Truc. 4, 2, 42: plus potest qui plus valet, id. ib. 4, 3, 38: qui tum et poterant per vim et scelus plurimum, et quod poterant, id audebant, Cic. Quint. 21, 69: quid ergo? hoc pueri possunt, viri non poterunt? id. Tusc. 2, 14, 34: qui apud me et amicitiā, et beneficiis, et dignitate plurimum possunt, id. Rosc. Am. 1, 4: plus aliquanto apud te pecuniae cupiditas, quam judicii metus potuit, id. Verr. 2, 3, 57, § 131; id. de Or. 2, 42, 180: quid aristolochia ad morsus serpentum possit, id. Div. 1, 10, 16: quoniam multum potest provisio animi ad minuendum dolorem, id. Tusc. 3, 14, 30: ad beate vivendum satis posse virtutem, id. ib. 5, 5, 12: multum posse ad salutem alterius ... parum potuisse ad exitium, Cic. Opp. ap. Amm. 30, 8, 7.—
   2    In gen., and without neutr. acc. (late Lat.): posse litteras ejus ad perniciem, non posse ad salutem, App. Mag. 79, p. 324.—
   B Posse aliquem, to be able to embrace one (poet.), Mart. 3, 32.—
   C Posse as subst. (poet.): posse loqui, the power of speech, Ov. M. 2, 483: posse moveri = facultatem se movendi, id. ib. 11, 177.—
   D Freq. in elliptical sentences: quod vi non poterant, fraude assequi temptant, Curt. 5, 10, 8: Ismenias, etsi publicis non poterat, privatis tamen viribus adjuvabat, Just. 5, 9, 8: ut auxilium quod misericordiā non poterat, jure cognationis obtineret, id. 28, 1, 9: ut collegam vi, si aliter non possent, de foro abducerent, Liv. 2, 56.—
   E In apodosis of conditional sentences, analogous to the auxiliaries of the Engl. potential mood (v. Roby, § 1520; Zumpt, § 519).
   1    Indic.: ille potuit exspectatior venire, qui te nuntiaret mortuom (= si quis nuntiaret, etc.), Plaut. Most. 1, 2, 12: nec vero ipsam amicitiam tueri possumus, nisi aeque amicos et nosmet ipsos diligamus, Cic. Fin. 1, 20, 67: Pompeius munitiones Caesaris prohibere non poterat, nisi praelio decertare vellet, Caes. B. C. 3, 44: consul esse qui potui, nisi eum vitae cursum tenuissem, Cic. Rep. 1, 6, 10: (res publica) poterat esse perpetua, si patriis viveretur institutis, id. ib. 3, 29, 41: deleri totus exercitus potuit, si fugientis persecuti victores essent, Liv. 32, 12, 6: nisi felicitas in socordiam vertisset exuere jugum potuerunt, Tac. Agr. 31.—
   2    Subj.: qui denique ex bestiis fructus, nisi homines adjuvarent, percipi posset, Cic. Off. 2, 4, 14; cf.: ventum quidem erat eo, ut, si hostem similem antiquis Macedonum regibus habuisset consul, magna clades accipi potuerit, Liv. 44, 4, 9.—So when the condition is implied, or is contained in an adverbial clause: quae res egestati et aeri alieno tuo praeter mortem Caesaris subvenire potuisset? Cic. Phil. 2, 14, 36: quis opifex praeter naturam ... tantam sollertiam persequi potuisset in sensibus? id. N. D. 2, 57, 142; id. Tusc. 4, 19, 44: plurima proferre possemus, sed modus adhibendus est, Nep. Epam. 4, 6: possem hic Ciceronis respondere verbis, sed, etc., Quint. 2, 21, 14.—Hence, pŏtens, entis (gen. plur. potentum, Verg. A. 12, 519; Claud. Laud. Stil. 2, 114), P. a.
   A In gen., able, mighty, powerful, potent (class.): amplae atque potentes civitates, Cic. Inv. 2, 56, 169: familiae clarae ac potentes, Liv. 23, 4: amici magni et potentes, Suet. Aug. 56: ne quis ex plebe contra potentiorem auxilii egeret, Caes. B. G. 6, 10: duo potentissimi reges, Cic. Imp. Pomp. 2, 4: potentissimus et clarissimus civis, id. Planc. 21, 51.—
   (b)    With gen.: quanta sit humani ingenii vis, quam potens efficiendi quae velit, Quint. 12, 11, 10.—
   (g)    With abl.: Roma potens opibus, Ov. F. 4, 255: pecuniā et orbitate, Tac. H. 1, 73.—
   (d)    With inf.: compensare potens, Dig. 16, 2, 10.—
   B In partic.
   1    Having power over, ruling over, master of a thing; with gen.: dum liber, dum mei potens sum, as long as I am my own master, Liv. 26, 13, 14: sanus mentisque potens, in his right mind, Ov. Tr. 2, 139: potens mei non eram, Curt. 4, 13, 23: potentes rerum suarum atque urbis, having made themselves masters of, Liv. 23, 16, 6; so, facere aliquem potentem alicujus rei, to make one master of any thing, to give one the power over a thing: consilii, id. 8, 13, 14: imperii, id. 22, 42, 12: diva potens Cypri, that reigns over Cyprus, i.e. Venus, Hor. C. 1, 3, 1: Naïadum potens (Bacchus), id. ib. 3, 25, 14: silvarum potens Diana, id. C. S. 1: diva potens uteri, i.e. Lucina, Ov. M. 9, 315: rerum omnium potens Juppiter, Tac. H. 4, 84: lyrae Musa potens, that presides over lyric poetry, Hor. C. 1, 6, 10: irae, master of his anger, Curt. 4, 2, 5: mariti, ruling her husband, Tac. A. 14, 60: animal potens leti, that can kill, deadly, Luc. 6, 485; cf. id. 5, 199 Corte ad loc.—
   2    Fit for, capable of any thing; with gen.: potens regni, Liv. 24, 2: hostes neque pugnae, neque fugae satis potentes caeduntur, unable either to fight or flee, id. 8, 39.—
   3    Partaking of, having attained a thing; with gen. (poet.): pacis potentes, Plaut. Poen. 5, 4, 9: voti, Ov. M. 8, 80: jussi, having fulfilled the command, id. ib. 4, 509.—
   4    Strong, mighty, powerful, efficacious, potent (mostly poet. and in post-Aug. prose): fortuna in res bellicas potens, Liv. 9, 17: herba potens ad opem, Ov. H. 5, 147: verba, id. Am. 3, 11, 31: herba potens adversus ranas, Plin. 25, 10, 81, § 130: passum ex uvis contra haemorrhoida potens, id. 23, 1, 12, § 15.—Comp.: nihil esse potentius auro, Ov. Am. 3, 8, 29: quaedam ad efficiendum potentiora, Quint. 6, 1, 26.—Sup.: potentissimae cantharides, Plin. 29, 4, 30, § 94: argumenta, Quint. 6, 4, 22.—Hence, adv.: pŏtenter, strongly, mightily, powerfully, effectually (poet. and in post-Aug. prose): se ipsam potenter atque efficaciter defendere, Val. Max. 1, 1, 1: dicere, Quint. 12, 10, 72. —Comp.: aurum ... perrumpere amat saxa potentius Ictu fulmineo, Hor. C. 3, 16, 9; Quint. 6, 4, 18.—
   B According to one's ability or powers (poet.): lecta potenter res, Hor. A. P. 40.

Latin > French (Gaffiot 2016)

possum,³ pŏtŭī, posse (*potsum, cf. potis, pote),
1 pouvoir, être capable de ; a) [avec inf.] timor igitur ab iis ægritudinem potuit repellere, ratio non poterit ? Cic. Tusc. 3, 66, ainsi donc la crainte a pu éloigner d’eux l’affliction, la raison ne le pourra pas ? non possum te non accusare Cic. Fam. 5, 14, 2, je ne puis m’empêcher de t’accuser, cf. Cic. Fam. 1, 9, 26 ; Fin. 3, 29 ; non possum facere quin Cic. Fam. 6, 13, 1, je ne puis m’empêcher de, ou non possum quin Cic. de Or. 2, 39 ; b) fieri potest ut, il peut arriver que, v. fieri ; potest, ut Pl. Ps. 633, il se peut que || non potest Ter. Phorm. 303, c’est impossible ; quo pacto potuit ? Ter. Phorm. 818, comment était-ce possible ? quantum potest Ter. Eun. 836, autant que possible ; ut potest Cic. Fam. 1, 2, 4, dans la mesure du possible, cf. Cic. Att. 4, 10, 2 ; si posset Cic. Tusc. 1, 23, si c’était possible, cf. Cic. Att. 12, 23, 1 ; qui potest ? Cic. Att. 12, 40, 2, comment est-ce possible ? c) [parenthèses] : quantum, quoad possum Cic. Phil. 6, 18 ; Læl. 1, autant que, dans la mesure où je le puis ; quod ejus facere poteris Cic. Att. 11, 12, 4, dans la mesure où tu pourras le faire ; quod potes Cic. Fam. 14, 4, 6, autant que tu peux ; d) [avec superl.] : ut diligentissime potui Cic. Fam. 7, 17, 2, le plus consciencieusement que j’ai pu ; quam potui maximis itineribus Cic. Fam. 15, 4, 7, avec les plus fortes étapes que j’ai pu, cf. Cic. Nat. 2, 129 ; quibus potuit amplissimis verbis Cic. Quir. 15, avec les termes les plus honorifiques qu’il put ; e) [sens conditionnel] : neminem potuisti mihi amiciorem mittere Cic. Fam. 3, 5, 1, tu ne pouvais, tu n’aurais pas pu m’envoyer qqn qui me fût plus cher ; possum persequi Cic. CM 59, je pourrais énumérer ; dici non potest Cic. Att. 5, 17, 5, non dici potest Cic. Att. 5, 11, 1, on ne saurait dire
2 avoir du pouvoir, de l’influence, de l’efficacité ; [avec pron. n. comme complément] : hoc pueri possunt, viri non poterunt ? Cic. Tusc. 2, 34, des enfants peuvent cela, des hommes ne le pourront pas ? unus potest omnia Cic. Att. 4, 16, 10, un seul a tout le pouvoir, est tout-puissant ; mari plurimum posse Cic. Verr. 2, 5, 97, avec la plus grande puissance sur mer ; multum potest provisio animi ad minuendum dolorem Cic. Tusc. 3, 30, l’attention à prévoir est très efficace pour adoucir la douleur. inf. potesse Pl. Cist. 30 ; Most. 1015 ; Bacch. 559, etc. || Lucr. 1, 665, etc. ; potissunt Enn. d. Fest. 333 ; potisset Pl. Mil. 884 ; potisse Lucil. d. Non. 445, 29 || possiem Pl. Bacch. 763, etc., possiet Pl. Capt. 996, etc. || pass. potestur = potest avec inf. pass. Enn. d. Non. 508, 24 ; Lucr. 3, 1010 ; de même possitur = possit Cato Agr. 154, v. Diom. 385, 30 ; poteratur Non. 508, 27 ; Fest. 241, 27 ; possetur Non. 508, 13.

Latin > German (Georges)

possum, potuī, posse (v. potis u. sum), können, vermögen, mit u. ohne Infin., I) im allg.: possum scire? Plaut.: facere ut possem, Cic.: ne possis infitiari dixisse, Curt.: tu (eos) securi ferire potuisti (hast es über dich gewonnen, hast dich dazu verstanden), Cic. Verr. 5, 136: plus quam potero, Cic. – fieri potest (es ist möglich), ut fallar, Cic.: non potest fieri ut non od. quin, es ist schlechterdings nötig, es muß usw., Cic.: so auch non facere possum, ut non etc., es ist nicht möglich, daß ich nicht usw. = ich muß (schlechterdings) usw., ich sehe mich durchaus genötigt, zu usw., neque facere possum, ut non sim popularis, Cic.: ut nihil ad te dem litterarum, facere non possum, Cic.: so auch non possum, quin exclamem, Plaut.: aber nullo modo potest fieri prorsus (es ist ganz unmöglich), guin dos detur virgini, Plaut.: non possum non mit folg. Infin., ich kann nicht umhin, ich muß, Cic.: nihil possum nescisse, ich muß es gewußt haben, Ov. – si potes (absol.), wenn es dir möglich ist, womöglich, perfice, si potes, ut etc., Cic. – potest (absol.) = es ist möglich, es kann geschehen od. sein, vielleicht daß usw. (s. Madvig Cic. de fin. 5, 84), nos dignitatem, ut potest, retinebimus, Cic.: potest, ut commiseris, Cic.: si potest, wenn es möglich ist, Cornif. rhet., si posset, wenn es möglich wäre, Cic.: quī potest? wie ist es möglich? Cic.: quia nihil aliter possit, Cic.: non potest, es ist unmöglich, Plaut.: so auch non potest, quin obsit, Plaut. – quoad potes od. poteris, soweit es sich (von deiner Seite) tun läßt, Cic.: so auch quoad eius facere poteris, Cic.: quod (soweit) sine molestia tua facere poteris, Cic.: quod eius fieri possit, soweit es möglich ist, Cic.: quod eius sine bello posset, soweit es sich ohne Kr. tun lasse, Liv. – quantum potest, soviel-, sosehr-, sobald als möglich, Komik., Auct. b. Afr. u.a. (s. Bünem. Lact. 1, 1, 6 u. 6, 11, 13): ebenso quantum potes, Cic. ad Att. 4, 13, 1 W (Müller quantum pote): ut... potui beim Superl. des Adv., möglichst, Caesari te commendavi, ut gravissime potui, Cic. – bei drängenden Fragen, possum scire, quo profectus (sis)? kann ich von dir wohl erfahren = wirst du mir wohl sagen? Plaut. – II) insbes.: A) vermögen = ausrichten, gelten, a) v. Pers.: multum in senatu, Liv. epit.: apud cives suos multum, Hirt. b. G.: gratiā et largitione apud Sequanos plurimum, Caes.: apud finitimas civitates largiter, Caes.: equitatu nihil posse, Caes.: cum omnia se posse censebat, als er sich für allmächtig hielt, Cic.: omnia quidem ut posses in (über) nobis, di dederunt, Liv.: deos putas pro Romanis posse, hätten Macht zum Schutz der R., Cypr. de idol. vanit. 4: qui non potest, der nichts zu leisten vermag, der Unfähige, Cic. de or. 1, 130 u. 131. – b) v. Lebl.: plus potest apud te pecuniae cupiditas, Cic.: multum potest fortuna, Caes.: exposuit, quid iniquitas loci posset, wieviel abhänge von usw., Caes.: multum fortuna potest in re militari, in bello, Caes. u. Auct. b. Alex. – u. multum (plus, plurimum), satis p. ad alqd, wirksam-, kräftig sein, wirken, Cic. u.a. – B) obszön p. alqam, Mart. 3, 32, 1 u. 3, 76, 4. – / Nicht zsgz. Formen: potesse, Plaut. Bacch. 559; most. 1015; rud. prol. 55; truc. 73. Ter. eun. 666. Lucil. 1046 u. 1327. Cic. Arat. 106. Corp. inscr. Lat. 1, 1019. lin. 9. Lucr. 1, 665 u.a. Prud. perist. 10, 803: Imper. potesto, Corp. inscr. Lat. 1, 603, 10. – Archaist. Formen: possiem, Plaut. Bacch. 762 u.a. Ter. adelph. 877 u.a.: possies, Plaut. asin. 819 u.a.: possiet, Plaut. capt. 996 u.a. Ter. Andr. 874 u.a. – potisset = posset, Plaut. mil. 884 G. Lucil. 5. 26. 203. 1050: potissit = possit, Lucr. 5, 778: potissint = possint, Lucil. 8*: potisse = potuisse, Lucil. 205. Vgl. Lachm. Lucr. p. 136. Fleckeisens Misc. S. 44 ff. (der sogar Cic. Rosc. Am. 65 u. 75 u. de imp. Pomp. 9 potissit schreiben will). – Pass. potestur = potest, mit folg. Infin. Pass., Pacuv. tr. 100. Enn. ann. 611. Scip. Afric. nach Fest. 241 (a), 26. Cl. Quadrig. ann. 3. fr. 47 (bei Non. 508, 30). Lucr. 3, 1008: possitur, Scaur. nach Diom. 385, 30. Cato r. r. 154. Lex Acil. de repetund. im Corp. inscr. Lat. 1², 683, 16: poteratur, Cael. Antip. hist. 1. fr. 7 (v. Non. 508, 27). C. Gracch. nach Fest. 241 (a), 27. Scaur. nach Diom. 385, 30: possetur, Cl. Quadrig. ann. 1. fr. 33 (b. Non. 508, 13). – potens adi., s. bes.

Latin > English

possum posse, potui, - V :: be able, can; [multum posse => have much/more/most influence/power]