Ask at the forum if you have an Ancient or Modern Greek query!

occido: Difference between revisions

From LSJ

Τὸ νικᾶν αὐτὸν αὑτὸν πασῶν νικῶν πρώτη τε καὶ ἀρίστη. Τὸ δὲ ἡττᾶσθαι αὐτὸν ὑφ' ἑαυτοῦ πάντων αἴσχιστόν τε ἅμα καὶ κάκιστον. → Τo conquer yourself is the first and best victory of all, while to be conquered by yourself is of all the most shameful as well as evil

Plato, Laws, 626e
(Gf-D_6)
(3_9)
Line 6: Line 6:
|[fig.] être perdu, anéanti : Pl. Cas. 621 ; St. 401, etc. ; Cic. Q. 1, 4, 4<br /><b>3</b> [en parl. des astres] tomber=se coucher : solem occidentem videre Cic. Fin. 2, 23, voir le soleil se coucher, cf. Cic. Nat. 2, 105 ; occidente sole Cic. Tusc. 1, 94, au coucher du soleil||[fig.] [[vita]] [[occidens]] Cic. Tusc. 1, 109, la vie à son déclin||[noter le part. [[occasus]] ] [[sol]] [[occasus]], le coucher du soleil : XII T. d. Gell. 17, 2, 10 [mais v. [[Varro]] L. 6, 5 ] ; [[ante]] solem occasum Pl. Epid. 144 ; Men. 437, avant le coucher du soleil ; ad solem occasum Pl. Men. 1022, jusqu’au coucher du soleil, cf. Lucil. Sat. 55 ; Gell. 14, 7, 8.<br />(2) <b>occīdō</b>,⁷ cīdī, cīsum, ĕre (ob et cædo), tr.,<br /><b>1</b> couper, mettre en morceaux, réduire [la terre] en miettes : [[Varro]] R. 1, 31, 1|
|[fig.] être perdu, anéanti : Pl. Cas. 621 ; St. 401, etc. ; Cic. Q. 1, 4, 4<br /><b>3</b> [en parl. des astres] tomber=se coucher : solem occidentem videre Cic. Fin. 2, 23, voir le soleil se coucher, cf. Cic. Nat. 2, 105 ; occidente sole Cic. Tusc. 1, 94, au coucher du soleil||[fig.] [[vita]] [[occidens]] Cic. Tusc. 1, 109, la vie à son déclin||[noter le part. [[occasus]] ] [[sol]] [[occasus]], le coucher du soleil : XII T. d. Gell. 17, 2, 10 [mais v. [[Varro]] L. 6, 5 ] ; [[ante]] solem occasum Pl. Epid. 144 ; Men. 437, avant le coucher du soleil ; ad solem occasum Pl. Men. 1022, jusqu’au coucher du soleil, cf. Lucil. Sat. 55 ; Gell. 14, 7, 8.<br />(2) <b>occīdō</b>,⁷ cīdī, cīsum, ĕre (ob et cædo), tr.,<br /><b>1</b> couper, mettre en morceaux, réduire [la terre] en miettes : [[Varro]] R. 1, 31, 1|
|abattre en frappant : aliquem pugnis Ter. Ad. 559, assommer qqn de coups de poing<br /><b>2</b> tuer, faire périr : Cic. Mil. 8 ; 25 ; Fin. 2, 65, etc. ; se occidere Cic. Fr. A 3, 1 ( Quint. 5, 10, 69 ), se tuer, cf. Pl. Trin. 129 ; Curt. 6, 10, 18 ; Quint. 7, 3, 7<br /><b>3</b> [fig.] <b> a)</b> tuer=causer la perte de : Cic. de Or. 2, 302 ; Ter. Phorm. 672 ; <b> b)</b> tuer = assommer, obséder, importuner : Pl. Ps. 931 ; Hor. Epo. 14, 5 ; P. 475. arch. occisit = occiderit, v. Fest. 178, 21 ; Macr. Sat. 1, 4, 19.
|abattre en frappant : aliquem pugnis Ter. Ad. 559, assommer qqn de coups de poing<br /><b>2</b> tuer, faire périr : Cic. Mil. 8 ; 25 ; Fin. 2, 65, etc. ; se occidere Cic. Fr. A 3, 1 ( Quint. 5, 10, 69 ), se tuer, cf. Pl. Trin. 129 ; Curt. 6, 10, 18 ; Quint. 7, 3, 7<br /><b>3</b> [fig.] <b> a)</b> tuer=causer la perte de : Cic. de Or. 2, 302 ; Ter. Phorm. 672 ; <b> b)</b> tuer = assommer, obséder, importuner : Pl. Ps. 931 ; Hor. Epo. 14, 5 ; P. 475. arch. occisit = occiderit, v. Fest. 178, 21 ; Macr. Sat. 1, 4, 19.
}}
{{Georges
|georg=(1) occīdo<sup>1</sup>, cīdī, cīsum, ere (ob u. [[caedo]]), I) zu [[Boden]] [[schlagen]], alqm pugnis, Ter. adelph. 559: alqd, [[Varro]] r. r. 1, 31 in.: übtr., cocturā occisā, [[bei]] gedämpftem, schwachem [[Feuer]], Apic. 6, 221: occisā est [[haec]] [[res]], die [[Sache]] ist verloren, [[ich]] bin verloren, Plaut. (s. Brix Plaut. Men. 411): u. so [[occisissimus]] [[sum]] omnium [[qui]] vivont, [[ich]] bin der verlorenste [[Mensch]] [[von]] allen Menschenkindern, Plaut. Cas. 694. – II) insbes., [[erschlagen]], [[niederhauen]], [[töten]], A) eig.: hominem, Cic.: hospitem, Liv.: ad unum omnes, Liv.: alqm inermem, Ov.: copias hostium, Cic.: matrem [[coram]] patre, Sen. rhet.: fratrem in conspectu patris, Sen. rhet.: [[uno]] ictu ([[mit]] einem [[Hieb]], [[Stoß]]) alqm, Plin.: u. so [[uno]] vulnere feram, Curt.: alqm manu suā, [[Flor]]., [[suis]] manibus, Cic.: alqm [[veneno]], Suet.: alqm indictā causā, Cic.: adversi ([[von]] [[vorn]]) raedarium occidunt. Cic.: [[nec]] [[postea]] cum [[illo]] panem gustare [[potui]], [[non]] si me occidisses ([[wenn]] [[man]] mich [[tot]] geschlagen hätte), Petron. – se occidere, Cic. fr., Suet. u.a.: se cultro, Aur. Vict.: se mutuis vulneribus, Aur. Vict.: se [[invicem]], Eutr. u. Serv. Verg. – absol., [[sanguis]] [[detractio]] occidit (ist [[tödlich]]), Cels.: u. so [[ictus]] colubrae occidit, Cels.: ad occidendum [[iam]] armatum [[esse]], zum Morde, Sen. contr.: defendenda [[religio]] est [[non]] occidendo, [[sed]] moriendo, Lact. – B) übtr.: [[fast]] [[töten]], [[fast]] umbringen, [[fast]] zu Tode [[martern]], alqm, [[unglücklich]] [[machen]] (Ggstz. servare), Hor.: occidisti me tuis fallaciis, Ter. – [[bes]]. [[durch]] Fragen, [[Reden]] usw., occidis me, cum [[istuc]] rogitas, Plaut.: rogando, legendo, Hor.: occidis fabulans, du bringst mich [[mit]] deinem Geschwätze um, Plaut. – / Archaist. Perf. occīsit, Lex vet. [[bei]] [[Fest]]. 178 (b), 21. XII tabb. [[lex]] VIII. fr. 11 ([[bei]] Macr. [[sat]]. 1, 4, 19). – Redupl. Perf. occididisti, Itala (Laudian.) act. apost. 2, 23.<br />'''(2)''' [[occido]]<sup>2</sup>, cidī, cāsum, ere (ob u. [[cado]]), I) [[niederfallen]], [[hinfallen]], [[alia]] signa de [[caelo]] ad terram occidunt, Plaut.: [[alii]] [[super]] alios occiderunt, Liv.: arbores [[levi]] momento impulsae occidunt, Liv. – II) prägn.: A) [[fallen]] = [[umkommen]], [[untergehen]], [[sein]] [[Ende]] [[erreichen]], [[aufhören]], 1) eig.: in [[bello]], Cic.: [[ornatus]] mundi occidat, Cic.: ne sacrorum [[memoria]] occideret, Cic.: oculorum [[lumen]] occidit, Lucr.: [[quod]] si [[numquam]] oritur ([[Anfang]] hat), ne occidit (hört [[auf]]) [[quidem]] [[umquam]], Cic.: [[vita]] [[occidens]], der [[Abend]] [[des]] Lebens ([[wenn]] [[man]] am [[Abend]] [[des]] Lebens ist), Cic. – 2) übtr., [[untergehen]], [[zugrunde]] [[gehen]], verloren [[gehen]], -[[sein]], [[sin]] [[plane]] occidimus, Cic.: [[ego]] [[occidi]] planissume, Plaut.: perire [[aut]] occidere, Tac.: [[spes]] occidit, Hor.: beneficia vestra occasura [[esse]], Cic.: dah. [[occidi]], [[ich]] bin verloren, Ter.: [[occidi]] [[atque]] interii, [[ich]] bin verloren und es ist aus [[mit]] mir, Plaut. – B) v. Gestirnen usw., [[untergehen]] (Ggstz. oriri, exoriri, [[aufgehen]]), [[sol]] occidit, Liv.: ne [[luna]] occidat, Tragic. vet. inc. fr.: Capra ([[als]] [[Gestirn]]) occidit, Colum.: [[acerbus]] [[creditor]] nullum diem [[gratis]] occidere patitur, Sen.: [[utrum]] mergeretur [[Iuppiter]] an occideret an [[retrogradus]] esset, [[ante]] paucos annos didicimus, Sen. – occidente sole, [[bei]] [[Sonnenuntergang]], Cic.: ab orto [[usque]] ad occidentem solem, Liv. – [[sol]] [[occasus]], [[Sonnenuntergang]], XII tabb. fr.: sole occaso, [[nach]] S., Lucil. fr. u. Claud. Quadrig. fr.: [[ante]] solem occasum, ad solem occasum, [[post]] solem occasum, Plaut. [[Varro]] fr. u. Gell.: a sole occaso, Gell.
}}
}}

Revision as of 09:30, 15 August 2017

Latin > English (Lewis & Short)

occīdo: (obc-), cīdi, cīsum, 3 (occisit for occiderit, Lex Num. Pompil. ap. Paul. ex Fest. s. v. occisum. pp. 178 and 179; also Lex XII. Tab. ap. Macr. S. 1, 4), v. a. ob-caedo,
I to strike down, strike to the ground; to beat, smash, crush.
I Lit.
   A In gen. (very rare): aliquem pugnis, Ter. Ad. 4, 2, 20: occare id est comminuere, ne sit glaeba: quod ita occidunt, occare dictum, to crush, Varr. R. R. 1, 31, 1: occisum ad mortem, wounded to death, Vulg. Apoc. 13, 3.—
   B In partic., to strike or cut down; to cut off, kill, slay (class. and very freq.; syn.: interficio, trucido, obtrunco): summus ibi capitur meddix: occiditur alter, Enn. ap. Paul. ex Fest. p. 123 Müll. (Ann. v. 296 Vahl.): L. Virginius filiam suā manu occidit, Cic. Fin. 2, 20, 66: ejus copias, id. Phil. 14, 14, 36: ipse pro castris fortissime pugnans occiditur, Caes. B. G. 5, 36: occidione occidere, to completely cut off, destroy; v. occidio: ad unum omnes, to cut off all to the last man, Liv. 3, 23: aliquem veneno, to destroy with poison, Suet. Claud. 44; Just. 3, 2, 1: occisus videtur non tantum qui per vim aut per caedem interfectus est, velut jugulatus ... sed et is qui veneno Necatus dicitur, Paul. Sent. 3, 5, 2 sqq.; cf.: et occidet eum lingua viperae, Vulg. Job, 20, 16: occisa sunt in terrae motu, id. Apoc. 11, 13: dedistine ei gladium qui se occideret? Plaut. Trin. 1, 2, 92: cum ipse se conaretur occidere, Cic. ap. Quint. 5, 10, 69; so, se occidere, Curt. 6, 10, 18; Quint. 7, 3, 7; Suet. Vit. 10; Eutr. 1, 8; 6, 24; Lact. 3, 18, 8; cf.: occidit, adversariumne? immo vero aiunt se et eum, quem defendit, Cic. de Or. 2, 74, 302.—
II Transf.
   A To plague to death; to torture, torment, pester (cf. exanimo, II. B.; very rare; not in Cic. or Cæs.): occidis me, cum istuc rogitas, Plaut. Ps. 4, 1, 21: aliā occidis fabulā, id. Men. 5, 5, 23: occidis saepe rogando, Hor. Epod. 14, 5: legendo, id. A. P. 475.—
   B To ruin, undo: occidisti me tuis fallaciis, Ter. Phorm. 4, 3, 67.—Hence, oc-cīsus, a, um, P. a., ruined, lost, unfortunate, undone (Plautin.): occisa est haec res, nisi, etc., Plaut. Capt. 3, 4, 7.—Sup.: occisissimus sum omnium, qui vivunt, I am the most unfortunate, Plaut. Cas. 3, 5, 53.
occĭdo: cĭdi, cāsum, 3, v. n. obcado,
I to fall down, fall.
I Lit.
   A In gen. (rare): et alia Signa de caelo ad terram occidunt, Plaut. Rud. prol. 8: ut alii super alios occiderent, Liv. 21, 35: arbores ita inciderant, ut momento levi impulsae occiderent, id. 23, 24.—
   B In partic.
   1    Of the heavenly bodies, to go down, set (class.): prope jam occidente sole, Pac. ap. Cic. Div. 1, 14, 24: soles occidere, et redire possunt: Nobis, cum semel occidit brevis lux, Nox est perpetua una dormienda, Cat. 5, 4: Capra, Aquila, Canicula, Col. 11, 2, 94: occasura pars caeli, i. e. western, Plin. 2, 25, 23, § 92: SOL OCCASVS SVPREMA TEMPESTAS ESTO, i. e. sundown, sunset, Lex XII. Tab.; cf. Gell. 17, 2, 10 (Varr. L. L. 6, § 5 Müll., gives, instead of it, OCCASVS SOLIS; v. 2. occasus); so, ante solem obcasum, before sunset, Plaut. Ep. 1, 2, 41: donec lux occidat, Juv. 13, 158.—Fig.: non occidet ultra sol tuus, Vulg. Isa. 60, 20.—
   2    Pregn., to fall, perish, die (class.; syn.: obeo, pereo, intereo): exstincto calore, occidimus ipsi et extinguimur, Cic. N. D. 2, 9, 23: in bello, id. Fam. 9, 5, 2: Eudemus proelians ad Syracusas occidit, id. Div. 1, 25, 53: sperans hostium saevitiā facile eum occasurum, Sall. J. 7, 2: occiderit ferro Priamus? Verg. A. 2, 581: dextrā suā, to die by one's own hand (by suicide), id. ib. 12, 659: minimo vulnere, Ov. M. 6, 265.—
II Transf., to perish, be ruined, lost, etc.
   A Of persons: sin plane occidimus, Cic. Q. Fr. 1, 4, 4.—So, esp., occidi, an exclamation of despair, I am lost, undone, Plaut. Stich. 2, 3, 75; Ter. And. 3, 4, 26: nulla sum, nulla sum: tota tota occidi, Plaut. Cas. 3, 5, 1: occidimus funditus, Verg. A. 11, 413.—
   B Of things: non hercle occiderunt mihi etiam fundique atque aedes, I have not yet lost, Plaut. Truc. 1, 2, 72: occidit spes nostra, is gone, id. Most. 2, 1, 2: lumen (oculorum), Lucr. 3, 414: dolus, Plaut. Truc. 2, 5, 6: causa, Lucr. 2, 790: rem publicam occidere, Cic. Dom. 30, 96: vita, id. Tusc. 1, 45, 109: occidit ornatus (mundi), perishes, id. Ac. 2, 38, 119: vestra beneficia occasura esse, id. Mil. 36, 100.—Hence, occĭdens, entis, P. a.; as subst., m., the quarter of the setting sun, the west, the occident (class.): ab oriente ad occidentem, Cic. N. D. 2, 66, 164: vel occidentis usque ad ultimum sinum, Hor. Epod. 1, 13: cui se oriens occidensque submiserat, Plin. 7, 30, 31, § 112: validissima in se civium arma viribus occidentis coepta, Tac. H. 2, 6: partes mundi, Paul. ex Fest. p. 339 Müll.
occīdo: for occedo, q. v.

Latin > French (Gaffiot 2016)

(1) occĭdō,⁹ cĭdī, cāsum, ĕre (ob et cado), intr.,
1 tomber à terre : arbores momento levi impulsæ occidebant Liv. 23, 24, 7, les arbres sous une impulsion légère tombaient à terre, cf. Pl. Rud. 8 ; Liv. 21, 35, 12
2 tomber, succomber, périr : Cic. Br. 4 ; 267 ; Div. 1, 53 ; Tusc. 1, 18 ; 1, 93 ; Læl. 104 ; Mil. 100, etc. ; securis, qua multi occiderunt Cic. Phil. 2, 51, la hache sous laquelle beaucoup périrent ; occidit a forti Achille Ov. M. 13, 597, il succomba sous les coups du vaillant Achille || [fig.] être perdu, anéanti : Pl. Cas. 621 ; St. 401, etc. ; Cic. Q. 1, 4, 4
3 [en parl. des astres] tomber = se coucher : solem occidentem videre Cic. Fin. 2, 23, voir le soleil se coucher, cf. Cic. Nat. 2, 105 ; occidente sole Cic. Tusc. 1, 94, au coucher du soleil || [fig.] vita occidens Cic. Tusc. 1, 109, la vie à son déclin || [noter le part. occasus ] sol occasus, le coucher du soleil : XII T. d. Gell. 17, 2, 10 [mais v. Varro L. 6, 5 ] ; ante solem occasum Pl. Epid. 144 ; Men. 437, avant le coucher du soleil ; ad solem occasum Pl. Men. 1022, jusqu’au coucher du soleil, cf. Lucil. Sat. 55 ; Gell. 14, 7, 8.
(2) occīdō,⁷ cīdī, cīsum, ĕre (ob et cædo), tr.,
1 couper, mettre en morceaux, réduire [la terre] en miettes : Varro R. 1, 31, 1 || abattre en frappant : aliquem pugnis Ter. Ad. 559, assommer qqn de coups de poing
2 tuer, faire périr : Cic. Mil. 8 ; 25 ; Fin. 2, 65, etc. ; se occidere Cic. Fr. A 3, 1 ( Quint. 5, 10, 69 ), se tuer, cf. Pl. Trin. 129 ; Curt. 6, 10, 18 ; Quint. 7, 3, 7
3 [fig.] a) tuer = causer la perte de : Cic. de Or. 2, 302 ; Ter. Phorm. 672 ; b) tuer = assommer, obséder, importuner : Pl. Ps. 931 ; Hor. Epo. 14, 5 ; P. 475. arch. occisit = occiderit, v. Fest. 178, 21 ; Macr. Sat. 1, 4, 19.

Latin > German (Georges)

(1) occīdo1, cīdī, cīsum, ere (ob u. caedo), I) zu Boden schlagen, alqm pugnis, Ter. adelph. 559: alqd, Varro r. r. 1, 31 in.: übtr., cocturā occisā, bei gedämpftem, schwachem Feuer, Apic. 6, 221: occisā est haec res, die Sache ist verloren, ich bin verloren, Plaut. (s. Brix Plaut. Men. 411): u. so occisissimus sum omnium qui vivont, ich bin der verlorenste Mensch von allen Menschenkindern, Plaut. Cas. 694. – II) insbes., erschlagen, niederhauen, töten, A) eig.: hominem, Cic.: hospitem, Liv.: ad unum omnes, Liv.: alqm inermem, Ov.: copias hostium, Cic.: matrem coram patre, Sen. rhet.: fratrem in conspectu patris, Sen. rhet.: uno ictu (mit einem Hieb, Stoß) alqm, Plin.: u. so uno vulnere feram, Curt.: alqm manu suā, Flor., suis manibus, Cic.: alqm veneno, Suet.: alqm indictā causā, Cic.: adversi (von vorn) raedarium occidunt. Cic.: nec postea cum illo panem gustare potui, non si me occidisses (wenn man mich tot geschlagen hätte), Petron. – se occidere, Cic. fr., Suet. u.a.: se cultro, Aur. Vict.: se mutuis vulneribus, Aur. Vict.: se invicem, Eutr. u. Serv. Verg. – absol., sanguis detractio occidit (ist tödlich), Cels.: u. so ictus colubrae occidit, Cels.: ad occidendum iam armatum esse, zum Morde, Sen. contr.: defendenda religio est non occidendo, sed moriendo, Lact. – B) übtr.: fast töten, fast umbringen, fast zu Tode martern, alqm, unglücklich machen (Ggstz. servare), Hor.: occidisti me tuis fallaciis, Ter. – bes. durch Fragen, Reden usw., occidis me, cum istuc rogitas, Plaut.: rogando, legendo, Hor.: occidis fabulans, du bringst mich mit deinem Geschwätze um, Plaut. – / Archaist. Perf. occīsit, Lex vet. bei Fest. 178 (b), 21. XII tabb. lex VIII. fr. 11 (bei Macr. sat. 1, 4, 19). – Redupl. Perf. occididisti, Itala (Laudian.) act. apost. 2, 23.
(2) occido2, cidī, cāsum, ere (ob u. cado), I) niederfallen, hinfallen, alia signa de caelo ad terram occidunt, Plaut.: alii super alios occiderunt, Liv.: arbores levi momento impulsae occidunt, Liv. – II) prägn.: A) fallen = umkommen, untergehen, sein Ende erreichen, aufhören, 1) eig.: in bello, Cic.: ornatus mundi occidat, Cic.: ne sacrorum memoria occideret, Cic.: oculorum lumen occidit, Lucr.: quod si numquam oritur (Anfang hat), ne occidit (hört auf) quidem umquam, Cic.: vita occidens, der Abend des Lebens (wenn man am Abend des Lebens ist), Cic. – 2) übtr., untergehen, zugrunde gehen, verloren gehen, -sein, sin plane occidimus, Cic.: ego occidi planissume, Plaut.: perire aut occidere, Tac.: spes occidit, Hor.: beneficia vestra occasura esse, Cic.: dah. occidi, ich bin verloren, Ter.: occidi atque interii, ich bin verloren und es ist aus mit mir, Plaut. – B) v. Gestirnen usw., untergehen (Ggstz. oriri, exoriri, aufgehen), sol occidit, Liv.: ne luna occidat, Tragic. vet. inc. fr.: Capra (als Gestirn) occidit, Colum.: acerbus creditor nullum diem gratis occidere patitur, Sen.: utrum mergeretur Iuppiter an occideret an retrogradus esset, ante paucos annos didicimus, Sen. – occidente sole, bei Sonnenuntergang, Cic.: ab orto usque ad occidentem solem, Liv. – sol occasus, Sonnenuntergang, XII tabb. fr.: sole occaso, nach S., Lucil. fr. u. Claud. Quadrig. fr.: ante solem occasum, ad solem occasum, post solem occasum, Plaut. Varro fr. u. Gell.: a sole occaso, Gell.