Σ ς

English (LSJ)

σίγμα or σῖγμα (both accents are found in codd.), τό, twentyfirst letter of the Etruscan abecedaria, IG14.2420, and prob. of the oldest Gr. alphabets (corresponding to the twenty-first Hebrew letter A shin <*>, Phoenician Ω, Syria 6.103), but eighteenth of the Ion. alphabet: as numeral σ = 200, but σ' = 200,000: a semi-vowel, Arist.Po.1456b28, cf. Pl.Tht.203b. A the oldest forms expressing this sound were Μ (which is however the old eighteenth letter, q.v.), also Σ and ς; compared to a twisted curl, E.Fr.382.7, Theodect.6; to a Scythian bow, Agatho 4; after this, but yet early, it took the shape of a semicircle <*>, whence Aeschrio (Fr.1) calls the new moon τὸ καλὸν οὐρανοῦ νέον σῖγμα: hence the orchestra is called τὸ τοῦ θεάτρου σῖγμα, Phot., AB 286: and Lat. writers used sigma of a semicircular couch, Mart.10.48.6, etc.; cf. σιγμοειδής. The rare form <*> is used in the numbering of building-stones in Berl.Sitzb.1888.1234, 1242 (Pergam.). From final ς must be disting uished the character ς = 6, v. ϝ ϝ (sixth letter). B the name σίγμα ( σῖγμα) was usually indeclinable, τοῦ σῖγμα Pl. l.c., Cra.402e, 427a, Ath.10.455c, Lyd.Mens.1.21 (v.l. σίγματος) ; τῷ σῖγμα Gal.UP2.14, al.; τῶν σῖγμα Pl.Com.30; τὰ σίγμα τὰ ἐπὶ τῶν ἀσπίδων X.HG4.4.10, cf. Hellad. ap. Phot.Bibl.p.532 B.; later declined, τοῦ σίγματος Eust.1389.15; σίγμασιν Id.905.7. 2 we also hear of another name σάν [ᾰ], τό, ta\ ou)no/mata/ sfi (sc. τοῖσι Πέρσῃσι) τελευτῶσι πάντα ἐς τὠυτὸ γράμμα, τὸ Δωριέες μὲν σὰν καλέουσι, Ἴωνες δὲ σίγμα Hdt.1.139, cf. Pi.Dith.Oxy.1604 Fr. 1 ii 3, Ath.11.467a; as name of the fourth and tenth letters in Θρασύμαχος, and of the sixth in Διονύσο (υ), Epigr. ap. Ath.10.454f, Achae.33.4; cf. the compd. σαμ-φόρας: σάν and σίγμα were evidently pronounced alike; it is conjectured that σάν is originally the name of the old eighteenth letter.

German (Pape)

[Seite 856] σίγμα od. richtiger σῖγμα, τό, indecl., Plat. Theaet. 203 a Crat. 427 a (s. auch unten); dor. σάν, Her. 1, 139; Ath. XI, 467 a; – achtzehnter Buchstabe des griechischen Alphabets. Als Zahlzeichen σ' = 200, aber,σ = 200000. – Σαμπῖ oder σάμπι,, als Zahlzeichen, 900.

Greek (Liddell-Scott)

Σ ς: σ, σίγμα, ἢ κάλλιον σῖγμα (ἂν τὸ σίζω δεχθῶμεν ὡς ῥίζαν), τό, ἄκλιτον, τὸ δέκατον ὄγδοον γράμμα τοῦ Ἑλληνικοῦ ἀλφαβήτου· ὡς ἀριθμητικὸν σ΄= 200, ἀλλὰ ͵σ = 200,000· ἡμίφωνον, Ἀριστ. Ποιητ. 20. 3, πρβλ. Πλάτ. Θεαίτ. 203Β. Α. Τὸ ἀρχαιότατον αὐτοῦ σχῆμα ἦτο w, Συλλ. Ἐπιγρ. 1-7, 20, 30· ἀκολούθως Ϟ ἢ Ϟ, αὐτόθι 8. 9, 11, 12· μετὰ ταῦτα ἔλαβε τὸ σχῆμα, Εὐριπ. Ἀποσπ. 385. 7, Θεοδέκτ. παρ’ Ἀθην. 454D· ἀκολούθως δὲ ἐσχηματίσθη διὰ τεσσάρων γραμμῶν κατὰ τὸ σχῆμα τοῦ Σκυθικοῦ τόξου (Ἀγάθων αὐτόθι D), Σ, ἐξ οὗ προέκυψε τὸ μετὰ ταῦτα σχῆμα Σ· μετέπειτα, εἰς παλαιοὺς ὅμως ἔτι χρόνους, ἔλαβε τὸ σχῆμα ἡμικυκλίου Ϲ, ὅθεν ὁ Αἰσχρίων (κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ Μεγ. Ἀλεξάνδρου) καλεῖ τὴν νέαν σελήνην: τὸ καλὸν οὐρανοῦ νέον σῖγμα, πρβλ. Näke εἰς Χοιρίλ. σελ. 189, Böckh εἰς Συλλ. Ἐπιγρ. 1, σ. 85· ἐντεῦθεν καὶ ἡ ὀρχήστρα καλεῖται τὸ τοῦ θεάτρου σῖγμα, Τιμ. Λεξ. σελ. 196· καὶ οἱ Λατῖνοι συγγραφεῖς ἐκάλουν sigma ἡμικυκλιοειδές τι ἀνακλήνιρον, Mart. 10. 48, κτλ.· πρβλ. ὡσαύτως σιγμοειδής. Ἐνίοτε ἡ λέξις σῖγμα κειμένη μεταφορικῶς ἐκλίνετο, ἂν καὶ ὁ Πόρσων εἰς Εὐρ. Μήδ. 476 ἀρνεῖται τὸ τοιοῦτον παρὰ τοῖς δοκίμοις τῶν Ἀττ. συγγραφέων· αἱ δὲ διορθώσεις αὐτοῦ ἐγένοντο δεκταὶ παρὰ Meineke ἐν Πλάτ. Κωμικ. ἐν «Ἑορταῖς» 7 (ἔσωσας ἐκ τῶν σῖγμα τῶν Εὐριπίδου, ἀντί, ἐκ τῶν σιγμάτων), Δινδ. εἰς Ξεν. Ἑλλ. 4. 4, 10· -μεταγενέστεροι ὅμως συγγραφεῖς ὡς ὁ Εὐστ. ἔχουσιν αὐτὸ ὡς κλιτὸν ἐν πάσῃ σημασίᾳ. Β. κατὰ τὸν μεταγενέστερον τρόπον τοῦ γράφειν τὸ τελικὸν σ ἐγένετο ς· καὶ πολοὶ Γερμανοὶ ἐκδόται διατηροῦσιν αὐτὸ ἐν τέλει τοῦ πρώτου συνθετικοῦ μέρους λέξεων συνθέτων μετὰ τῶν εἰς, πρὸς καὶ δυσ-, καὶ ἐν λέξεσιν οἷαι αἱ ἑξῆς: νεώςοικοι, κυνόςουρα, Ἑλλήςποντος, πρόςωπον, κτλ.· ἐκδόται δέ τινες ἑπόμενοι τῷ Εὐστ. 880. 10 γράφουσι σ ἀντὶ σσ, ἐν συνθέσει, οἷον προσχέσθαι ἀντὶ προσσχέσθαι, ἴδε ἐν λέξει δυσστ-, καὶ πρβλ. Ἐτυμολ. Μέγ. 700. 16, Λοβέκ. εἰς Φρύνιχ. 673. 2) ἀπὸ τοῦ τελικοῦ ς διακριτέον τὸ γράμμα ς΄= 6, ἴδε ἐν λέξει δίγαμμα. 3) γίνεται ὡσαύτως μνεία καὶ τοῦ σὰν [ᾰ] ὅπερ ἦν Δωρικ. τύπος τοῦ σῖγμα, Ἡρόδ. 1. 139, Πινδ. Ἀποσπ. 47, Ἀθήν. 467Α· ἀλλὰ ἀναφαίνεται καὶ παρ’ Ἀττικ., Ἀθήν. 453D, 454F, πρβλ. τὸ σύνθετον σαμφόρας· ἦτο δὲ τοῦτο ἴσως δεύτερον σῖγμα κατ’ ἦχον ὅμοιον τῷ Ἑβραϊκῷ shin, ὡς τὸ σῖγμα ἦν ὅμοιον τῷ Ἑβραϊκῷ samech, Franz Elem. Epigr. Gr. σ. 16· - ὡς ἀριθμητικὸν τὸ σὰν ἀπαντᾷ ἐν τέλει τοῦ ἀλφαβήτου καλούμενον σαμπὶ ἢ σαμπῖ, = 900, Σχόλ. εἰς Ἀριστοφ. Νεφ. 23. Τὸ ὄνομα τοῦτο φαίνεται ἐδόθη εἰς αὐτὸ ὡς ἐκ τοῦ σχήματος Ϡ, ὅπερ ἀπαντᾷ ἐν τοῖς Ἀντιγράφοις· ἀλλ’ οὐδέποτε ἐν ἐπιγραφαῖς ἢ ἐπὶ νομισμάτων, πόθεν ὅμως παρήχθη τὸ σχῆμα τοῦτο διαμένει ἀνεξήγητον. Γ. Ἐν ταῖς Ἰνδοευρωπαϊκαῖς γλώσσαις τὸ σ συνήθως μένει ἀμετάβλητον. ΙΙ. Διαλεκτικαὶ καὶ ἄλλαι μεταβολαί· 1) Αἰολ. καὶ Ἰων. εἰς δ, οἷον ὀδμὴ ἴδμεν ἀντὶ ὀσμὴ ἴσμεν, Ahr. D. Aeol. § 11, 2. 2) Αἰολ. καὶ Δωρ. εἰς τ, ἐν ταῖς λέξεσιν τύ, τέ, ἴττω, Ποτίδαν, ποτί, φατί ἀντὶ σύ, σέ, ἴστω, Ποσειδῶν, πρός, φησί. β) οὕτω συχνάκις καὶ παρὰ τοῖς νεωτέροις Ἀττ., οἷον μέταυλος, ναυτία, τεῦτλον, τήμερον, τῦκον ἀντὶ μέσαυσος, ναυσία, σεῦτλον, σήμερον, σῦκον, πρβλ. Λουκ. Δίκη Φωνηέντ., Λοβεκ. εἰς Φρύνιχ. 194. γ) παρὰ τοῖς νεωτέροις Ἀττ. ὡσαύτως τὰ δύο σ ἐγίνοντο δύο τ, ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς ῥήμασιν, οἷον πράττω, τάττω ἀντὶ πράσσω, τάσσω, ἀλλὰ καὶ ἐν οὐσιαστικοῖς καὶ ἐπιθέτοις, οἷον θάλαττα, διττός, ἥττων ἀντὶ θάλασσα, δισσός, ἥσσων· -σσ εἶναι Ἰων. καὶ ἀρχ. Ἀττ., ττ Δωρ., Βοιωτ., καὶ νεώτ. Ἀττ.· ἂν καὶ ἡ μεταβολὴ δὲν ἐγένετο διαρκὴς καὶ σταθερά, καὶ πολλοὶ συγγραφεῖς νεωτέρων χρόνων ἐπανῆλθον εἰς τὰ δύο σ· - παρὰ τοῖς Βοιωτοῖς τὰ δύο τ ἐλάμβανον καὶ τὸν τύπον τοῦ ἑνός σ, οἷον ὁπόττος, σκευάττῃ ἀντὶ ὁπόσος σκευάσῃ. Ἐν Ἀθήναις λέγεται ὅτι ὁ Περικλῆς πρῶτος ἔδωκε τὸ παράδειγμα τῆς ἀπορρίψεως τοῦ συριστικοῦ διπλοῦ σῖγμα καὶ κατὰ τοὺς χρόνους Πλάτωνος τοῦ Κωμ. τὰ δὺο τ ἐπεκράτησαν. Ἔτι δὲ καὶ θηλυκὰ ἐπίθετα ὡς τὰ οἰνοῦσσα, μελιτοῦσσα (ἐξ ἀρσενικῶν εἰς –όεις) ἐλάμβανον τὸ διπλοῦν τ καταλήγοντα εἰς –οῦττα, Λοβ. Παραλ. 335· καὶ κύριά τινα ὀνόματα ἀντὶ τῶν δύο σ ἐλάμβανον δύο τ, ὡς Ὑμηττὸς ἀντὶ Ὑμησσός. 3) ἐν τῇ Αἰολικῇ καὶ Δωρικῇ διαλέκτῳ τὸ σ συχνάκις ἐδιπλασιάζετο, τὴν δὲ συνήθειαν ταύτην παρέλαβον οἱ ποιηταί, οἷον ὅσσος μέσσος ἀντὶ ὅσος μέσος, καὶ συχνότατα ἐν τοῖς τύποις μέλλ. καὶ ἀορ. ᾰσω, έσω, ῐσω κτλ., ὅπως καταστῇ ἡ παραλήγουσα μακρά, Ahr. D. Aerol. § 9, D. Dor. § 13. β) ἐν πολλοῖς, μάλιστα δὲ γεωγραφικοῖς κυρίοις ὀνόμασιν, ὅταν πρὸ τοῦ σῖγμα ὑπάρχῃ μακρὸν φωνῆεν (οἷον Παρνᾱσὸς Ἁλικαρνᾱσὸς Κρῖσα Κηφῑσὸς Ἰλῑσὸς Κνωσὸς Ταρτησός, καὶ θηλ. εἰς –ουσα) οἱ μεταγεν. ἐδιπλασίαζον τὸ σ. Wess. εἰς Ἡρόδ. 1. 1, Böckh διάφορ. γραφ. εἰς Πινδ. Ο. 9. 47., 13. 102, Π. 1. 39· ― οὕτως ἐν τοῖς κνῖσα ῥῡσός. γ) παρὰ ποιηταῖς τὸ σ διπλασιάζεται ἔν τισι συνθέτοις, ὅταν τὸ δεύτερον συνθετικὸν μέρος ἄρχηται ἀπὸ σ, ὡς βοοσσόος λαοσσόος, ἴδε Λοβέκ. εἰς Φρύνιχ. 647· καὶ παρεμβάλλεται ἔν τισι συνθέτοις, οἷον ἐπεσβόλος ἐγχέσπαλος σακέσπαλος θέσκελος θέσπις θεσπέσιος θέσφατος κτλ., ἴδε Buttm. Lexil. ἐν λέξ. θέσκελος Ι· πρβλ. ὅμως Λοβέκ. εἰς Φρύν. 672. 4) τὸ σσ ἐνίοτε μετατρέπεται εἰς πτ καὶ τἀνάπαλιν, οἷον πέσσω καὶ πέπτω, *ὅπτω ὄψομαι καὶ ὄσσομαι, ἐνίσσω καὶ ἐνίπτω, Buttm. Lexil. ἐν λέξ. ἀνήνοθεν 19. 5) εἰς ξ· α) Δωρ., ἐν τῷ μέλλ. καὶ ἀoρ. τῶν ῥημάτων μετὰ τῶν παραγώγων, οἷον ἐργάξομαι, ἐμέριξα, χείριξις. Ahr. D. Dor. § 11. β) οὕτως ἐν τῇ Ἰων. διαλέκτῳ, διξὸς τριξὸς ἀντὶ δισσὸς τρισσός. γ) παρὰ τοῖς παλαιοτέροις Ἀττικοῖς ἡ πρόθεσις σὺν μεθ’ ὅλων αὐτῆς τῶν συνθέτων ἐγράφετο ξύν, Πόρσ. εἰς Εὐρ. Μήδ. 11, Elmsl. αὐτόθι 2. 6) παρ’ Ἀττικ. σ καὶ σσ ἐνίοτε μετεβάλλοντο εἰς ψ, πρβλ. Ψψ ΙΙΙ· καὶ ἐνίοτε ἐν τῇ Αἰολ. διαλέκτῳ, ὡς Ψαπφοῖ, Ahr. d. Aeol. § 7, 5. 7) τὸ σ προὐτάσσετο, α) ἐν λέξεσιν ἀρχομέναις ἀπὸ δασυνομένου φωνήεντος, μάλιστα ἐν τῇ Αἰολ. διαλέκτῳ, ὡς ἐν τῇ Λατ., ὅτε τὸ σ παριστάνει τὴν δασεῖαν, Σελλοὶ Ἑλλοί, Σαλμυδησσὸς Ἁλμυδησσός, σῦς (Λατ. sus) ὗς· οὕτως ἐν τῇ Λατ. ἅλς sal, ἕξ sex, ἑπτὰ septem, ἕρπω serpo, ὁλκὸς sulcus, εἴρω sero σειρά, ἥλιος sol, ὕλη sylva· ― ἡ αὐτὴ σχέσις ὑπάρχει μεταξὺ Σανσκρ. καὶ Ζενδ. β) εἰς λέξεις ἀρχομένας ἀπὸ φωνήεντος, μάλιστα δὲ ἀπὸ μ καὶ τ· μάραγδος σμάραγδος, μάραγνα σμάραγνα, μύραινα σμύραινα, μικρὸς σμικρός, τέρφος στέρφος, τέγος στέγω Λατ. tego· σπανιώτερον πρὸ τοῦ κ καὶ φ· σκίδναμαι κίδναμαι, σφάλλω fallo, σφενδόνη funda. 8) τὸ σ παρενεβάλλετο ἐν τῷ μέσῳ λέξεως πρὸ τοῦ θ, μάλιστα παρὰ ποιηταῖς, ἐν τῷ α΄ πληθ. προσώπῳ παθητ. καὶ μέσῳ τῶν ῥημάτων, οἷον τυπτόμεσθα ἀντὶ τυπτόμεθα· οὕτω καὶ τὸ ἐπίρρ. εἰς θεν, οἷον ὄπισθεν ἀντὶ ὄπιθεν, Λοβέκ. εἰς Φρύνιχ. 8· ἴδε ἀνωτ. 3. 9) τἀνάπαλιν οἱ Λάκωνες συνήθως ἀπέβαλλον τὸ σ ἐκ μέσου δύο φωνηέντων καὶ ἔγραφον Μῶα ἀντὶ Μοῦσα, πᾶα ἀντὶ πᾶσα. ὅρμαον ἀντὶ ὅρμασον, ποιῆαι ἀντὶ ποιῆσαι, Koen εἰς Γρηγ. Κορίνθου σ. 252, 301· κατὰ δὲ τὴν προφορὰν τὸ δεύτερον φωνῆεν ἐδασύνετο, ὡς εἰ ἐγράφετο Μῶά, πᾶά, ὅρμαόν, ποιῆαί, καὶ ἔπρεπεν ἴσως οὕτω νὰ γράφωνται, Ahr. D. Aeol. § 36, 3, Dor. § 9. β) Αἰολ. τὸ σ πρὸ τῶν λ, μ, ν, ἀφομοιοῦται πρὸς αὐτά, οἷον χρῖμμα ἀντὶ χρῖσμα· Λακων. ὡσαύτως πρὸ τοῦ κ, διδάκκει ἀντὶ διδάσκει, Ahr. d. Dor. σ. 104. 10) τὸ σ μεταβάλλεται εἰς ρ ἔν τισι τῶν Δωρ. διαλέκτων, πελαργὸς θέρμιος ἀντὶ πελασγὸς θέσμιος, Ahr. d. Aeol. § 52, D. Dor. § 8· μάλιστα παρὰ τοῖς Λάκωσι, παρ’ οἷς αἱ καταλήξεις –ας, -ης, -ος, -ως γίνονται –αρ, -ηρ, -ορ, -ωρ. β) οὕτω δὲ καὶ παρὰ τοῖς Δωρ. καὶ Ἀττ. ὅταν προηγῆται ἕτερον ρ (πλὴν ἐν συνθέσει, οἷον ἄρρην ἀντὶ ἄρσην, θάρρος ἀντὶ θάρσος· ἀλλ’ οἱ νεώτεροι Ἀττ. ἀνέλαβον τὸ διπλοῦν ρρ). 11) Παρὰ τοῖς Λάκωσι τὸ σ κεῖται ἀντὶ τοῦ θ, οἷον σιὸς Ἀσάνα ἀγασὸς παρσένος ἀντὶ θεὸς Ἀθήνη ἀγαθὸς παρθένος· ἡ τοιαύτη χρῆσις τοῦ σ εἶναι ἀμφίβολος παρὰ τοῖς Βοιωτοῖς, τοῖς Κρησὶ καὶ τοῖς Ἠλείοις, Ahr. d. Aeol. § 36, 2., 52, 3, Dor § 7, 3. 12) ἀντικατέστησε τὸ ν τελικὸν ἐν τῷ α΄ πληθ. τοῦ ἐνεργ. τῶν ῥημάτων καὶ ἔν τισιν ἐπιρρήμασιν, οἷον αἰὲς πέρυτις ἀντὶ αἰὲν πέρυσιν. 13) ἀντικατέστησε δὲ τὸ τελικὸν ξ ἐν Μεγάλῃ Ἑλλάδι, οἷον βάννας = Fάναξ, κόϊς ἀντὶ κόϊξ. 14) σσ ἀντὶ θ, Ἰων., ὡς βυσσὸς ἀντὶ βυθός. Ἐτυμολ. Μέγ. 217. β) σκ ἀντὶ ξ, Αἰολ. καὶ Δωρ., ὡς σκίφος ἀντὶ ξίφος, Ahr. d. Aeol. § 7, 5, Dor. § 12, 6· σπ ἀντὶ ψ, Γραμμ. παρὰ τῷ Ahr. d. Aeol. § 7, 5. γ) σδ ἀντὶ ζ, Δωρ., ὡς σδεύγλα μασδὸς τράπεσδα παῖσδε ἀντὶ ζεύγλη μαζὸς τράπεζα παῖζε· ἀλλ’ ἐν ἐπιγραφαῖς καὶ τοῖς Ἀντιγράφοις τὸ σ ἐνίοτε γίνεται ζ πρὸ συμφώνου, οἷον Ζμύρνα, ζβέννυμι, Buttm. Ausf. Spr. § 3, Anm. 7. 15) ς προσάπτεται τοῖς οὕτω, ἄχρι, μέχρι πρὸ φωνήεντος, ἴδε τὰς λέξεις. σ’ κατ’ ἔκθλιψιν ἀντὶ σέ· ὡσαύτως, εἶ καὶ σπανίως, ἀντὶ σοί· ἴδε ἐν λέξ. σύ. ΙΙ. ἀντὶ σά, ἀλλὰ παρ’ Ὁμ. μόνον ἐν ταῖς φράσεσι: τὰ σ’ αὐτοῦ, τὰ σ’ αὐτῆς, Ἰλ. Ζ. 490, Ὀδ. Α. 356, κτλ.· οὕτω παρὰ Τραγικ. καὶ μεταγεν. ποιηταῖς, τὰ σ’, Σοφ. Ο. Τ. 329, 405, Φιλ. 339, Ἠλ. 1499, Εὐρ. Ἱκέτ. 456.

French (Bailly abrégé)

σ, ς, C, c, σίγμα ou σῖγμα (τό) :
indécl.
sigma :
18ᵉ lettre de l'alphabet grec;
comme chiffre, σʹ = 200 ; ͵σ et postér. Σ = 200 000;
dans les inscriptions :
Σ = στατήρ;
C = 4 chalques (v. χαλκός 4), soit une demi-obole.

Greek Monolingual

βλ. σίγμα.