gratus

Latin > English (Lewis & Short)

grātus: a, um, adj. Sanscr. har-jami, love, desire; Gr. χαίρω, χάρμα, χάρις.
I Pass., beloved, dear, acceptable, pleasing, agreeable (syn.: acceptus, jucundus, optatus, dulcis, blandus, suavis; in this signif. in ante-Aug. prose, viz. in Cic. and Cæs., only of things; gratiosus, mostly of persons).
   A Of things: non ille (amor tuus) quidem mihi ignotus, sed tamen gratus et optatus: dicerem jucundus, nisi id verbum in omne tempus perdidissem, Cic. Fam. 5, 15, 1; cf.: illud tamen dicam, mihi id, quod fecisti, esse gratissimum. Tale enim tuum judicium non potest mihi non summe esse jucundum. Quod cum ita sit, esse gratum necesse est, id. ib. 13, 8, 2: ista veritas, etiam si jucunda non est, mihi tamen grata est, id. Att. 3, 24, 2; cf. also: cujus officia jucundiora licet saepe mihi fuerint, numquam tamen gratiora, id. Fam. 4, 6, 1: quae omnia mihi jucunda, hoc extremum etiam gratum fuit, id. ib. 10, 3, 1; so corresp. or connected with jucundus, id. ib. 1, 17, 6; id. Rosc. Am. 18, 51; id. Cat. 4, 1, 1; Plin. 26, 3, 8, § 14; Plin. Ep. 5, 3, 1; 8, 23, 5: quid est, quod aut populo Romano gratius esse debeat aut sociis exterisque nationibus optatius esse possit, Cic. Div. in Caecil. 3, 7; so with optatus cf. above, the passage Cic. Fam. 5, 15, 1: quod approbaris, id gratum acceptumque habendum. id. Tusc. 5, 15, 45; cf.: mihi pol grata acceptaque hujus est benignitas, Plaut. Stich. 1, 1, 49; Cat. 96, 1: munus eorum gratum acceptumque esse, Nep. Hann. 7; rarely in the contrary order: quorum mihi Dona accepta et grata habeo, tuaque ingrata, Plaut. Truc. 2, 7, 56: Tox. Credidi gratum fore Beneficium meum apud te. Do. Immo equidem gratiam tibi habeo, id. Pers. 4, 7, 8; cf.: grata tibi esse mea officia non miror: cognovi enim te gratissimum omnium, etc., Cic. Fam. 5, 11, 1: quam multi, ut Galli, ut Poeni homines immolare et pium et diis immortalibus gratissimum esse duxerunt! Cic. Rep. 3, 9; cf. Caes. B. G. 6, 16, 5; Cic. ap. Non. 398, 28 (Rep. 6, 2 Mos.); cf. in comp.: sedere in his scholis gratius erat quam ire per solitudines, etc., Plin. 26, 2, 6, § 11; cf. also: hedera est gratissima Baccho, Ov. F. 3, 767: dapibus supremi Grata testudo Jovis, Hor. C. 1, 32, 14: eoque erat cujusque gratior in re publica virtus, quod, etc., Cic. Rep. 2, 34 fin.; 2, 35: o diva, gratum quae regis Antium, Hor. C. 1, 35, 1; cf.: grato sub antro, id. ib. 1, 5, 3: locus, id. Ep. 2, 2, 46: tempus, id. ib. 2, 2, 198: hora, id. ib. 1, 4, 14: dies, id. C. 4, 5, 7: lux, id. S. 1, 5, 39: nox, id. Carm. Sec. 23: carmina, id. C. 1, 15, 14; 3, 11, 23: artes, id. ib. 4, 13, 22: error mentis, id. Ep. 2, 2, 140: protervitas, id. C. 1, 19, 7 et saep.: feceris, si de re publica quid sentias explicaris, nobis gratum omnibus, will do us all a favor, Cic. Rep. 1, 21 fin.; cf.: quamobrem utrique nostrum gratum admodum feceris, id. Lael. 4, 16: quod si eum interfecerit, multis sese nobilibus gratum esse facturum, Caes. B. G. 1, 44, 20: quapropter gratissimum mihi feceris, si curaris, ut, etc. ... Hoc mihi gratius facere nihil potes, a very great favor ... no greater favor, Cic. Fam. 13, 44: is adulescens ita locatus est, ut, quae rebus grata erant, gratiora verbis faceret, Liv. 45, 13, 13: gratum elocuta consiliantibus Junone divis, something pleasant, Hor. C. 3, 3, 17.—
   B Of living beings.
   (a)    With dat.: Herophile Phoebo grata, Tib. 2, 5, 68; cf.: vates diis gratissima, Ov. F. 1, 585; and: superis deorum gratus (Mercurius) et imis, Hor. C. 1, 10, 20: donec gratus eram tibi, id. ib. 3, 9, 1; cf. Prop. 1, 2, 31: gratus Alexandro regi Magno fuit ille Choerilus, Hor. Ep. 2, 1, 232; Suet. Caes. 27: cui (Maecenati) cum se gratum et acceptum in modum amici videret, id. Gramm. 21: filio ejus Fausto gratissimus fuit, id. ib. 12: (cervus) gratus erat tibi, Ov. M. 10, 121.—
   (b)    Absol.: olim gratus eram, Prop. 1, 12, 7; Hor. C. 4, 6, 21: conviva, id. S. 2, 2, 119: comitum gratissime, Ov. M. 14, 221; cf.: juvenum gratissime Crantor, id. ib. 12, 367: o mihi de fratris longe gratissime natis, id. ib. 12, 586: quaestor consulibus suis non minus jucundus et gratus quam usui fuit, Plin. Ep. 8, 23, 5.—Hence, subst.: grātus, i, m., a favorite, darling: quam (classem) non amicorum sed gratorum appellabat, Suet. Tib. 46 fin.
II Act., thankful, grateful; thankworthy, deserving or procuring thanks (beneficii memor): cognovi te gratissimum omnium: nec enim tu mihi habuisti modo gratiam, verum etiam cumulatissime retulisti, Cic. Fam. 5, 11, 1; cf. id. Leg. 1, 18, 49: quamquam gratiarum actionem a te non desiderabam, cum te re ipsa atque animo scirem esse gratissimum, tamen, etc., id. Fam. 10, 19, 1: si bene de me meritis gratum me praebeo, etc., id. Planc. 38, 91 (v. Krebs, Antibarb. p. 508); cf.: ut grati ac memores beneficii esse videantur, id. Agr. 2, 8, 21: Hegesaratus, magnis meis beneficiis ornatus in consulatu suo, memor et gratus fuit, id. Fam. 13, 25; cf. also id. Att. 9, 11, A, 3: tu quam gratus erga me fueris, ipse existimare potes, id. Fam. 5, 5, 2; cf.: ut quam gratissimus erga te esse cognoscerer, id. ib. 1, 5, 1; Quint. 11, 2, 12: gratiorem me esse in te, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 10, 1: si quod adest gratum juvat, Hor. S. 2, 6, 13; id. C. 1, 12, 39: laudo vos, Quirites, cum gratissimis animis prosequimini nomen clarissimi adolescentis, Cic. Phil. 4, 1, 3; cf. id. ib. 14, 11, 30, and 10, 3, 7: tu, quamcumque deus tibi fortunaverit horam, gratā sume manu, Hor. Ep. 1, 11, 23: quod tamen nunc faciam: tum, cum gratum mihi esse potuit, nolui, i. e. might have procured me thanks, Ter. Heaut. 2, 3, 21: est istuc datum Profecto, ut grata mihi sint, quae facio, omnia, id. Eun. 3, 1, 6 Ruhnk.; cf.: didicisse, quam sit re pulchrum, beneficio gratum, fama gloriosum, tyrannum occidere, productive of gratitude, Cic. Phil. 2, 46, 117: pro quibus beneficiis vix satis gratus videar, Sall. H. 2, 41, 5 Dietsch.— Hence, adv.: grātē.
   1    (Acc. to I. = jucunde.) With pleasure, agreeably, willingly (rare in the class. period): praeterita grate meminit et, etc., Cic. Fin. 1, 19, 62: liberti pupillorum grate facient, si, etc., Dig. 26, 10, 3: insignis haec munificentia ... nec a debitoribus magis quam a creditoribus gratius excepta, Just. 12, 11, 2: gratissime provocari, Macr. S. 7, 2.—
   2    (Acc. to II.) Thankfully, gratefully (class.): aliquid et grate et pie facere, Cic. Planc. 41, 98; cf.: quid pie, quid grate, quid humaniter, aut fecerit aut tulerit, id. de Or. 2, 11, 46; Suet. Aug. 66: natales grate numeras, Hor. Ep. 2, 2, 210: beneficium qui dat, vult accipi grate, Sen. Ben. 2, 31: aliquid recipere, Suet. Ner. 22; and in sup.: id munus inter censoria opera gratissime acceptum est, Plin. 7, 60, 60, § 214.

Latin > French (Gaffiot 2016)

(1) grātus,⁷ a, um,
1 agréable, bienvenu, qui reçoit bon accueil : nihil erat quod aut patri gratius aut sibi jucundius facere posset Cic. Amer. 51, il ne pouvait rien faire qui fût ou plus agréable à son père ou plus attrayant pour lui-même ; (amor tuus mihi est) gratus et optatus, dicerem jucundus nisi... Cic. Fam. 5, 15, 1, (ce témoignage de ton amitié) est le bienvenu et comble mes vœux, je dirais qu’il me cause du plaisir, si [ce mot n’était à jamais perdu pour moi] ; aliquid gratum acceptumque habere Cic. Tusc. 5, 45, tenir une chose pour agréable et bien venue ; homines immolare diis immortalibus gratissimum esse duxerunt Cic. Rep. 3, 15, ils crurent que les sacrifices humains étaient très agréables aux dieux, cf. Cæs. G. 6, 16, 5 ; eoque erat cujusque gratior in re publica virtus, quod... Cic. Rep. 2, 59, et les vertus politiques de chacun trouvaient d’autant meilleur accueil que... ; gratum est quod volunt Cic. Br. 68, applaudissons à leur intention || [avec noms de pers.] : gratus conviva Hor. S. 2, 2, 119, convive bienvenu ; gratus Alexandro regi fuit Chœrilus Hor. Ep. 2, 1, 232, Chœrilus trouva bon accueil auprès du roi Alexandre ; classis non amicorum, sed gratorum Suet. Tib. 46, la classe non des amis, mais des bienvenus
2 aimable, charmant : gratus locus Hor. Ep. 2, 2, 46, charmant endroit, cf. Hor. O. 1, 35, 1, etc.
3 accepté avec reconnaissance, cher, précieux, dont on a de la gratitude : ista veritas, etiam si jucunda non est, mihi tamen grata est Cic. Att. 3, 24, 2, cette vérité, même si elle n’est pas attrayante, ne laisse pas de m’être précieuse ; ejus officia jucundiora sæpe mihi fuerunt, numquam tamen gratiora Cic. Fam. 4, 6, 1, ses services m’ont souvent causé plus de plaisir, mais jamais ils ne m’ont été plus chers ; quæ omnia mihi jucunda, hoc extremum etiam gratum fuit Cic. Fam. 10, 3, 1, tous ces renseignements m’ont causé du plaisir, le dernier, je l’ai même reçu avec gratitude ; facere alicui gratum, gratissimum, pergratum, faire plaisir à qqn (le plus grand, un très grand plaisir), obliger qqn beaucoup : Cic. Læl. 16 ; Att. 8, 2, 2, etc. ; Cæs. G. 1, 44, 12
4 reconnaissant : gratissimus hominum Cic. Fam. 5, 11, 1, le plus reconnaissant des hommes, cf. Cic. Leg. 1, 49 ; Fam. 10, 19, 1, etc. ; gratum se præbere alicui Cic. Planc. 91, se montrer reconnaissant à qqn ; gratus erga aliquem Cic. Fam. 5, 5, 2, etc. ; in aliquem Cic. Planc. 77 ; in aliquo Cic. Fam. 3, 8, 3, reconnaissant envers qqn, à propos de qqn ; pro aliqua re Sall. H. 2, 47, 5, pour qqch. || grato animo Cic. Br. 5, avec reconnaissance ; gratissimo animo, gratissimis animis [pluralité] Cic. Sulla 72 ; Phil. 4, 3, avec la plus grande reconnaissance ; gratissima memoria omnium civium Cic. Phil. 10, 7, le souvenir si reconnaissant de tous les citoyens ; grata manu Hor. Ep. 1, 11, 23, d’une main reconnaissante.

Latin > German (Georges)

grātus, a, um (altind. gūrtá-ḥ, willkommen, guráte, begrüßt), I) in bezug auf die Sinne u. das Gefühl, lieblich, anmutig, einnehmend, artig, hold, reizend, im Superl. = allerliebst, V enus, Hor.: locus, Hor.: loca (Gefilde), Ov.: Antium, Hor.: aera, Hor.: gratus in ore vigor, Ov.: artes, Hor.: gratissima tellus (v. Delos), Verg. – II) in bezug auf Neigung u. Gesinnung: 1) objektiv: a) angenehm, wohltuend, behaglich, lieb, beliebt, erwünscht, willkommen, oft verb. gratus et iucundus, iucundus et gratus, gratus acceptusque, gratus et acceptus, α) v. Pers.: conviva, Hor.: gratior una tribus, Prop.: comitum gratissime, Ov.: mit Dat., dea (Egeria) grata Camenis, Ov.: nemori gratissima coniunx, Ov.: Hephaestio gratissimus sibi, sein Liebling, Val. Max.: m. apud u. Akk., se non tam gratum apud regem quam invidiosum esse, Iustin.: Plur. subst. = angenehme Gesellschafter, Suet. Tib. 46. – β) v. Lebl.: thyma, Hor.: dona mensae secundae, Verg.: grata in vulgus lex, Liv.: gratior it dies, Hor.: gratissima victoria, Cic.: mit Dat., grata Minervae humus, Ov.: barbaris gratum spectaculum, Curt.: alcis oratio alci grata est, Cic.: gratior mihi celeritas tua quam ipsa res, Cic.: Ida profugis gratissima Teucris, Verg.: mit 2. Supin., his ego gratiora dictu alia esse scio, Liv. 3, 68, 9: cuius vox auditu illi futura esset gratissima, Val. Max. 8, 14. ext. 1. – b) mit Dank aufgenommen, dankbar erkannt, dankenswert, ista veritas, etiam si iucunda non est, mihi tamen grata est, Cic.: quae omnia mihi iucunda, hoc extremum etiam gratum fuit, Cic.: si, quod adest, gratum iuvat, Hor.: mihi id, quod fecisti, est gratissimum, du hast mich dadurch zu großem Danke verpflichtet, Cic.: u. so gratum est m. folg. Infin., Cic.: gratum (gratissimum) mihi est m. folg. quod od. si, ich erkenne es mit (größtem) Danke, es ist (sehr) dankenswert, daß usw. od. wenn usw., Cic. u.a.: gratum (gratissimum) alci facere, sich jmd. zu (großem) Danke verpflichten, jmdm. einen (großen) Gefallen tun, faceres si causā meā, gratum esset, Phaedr.: gratissimum mihi feceris, si curaris, ut etc., Cic.: quod si eum interfecerit, multis sese nobilibus principibusque populi Romani gratum esse facturum, Caes.: u. alqd gratum (gratissimum) habere, Cato u. Sen. – 2) subjektiv, dankbar (Ggstz. ingratus), a) eig. homo, Cic.: homo omnium gratissimus, Cic.: ille male gratus (undankbare), Ov.: gr. animus, Brut. in Cic. ep.: gratissimus animus, Cic.: gr. voluntas, Iustin.: memoria (Andenken), Cic.: gratus in od. erga, alqm, Cic., adversus alqm, Sen. voluntas grata in parentes, Cic.: gratissimum munus in defunctos, Tac.: quo in te bene merito grati essent, bei deinem Verdienste um sie, Cic.: pro quibus beneficiis vix satis gratus videar, Sall. fr.: si bene de me meritis gratum me praebeo (mich dankbar erweise), Cic.: subst., grātus, ī, m., der Dankbare, Cic. de legg. 1, 49. – b) übtr., dankbar = ergiebig, terrae, Plin. pan. 31, 1.