finis

Latin > English

finis finis N C :: boundary, end, limit, goal; (pl.) country, territory, land

Latin > English (Lewis & Short)

fīnis: is (abl. regularly fine;
I fini, Lucr. 1, 978; also fine, ib. 976; and adverb. fini, ea fini, qua fini, Cato, R. R. 21, 3; 28, 2; 154; Gell. 1, 3, 30; 7, 3, 29; Dig. 16, 2, 19), m. (f. mostly ante- and post-class. and poet., and only in sing., Att., Caecil., Varr., Sisenn. ap. Non. 205, 6 sq.; Lucr. 1, 107; 551; 555; 561 sq.; cf. Lachm. p. 43; Verg. A. 2, 554; 5, 328; 384; 12, 793 al.; rarely in class. prose, Cic. Leg. 2, 22, 55; id. Fam. 12, 1, 1; id. Att. 9, 10, 4; Liv. 4, 2, 4 Weissenb. ad loc.; 9, 26, 9; 22, 57, 5; Plin. 30, 10, 24, § 82; 33, 1, 1, § 3; 33, 6, 31, § 98 al.; plur. f. only Varr. L. L. 5, 1, 13; v. Neue, Formenl. 1, 703) [for fidnis, root bhid-, fid-, v. findo; for the suffix, cf.: pa-nis, ig-nis, etc.], a boundary, limit, border, = terminus, ὅρος.
I Lit.: accessit propius et jam ingrediens intra finem ejus loci, quem oleae terminabant, etc., Cic. Caecin. 8, 22: fere ad extremum finem provinciae Galliae, Liv. 40, 16, 5; cf. id. 33, 37, 6: Philaenōn arae, quem locum Aegyptum vorsus finem imperii habuere Carthaginienses, Sall. J. 19, 3: quem ad finem porrecta ac loca aperta pertinebant, cedentes (hostes) insequi, as far as, Caes. B. G. 2, 19, 5: quibus venientibus ad finem legatio Veientium obviam fuit, Liv. 4, 58, 1; cf.: nulla legatio ad finem praesto fuerat, id. 38, 15, 10; 10, 35, 1: haud procul Argivorum fine positis castris, id. 28, 5, 5; cf. id. 35, 27, 9 Drak.—In plur.: vicini nostri hic ambigunt de finibus, Ter. Heaut. 3, 1, 93: nec Mamilia lege singuli, sed ex his tres arbitri fines regemus, Cic. Leg. 1, 21, 55 (v. rego, I. B.): in finibus Lycaoniae, mihi litterae redditae sunt, id. Fam. 15, 1, 2: Q. Fabius Labeo arbiter Nolanis et Neapolitanis de finibus a senatu datus ... fines terminare, id. Off. 1, 10, 33; cf.: SEX. ATILIVS INTER ATESTINOS ET VEICETINOS FINIS TERMINOSQVE STATVI IVSIT, Inscr. Orell. 3110: fines proferre, propagare, Cic. Rep. 3, 12; id. Mur. 9, 22: inter eos fines, quos feci, Liv. 1, 18, 9: atque hominum finem Gades Calpenque secutus, Sil. 1, 141.—
   B Transf.
   1    In plur., borders, and hence territory, land, country enclosed within boundaries: propere de finibus suis exercitus deducerent, Plaut. Am. 1, 1, 60: per agrum Sequanorum iter in Santonum fines facere, qui non longe a Tolosatium finibus absunt, Caes. B. G. 1, 10, 1; cf.: si suas copias Aedui in fines Bellovacorum introduxerint, id. ib. 2, 5, 3: civitatum fines incolere, Cic. Q. Fr. 1, 1, 8: ego his finibus ejectus sum, quos, etc., Sall. J. 14, 8: neque flumen neque mons erat, qui fines eorum discerneret, id. ib. 79, 3: Multum interest, alienos populare fines an tuos uri exscindive videas, Liv. 28, 44, 2: veteres nullum animal sacrum in finibus suis esse patiebantur, sed abigebant ad fines deorum, quibus sacrum esset, where these gods were worshipped, Macr. S. 3, 7, 6.—
   2    Fine or fini alicujus rei, up to, as far as, a certain point (very rare): matresfamiliae de muro pectoris fine prominentes passis manibus obtestabantur Romanos, ut, etc., Caes. B. G. 7, 47, 5 Oud. N. cr. (al. pectore nudo); so, fine inguinum ingrediuntur mare, Sall. H. Fragm. 3, 38 Gerl. (in Arus. Mess. p. 231 ed. Lind.): fine genūs vestem ritu succincta Dianae, Ov. M. 10, 536: per mare umbilici fine ingressi, Auct. B. Afr. 85, 1: amphoras nolito implere nimium ansarum infimarum fini, Cato, R. R. 113, 2: Asiam orientis fine a Macedonibus perdomitam, Justin. 30, 4.
II Trop., a limit, bound: Crassus mihi visus est oratoris facultatem non illius artis terminis, sed ingenii sui finibus, immensis paene, describere, Cic. de Or. 1, 49, 214; cf.: certos mihi fines terminosque constituam, extra quos egredi non possim, id. Quint. 10, 35: finem et modum transire, to go beyond all bounds and measure, id. Off. 1, 29, 102; cf.: transcendere fines Juris, Lucr. 3, 60: modum aliquem et finem orationi facere, Cic. Verr. 2, 2, 48, § 118: est modus in rebus, sunt certi denique fines, Quos ultraque citraque nequit consistere rectum, Hor. S. 1, 1, 106: intra Naturae fines vivere, id. ib. 50: (dixit) mulierem quinque pueros enixam ... eumque esse finem multijugae hominum partionis, Gell. 10, 2, 1: consulta, quibus sedecim stipendiorum finem expresserant, term, limit, Tac. A. 1, 78: his finibus luxuriam coercere, Gell. 2, 24, 15.—Hence, the starting-point in a race: Inde, ubi clara dedit sonitum tuba, finibus omnes Prosiluere suis (of vessels), Verg. A. 5, 139.—
   B Transf., like τέλος.
   1    An end: in hoc (aequo judicio) uno denique falsae infamiae finis aliquis atque exitus reperiatur, Cic. Clu. 3, 7: dicendi finem facere, id. Sest. 65, 136; cf.: si placet, in hunc diem hactenus ... finem disputandi facere, id. Rep. 2, 44 fin.: scribendi, id. de Or. 2, 55, 224: maledictis, Ter. Heaut. prol. 34: injuriis, Caes. B. G. 1, 33, 1: vitae finem afferre alicui, Cic. Phil. 6, 1, 2; cf.: quando finem habet motus, vivendi finem habeat necesse est, id. Rep. 6, 25: finem judiciariae controversiae constituere, id. Verr. 2, 1, 2, § 5: oratio lecta ad eum finem, quem, etc., as far as, id. de Or. 1, 34, 154: ludus repertus, et longorum operum finis, Hor. A. P. 406: imperium sine fine, everlasting, Verg. A. 1, 279: pigetque actorum sine fine mihi, Ov. M. 2, 387: poscens sine fine oscula, id. ib. 4, 334 al.—Adverb.: ad eum finem, until that: amor bestiarum in educandis custodiendisque iis, quae procreaverunt, usque ad eum finem, dum possint se ipsa defendere, Cic. N. D. 2, 51, 129: mansit in condicione usque ad eum finem, dum judices rejecti sunt, id. Verr. 1, 6, 16: quem ad finem, till when? how long? quamdiu furor iste tuus eludet? quem ad finem sese effrenata jactabit audacia? id. Cat. 1, 1, 1: piratam vivum tenuisti: quem ad finem? dum cum imperio fuisti, id. Verr. 2, 5, 29, § 75; id. Mur. 5, 11; id. Fam. 9, 26, 1; cf.: Lu. Sequere... In. Sequor: sed finem fore quem dicam nescio (i. e. sequendi), Plaut. Trin. prol. 2.—
   b In partic.
   (a)    The end of life, latter end, death (not till after the Aug. per.): comperit invidiam supremo fine domari, i. e. after death, Hor. Ep. 2, 11, 12: tu ne quaesieris, quem mihi, quem tibi Finem di dederint, id. C. 1, 11, 2: nec quicquam jam de fine, si fata poscerent, recusans, Vell. 2, 123, 2; Sen. Ep. 30, 3; Val. Max. 3, 3, 4 ext.: septem a Neronis fine menses sunt, Tac. H. 1, 37: Augusti, id. A. 1, 4; 1, 16; 2, 39: voluntarius, id. ib. 4, 19; 15, 63 et saep.—
   (b)    The end, extremity of an ascending series, i. e. the highest point, greatest degree, summit: sentis credo, me jam diu, quod τέλος Graeci dicunt, id dicere tum extremum, tum ultimum, tum summum: licebit etiam finem pro extremo aut ultimo dicere, Cic. Fin. 3, 7, 26; cf. id. ib. 1, 4, 11; and: ad finem bonorum, quo referuntur et cujus causa sunt facienda omnia, the chief good, id. Leg. 1, 20, 52: fines bonorum et malorum, id. Fin. 1, 17, 55; hence the title of Cicero's treatise De Finibus, analog. to the Gr. περὶ τελῶν; cf. id. Att. 13, 21, 4, with ib. 19, 4: honorum populi finis est consulatus, id. Planc. 25, 60: quemque sperandi sibi, eundem bene dicendi finem proponerent, id. Tusc. 2, 1, 3: duodecim tabulae, finis aequi juris, Tac. A. 3, 27. —
   (g)    An end, purpose, aim, object (but an end subjectively regarded, as an intention, or design, is propositum, consilium, mens, etc.): omnes artes habere finem aliquem propositum, ad quem tendunt, Quint. 2, 17, 22: laudis et gloriae, id. 8, 3, 11: domus finis est usus, Cic. Off. 1, 39, 138: officium ejus facultatis videtur esse, dicere apposite ad persuasionem: finis, persuadere dictione, id. Inv. 1, 5, 6; cf. id. ib. 2, 51, 156; id. Part. Or. 4, 11; id. de Or. 1, 42, 188; 2, 34, 145; Quint. 2, 15, 6: quem finem vel quid summum et ultimum habeat rhetorice, id. ib. 38: volgaris liberalitas referenda est ad illum Ennii finem, Nihilo minus ipsi lucet, etc., Cic. Off. 1, 16, 52: ad finem vitae, Quint. 2, 17, 41: medicinae, id. ib. 25; 2, 21, 3.—
   (d)    An intention, design, end in view (very rare; cf. γ supra): quod ad eum finem memoravimus, ut, etc., Tac. A. 14, 64.—
   2    In rhet. lang., i. q. finitio and definitio, qs. an explanatory limiting, a definition, explanation (perh. not in Cic., but repeatedly in Quint.): dicuntur argumenta ex finitione seu fine, Quint. 5, 10, 54: est frequentissimus finis, rhetoricen esse vim persuadendi, id. 2, 15, 3; id. ib. 11 sq.; 4, 4, 3 Spald. N. cr.—
   3    In the later jurid. Lat., a measure, amount: placuit, ut fructus hypothecarum usuris compensaret, fini legitimae usurae, Dig. 20, 1, 1: finem pretii, deminuere vel excedere, ib. 21, 2, 66: ad finem peculii legata praestare, ib. 49, 17, 17.

Latin > French (Gaffiot 2016)

fīnis,⁶ is, m. (qqf. f.),
1 limite : intra finem loci Cic. Cæc. 22, en dedans de la limite du terrain, cf. Cæs. G. 2, 19, 5 || pl. fines : a) limites d’un champ, frontières d’un pays, cf. Cic. Mur. 22 ; Off. 1, 33, etc. ; b) le pays lui-même, territoire : extremi, primi fines, l’extrémité, le commencement du territoire : Cæs. G. 1, 1, 6 ; 6, 35, 6 ; etc. || [en part.] la limite d’une piste, d’une carrière : Virg. En. 5, 328 || [expr.] fine ou fini avec gén., jusqu’à : fine genus Ov. M. 10, 536, jusqu’au genou, cf. Cato Agr. 113, 2 ; Sall. H. 3, 38 || radicibus fini Cato Agr. 28, 2, jusqu’aux racines [litt^t, avec les racines comme limite, les racines étant la limite] ; osse fini Pl. Men. 859, jusqu’à l’os
2 [fig.] bornes, limites : finem et modum transire Cic. Off. 1, 102, passer les bornes et la mesure ; certos mihi fines terminosque constituam Cic. Quinct. 35, je me fixerai des limites et des bornes précises, cf. Cic. de Or. 1, 264 ; Tusc. 1, 32 ; finem facere pretio, libidini Cic. Verr. 2, 4, 14, marquer des limites au prix, à la fantaisie
3 fin, cessation, terme : loquendi, orandi finem facere Cæs. G. 1, 46, 2 ; 1, 20, 5, cesser de parler, de prier ; finem injuriis facere Cæs. G. 1, 33, 1, cesser ses injustices ; diuturni silentii finem hodiernus dies attulit Cic. Marc. 1, cette journée a mis un terme à un long silence, cf. Cic. Phil. 6, 2 ; res finem invenit Liv. 26, 17, 11 ; res ad finem venit Liv. 8, 13, 11, l’affaire s’est terminée ; finis æqui juris Tac. Ann. 3, 27, dernière expression du droit égal pour tous || terme, point final : quem ad finem ? Cic. Cat. 1, 1, jusqu’à quel terme ? usque ad eum finem, dum... Cic. Verr. 2, pr. 16 ; Nat. 2, 129, jusqu’à ce que... || fin, mort : Hor. O. 1, 11, 2 ; Sen. Ep. 30, 3 ; Tac. H. 1, 37, etc.
4 le degré suprême, le comble (grec τέλος) : sentis me, quod τέλος Græci dicunt, id dicere tum extremum, tum ultimum, tum summum ; licebit etiam finem pro extremo aut ultimo dicere Cic. Fin. 3, 26, tu le remarques, ce que les Grecs appellent τέλος je l’appelle tantôt l’extrémité, tantôt la limite, tantôt le sommet ; je pourrai même, au lieu d’extrémité ou de limite, l’appeler terme (degré suprême) ; fines bonorum et malorum Cic. Fin. 1, 55, le degré suprême des biens et des maux ; finis bonorum Cic. Leg. 1, 52, le souverain bien ; honorum populi finis est consulatus Cic. Planc. 60, la plus haute magistrature conférée par le peuple est le consulat
5 but (fin) d’une chose : domus finis est usus Cic. Off. 1, 138, la fin d’une maison, c’est l’utilisation ; sit in jure civili finis hic... Cic. de Or. 1, 188, disons que dans le droit civil la fin est la suivante..., cf. Cic. Inv. 1, 6 ; Part. 11
6 définition : Quint. 2, 15, 3 ; 5, 10, 54
7 mesure, proportion : Dig. 21, 2, 66, etc. abl. fine et fini || fém. dans Cic. Fam. 12, 1, 1 ; Pollio d. Cic. Fam. 10, 32, 4 ; Attic. d. Att. 9, 10, 4 ; Liv. 4, 2, 4 ; 22, 57, 5, etc. ; Hor. Epo. 17, 36 ; Virg. En. 2, 554, cf. Gell. 13, 21, 12.

Latin > German (Georges)

fīnis, is, m., zuw. f. (viell. aus *figsnis zu fīgo), I) die Grenze, 1) eig.: f. loci, Cic.: Megalopolitarum, Liv.: quem ad finem (wie weit) porrecta loca aperta pertinebant, Caes. – Plur. fines, die Grenzen, agrorum, Cic.: fines propagare, Cic.: ambigere de finibus, Ter.: fines regere (feststellen), Cic.: u. meton. = das Gebiet, Land, der Bezirk, in mediis Eburonum finibus, Caes.: in alienis finibus decertare, Caes.: Gallis partem finium concedere, Liv.: habere fines (Grundstücke) proprios, Caes.: se in fines Ubiorum recipere, Caes.: fines populari, depopulari, vastare, Caes. – u. die äußerste Schranke der Rennbahn, Verg. Aen. 5, 225 u. 328. – 2) übtr.: a) die Grenze, Schranke, naturae, Hor.: aequi iuris, die gemeinrechtliche Schr., Tac.: mihi fines terminosque constituam, extra quos egredi non possim, Cic. – b) das Ziel, qui finis istius consilii? Cic.: f. temporis, Liv.: ad eum finem od. usque ad eum finem, bis so weit, Cic.: quem ad finem? bis zu welchem Ziele? Cic.: dah. fine (fini) m. Genet. = bis an, amphoras implere ansarum infimarum fini, Cato: fine inguinum, Sall. fr.: fine genus, Ov.: scopulorum fine, Ov.: umbilici fine, Auct. b. Afr.: so auch mit Abl., radicibus fini, Cato r. r. 28, 2. Vgl. Wölfflin im Archiv 1, 424 f. u. 580. – c) das Maß = die Art, pretii, ICt.: hac fini, in dem M., insofern, Gell.: quā fini, inwiefern, Gell. – II) im weitern Sinne, das Ende, 1) eig., a) übh., Komik., Cic. u.a.: finis epistulae, Plin. ep.: finis vitae, Cic.: nullo (cum) fine od. fine dempto od. exempto, ohne Ende, Ov.: sine fine amare, Fronto: ad finem, bis zu Ende, Ov.: ad finem venire, zu Ende (zustande) kommen, Liv. – finem facere m. Genet., zB. belli, Nep., orandi, Ter.: bellandi, Caes.: vitae, Sall. fr.: sollicitudinis, Cic.: loquendi, oppugnandi, orandi, Caes.: u. (m. Dat. wem?) idem dies et victoribus imperii et victis vitae finem facit, Cic.: finem facere m. Dat., zB. iniuriis, Caes.: sermoni suo, Plaut.: orationi suae criminibusque modum aliquem et finem facere, Cic.: difficile est enim finem facere pretio, si libidini non feceris, Cic. – finem dare (ein E. machen) proelio, bello, Eutr.: malis, Verg.: finem dare (ein E. bereiten) vitae, Iuven. – eundem et vincendi et vivendi finem habere, mit seinem Siege auch sein Leben beschließen, Vell. – Veiens bellum non ante cepit finem, quam etc., nahm nicht eher ein Ende, Liv. – b) insbes., das Ende, α) = das Lebensende, der Tod einer Pers., hominis, Quint.: Neronis, Tac.: aderat finis, ubi aderat finis, Tac.: nec quicquam iam de fine, si fata poscerent, recusans, Vell. – β) der Untergang, Verlust, finemque sui sibi corpora debent, Lucan.: finis adest rerum (Romanarum), Lucan.: Creta Metelli ductu longissimae libertatis fine multata est, Vell. – 2) übtr.: a) die Erklärung, Definition, Quint. – b) das Ende = der Endzweck, Zweck (s. Sorof Cic. de or. 1, 188), domus finis est usus, Cic.: quae finis standi? zu welchem E. (weshalb) stehe ich hier? Verg.: edendi mihi erit bibendique finis desideria naturae restinguere, non implere alvum et exinanire, Sen.: ad eum finem, zu dem E., in der Absicht, deswegen, Tac. – c) das Äußerste, Höchste, bonorum, malorum, höchste (größte) Gut, Übel, Cic.: honorum, das höchste Ehrenamt, Cic.: duodecim tabulae, finis aequi iuris, Tac. – / Abl. Sing. fine u. fini, s. Neue-Wagener Formenl.³ 1, 338 u. 339.

Latin > Chinese

finis, is. m. f. :: 終。末。死。趣向。邊界

Translations

boundary

Arabic: حَدّ‎; Armenian: սահման; Belarusian: мяжа, грані́ца; Bulgarian: граница; Catalan: frontera, terme; Chinese Mandarin: 邊界／边界; Czech: hranice; Dutch: grens; Estonian: piir; Finnish: raja, reuna, rajaviiva; French: frontière, limite; Gagauz: graniţa, граница; Galician: fronteira, estrema, linde, límite, lindeiro, derrego; Georgian: მიჯნა; German: Grenze; Gothic: 𐌼𐌰𐍂𐌺𐌰; Greek: σύνορο, όριο; Ancient Greek: κανών, μεσόριον, μεσούριον, ὁρία, ὅρια, ὅριον, ὅρισμα, ὁρισμός, ὁροθέσια, ὅρος, οὖρον, οὖρος, πέρας, τέκμαρ, τέκμωρ, τέλσον, τέρμα, τέρμων, φόσσατον; Hebrew: גְּבוּל‎; Hungarian: határ, mezsgye; Italian: confine, limite; Japanese: 境界, 境; Kikuyu: mũhaka; Kurdish Central Kurdish: سِنور‎; Latin: terminus, finis; Lithuanian: riba; Malayalam: അതിർത്തി, അതിര്; Manchu: ᡠᠵᠠᠨ; Maori: kotinga, matawehe, pātanga, rohenga, rohe tauārai, paenga, taupā, tepe, aukati, tuakoi, ripa; Mongolian: хил, зааг, хилийн шугам, саад тотгор, тээг, садаа; Norwegian Bokmål: grense, avgrensing; Nynorsk: grense, avgrensing; Oromo: daangaa; Persian: مرز‎; Polish: granica; Portuguese: fronteira; Romanian: frontieră, graniță, limită; Russian: граница, межа; Slovak: hranica, medza; Somali: xad; Spanish: frontera, límite, linde, lindero; Swahili: mpaka; Swedish: gräns; Tagalog: hangganan; Tamil: எல்லை; Tyap: gak; Ukrainian: кордон, межа, границя; Welsh: ffin; Zazaki: sinor