δρῦς

English (LSJ)

ἡ (Pelop. ὁ, acc. to Sch.Ar.Nu.401, cf. IG9(1).485.5 (Thyrrheum), but fem. in Arc., Schwyzer 664.23): gen. δρυός: acc. δρῦν
A (δρύα Q.S.3.280): nom. pl. δρύες Il.12.132, A.Pr.832, etc., δρῦς Thphr. CP 2.9.2, Paus.8.12.1: acc. pl. δρῦς Ar.Eq.528, Nu.402, δρύας S.Fr.403, Call.Del.84, AP7.8 (Antip. Sid.): gen. δρυῶν Hdt.7.218: dual δρύε Hdn.Gr.1.420. [ῠ, exc. in δρῦς, δρῦν: gen. δρῡός at the beginning of a verse, Hes.Op.436]:—originally, tree (δρῦν ἐκάλουν οἱ παλαιοὶ… πᾶν δένδρον Sch.Il.11.86, cf. Hsch.); including various trees, Thphr. HP 3.8.2; esp. Quercus aegilops (φηγός) and Quercus ilex (πρῖνος), cf. ἡ φηγὸς καὶ ἡ πρῖνος εἴδη δρυός Dsc.1.106; opp. πεύκη, Il.11.494; opp. πίτυς, Od.9.186, cf. Il.13.389, 23.328, etc.; στέφανος δρυός crown of oak leaves, SIG2588.7 (Delos, ii B. C.); commonly, the oak, δρύες ὑψικάρηνοι, δρύες ὑψίκομοι, Il.12.132, 14.398, cf. 13.389, 23.328, etc.; sacred to Zeus, who gave his oracles from the oaks of Dodona, Od.14.328; αἱ προσήγοροι δρύες A.Pr.832; πολύγλωσσος δρῦς S.Tr.1168, cf. Pl.Phdr.275b: prov., οὐ γὰρ ἀπὸ δρυός ἐσσι παλαιφάτου οὐδ' ἀπὸ πέτρης = thou art no foundling from the woods or rocks, i.e. thou hast parents and a country, Od.19.163, cf. Pl.Ap.34d, R. 544d, AP10.55 (Pall.); but οὐ μέν πως νῦν ἔστιν ἀπὸ δρυὸς οὐδ' ἀπὸ πέτρης… ὀαρίζειν 'tis no time now to talk at ease from tree or rock, like lovers, Il.22.126; ἀλλὰ τί ἦ μοι ταῦτα περὶ δρῦν ἢ περὶ πέτρην; why all this about trees and rocks (i.e. things we have nothing to do with)? Hes.Th.35; also διὰ πέτρας καὶ διὰ δρυὸς ὁρᾶν 'to see through a brick wall', Plu.2.1083d.
II of other trees bearing acorns or mast (Paus.8.1.6), πίειρα δρῦς the resinous wood (of the pine), S.Tr.766; of the olive, E.Cyc.615 (lyr.); δρῦς θαλασσία = sea-bark oak, Quercus pseudosuber (ἁλίφλοιος), Ps.-Democr.Symp.Ant.p.5G.
III δρῦς ποντία = gulf-weed, Sargassum vulgare, Thphr. HP 4.6.9.
IV metaph., worn-out old man, AP6.254 (Myrin.), Artem.2.25. (Cogn. with δόρυ; cf. Skt. dru- 'wood', in compds.)

Spanish (DGE)

-ός, ἡ
• Prosodia: [masc. ὁ δ. Telecl.43, IG 9².245.5 (Tirreo III a.C.), POxy.2113.18 (IV d.C.); δρῠός, pero δρῡός Hes.Op.436 en principio de verso]
• Morfología: [ac. δρύα Q.S.3.280; plu. nom. δρῦς Thphr.CP 2.9.2, Paus.8.12.1; ac. δρύας S.Fr.403, Call.Del.84, AP 7.8 (Antip.Sid.)]
bot.
A n. genérico del árbol ὡς ... ὑπὸ πληγῆς ... Διὸς ἐξερίπῃ δ. Il.14.414, cf. Ar.Nu.402, ὡς εἴ τις ἀραιῇσι δρυσὶ βαίνοι = como si alguien anduviera sobre arbolillos de las huellas dejadas por Hermes h.Merc.349, ἐνὶ δρυσὶ χαλκὸν ἀφέντες = dejando entre los árboles las hachas ref. un bosque, Call.Cer.60, cf. Theoc.15.112, κόπτει τὰς δρῦς el pájaro picatroncos, Arist.HA 614^a35, donde anidan las avispas, Arist.HA 627^b25, cf. Opp.C.4.215, dicho de un olivo, POxy.2113.18 (IV d.C.), δρῦν ... ἐκάλουν οἱ παλαιοὶ ... πᾶν δένδρον Sch.Er.Il.11.86a, δρύες οἰνοχίτωνες explicado como vides pero prob. árboles por los que suben parras, SHell.1076
• en prov. y frases hechas οὐ μέν πως νῦν ἔστιν ἀπὸ δρυὸς ἢ ἀπὸ πέτρης = no es cuestión ahora de si de un árbol o de una piedra, e.d., no merece la pena discutir o perder el tiempo, Il.22.126, cf. Od.19.163, Hes.Th.35, Pl.R.544d, Ap.34d, AP 10.55 (Pall.), πέτρας καὶ δρῦς περιλαμβάνοντες de gigantes, Pl.Sph.246a, cf. Paus.7.26.10, D.Chr.35.9, διὰ πέτρας καὶ διὰ δρυὸς ὁρᾶν = ver a través de la piedra y el árbol ref. una vista de lince, Plu.2.1083d.
B concr., n. de árboles y otros vegetales
I n. de dif. especies del género Quercus
1 roble, Quercus sessiliflora Sm., de alta copa, propio de bosques montañosos ἔστασαν ὡς ὅτε τε δρύες οὔρεσιν ὑψικάρηνοι Il.12.132, ὑψικόμοι traídos del Ida Il.23.118, Hes.Sc.376, μακραὶ δρύες, ὦ Μέναλκα Carm.Pop.4, cf. Pi.P.4.264, οὔρεσι δὲ δ. ἄκρη μέν τε φέρει βαλάνους, μέσση δὲ μελίσσας Hes.Op.232, cf. 486, ὠς ἄνεμος κὰτ ὄρος δρύσιν ἐμπέτων Sapph.47
• en cuyas ramas crece el muérdago ἱξοφόρους δρύας S.Fr.403, cf. Aesop.39a, y se agarra la hiedra, E.Hec.398
• op. otros grandes árboles, esp. coníferas πολλὰς δρῦς ἀζαλέας, πολλὰς δέ τε πεύκας ἐσφέρεται el aluvión Il.11.494, δ. ὑψικόμους ἐλάτας τε Hes.Op.509, cf. Sc.421, h.Ven.264, E.Ph.1515, Ar.Eq.528, A.R.3.968, 1376, op. otros árboles del mismo género ὡς πρῖνον, ὡς δρῦν = como a la encina, como al roble Call.Fr.194.65, cf. LXX Am.2.9, Paus.8.1.6, y arbustos δ. καὶ κάλαμος Aesop.71, Q.S.3.280
• de excelente madera que no se pudre ἔστηκε ξύλον ... δρυὸς ἢ πεύκης· τὸ μὲν οὐ καταπύθεται ὄμβρῳ Il.23.328, utilizado para la construcción de barcos (δ.) τὴν ... ἐξέταμον ... νήϊον εἶναι = un roble que cortaron para madera de barcos, Il.13.389, 16.482, cf. Call.Del.81, SHell.1012, Colluth.195, para la reja del arado, Hes.Op.436 (para otras partes del mismo se usa πρῖνος q.u.), cf. S.El.98, de veta oscura, Thphr.HP 1.6.2
• sus hojas tiernas son utilizadas en el sacrificio a falta de κρῖ Od.12.357, en ofrendas de coronas de hojas trenzadas στέφανος χρυσοῦς δρυός ID 442B.7, 443Bb.26 (ambas II a.C.), en coronas honoríf. Εὐκλείδην ... στεφανῶσαι δρυὸς στεφάνῳ φιλοτιμίας ἕνεκεν IG 2².1284.29 (III a.C.); ὑπόπτερος δ. = roble alado como representación cósmica, Pherecyd.Syr.B 2.
2 otro n. de φηγός roble de escamas grandes, Quercus macrolepis Kotschy, sede del oráculo de Dodona ἐκ δρυὸς ὑψικόμοιο Διὸς βουλὴν ἐπακούσαι Od.14.328, 19.297, αἱ προσήγοροι δρύες A.Pr.832, cf. S.Tr.1168, E.Fr.4M., Philostr.Im.2.33.
3 encina, Quercus ilex L., bajo cuya sombra se prepara una comida campestre ὑπὸ δρυῒ δαῖτα πένοντο Il.18.558, útil por sus bellotas, Theoc.8.79, Ep.4.1, en cuyo tronco hueco se esconden los Dióscuros en el Peloponeso Cypr.15.5, cf. 7, Pi.N.10.61, marca lindes ἰν τὰν δρῦν ἰν τὰν δερϝὰν τὰν ἰν τᾷ ἅλωνι Schwyzer 664.23 (Orcómeno IV a.C.), con cuyas hojas se corona Hécate, S.Fr.535, y las bacantes, E.Ba.109, 685, cf. Theoc.26.3, rel. las ninfas, Call.Dian.192, Nonn.D.13.524, en Lidia μέγας Ζεὺς ἐκ διδύμων δρυῶν TAM 5.179a, b.1 (Saitas II d.C.), donde estaba el vellocino de oro, E.Fr.Hyps.61, A.R.2.1145a, 4.162
• masc. ὁ δ. cóm. prob. rel. c. Dodona (v. supra) τὸν ὑπερβόρεον δρῦν = a la encina hiperbórea ref. un personaje c. características proféticas, o quizá a un hombre viejo (cf. infra 3) Telecl.43, cf. AP 6.254 (Myrin.)
• sus troncos o ramas se usan para hacer cercas o majadas Od.9.186, 14.12, para leña κόψε ... σχίζῃ δρυός = golpeó (al cerdo) con un leño de encina (para matarlo) Od.14.425, en piras y fuegos φλὸξ ... ἀπὸ πιείρας δρυός S.Tr.766, δρυὸς κορμοί E.Cyc.384, 615, Φρυγίῃ ... ὑπὸ δρυὶ ... θεωθεὶς = divinizado por la encina frigia, e.d., por la leña de la pira, ref. Heracles muerto, Call.Dian.159, cf. Hymn.Id.Dact.29
• como alegoría de la dureza, Ph.1.528, tb. de la longevidad, Artem.2.25
• en prov. ἄλλην δρῦν βαλανίζει dicho a mendigos y pedigüeños, Zen.2.41, Eust.1726.11, οὐ γὰρ δρυὸς γέννημα τὸν οἶνόν φαμεν οὐδὲ ἀμπέλου τὴν βάλανον Gr.Nyss.Eun.3.1.96.
4 roble como género, Quercus sp. δρυὸς γένη (como ἡμερίς, αἰγίλωψ, πλατύφυλλος, φηγός, ἁλίφλοιος qq.u.) Thphr.HP 3.8.2, ἡ φηγὸς καὶ ἡ πρῖνος εἴδη δρυός Dsc.1.106.
II n. de plantas
1 sargazo, uva de mar, Sargassum vulgare J. G. Agardh, Thphr.HP 4.6.9.
2 camedrio, carrasquilla, Teucrium chamaedrys L. y Teucrium divaricatum Sieber δρυὸς κέγχρος Ps.Dsc.3.98, Ps.Apul.Herb.24.12.
• Etimología: De *dr°H^u̯°- c. la misma r. que da lugar a δρύπτω, δρέπω, etc., qq.u.

German (Pape)

[Seite 669] δρυός, ἡ, die Eiche; von Hom. an überall. Homerische Formen: δρῦς nomin. singul. Iliad. 13, 389, δρυός Iliad. 22, 126 Odyss. 14, 12, δρυΐ Iliad. 18, 558, δρύες Iliad. 12, 132, δρυσίν Iliad. 14, 398 Odyss. 9, 186, δρῦς accusat. plural. Iliad. 11, 494. 23, 118. Bei Sophocl. Meleag. frgm. 354 ed. Dindorf. Oxon. (aus Hesych. s. v. Ἰξοφόρους) accusat. plural. δρύας; bei Aristoph. Nub. 402 accusat. plural. τὰς δρῦς τὰς μεγάλας. Der accus. sing. lautet regelmäßig δρῦν; abweichend δρύα Quint. Sm. 3, 280. Bei Arcad. p. 131, 16 dual. δρύε. Masculin. war das Wort bei den Peloponnesiern nach Scholl. Aristoph. Nub. 401; es findet sich als mascul. bei Sp.; bei Homer deutlich als femin. Iliad. 11, 494 πολλὰς δὲ δρῦς ἀζαλέας und Iliad. 23, 118 αὐτίκ' ἄρα δρῦς ὑ ψικόμους ταναήκεϊ χαλκῷ τάμνον ἐπειγόμενοι· ταὶ δἔ μεγάλα κτυπέουσαι πῖπτον. τὰς μὲν ἔπειτα διαπλήσσοντες Ἀχαιοὶ ἔκδεον ἡμιόνων (vgl. Scholl. Aristonic.); auch Iliad. 12, 132 ἕστασαν ὡς ὅτε τε δρύες οὔρεσιν ὑψικάρηνοι, αἵ τ' ἄνεμον μίμνουσι καὶ ὑετὸν ἤματα πάντα, ῥίζῃσιν μεγάλῃσι διηνεκέεσσ' ἀραρυῖαι. Die δρῦς war dem Zeus heilig, dessen Stimme aus der Orakeleiche von Dodona ertönte, Odyss. 14, 328. 19, 297 τὸν δ' ἐς Δωδώνην φάτο βήμεναι, ὄφρα θεοῖο ἐκ δρυὸς ὑψικόμοιο Διὸς βουλὴν ἐπακούσαι, ὅππως νοστήσῃ (νοστήσειε) κτἑ.; im plural. Aeschyl. Prom. 832 τὴν αἰπύνωτόν τ' ἀμφὶ Δωδώνην, ἵνα μαντεῖα θῶκός τ' ἐστὶ Θεσπρωτοῦ Διός, τέρας τ' ἄπιστον. αἱ προσήγοροι δρύες, ὑφ' ὧν σὺ λαμπρῶς κοὐδὲν αἰνικτηρίως προσηγορεύθης ἡ Διὸς κλεινὴ δάμαρ μέλλουσ' ἔσεσθ', εἰ τῶνδε προσσαίνει σέ τι κτἑ.; im singular. Soph. Trach. 1168 ἃ τῶν ὀρείων καὶ χαμαικοιτῶν ἐγὼ Σελλῶν ἐσελθὼν ἄλσος εἰσεγραψάμην πρὸς τῆς πατρῴας καὶ πολυγλώσσου δρυός, ἥ μοι χρόνῳ τῷ ζῶντι καὶ παρόντι νῦν ἔφασκεμόχθων τῶν ἐφεστώτων ἐμοὶ λύσιν τελεῖσθαι. Auch Herodot. 2, 55 redet nur von einem Baune, den er φηγός nennt. Die Eiche scheint im Leben der ältesten Griechen überhaupt eine große Rolle gespielt zu haben; uralte Sprichwörter: Hom. Odyss. 19, 163 ἀλλὰ καὶ ὧς μοι εἰπὲ τεὸν γένος, ὁππόθεν ἐσσί· οὐ γὰρ ἀπὸ δρυός ἐσσι παλαιφάτου, οὐδ' ἀπὸ πέτρης, »du stammst doch nicht von der Eiche, auch nicht vom Felsen«, d. h. du mußt doch Aeltern und Vaterland haben, du bist doch nicht vom Himmel gefallen, nicht hinter dem Zaune gefunden; man beachte das παλαιφάτου, durch welches Homer schon die Redensart als ein altes Sprichw. bezeichnet; übrigens giebt es eine var. lect. παλαιφάγου, Scholl. τινὲς δὲ παλαι ex φάγου, ἐπειδὴ οἱ παλαιοὶ ἐβαλανοφάγουν· παρὸ καὶ φηγός ὡς φαγός τις οὖσα; die Homerische Stelle hat vor Augen Plat. Rep. VIII, 544 d ἢ οἴει ἐκ δρυός ποθεν ἢ ἐκ πέτρας τὰς πολιτείας γίγνεσθαι, ἀλλ' οὐχὶ ἐκ τῶν ἠθῶν τῶν ἐν ταῖς πόλεσιν κτἑ.; Apolog. 34 d καὶ γὰρ τοῦτο αὐτὸ τὸ τοῦ Ὁμήρου, οὐδ' ἐγὼ ἀπὸ δρυὸς οὐδ' ἀπὸ πέτρης πέφυκα, ἀλλ' ἐξ ἀνθρώπων, ὥστε καὶ οἰκεῖοί μοί εἰσι καὶ υἱεῖς κτἑ. Hom. Iliad. 29, 126 ἀλλὰ τίη μοι ταῦτα φίλος διελέξατο θυμός; – οὐ μέν πως νῖν ἔστιν ἀπὸ δρυὸς οὐδ' ἀπὸ πέτρης τῷ ὀαριζέμεναι, ἅ τε παρθένος ἠίθεός τε, παρθένος ἠίθεός τ' ὀαρίζετον ἀλλήλοιιν, es ist nicht Zeit, ein ruhiges und weitschweifiges Gespräch zu führen, von der Eiche und vom Felsen anhebend; Hesiod. Theogon. 35 ἀλλὰ τίη μοι ταῦτα περὶ δρῦν ἢ περὶ πέτρην; vgl. Gruppe Über die Theogonie des Hesiod (Berlin 1841) S. 38. Plat. Phaedr. 275 b οἱ δέ γ', ὦ φίλε, ἐν τῷ τοῦ Διὸς τοῦ Δωδωναίου ἱερῷ δρυὸς λόγους ἔφησαν μαντικοὺς πρώτους γενέσθαι. τοῖς μὲν οὖν τότε, ἅτε οὐκ οὖσι σοφοῖς ὥσπερ ὑμεῖς οἱ νέοι, ἀπέχρη δρυὸς καὶ πέτρας ἀκούειν ὑπ' εὐηθείας, εἰ μόνον ἀληθῆ λέγοιεν· σοὶ δ' ἴσως διαφέρει τίς ὁ λέγων καὶ ποδαπός. Plutarch. Adv. Stoic. 44 καίτοι λέγεται μὲν ὁ Λυγκεὺς ἐκεῖνος διὰ πέτρας καὶ διὰ δρυὸς ὁρᾷν. Allgemein bekannt it das δρύας καὶ πέτρας ἄγειν des Orpheus, vgl. z. B. Antipat Sid. 67 (VII, 8) Οὐκέτι θελγομένας, Ὀρφεῦ, δρύας, οὐκέτι πέτρας ἄξεις. Über die Redensarten ἄλλην δρῦν βαλάνιζε und ἅλις δρυός fz. B Eustath. Odyss. 19, 163 p. 1859, 49. – In alterthümlicher Sprache soll das Wort δρῦς die allgemeine Bedeutung »Baum« gehabt haben: Scholl. Aristonic. Iliad. 11, 86 – καθ' ἣν ὥραν καὶ ὁ δρυτόμος ἀριστοποιεῖται, ἤγουν ὁ ὑλοτόμος, ὁ ξυλοτόμος· δρῦν γὰρ ἐκάλουν οἱ παλαιοὶ ἀπὸ τοῦ ἀρχαιοτέρου πᾶν δένδρον, Lehrs Aristarch. p. 153; vgl. Hesych. Δρῦς· πᾶν ξύλον καὶ δένδρον; Etymol. m. p. 288, 21 πᾶν γὰρ ξύλον δρῦς καλεῖται παρὰ τοῖς παλαιοῖς κτἑ. In der Tat scheint δρῦς verwandt zu sein mit δένδρεον, δένδρον, δενδρύδιον, δενδρυάζω, wie mit δόρυ, δούρειος, δουράτεος, und mit δρίος, δρυμός, δρυμά; Sanskrit. drus = Holz, Baum, drumas = Baum, dâru = Holz; Goth. triu = Baum; Alts. trio = Balken, Holz, Baum. Hiernach wäre für δρῦς die Bedeutung »Baum« die Grundbedeutung, vgl. Curtius Grundzüge der Griech. Etymologie Tb. 1 S. 204. Man erklärt Soph. Trach. 766 πιείρας δρυός = Fichte; und Eurip. Cycl. 615 δρυὸς ἄσπετον ἔρνος = Oelbaum. – Redensart δρῦν φέρειν διὰ τῆς ἀγορᾶς, einen Baumzweig tragen, was die Freigelassenen bei den Panathenäen thun mußten, B. A. p. 242. – Auf Menschen übertr., wie alter Knast (vgl. γεράνδρυον), ein alter Mensch, Myrin. 2 (VI, 254); vgl. Artemid . 2, 25 – Bei Hesiod. O. 436 ist das υ in δρυός lang, δρυὸς ἔλυμα Versanfang.

French (Bailly abrégé)

υός (ἡ) :
υΐ, ῦν ; ύες-ῦς, υῶν, υσί, ύας-ῦς;
1 chêne, arbre consacré à Zeus, qui rendait ses oracles par les chênes de Dodone ; αἱ προσήγοροι δρύες ESCHL les chênes qui parlent à (ceux qui les consultent) ; πολύγλωσσος δρῦς SOPH chêne qui faisait entendre des bruits divers (d'après lesquels on prophétisait);
2 pin.
Étymologie: cf. skr. drus, darus.

Russian (Dvoretsky)

δρῦς: δρῠός, у Hes. тж. δρῡός ἡ (dat. δρυΐ, acc. δρῦν; pl.: nom. δρύες и δρῦς, acc. δρύας и δρῦς)
1 дерево (ὁ δρυοκολάπτης κόπτει τὰς δρῦς Arst.): πίειρα δ. Soph. = πεύκη;
2 преимущ. дуб Hom., Hes., Trag., Arst., Plut.: δ. προσήγορος Aesch. или πολύγλωσσος Soph. вещий дуб (по шелесту которого гадали); в погов.: δ. καὶ πέτρα дуб (дерево) и камень, т. е. и то и се, всякая всячина; οὐκ ἀπὸ δρυὸς οὐδ᾽ ἀπὸ πέτρης εἶναι Hom. или πεφυκέναι погов. Plat. быть не без роду и племени; οὐ νῦν ἔστιν ἀπὸ δρυὸς οὐδ᾽ ἀπὸ πέτρης ὀαριζέμεναι Hom. не время разглагольствовать; διὰ πέτρας καὶ διὰ δρυὸς ὁρᾶν Plut. видеть все насквозь; ἡ μαλακὴ δ. Anth. трухлявый дуб (о дряхлом старике).

Greek (Liddell-Scott)

δρῦς: ἡ, (ὡσαύτως ὁ, κατὰ τὸν Σχολ. Ἀριστοφ. Νεφ. 401, καὶ παρὰ μεταγεν.)· γεν. δρυός· αἰτ. δρῦν, = δρύα μόνον παρὰ Κοΐντ. Σμ. 3. 280· ὀνόμ. καὶ αἰτ. πληθ. δρῦς, ἀλλ’ ὡσαύτως δρύες, δρύας, Ἰλ. Μ. 132, Αἰσχύλ. Πρ. 832, Σοφ. Ἀποσπ. 354· γεν. δρυῶν Ἡρόδ. 7. 218. [ῠ, πλὴν ἐν τοῖς δρῦς, δρῦν· ἀλλά γεν. δρῡός ἐν ἀρχῇ στίχου, Ἡσ. Ἔργ. κ. Ἡμ. 434]. (Ἐκ τῆς √ΔΡΥ παράγονται ὡσαύτως τὰ δρῡμός, δρῠμά, δένδρον, δρία, δόρυ (δουρός), πρβλ. Σανσκρ. dru-s, dru-mas (arbor), dâr-u (lignum), Ζενδ. dru (lignum), Γοτθικ. triu (ξύλον), Παλαιο- Σκανδιν. tré, Ἀγγλο-Σαξον. treow (Ἀγγλ. tree), κτλ.). Κατ’ ἀρχάς, πᾶν δένδρον (δρῦν ἐκάλουν οἱ παλαιοὶ… πᾶν δένδρον Σχόλ. Ἰλ. Λ. 86, ἴδε κατωτ.), ἀλλὰ συνήθως τὴν δρῦν, Λατ. quercus, Ὅμ., κτλ.· ἥτις περιγράφεται ὡς ὑψίκομος Ἰλ. Ξ. 398, κτλ.· ὑψικάρηνος Μ. 132· ἐν χρήσει πρὸς ναυπηγίαν (πρβλ. δρύοχοι), Ν. 389 κἑξ.· ἐπίσημος διὰ τὴν διάρκειαν αὐτῆς, Ψ. 328· ἱερὰ δὲ τοῦ Διὸς, ὅστις ἔδιδε τοὺς χρησμοὺς διὰ τῶν δρυῶν τῆς Δωδώνης, Ὀδ. Ξ. 328· αἱ προσήγοροι δρύες Αἰσχύλ. Πρ. 832· πολύγλωσσος δρῦς Σοφ. Τρ. 1168, πρβλ. Πλάτ. Φαίδρ. 275Β, καὶ ἴδε φηγός· ― παροιμ., οὐ γὰρ ἀπὸ δρυός ἐσσι… οὐδ’ ἀπὸ πέτρης, δὲν ἐφύτρωσας ἀπὸ τὰ δάση ἢ τοὺς βράχους, ἀλλ’ ἔχεις γονεῖς καὶ πατρίδα, Ὀδ. Τ. 163, πρβλ. Πλάτ. Ἀπολ. 34D, Πολ. 544D· ― ἀλλά, οὐ μέν πως νῦν ἔστιν ἀπὸ δρυὸς οὐδ’ ἀπὸ πέτρης… ὀαριζέμεναι, δὲν εἶναι τώρα καιρὸς νὰ ὁμιλῶμεν καθ’ ἡσυχίαν ἀπὸ δένδρου ἢ βράχου ὡς ἐρασταί, Ἰλ. Χ. 126· ἀλλὰ τίη μοι ταῦτα περὶ δρῦν ἢ περὶ πέτρην; πρὸς τί ὅλα ταῦτα περὶ δένδρων καὶ βράχων (δηλ. περὶ πραγμάτων μεθ’ ὧν οὐδεμίαν ἔχομεν σχέσιν); Ἡσ. Θ. 35 (καὶ ὁ Göttling δίδει παρομοίαν ἑρμηνείαν εἰς τὸ τελευταῖον μνημονευθὲν χωρίον τῆς Ἰλ.). ΙΙ. ἐπὶ ἄλλων δένδρων, πίειρα δρῦς, τὸ ῥητινῶδες ξύλον (τῆς πεύκης), Σοφ. Τρ. 763· ἐπὶ τῆς ἐλαίας, Εὐρ. Κύκλ. 615, πρβλ. 455· δρῦς θαλασσία, = ἁλίφλοιος Meineke Κωμ. Ἀποσπ. 2. 428. ΙΙΙ. μεταφ., ἐξησθενωμένος γέρων, ὡς τὸ γεράνδρυον, Ἀνθ. Π. 6. 254, Ἀρτεμ. 2. 25 πρβλ. τοῦ Ὁρατίου aridae quercus, Ὀδ. Δ. 13, 9.

English (Autenrieth)

υός (δόρυ): tree, oak; prov., οὔ πως νῦν ἔστιν ἀπὸ δρυὸς οὐδ' ἀπὸ πέτρης ὀαρίζειν, Il. 22.126; οὐκ ἀπὸ δρυὸς οὐδ ἀπὸ πέτρης ἐσσί, Od. 19.163. From tree or rock, in both proverbs.

English (Slater)

δρῡς (ἡ) oak εἰ γάρ τις ὄζους ὀξυτόμῳ πελέκει ἐξερείψειεν μεγάλας δρᾰός (P. 4.264) ἴδεν Λυγκεὺς δρᾰὸς ἐν στελέχει ἡμένους (N. 10.61)

Greek Monolingual

ο, η και δρυ, το (AM δρῡς, η)
1. δέντρο τών δασών, του οποίου υπάρχουν πολλά είδη
ο καρπός του περιέχει άφθονο άμυλο, βαλανιδιά
2. παροιμ. «δρυὸς πεσούσης πᾶς ἀνὴρ ξυλεύεται» — όταν χάσει κανείς τη δύναμη του όλοι σπεύδουν να επωφεληθούν
αρχ.
1. κάθε δέντρο
2. άλλα δέντρα που παράγουν βαλανίδια
3. γέρος εξασθενημένος από την ηλικία.
[ΕΤΥΜΟΛ. Η λ. δρυς ανάγεται σε ΙΕ ρ. drŭ- «δένδρο», η οποία με άλλες μεταπτωτικές βαθμίδες εμφανίζεται σε διάφορες λέξεις
πρβλ. δόρυ < dor-w, αρχ. ινδ. dāru, δένδρεον < der-drew-on, καθώς και στη γλώσσα του Ησυχίου «δροόν (< drow-)- ισχυρόν, Αργείοι». Η μακρότητα του τύπου οφείλεται είτε στο ότι πρόκειται για λέξη θηλυκού γένους (αναλογικά προς άλλες ονομασίες δένδρων) είτε στο ότι είναι τύπος μονοσύλλαβος. Συνδέεται με αρχ. ινδ. dru- «ξύλο» στα dru-șad- «αυτός που κάθεται στο ξύλο», su-dru- «αυτό που αποτελείται από καλό ξύλο», αρχ. σλ. drŭva «ξύλο», αλβ. dru (< druua) «ξύλο, δένδρο» κ.ά. Για τη σημ. «σταθερός, ισχυρός» που εμφανίζεται στη γλώσσα του Ησύχ. «δροόν- ισχυρόν» (από την ίδια ρίζα der-w- / dr-eu- «δένδρο») υπετέθη ότι είναι υστερογενής και ότι προήλθε από την ονομασία του ξύλου].

Greek Monotonic

δρῦς: ἡ, γεν. δρῠός, αιτ. δρῡν· πληθ., ονομ. και αιτ. δρῦς ή δρύες, δρύας, γεν. δρυῶν·
I. αρχικά, κάθε δέντρο (το οποίο πραγματικά προέρχεται από την ίδια ρίζα), κοινώς, βελανιδιά, Λατ. quercus, σε Όμηρ. κ.λπ.· αποδιδόμενο στον Δία, ο οποίος έδινε τους χρησμούς του από τις βελανιδιές της Δωδώνης, σε Ομήρ. Οδ.· από όπου, αἱ προσήγοροι δρύες, σε Αισχύλ.· παροιμ., οὐ γὰρ ἀπὸ δρυός ἐσσι οὐδ' ἀπὸ πέτρης, εσύ δεν φύτρωσες ούτε από τα δάση ούτε από τους βράχους, δηλ. έχεις γονείς και πατρίδα, σε Ομήρ. Οδ.· οὐ νῦν ἔστιν ἀπὸ δρυὸς οὐδ' ἀπὸ πέτρης ὀαρίζειν, δεν είναι τώρα καιρός να μιλάμε ήσυχα, από δέντρο ή βράχο, σε Ομήρ. Ιλ.
II. λέγεται για τα υπόλοιπα δέντρα, πίειρα δρῦς, το ρητινώδες ξύλο (του πεύκου), σε Σοφ.· λέγεται για την ελιά, σε Ευρ.
III. μεταφ., εξασθενημένος γέροντας, σε Ανθ.

Frisk Etymological English

δρυός
Grammatical information: f.
Meaning: tree, esp. oak (Il.).
Dialectal forms: (dial. sometimes also m., s. Schwyzer-Debrunner 37 n. 2). Myc. durutomo /dru-tomoi/.
Compounds: See s.v. ἄδρυα, ἁμάδρυα, γεράνδρυον, ἔνδρυον καρδία δένδρου, καὶτὸ μέσαβον H; μελάνδρυα also slices of tunny
Derivatives: δρύϊνος oaken (Od.), δρυΐνας name of a snake, living in oaks (Nic.); δρυΐτης kind of cypress (Thphr.), name of a precious stone (Plin.; cf. Redard Les noms grecs en -της 71 and 54); Δρυάς Dryade, tree-nymphe (Plu.), also name of a snake (Androm. ap. Gal.; cf. δρυΐνας); thematic lengthening in δρύου gen. bush (POxy. 7, 1044, [7]; 8; 12, II-IIIp); but the thematic finals in μελάν-δρυ-ον heart-wood, ἔν-δρυ-ον oaken peg (Hes. Op. 469) belong to δόρυ. - Idem for, e. g. δρύ-οχοι m. pl. ribs of a ship (Od.; cf. Wackernagel Unt. 186, Hermann Gött. Nachr. 1943, 6f.), δρυ(ο)-κολάπτης woodpecker (Ar.); parallel meanings in Schwentner KZ 73, 112f.; short form (after animal names in -οψ) δρύοψ (Ar. Av. 304); also as PN (Υ 455) and as peoples name, s. v. Wilamowitz Glaube 1, 52 n. 1. - On δρύφακτοι s. v.
Origin: IE [Indo-European] [214] doru, gen. dreus wood, tree
Etymology: Apart from the vowel length, which follows from the feminine gender (Wackernagel l. c.), δρῦς is identical with Skt. dru- wood e. g. in dru-ṣád- sitting on wood (on a tree), su-drú- of good wood. Other cognates are: OCS drъva n. pl. wood, Alb. dru f. (< *druu̯ā) wood, tree, Germ., e. g. Goth. triu < PGm. *treu̯a-, IE *dreu̯-o-. - The feminine δρῦς (after other tree names, cf. Wackernagel Syntax 2, 17) from the oblique case-forms of the word for wood, Gr. δόρυ, Skt. dā́ru (gen. drú-ṇ-aḥ and dró-h). (Janda Stock und Stein assumes a collective *druh₂- (with -s in the nom.). The meaning fest, strong, in Greek seen in δροόν ἰσχυρόν (s. v.), is frequent in Germ., e. g. OE trum fest, strong, healthy (formally = δρυμά wood, Skt. druma- tree), Goth. triggws (< *treu̯u̯a-, IE *dreu(u̯)-o-) true. The meaning wood is the most frquent, and will be original, s. esp. Osthoff Etym. parerga 1, 169f. Specht KZ.66, 58f., Benveniste Word 10, 257ff. start from an adj. hard, fest. - See Lat. dūrus.

Middle Liddell

I. originally a tree (which indeed comes from the same Root), commonly the oak, Lat. quercus, Hom., etc.; sacred to Zeus, who gave his oracles from the oaks of Dodona, Od.;—hence, αἱ προσήγοροι δρύες Aesch.:—proverb., οὐ γὰρ ἀπὸ δρυός ἐσσι οὐδ' ἀπὸ πέτρης thou art no foundling from tree or rock, i. e. thou hast parents and a country, Od.; οὐ νῦν ἐστιν ἀπὸ δρυὸς οὐδ' ἀπὸ πέτρης ὀαρίζειν 'tis no time now to talk at ease from tree or rock, Il.
II. of other trees, πίειρα δρῦς the resinous wood (of the pine), Soph.; of the olive, Eur.
III. metaph. a wornout old man, Anth.

originally a tree (which indeed comes from the same root), commonly the oak, Lat. quercus, Hom., etc.; sacred to Zeus, who gave his oracles from the oaks of Dodona, Od.; hence, αἱ προσήγοροι δρύες, Aesch.:—proverb οὐ γὰρ ἀπὸ δρυός ἐσσι οὐδ' ἀπὸ πέτρης thou art no foundling from tree or rock, i.e. you have parents and a country, Od.; οὐ νῦν ἐστιν ἀπὸ δρυὸς οὐδ' ἀπὸ πέτρης ὀαρίζειν it is no time now to talk at ease from tree or rock, Il..
II. of other trees, πίειρα δρῦς the resinous wood (of the pine), Soph.; of the olive Eur..
III. metaph. a worn-out old man, Anth.

Frisk Etymology German

δρῦς: δρυός (dial. vereinzelt auch m., s. Schwyzer-Debrunner 37 A. 2)
{drũs}
Grammar: f.
Meaning: Baum, bes. Eiche (seit Il.).
Derivative: Davon δρύϊνος eichen, von Eichenholz (seit Od.), δρυΐνας N. einer Schlange, die in Eichen haust (Nik., Dsk.); δρυΐτης Art Cypresse (Thphr.), Ben. eines Edelsteins (Plin.; vgl. Redard Les noms grecs en -της 71 und 54); Δρυάς Dryade, Baumnymphe (Plu.), auch Ben. einer Schlange (Androm. ap. Gal.; vgl. δρυΐνας); thematische Erweiterung in δρύου Gen. Buschwerk o. ä. (POxy. 7, 1044, [7]; 8; 12, II-III^p); dagegen gehören die thematischen Hinterglieder in μελάνδρυον Kernholz, ἔνδρυον Holzpflock (Hes. Op. 469) u. a. zunächst zu δόρυ wie aind. dru- (s. unten) zu dā́ru. — Dasselbe gilt von den Komposita, z. B. δρύοχοι m. pl. Schiffsrippen (seit Od.; vgl. Wackernagel Unt. 186, Hermann Gött. Nachr. 1943, 6f.), δρυ(ο)-κολάπτης Specht (Ar., Arist. usw.); Bedeutungsparallelen bei Schwentner KZ 73, 112f.; Kurzform (nach den Tiernamen auf -οψ) δρύοψ (Ar. Av. 304); auch als PN (Υ 455) und als Volksname, s. v. Wilamowitz Glaube 1, 52 A. 1. — Zu δρύφακτοι s. bes.
Etymology: Von der sekundären Vokallänge abgesehen, die sich aus dem femininen Genus erklären läßt (Wackernagel l. c.) aber auch mit der Einsilbigkeit verknüpft worden ist (Specht KZ 59, 280ff.; dagegen Kretschmer Glotta 22, 240f.), ist δρῦς mit aind. dru- Holz z. B. in dru-ṣád- ‘im Holz (auf dem Baum) sitzend', su-drú- aus gutem Holz bestehend identisch. Von den übrigen sehr zahlreichen Verwandten seien noch erwähnt: aksl. drъva n. pl. Holz, alb. dru f. (aus *druu̯ā) Holz, Baum, germ., z. B. got. triu aus urg. *treu̯a-, idg. *dreu̯-o- mit hochstufiger Endsilbe und thematischer Erweiterung. — Die Femininbildung δρῦς (nach Analogie anderer Baumnamen, vgl. Wackernagel Syntax 2, 17) ist, wie die übrigen oben genannten Wörter, aus den obliquen Kasusformen des Wortes für Holz, gr. δόρυ, aind. dā́ru (Gen. drú-ṇ-aḥ und dró-ḥ; s. auch δροίτη) erwachsen. — Die Bedeutung fest, stark, die auf griechischem Boden vereinzelt in δροόν· ἰσχυρόν (s. d.) erscheint, ist namentlich im Germ., z. B. ags. trum fest, kräftig, gesund (formal = δρυμά Gehölz, aind. druma- Baum), got. triggws (aus *treu̯u̯a-, idg. *dreu(u̯)-o-) treu vertreten. Da die Bedeutung Holz die weitaus gewöhnlichste ist, wird sie die ursprüngliche sein, s. bes. Osthoff Etym. parerga 1, 169f. Nach Specht KZ.66, 58f., Benveniste Word 10, 257ff. wäre dagegen von einem Adjektiv hart, fest auszugehen. — Weitere Formen und reiche Lit. bei WP. 1, 804ff., Pok. 214ff. und in den einschlägigen Spezialwörterbüchern, insbes. W.-Hofmann s. dūrus.
Page 1,421-422

Translations

oak

Abkhaz: аџь; Adyghe: чъыгай; Alemannic German: aaich; Albanian: dushk; Arabic: بَلُّوط‎, سِنْدِيَان‎; Moroccan Arabic: بلوط‎; Armenian: կաղնի; Asturian: carbayu, roble; Avar: микк; Azerbaijani: palıd; Bashkir: имән; Basque: haritz; Belarusian: дуб; Breton: dero, dervenn sg; Bulgarian: дъб; Burmese: ဝက်သစ်ချ; Catalan: roure; Chechen: наж; Cherokee: ᎠᏓᏯᎯ, ᏧᏍᎦ; Cheyenne: oó'omêše; Chinese Mandarin: 橡樹, 橡树; Chukchi: кытоттоот, кытоттыт; Chuvash: юман; Cimbrian: àicha; Classical Nahuatl: āhuatl, āhuacuahuitl; Cree: ᒥᐢᑎᑯᒥᓈᐦᑎᐠ; Crimean Tatar: emen, meşe; Czech: dub; Dalmatian: bos; Danish: eg, egetræ; Dutch: eik, eikenboom; East Central German: Aach; Erzya: тумо; Esperanto: kverko; Estonian: tamm, tammepuu; Faroese: eikitræ, eik; Finnish: tammi; Franco-Provençal: châno; French: chêne; Old French: chesne; Galician: carballo; Georgian: მუხა, წყანი; German: Eiche; Old High German: eih; Greek: δρυς, βελανιδιά; Ancient Greek: δρῦς, φαγός, φηγός, φίλαξ; Greenlandic: orpik manngertoq; Hebrew: אלון‎; Hindi: बलूत; Hungarian: tölgy, tölgyfa; Icelandic: eik, eikitré, eiki; Ido: querko; Indonesian: ek; Irish: dair; Old Irish: dair; Italian: quercia, farnia; Japanese: 楢, 柞, 枹, オーク, 柏, 槲, 檞; Karachay-Balkar: эмен; Kazakh: емен; Korean: 참나무속; Kurdish Central Kurdish: بەڕوو‎; Latgalian: ūzuls; Latin: quercus, robur; Latvian: ozols; Laz: ჭყონი; Lithuanian: ąžuolas; Livonian: täm; Low German: Eek; Luxembourgish: Eech; Macedonian: даб; Malay: oak; Maltese: ballut; Manchu: ᠠᠪᡩᠠᡵᡳ; Manx: darragh, ree ny keylley; Maori: ōki; Mari Eastern Mari: тумо; Western Mari: тумна; Middle French: chesne; Mingrelian: ჭყონი, ჭყონი; Moksha: тума; Mongolian: царс; Nahuatl: teōcuahuitl, ahuatl, ahuacuahuitl; Nivkh: кʼмый; Norman: tchêne; North Frisian: iik; Norwegian Bokmål: eik, eiketre; Nynorsk: eik, eiketre; Occitan: garric, casse, roire; Ojibwe: mitigomizh; Old Church Slavonic: дѫбъ; Old English: āc; Old High German: eih; Old Norse: eik, eikitré; Oroqen: tɪbgʊra; Ossetian Digor: толдзӕ; Iron: тулдз; Persian: بلوط‎; Punjabi: ਬਲੂਤ; Plautdietsch: Ieekj; Polabian: dǫb; Polish: dąb; Portuguese: carvalho; Romanian: stejar; Russian: дуб; Samogitian: ōžouls; Scottish Gaelic: darach, darag, rìgh-na-coille; Serbo-Croatian Cyrillic: храст; Roman: hrast; Slovak: dub; Slovene: hrast; Sorbian Lower Sorbian: dub; Southern Ohlone: rappak; Spanish: roble, encina, carrasca; Svan: ჯიჰრა; Swahili: mwaloni Swedish: ek, ekträd; Tagalog: roble; Tajik: булут; Taos: kwę́łoną; Tatar: имән; Thai: โอ๊ก; Turkish: meşe; Udmurt: тыпы; Ukrainian: дуб; Uzbek: eman; Vietnamese: sồi; Vilamovian: aach; Volapük: kvärabim, kvärep, gölog; Welsh: derwen; West Frisian: iik; Westrobothnian: eik; Yiddish: אייכנבוים‎, דעמב‎; Yámana: xanis