ἱερός

English (LSJ)

(v. sub fin.), ά, όν, also ός, όν in the phrase

   A ἱερὸς ἀκτή Hes. Op.597, 805, Orac. ap. Hdt.8.77: Ion. and poet. ἱρός, ή, όν (v. sub fin.): Dor. and N. Greek ἱᾰρός IG22.1126.20, etc.: Aeol. ἶρος Sapph.Supp.23.25, Alc.Supp.8.4, but ἴαρος (corr. from ἴερ-) Sapph. Supp.20a.6: Sup. ἱερώτατος Ar.Eq.582 (lyr.), Pl.Lg.755e.    I filled with or manifesting divine power, supernatural, ἱ. ἲς Τηλεμάχοιο Od.2.409, al.; ἱ. μένος Ἀλκινόοιο 8.421, etc.; ἄλφιτον, ἀλωαί, Il.11.631, 5.499; Δημήτερος ἱερὸς ἀκτή Hes.Op.Il.c.; of natural objects or phenomena, rivers, Od.10.351, Il.11.726, E.Med.410 (lyr.); λιβάς, of the Spercheus, S.Ph.1215 (lyr.); ἱεραὶ βῆσσαι Κίρκης 'faery', Od.10.275; ἱ. ἦμαρ, κνέφας, Il.8.66, 11.194; φάος Hes.Op. 339; ἱερὸς δίφρος (where δ. perh.= ἵπποι) Il.17.464; after Hom., ἱ. χεῦμα θαλάσσης A.Fr.192 (anap.); ἱ. κῦμα E.Hipp.1206, cf. Cyc. 265; ὄμβρος S.OT1428; δρόσοι E.Ion117 (lyr.); ὕπνος, of death, Call.Epigr.11; ἔστι μὲν οὐδὲν ἱ. no great matter, Theoc.5.22.    II of divine things, holy, ἱεροῖς ἐν δώμασι Κίρκης Od.10.426; ἱ. γένος ἀθανάτων Hes.Th.21; λέχος, of Zeus, ib.57; δόσις the gift of God, ib. 93; πόλεμος holy war, 'crusade', Ar.Av.556, etc.    2 of earthly things, hallowed, consecrated, βωμοί Il.2.305; ἱ. δόμος, of the temple of Athena, 6.89; ἱ. ἑκατόμβη 1.99,431, etc.; ἐλαίη Od.13.372; χοαί S.OC469, etc.; ἱρὰ γράμματα hieroglyphics, Hdt.2.36; but ἱ. γράμματα of the Holy Scriptures, 2 Ep.Tim.3.15; ἱ. βύβλοι OGI56.70 (Canopus, iii B.C.); ἱ. ἄγαλμα, τρίπους, S.OT1379, E.Ion512, etc.; χρήματα Pl.R.568d, etc.; ἱ. τὸ σῶμα τῷ θεῷ δίδωμ' ἔχειν E.Ion 1285; ἱ. σώματα, of ἱερόδουλοι, Str.6.2.6; χῆνες Plu.2.325c; of animals regarded as 'taboo', [κριοί] εἰσί σφι ἱ. διὰ τοῦτο Hdt.2.42; so perh. ἱ. ἰχθύς Il.16.407; of the Roman Tribunes,= Lat. sacrosanctus, ἱ. καὶ ἄσυλος Plu.TG15, etc.; of Augustus, Mon.Anc.Gr. 5.17; ἱ. νόμος law of sacrifice, D.21.35, cf. SIG685.81 (ii B.C.); ἱ. λόγος legend, Hdt.2.81, etc.; οἱ παλαιοὶ καὶ ἱ. λόγοι Pl.Ep.335a; ἱ. γάμος mystical marriage, a religious ceremony, Men.320, Phot. s.v.; opp. βέβηλος, as sacred to profane, D.H.7.8, AB223; but more freq. ἱ. καὶ ὅσιος Th.2.52, X.Vect.5.4, etc.; cf. ὅσιος.    3 under divine protection, freq. of places, Ἴλιος Il.5.648, Alc.Supp.8.4; Πύλος Od. 21.108; Θήβη Sapph.Supp.20a.6; Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον, Τροίης ἱερὰ κρήδεμνα, Od.1.2, Il.16.100; Ἀθῆναι Od.11.323, cf. Pi.Fr.75, S. Aj.1221 (lyr.), Ps.-Orac. ap. Ar.Eq.1037; Σούνιον ἱρόν Od.3.278; ἱ. κύκλος the judge's seat under the protection of Zeus, Il.18.504: with gen. of the divinity, ἄλσος ἱρὸν Ἀθηναίης, ἄντρον ἱρὸν νυμφάων, Od.6.322, 13.104, cf. Hdt.1.80,2.41, Ar.Pl.937, X.An.5.3.13, etc.; γῆ καὶ ἑστία ἱερὰ πᾶσι πάντων θεῶν Pl.Lg.955e; χωρίον ὡς -ώτατον ib.755e, cf. Ti.45a; with gen. of a human being, Γναθίου . . ἱ. εἰμι IG12.920.    b of persons, φυλάκων ἱ. τέλος Il.10.56; ἱ. πυλαωροί 24.681; στρατός Od.24.81; βασιλέες Pi.P.5.97; ἱ. εὐσεβής τε, of Oedipus, S.OC287; ἅνθρωπος ἱ. initiated, Ar.Ra.652; c. gen. of a divinity, deuoted, dedicated, E.Alc.75, Pl.Phd.85b.    c under the Roman Empire,= sacer, imperial, ἐκ τῶν ἱερῶν τοῦ Καίσαρος γραμμάτων IGRom.4.571 (Aezani, ii A.D.); ὁ -ώτατος φίσκος, τὸ -ώτατον ταμιεῖον, ib.3.727 (Lycia), SIG888.10 (Scaptopara, iii A.D.), etc.; τὸ -ώτατον βῆμα (of the praefectus Aegypti), PHamb.4.8 (i A.D.): generally, worshipful, ἱ. σύνοδος OGI713.9 (Egypt, iii A.D.), etc.    III as Subst.,    1 ἱερά, Ion. ἱρά, τά, offerings, victims, ἱερὰ ῥέξας Il.1.147, etc.; ἔρδειν Hes.Op.336; διδόναι Od.16.184; ἀλλ' ὅ γε δέκτο μὲν ἱρά Il.2.420, cf. 23.207: less freq. in sg., ὄφρ' ἱρὸν ἑτοιμασσαίατ' Ἀθήνῃ 10.571; θῦσαι ἱρά Hdt.1.59, 8.54, etc.; θυσίας καὶ ἱρὰ ποιέειν Id.2.63; αἴθειν S. Ph.1033; ἱ. πατρῷα A.Th.1015; ἱ. ἐπιχώρια Democr.259.    b after Hom., omens afforded by sacrifice, τὰ ἱρὰ οὐ προεχώρεε χρηστά Hdt. 5.44; τὰ ἱερὰ καλὰ [ἦν] X.An.1.8.15; simply οὐκ ἐγίγνετο τὰ ἱ. ib. 2.2.3.    c generally, sacred objects or rites, Hdt.1.172,4.33; τῶν ὑμετέρων ἱ. καὶ κοινῶν μετεῖχον D.57.3; of cult-images, IG Rom.3.800 (syllium).    2 after Hom., ἱερόν, Ion. ἱρόν, τό, holy place, Hdt.5.119,al.; opp. νηός, Id.2.170, cf. Th.4.90,5.18; freq. of a temple, ἔστι δὲ ἐν τῷ τεμένεϊ . . ἱρόν κτλ. Hdt.2.112; of the Jewish temple, LXX 1 Ch.29.4, Plb.16.39.4, Str.16.2.34, Ev.Matt.24.1.    3 ἱερὸν τῆς δίκης a sacred principle of right, E.Hel.1002.    4 ἱερός, ὁ (sc. μήν), name of month at Delos, IG12.377.22, 11(2).203A31 (iii B.C.).    5 ἱεροί, οἱ, members of a religious college or guild, ib.5(1).1390.1, al. (Andania, i B.C.), prob. in SIG1010.7 (Chalcedon), etc.; also of women, ἱεραί, αἱ, IG5(1). l.c., cf. 1511 (Sparta).    b = ἱερόδουλος, ib. 1356 (Messenia, V B.C.), Inscr.Perg.572, GDI5702.39 (Samos).    IV special phrases, post-Hom.,    1 prov., ἱ. ἄγκυρα one's last hope, Plu. 2.815d, Luc.JTr.51, Fug.13, Poll.1.93, Gal.11.182.    2 ἱ. βόλος, name of a throw at dice, Eub.57.1.    3 ἱ. βοτάνη, v. βοτάνη.    4 ἱ. (sc. γραμμή) (cf. γραμμή 111.1), last line of draught-board, κινήσαις τὸν ἀπ' ἴρας . . λίθον Alc.82, cf. Epich.225, Sophr.127; τὴν ἀφ' ἱερᾶς (v.l. τὴν ἱεράν) Plu.Cor.32.    5 ἱ. ἰχθύς,= ἀνθίας, Arist.HA 620b35, cf. Ath.7.282e, Plu.2.981d.    6 ἱ. λόχος, v. λόχος.    7 ἱερά (sc. νίκη), ἡ, drawn contest, dead heat (because the prize was assigned to the god), SIG1073.48 (Olymp.); ποιῆσαι ἱεράν, of the competitor, Wood Ephesus, App.vi p.70; so ἱ. ἀθλήματα Inscr.Olymp.56; ἱερὸς ὁ στέφανος ἐκρίθη IG9(2).525 (Larissa); τὸ παγκράτιον ἱ. ἐγένετο ib.527 (ibid.); ἱερός (sc. ἀγών) ib.7.2727.19, 24 (Acraeph.): metaph., ἱερὸν ποιῆσαι τὸν στέφανον 'divide the honours', Plb.1.58.5, 29.8.9.    8 ἱ. νόσος epilepsy, Hdt.3.33, Hp.Morb. Sacr.tit., Thphr.HP9.11.3, etc., cf. Call.Aet.3.1.14: metaph., τὴν οἴησιν ἱ. νόσον ἔλεγε Heraclit.46 ( = Epicur.Fr.224).    9 ἡ ἱ. ὁδός the sacred road to Delphi, Hdt.6.34; also, from Athens to Eleusis, Cratin. 61, Paus.1.36.3, Harp. s.v.; and that from Elis to Olympia, Paus. 5.25.7.    10 ἱ. ὀστέον, os sacrum, the last bone of the spine, Hp. Art.45, Plu.2.981d, Gal.UP5.8, etc.    11 ἱ. συμβουλή sacred duty of an adviser, Pl.Ep.321c, X.An.5.6.4, cf. Pl.Thg.122b, Luc.Rh.Pr. 1.    12 ἱ. σῦριγξ spinal canal, Poll.2.180.    13 ἱερὰ τριήρης, of the Delian ship, or one of the state-ships (Salaminia or Paralos), D.4.34.    14 freq. in geographical names, e.g. ἱ ἄκρα, in Lycia, Str. 14.3.8; ἱ. ἀκρωτήριον, in Spain, Cape St. Vincent, Id.2.4.3; ἱ. κώμη, in Lydia, Plb.16.1.8; ἱ. νῆσος, one of the Liparean group, Th.3.88; one of the insulae Aegates, Plb.1.60.3.    V Adv. -ρῶς holily, ἀποθανεῖν v.l. in Plu.Lyc.27. [ῐ by nature, but sts. ῑ in Ep., esp. in endings of hexameters, ἱ. ἰχθύς, ἱ. ἦμαρ, ἱερὰ ῥέξας, ἀλφίτου ἱεροῦ ἀκτή, Il.16.407, 8.66, 1.147, 11.631; ῑερόν in the first foot of a hex., Theoc.5.22; also in compds. ἱεραγωγός, ἱεροθαλλής, ἱερόφωνος: ῑ always in contr. form ἱρός wh. is used in Ep., Hdt., and some Ion. inscrr., as IG12(8).265.9 (Thasos), cf. Semon.7.56, Herod.4.79, al., but is rarely found in codd. of Hp. (never in Heraclit. or Democr.); also in Trag., A.Th.268, etc., but never required by metre in lyr. of Com.]

German (Pape)

[Seite 1242] auch 2 Endgn, Hes. O. 599. 807 u. im Orak, bei Her. 8, 77; ion. ἱρός, was auch bei den Epikern vorkommt; äol. ἰαρός; dor. ἱαρός, Inscr.; nach Hemsterh. von ἵημι, ursprünglich von geweihten Thieren, die man frei gehen ließ, vgl. ἄφετος, schwerlich richtig; eben so wenig mit ἰή zusammenhangend; nach sprachvgl. Gramm. verwandt mit dem Sanskrit. ishiras, "kräftig", s. Curtius Grundz. d. Griech. Etym. 2. Aufl. S. 358. Vielleicht ist die Bdtg "kräftig" in einigen Homerischen Verbindungen erkennbar; vielleicht ist aber auch bei Homer überall die Bdtg "heilig" anzunehmen, wie in der übrigen Griech. Literatur. – a) von Allem, was die Götter betrifft u. zu ihnen in irgend einer Beziehung steht; ἱεροῖς ἐν δώμασι Κίρκης Od. 10, 426, Götterwohnung; Hes. spricht selbst von ἱερὸν γένος ἀθανάτων, Th. 21; Ζεὺς ἱερὸν λέχος εἰσαναβαίνων, das Götterlager, 57; τοίη Μουσάων ἱερὴ δόσις 93; φάος Hes. O. 337; ἦμαρ Il. 17, 455; das Tageslicht kommt von den Göttern, wie die Finsterniß, κνέφας, 11, 194; νύξ Eur. Ion 117. – Die ganze Natur ist von den Göttern erfüllt u. ihnen heilig; ποταμοί Od. 10, 351; ἱερὸν ῥόον Ἀλφειοῖο Il. 11, 756, wie Soph. σὰν λιπὼν ἱερὰν λιβάδα Phil. 1200 u. Eur. Med. 410; so Ἐρυθρᾶς ἱερὸν χεῦμα Aesch. frg. 178; κῦμα Eur. Hipp. 1206; ὄμβρος, heiliges Naß, Soph. O. R. 1428; so nennt auch Hom. den Fisch ἱερός, denn er ist als Wasserbewohner dem Poseidon heilig, Il. 16, 407, was Alte auf manche andere wunderliche Weise erklären, z. B. = διερός; Ath. VII, 282 e; Arist. H. A. 9, 37 = ἀνθίας; Aristarch erklärte ἱερὸν ἰχθὺν = τὸν ἀνετὸν καὶ εὐτραφῆ. – Auch die Erde, Haine, Berge u. dgl., βῆσσαι Od. 10, 275, γῆ Soph. Phil. 700, Ἴδας ὄρος Eur. Or. 1383; alle einzelnen Länder, Inseln u. Städte, da ihnen besondere Schutzgottheiten vorstehen; Εὐβοίης ἱερῆς Il. 2, 535; Πύλος Od. 21, 108; Θήβην ἱερὴν πόλιν II. 1, 366; Ζέλεια, Πέργαμος, Ἀθῆναι, Od. 11, 323, wie Pind. frg. 45 u. Soph. Ai. 1200; Σικυών, Ταίναρος, Pind. N. 9, 53 P. 4, 44; Μέμφις, Τμῶλος, Aesch. Pers. 36. 49 u. Eur. Bacch. 64; Ἴλιος, Troad. 123; ὦ γᾶς ἱερὸν οἰκείας πέδονΣαλαμῖνος Soph. Ai. 846, wie Eur. Troad. 1096; Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον Od. 1, 2, wie Τροίης ἱερὰ κρήδεμνα Il. 16, 100. – So auch ἱερὰς κατ' ἀλωάς Il. 5, 499, denn sie sind der Demeter heilig; ἐλαίρ, der der Athene heilige Oelbaum, Od. 13, 372; ἀλφίτου ἱεροῦ ἀκτή Il. 11, 631, denn auch das Getreide ist eine Göttergabe. – So heißen auch die Könige, die unter dem Schutze der Götter stehen, von ihnen eingesetzt sind, ἱεροί, Pind. P. 5, 97; u. so ist auch das bei Hom. oft vorkommende ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο, ἱερὸν μένος Ἀλκινόοιο zu fassen; der Wagen des Achilleus δίφρος ἱερός, Il. 17, 464. – b) was die Menschen den Göttern geweiht haben, heilig, zum Gottesdienst gehörig, vgl. Eur. ἱερὸν τὸ σῶμα τῷ θεῷ δίδωμι ἔχειν, Ion 1285, u. Plat. ὅσα ἱερὰ κριθέντα ποιήματα ἐδόθη τοῖς θεοῖς, Legg. VIII, 829 e; ἱερὸς δόμος, Tempel, Il. 6, 89; χῶρος Soph. O. C. 16. 54; δαιμόνων ἀγάλματα, die Standbilder der Götter in den Tempeln, O. R. 1379; Eur. I. T 1441; ξόανον Troad. 525; εἴδωλον Ἥρας Hel. 1150; βωμός, der Altar, Il. 2, 305 Soph. Tr. 989, der ihn auch ἱερὸν ἕρκος nennt, 604. – Die Gottheit, der Etwas geweiht ist, wird im gen. hinzugesetzt, ἄλσος ἱρὸν Ἀθηναίης Od. 6, 326, ἄντρον ἱρὸν Νυμφάων 13, 104; Eur. Alc. 76; Her. 1, 80; γῆς ἱερᾶς οὔσης τῶν πάντων θεῶν Plat. Legg. V, 741 c; ἱερὸς ὁ χῶρος τῆς Ἀρτέμιδος Xen. An. 5, 3, 13. – Von Kampfspielen, die zu Ehren der Götter stattfinden, ἀγῶνες, ἄεθλα, Pind. N. 2, 4. 6, 61 Ol. 8, 64; κύκλος, der Kreis, in dem Gericht gehalten wird, der dem Zeus heilig ist, Il. 18, 504; γάμος Plat. Rep. V, 458 e Legg. VIII, 841 d; νόσος XI, 916 a; γράμματα Tim. 27 b. – Auch τύμβος, θήκη, Soph. O. C. 1542. 1760; Eur. Suppl. 981. – Bes. von Opfern und allem dazu Gehörigen, ἑκατόμβη, Il. 1, 99, χοαί, Soph. O. C. 470, νόμος, sich auf die Opfer u. Feste beziehend, Dem. 21, 35, der ibd. §. 16 auch ἐσθής, ein Opferod. Festkleid so nennt u. hinzusetzt ἱερὰν γὰρ νομίζω πᾶσαν, ὅσην ἄν τις ἕνεκα τῆς ἑορτῆς παρασκευάσηται, τέως ἂν χρησθῇ; vgl. ὀφείλειν ἑπτὰ δραχμὰς ἱερας τῇ Ἀθηνᾷ Dem. 24, 22. – Am gewöhnlichsten τὰ ἱερά, Opfer, wie Hom. so oft ἱερὰ ῥέζειν, auch ἱερὰ δίδωμι, Od. 16, 184, u. im sing. ὄφρ' ἱρὸν ἑτοιμασσαίατ' Ἀθήνῃ Il. 10, 571; ἄπυρα ἱερά, Pind. Ol. 7, 48, wie Aesch. Ag. 70; δήμια, πατρῷα, Spt. 160. 1001; ἔμμηνα, Soph. El. 273; αἴθειν, τελεῖν, Phil. 1022 Eur. Bacch. 485; in Prosa, ἱερὰ θύσας Thuc. 2, 71, ἐν ἱερῶν θυσίαις Plat. Rep. III, 394 a; ὅτι τὰ ἱερὰ καὶ τὰ σφάγια καλὰ εἴη, ersteres die Eingeweide der Opferthiere u. die aus ihnen entnommenen Vorbedeutungen, letzteres andere beim Opfer vorkommende Kennzeichen, Xen. An. 1, 8, 15 u. öfter, wie τά τε ἱερὰ καλὰ τά τε σφάγια κάλλιστα 6, 3, 21; ἐπεὶ τὰ ἱερὰ ἐγένετο, da die Opfer zusagten, die Eingeweideschau glücklich ablief, 6, 2, 9, wofür Her. προχωρεῖ χρηστά sagt, 5, 44; – τὸ ἱερόν, der Tempel, τῆς Δίκης, Eur. Hel. 1008 u. öfter; Her. 2, 112; ἱερῶν ἱδρύσεις Plat. Rep. IV, 427 b; μέγιστα τοῦ Ἔρωτος ἱερὰ κατασκευάσαι καὶ βωμούς Conv. 189 c; bes. der Tempel in Delphi, Dem. 19, 327. Aus Thuc. 4, 90, τάφρον περὶ τὸ ἱερὸν καὶ τὸν νεὼν ἔσκαπτον, geht die allgemeine Bdtg "Heiligthum" hervor; nach Ammon. der Tempelbezirk, ἱερὸν καὶ τέμενος ἱδρύσασθαι Ath. XIII, 595 c. – Von Menschen, ἱερὸς καὶ εὐσεβής, heilig, Soph. O. C. 288; bei Ar. Ran. 651 mit Hindeutung auf die Einweihung in die Mysterien. Anders Αχαιῶν ἱερὸς στρατός, das göttliche, stattliche Heer, Il. 24, 81, wie τέλος ἱερόν, die heilige Wächterschaar 10, 56. Für das röm. sacrosanctus, Plut. Tib. Gracch. 14. 15 u. öfter. – Sprichwörtlich war ἡ ἱερὰ συμβουλή, Xen. An. 5, 6, 4; vgl. Plat. Theag. 122 a u. Zenob. 4, 40. S. auch ἱερὰ ἄγκυρα unter ἄγκυρα. Ein anderer sprichwörtlicher Ausdruck τὸν ἀφ' ἱερᾶς, vollständig τὸν ἀφ' ἱερᾶς γραμμῆς λίθον od. πεττὸν κινεῖν, d. i. das Letzte, Aeußerste wagen, Ar. Eccl. 987; vgl. Diogen. 5, 41 u. daselbst die Erklärer, u. s. γραμμή. – Von einem Wurfe mit Würfeln, Eubul. Poll. 7, 205. – [Hom. braucht in den Formen, wo die letzte Sylbe kurz ist, ι lang, z. B. ἱερὸν ἦμαρ, ἱερὰ ῥέζειν, u. so sp. Ep.] – Ueber die Vrbdgn mit ὅσιος u. den Unterschied davon s. letzteres.

Greek (Liddell-Scott)

ἱερός: ἴδε ἐν τέλ., ά, όν, καὶ ός, όν, ἐν τῇ φράσει, ἱερὸς ἀκτή, ὁ σῖτος, ἢ καθ’ Ἡσύχ. «ἄλφιτα», Ἡσ. Ἔργ. κ. Ἡμ. 595, 805, Χρησμ. παρ’ Ἡροδ. 8. 77· Ἰων. καὶ ποιητ. ἱρός, ή, όν, (ἵδε ἐν τέλει)· Δωρ. ἱᾰρὸς Ἐπιγραφ. Δελφ. ἐν τῇ Συλλ. Ἐπιγρ. 1688. 20, κτλ.: (πρβλ. ἱέρεια, ἱέραξ)· ― Ὑπερθ. ἱερώτατος, Ἀριστοφ. Ἱππ. 582, Πλάτ. (Ὁ Κούρτ. παραβάλλων τὴν λέξιν πρὸς τὸ Σανσκρ. ishiras (ἀκμάζων, σφριγῶν, ζωηρός), νομίζει ὅτι ἡ πρώτη σημασία εἶναι ἡ τοῦ ἀκμαῖος, ἰσχυρός, καὶ ἐκ τῆς ὑλικῆς ταύτης σημασίας προέκυψεν ἡ παρ’ Ὁμήρῳ σημασία τοῦ θαυμάσιος, ὑπερφυσικός, θεῖος· ἱερὸν γὰρ τὸ μέγα Ἀρετ. π. Αἰτ. Χρον. Παθ. 1. 4). Ι. ἀκμαῖος, ἰσχυρός, θεῖος, ἱερός, ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο Ὀδ. Β. 409, κ. ἀλλ.· ἱερὸν μένος Ἀλκινόοιο Θ. 419, κτλ.· ἱερὸς ἰχθὺς (ἴδε κατωτέρω IV. 2) Ἰλ. ΙΙ. 407· ἱερὴ ἐλαίη Ὀδ. Ν. 372· ἄλφιτον Ἰλ. Ν. 631, πρβλ. Ε. 499· οὕτω, Δημήτερος ἱερὸς ἀκτή (ἴδε ἐν ἀρχῇ)· ― ὡσαύτως, ἐπὶ παντὸς φυσικοῦ πράγματος, ἱερῶν ποταμῶν Ὀδ. Κ. 351, Ἰλ. Λ. 726, Σοφ. Φ. 1215, Εὐρ. Μήδ. 410· ἱεραὶ βῆσσαι Ὀδ. Κ. 275· ἱερὸν κνέφας Ἰλ. Ρ. 455, Λ. 194· φάος Ἡσ. Ἔργ. κ. Ἡμ. 337· ἀκολούθως, ὡς τὸ θέσκελος, θεσπέσιος, πρὸς ἔκφρασιν ἐκπλήξεως ἢ θαυμασμοῦ, ἱερὸν τέλος, ἱερὸς στρατός, λαμπρὸς στρ., Ἰλ. Κ. 56, Ὀδ. Ω. 81· ἱερὸς δίφρος, λαμπρὸς δίφρ., Ἰλ. Ρ. 464: ― μεθ’ Ὅμ., ἐπὶ τῆς θαλάσσης, ἱερὸν χεῦμα θαλάσσης Αἰσχύλ. Ἀποσπ. 178· ἱρὸν κῦμα Εὐρ. Ἱππ. 1206· κύματα ὁ αὐτ. ἐν Κύκλ. 265· ἐπὶ τῆς βροχῆς, ὄμβρος Σοφ. Ο. Τ. 1428· δρόσοι Εὐρ. Ἴων 117: ― ἐν Θεοκρ. 5. 22, οὐδὲν ἱερόν, «οὐδενὸς ἄξιον» (Σχόλ.), ἀνάξιον λόγου, «δὲν εἶναι μεγάλη δουλειά»· ἱερὸς ὕπνος Καλλ. Ἐπιγράμμ. 10· ― Ὑπερθ., χωρίον ἱερώτατον Πλάτ. Νόμ. 755Ε, πρβλ. Τίμ. 45Α. ΙΙ. ἐπὶ θείων πραγμάτων, ἱερός, ὡς καὶ νῦν, Λατ. sacer, Ὅμ., κλ.· ἱεροῖς ἐν δώμασι Κίρκης Ὀδ. Κ. 426· ἱερὸν γένος ἀθανάτων Ἡσ. Θ. 21· ἱερὸν λέχος, τὸ τοῦ Διός, 57· ἱερὴ δόσις, δῶρον θεοῦ, 93· ἱερὸς πόλεμος, πόλεμος ἐναντίον ἱεροσύλων, Ἀριστοφ. Ὄρν. 556, κτλ. 2) ἐπὶ γηΐνων πραγμάτων, καθιερωμένος εἰς θεὸν ἢ εἰς τὴν ὑπηρεσίαν θεοῦ τινος, ἅγιος, ἡγιασμένος, βωμὸς Ἰλ. Β. 305· ἱ. δόμος, ἐπὶ τοῦ ναοῦ τῆς Ἀθηνᾶς, Ζ. 89· καὶ συχν., ἱερὴ ἑκατόμβη Α. 99, 431, κτλ.· χόες Σοφ. Ο.Κ. 469, κτλ.· ― ἱρὰ γράμματα, = ἱερογλυφικά (ὃ ἴδε), Ἡρόδ. 2. 36· ἱρὸς λόχος ὁ αὐτ. 2. 81, κτλ.· ― συχνὸν παρ’ Ἀττ., ι. ἄγαλμα, τρίπους, θᾶκος, Σοφ. Ο.Τ. 1379, Εὐρ. Ἴων 512, κτλ.· χρήματα, ποιήματα, Πλάτ. Πολ. 568D, κτλ.: ἱερὸν τὸ σῶμα τῷ θεῷ διδόναι, ἐπί τινος ἀφιεροῦντος ἑαυτὸν εἰς θεόν τινα, Εὐρ. Ἴων 1284· ι. σώματα, περὶ ἱεροδούλων, Στράβ. 272· ― ἐπὶ τῶν Ρωμαίων δημάρχων= sacrosanctus, ἀπαραβίαστος, ἱερὸς καὶ ἄσυλος Πλουτ. Τ. Γράκχ. 14, 15, κτλ.· ― ἱερὸς νόμος, ὁ περὶ θυσιῶν νόμος, κτλ., Δημ. 525. 18· ― ἐνίοτε ἀντιτίθεται τῷ βέβηλος, ἀλλὰ τοῦτο παρ’ Ἀττ. συνηθέστερον ἐκφέρεται διὰ τοῦ ἱερὸς καὶ ὅσιος (ἴδε ἐν. λ. ὅσιος Ι. 2), ἢ τοῦ ἱερὸς καὶ ἴδιος (ἴδε ἴδιος Ι. 2). 3) ἐπὶ παντὸς τόπου διατελοῦντος ὑπὸ τὴν προστασίαν θεοῦ τινος, Ἴλιος, Πύλος, Θήβη Ὅμ.· Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον, Τροίης ἱερὰ κρήδεμνα Ὀδ. Α. 2, Ἰλ. Π. 100· περὶ τῶν Ἀθηνῶν, ἅπαξ παρ’ Ὁμ., Ὀδ. Λ. 323· ἀλλὰ συχνάκις παρὰ τοῖς μεθ’ Ὅμηρον, ὡς ἐν Πινδ. Ἀποσπ. 45, ἐν Σοφ. Αἴ. 1221, ἐν Ἀριστοφ. Ἱππ. 1037· ὡσαύτως, Σούνιον ἱρόν, πιθαν. ἐκ τῆς ἐκεῖ λατρείας τῆς Ἀθηνᾶς (ἴδε κατωτ. IV. 8), Ὀδ. Γ. 278: ― οὕτως, ἱερὸς κύκλος, κυκλικὸς τόπος ὑπὸ τὴν προστασίαν τοῦ Διός, οἱ δὲ γέροντες εἵατ’ ἐπὶ ξεστοῖσι λίθοις ἱερῷ ἐνὶ κύκλῳ Ἰλ. Σ. 504· ― ὁ Ὅμ. συνάπτει τὸ ἱερὸς μετὰ γεν. τῆς θεότητος, ἄλσος ἱερὸν Ἀθηναίης, ἄντρον ἱερὸν Νυμφάων Ὀδ. Ζ. 322. Ν. 104, 348· καὶ αὕτη εἶναι μετὰ ταῦτα συνήθης σύνταξις, Ἡρόδ. 1. 80., 2. 41, Εὐρ. Ἄλκ. 75, Ἀριστοφ. Πλ. 937, Πλάτ. Φαίδ. 85Β, Ξεν. Ἀν. 5. 3.13, κτλ.· σπανιώτερον μετὰ δοτ., κριοὶ εἰσί σφι ἱροὶ Ἡρόδ. 2. 42, πρβλ. Πλάτ. Νόμ. 955Ε. 4) ἐπὶ βασιλέων, ἡρώων, κλ., ἐκ τῆς ἰδέας ὅτι θεότης προστατεύει αὐτούς, ἱεροὶ βασιλεῖς Πινδ. Π. 5 131· ἱ καὶ εὐσεβής, ἐπὶ τοῦ Οἰδίποδος, Σοφ. Ο. Κ. 287· ἀλλ’ ἄνθρωπος ἱερὸς ἐν Ἀριστοφ. Βατρ. 652 εἶναι ὁ μεμυημένος τὰ μυστήρια. ΙΙΙ. ὡς οὐσιαστ. 1) ἱερὰ, Ἰων. ἱρά, τά, προσφοραί, θυσίαι, θύματα, συχν. παρ’ Ὁμήρ.· ἱερὰ ῥέζειν, Λατ. sacra facere, operari, Ἰλ. Α. 147, κτλ.· ἔρδειν Ἡσ. Ἔργ. κ. Ἡμ. 334· διδόναι Ὀδ. Π. 184· ἀλλ’ ὅ γε δέκτο μὲν ἱρὰ Ἰλ. Β. 420, πρβλ. Ψ. 207· σπάνιον ἐν τῷ ἐνικῷ, ὄφρ’ ἱρὸν ἑτοιμασσαίατ’ Ἀθήνῃ Κ. 571: ― οὕτω καὶ μεθ’ Ὅμ., θῦσαι ἱρὰ Ἡρόδ. 1. 59., 8. 54, κτλ.· ποιεῖν 2. 63· αἴθειν Σοφ. Φιλ. 1033· ἱ. πατρῷα Αἰσχύλ. Θήβ. 1010· πρβλ. ἄπυρος· τὰ διαβατήρια ἱ. Θουκ. 5. 116. β) μεθ’ Ὅμ., τὰ ἐντόσθια τοῦ θύματος ἃ ἐξετάζοντες ἐμαντεύοντο, τὰ ἱρὰ οὐ προεχώρεε χρηστὰ Ἡρόδ. 5. 44· τὰ ἱερὰ καλὰ ἦν Ξεν. Ἀν. 1. 8, 15· ἢ ἁπλῶς, τὰ ἱερὰ γίγνεται αὐτόθι 2. 2, 3· πρβλ. ἄλοβος, καλλιερέω. γ) καθόλου, ἱερὰ πράγματα, ἱεραὶ τελεταί, Λατ. sacra, Ἡρόδ. 1. 172., 4. 33· τῶν ἱερῶν καὶ κοινῶν μετέχειν Δημ. 1300. 6. 2) μεθ’ Ὅμ., ἱερόν, Ἰων. ἱρόν, τό, ναός, ἱερὸς τόπος, Ἡρόδ. καὶ Ἀττ.· ἐνίοτε ἐπὶ τοῦ οἰκοδομήματος τοῦ ναοῦ κατ’ ἀντιδιαστολὴν πρὸς τὸ τέμενος, ἔστι δὲ ἐν τῷ τεμένει… ἱρὸν κτλ. Ἡρόδ. 2. 112, πρβλ. 9. 65· ἀλλ’ ἐνίοτε ἄνευ ἀντιδιαστολῆς τινος πρὸς τὸ ἄλσος καὶ τέμενος, ἐς Διὸς στρατίου ἱρόν, μέγα τε καὶ ἅγιον ἄλσος πλατανίστων Ἡρόδ. 5. 119., 7. 197· ἐνίοτε τίθεται ἐπὶ τοῦ συνόλου τῶν ἱερῶν οἰκοδομῶν κατ’ ἀντιδιαστολὴν πρὸς τὸ ναὸς ἢ νεώς, ὁ αὐτ. 2. 170, Θουκ. 4. 90., 5. 18: πρβλ. σηκός, χρηστήριον. 3) ἱρὸν τῆς δίκης, ἡ ἱερὰ ἀρχὴ τοῦ δικαίου, Εὐρ. Ἑλ. 1002. IV. ἰδιαίτεραι φράσεις μεθ’ Ὅμ., 1) παροιμ., ἱερὰ ἄγκυρα, δηλ. ἡ ἐσχάτη ἐλπίς τινος, Λουκ. ἐν Διῒ Τραγ. 51, ἐν Δραπέτ. 13, Πολυδ. Α΄, 93, Παροιμιογρ. σ. 60, κτλ.: ― λέγεται συμβουλὴ ἱερὸν χρῆμα εἶναι, ἐπὶ τοῦ ἱεροῦ καθήκοντος τῶν συμβούλων, Πλάτ. Θεάγ. 122, Α, πρβλ. Πλάτ. Ἐπιστ. 321C, Ξεν. 5. 6, 4, Λουκ. Ρητόρ. Διδασκ. 1, Παροιμιογρ. σ. 318· ― τὸν ἀφ’ ἱερᾶς κινεῖν, ἴδε γραμμὴ ΙΙΙ. 2) ἱερὸς ἰχθύς, ὁ αὐλωπίας ὃν καλοῦσι καὶ ἀνθίαν, Ἀριστ. π. τὰ Ζ. Ἱστ. 9. 37, 6, πρβλ. Ἀθήν. 282Ε, Πλούτ. 2. 981D. 3) ἱ. λόχος, ἴδε ἐν λ. λόχος. 4) ἱερὰ νόσος, ἡ ἐπιληψία, Ἡρόδ. 3. 33, Ἱππ. π. Ἀέρ. 291, ἴδε ἐν λέξ. δαιμονίζομαι· ὡσαύτως καλουμένη μεγάλη, Ἡρακλεία, Foës Οἰκ. Ἱππ. ἐν λέξ. ἱερή· ― ἱ. νόσος ἦτο ὡσαύτως ἡ λέπρα, Vales. Εὐσ. Ἐκκλ. Ἱστ. 4. 19. 5) ἡ ἱ. ὁδός, ἡ εἰς Δελφοὺς ἄγουσα, Ἡρόδ. 6. 54, ἔνθα ἴδε Wess.· ὡσαύτως ἡ ἀπ’ Ἀθηνῶν εἰς Ἐλευσῖνα, ἣν ἐπορεύοντο οἱ μύσται, Κρατῖνος ἐν «Δραπέτισιν» 15, ἴδε Παυσ. 1. 36, 3, Ἁρποκρ. ἐν λέξ.· καὶ ἡ ἑξ Ἤλιδος εἰς Ὀλυμπίαν, Παυσ. 5. 25, 7. 6) ἱ. ὀστέον, os sacrum, τὸ ἔσχατον τῆς σπονδυλικῆς στήλης ὀστοῦν, τὸ ἱερὸν ὀστοῦν, Πλούτ. 2. 981D, Γαλην., κτλ. 7) ἡ ἱερὰ (δηλ. τριήρης), ἣν οἱ Ἀθηναῖοι ἔπεμπον εἰς Δῆλον, ἢ ἡ Σαλαμινία ἢ ἡ Πάραλος, Δημ. 50. 1. 8) συχνάκις ἐν τῇ γεωγραφίᾳ, ἱερὰ ἄκρα, ἐν τῇ Λυκίᾳ, Στράβ. 666· ἱ. ἀκρωτήριον, ἐν τῇ Ἱσπανίᾳ, τὸ τοῦ ἁγίου Βικεντίου, αὐτόθι 106· Ἱερὰ νῆσος, μία τῶν Λιπαραίων νήσων, Θουκ. 3. 88, κτλ.· ἱ. ὄρος, ἐν τῇ Θρακικῇ Χερσονήσῳ, κτλ. V. Ἐπίρρ. ἱερῶς, ἁγίως, Πλουτ. Λυκοῦργ. 27. Τὸ ι φύσει βραχὺ καὶ ἀείποτε οὕτω παρ’ Ἀττ. πλὴν τοῦ καθῑερωμένος, Αἰσχύλ. Εὐμ. 304· ― ἀλλ’ ὁ Ὅμ. καὶ ὁ Ἡσ. μηκύνουσιν αὐτὸ ἐν ἄρσει χάριν τοῦ μέτρου, ὡς ἐν τῷ τέλει τῶν ἑξαμέτρων, ἱερὸν ἦμαρ, ἱερὰ ῥέζειν, ἀλφίτου ἱεροῦ ἀκτή· οὕτω καὶ ἔν τινι λυρικῷ χωρίῳ, Εὐρ. Βάκχ. 160, καὶ ἐν τοῖς συνθέτοις, ἱεραγωγός, ἱεροθαλλής, ἱερόφωνος. Ἀείποτε ῑ ἐν τῷ συνῃρ. τύπῳ ἱρός: ὁ τύπος οὗτος καλούμενος καθόλου Ἰων., εἶναι ἐν χρήσει παρ’ Ἐπικ. χάριν τοῦ μέτρου: εὕρηται ἐν τοῖς ἀρίστοις Ἀντιγράφοις τῶν Ἀττ. ποιητῶν καὶ καθ’ ἃ φρονεῖ ὁ Δινδ. ἦν ἐν χρήσει παρὰ τοῖς Τραγ. (πλὴν τοῦ πρώτου ποδὸς τοῦ τριμέτρου), πρὸς ἀποφυγὴν ἀναλελυμένων ποδῶν, ἴδε εἰς Αἰσχύλ. Θήβ. 268, Λεξικ. Αἰσχύλ. ἐν λ.· ὡσαύτως ἐν λυρικοῖς χωρίοις τῆς κωμῳδ., ἴδε εἰς Ἀριστοφ. Ἱππ. 301, ἔνθα τό: τῶν θεῶν ἱερὰς ἔχοντα… δάκτυλος ἀντὶ τροχαίου, εἶναι ἀπαράδεκτον, Σφ. 308.