ἄναξ

English (LSJ)

[ᾰ], ἄνακτος (cf. Ἄνακες), ὁ, rarely fem. ὦ ἄνα for ἄνασσα, Pi.P.12.4, cf. A.Fr.342: A (ϝάναξ IG4.236 (Corinth), etc., cf. ϝάνακες 4.564 (Argos)):—lord, master, king 1 of the gods, esp. Apollo, ἄγουσι δὲ δῶρα Ἄνακτι Il.1.390, al.; ὁ Πύθιος ἄναξ A.Ag.509; ἄναξ Ἄπολλον ib.513, Eu.85, etc.; ὦναξ Ἄπ. S.OT80; ὦναξ without Ἄπολλον, Hdt.1.159, 4.150, al.; of Zeus, Hom. only in voc., Ζεῦ ἄνα Il.3.351, 16.233; Ζεὺς ἄναξ A.Pers.762; ἄναξ ἀνάκτων . . Ζεῦ Id.Supp.524; μὰ τὸν Δία τὸν Ἄνακτα D.35.40; Poseidon, A.Th.130; ὦ δέσποτ' ἄναξ, of Ἀήρ, Ar.Nu.264; of Apollo Ἀγυιεύς, Id.V.875; ὦναξ δέσποτα, of Πλοῦτος, Id.Pl.748; especially of the Dioscuri, cf. Ἄνακες, Ἄνακοι; of all the gods, πάντων ἀνάκτων . . κοινοβωμίαν A.Supp. 222, cf. Pi.O. 10(11).49.—The irreg. voc. ἄνα (q.v.) is never addressed save to gods; ὦναξ is freq. in Trag. and Com. II of the Homeric heroes, especially of Agamemnon, as general-in-chief, leader of men ἄναξ ἀνδρῶν Ἀγαμέμνων Il.1.442, al. (so Euphetes 15.532, while Ortilochos is called πολέεσσ' ἄνδρεσσιν ἄνακτα 5.546):—also as a title of rank, e.g. of Teiresias, Od.11.144, 151, S.OT284; of the sons of kings or brothers of kings (υἱεῖς τοῦ βασιλέως καὶ οἱ ἀδελφοὶ καλοῦνται ἄνακτες Arist.Fr.526, cf. Isoc.9.72, Clearch. 25, and so of Creon, S.OT85, cf. 911), and especially of kings, as Xerxes, A.Pers.5, Darius, ib.787, cf. Ag.42, E.Ph.17, Or.349, etc.; βασιλῆι ἄνακτι lord king, Od.20.194; of the emperors, θεοὶ ἄνακτες IG14.2012A2, 4.1475 (Epid.). III master of the house, οἴκοιο ἄναξ Od.1.397; ἀμφὶ ἄνακτα κύνες 10.216; as denoting the relation of master to slave, freq. in Od.; ἄναξ, θεοὺς γὰρ δεσπότας καλεῖν χρεών E.Hipp.88; of the Cyclops, as owner of flocks, Od.9.440. IV metaph., κώπης, ναῶν ἄνακτες lords of the oar, of ships, A.Pers.378,383; πύλης ἄναξ θυρωρέ, of a porter, S.Fr.775; ἄναξ ὅπλων E IA1260; ψευδῶν Id.Andr.447; ὑπήνης Pl.Com.122; κέντρων, of planets holding cardinal points, Man.1.66.—Poet. word.

Wiktionary EN

From earlier ϝάναξ (wánax), ϝάνακος (wánakos). Cognate with Mycenaean Greek 𐀷𐀙𐀏 (wa-na-ka) as well as Phrygian ουανακταν (ouanaktan /wanaktan/), Old Phrygian [script needed] (vanaktei), which may be an early loan from Greek or from a common third source. The further origin is unknown, but likely a borrowing from a Pre-Greek substrate language. Various alternative Indo-European etymologies have been proposed, including: Cognate with Tocharian A nātäk (“lord”) (female counterpart nāśi (“queen”); cf. ᾰ̓́νασσᾰ (ánassa)), from a Proto-Indo-European *w(n̥)nákts (“lord”). Cognate with Sanskrit वणिज् (vaṇíj, “merchant, businessman”) - an epithet of Indra in the Rig Veda - from a Proto-Indo-European compound *wn̥-h₂eǵ-(t)- composed of *wenh₁- (“to win”) + *h₂eǵ- (“to drive, lead”).

Wikipedia EN

Anax (Greek: ἄναξ; from earlier ϝάναξ, wánax) is an ancient Greek word for "tribal chief, lord, (military) leader". It is one of the two Greek titles traditionally translated as "king", the other being basileus, and is inherited from Mycenaean Greece, and is notably used in Homeric Greek, e.g. for Agamemnon. The feminine form is anassa, "queen" (ἄνασσα, from wánassa, itself from *wánakt-ja).

The word anax derives from the stem wanakt- (nominative *ϝάνακτς, genitive ϝάνακτος), and appears in Mycenaean Greek written in Linear B script as 𐀷𐀙𐀏, wa-na-ka, and in the feminine form as 𐀷𐀙𐀭, wa-na-sa (later ἄνασσα, ánassa). The digamma ϝ was pronounced /w/ and was dropped very early on, even before the adoption of the Phoenician alphabet, by eastern Greek dialects (e.g. Ionic Greek); other dialects retained the digamma until well after the classical era.

The word Anax in the Iliad refers to Agamemnon (ἄναξ ἀνδρῶν, i.e. "leader of men") and to Priam, high kings who exercise overlordship over other, presumably lesser, kings. This possible hierarchy of one "anax" exercising power over several local "basileis" probably hints to a proto-feudal political organization of Aegean civilizations. The Linear B adjective 𐀷𐀙𐀏𐀳𐀫, wa-na-ka-te-ro (wanákteros), "of the [household of] the king, royal", and the Greek word ἀνάκτορον, anáktoron, "royal [dwelling], palace" are derived from anax. Anax is also a ceremonial epithet of the god Zeus ("Zeus Anax") in his capacity as overlord of the Universe, including the rest of the gods. The meaning of basileus as "king" in Classical Greece is due to a shift in terminology during the Greek Dark Ages. In Mycenaean times, a *gʷasileus appears to be a lower-ranking official (in one instance a chief of a professional guild), while in Homer, Anax is already an archaic title, most suited to legendary heroes and gods rather than for contemporary kings.

The Greek title has been compared to Sanskrit vanij, a word for "merchant", but in the Rigveda once used as a title of Indra. The word could then be from Proto-Indo-European *wen-aǵ-, roughly "bringer of spoils" (compare the etymology of lord, "giver of bread"). However, Robert Beekes argues there is no convincing IE etymology and the term is probably from the pre-Greek substrate.

The word is found as an element in such names as Hipponax ("king of horses"), Anaxagoras ("king of the agora"), Pleistoanax ("king of the multitude"), Anaximander ("king of the estate"), Anaximenes ("enduring king"), Astyanax ("high king", "overlord of the city"), Anaktoria ("royal [woman]"), Iphiánassa ("mighty queen"), and many others. The archaic plural Ánakes (Ἄνακες, "Kings") was a common reference to the Dioskouroi, whose temple was usually called the Anakeion (Ἀνάκειον) and their yearly religious festival the Anákeia (Ἀνάκεια).

The words ánax and ánassa are occasionally used in Modern Greek as a deferential to royalty, whereas the word anáktoro[n] and its derivatives are commonly used with regard to palaces.

German (Pape)

[Seite 199] ἄνακτος, ὁ (vgl. ἀνά, ἄνω), der Oberste, Herr, der Befehlende, im Gegensatz der δμῶες, die fremdem Willen unterworfen sind, 1) gewöhnliches Prädicat der Götter bei Hom.; Pind. δώδεκα ἄνακτες θεοί Ol. 11, 51, u. sonst, wie Tragg. Bei Sp. vorzugsweise die Dioskuren, s. ἄνακες, auch ἄνακοι. Der unregelmäßige voc. ὦ ἄνα steht nur in dem Anruf an Götter, ebenso ep. u. ion. ὦ 'ναξ, vgl. Eur. Hipp. 88 ἄναξ, θεοὺς γὰρ δεσπότας καλεῖν χρεών. – 2) von Menschen, die über Land und Leute gebieten, wenn ihr Besitzthum auch gering ist; auch Tiresias, Od. 11, 144, wie die Söhne und Verwandten der Herrscher haben diesen Titel (der bes. nach Arist. bei den Cypriern, zum Unterschiede des βασιλεύς, den Brüdern und Söhnen des Königs gegeben ward, Prinzen, vgl. Isocr. 9, 72), der bei den Tragg. auf alle Angesehenen und Edlen einer Stadtausgedehnt wird, s. Musgr. Soph. O. R. 85. 904. Bei Homer heißt Agamemnon oft ἄναξ ἀνδρῶν, vgl. Iliad. 9, 98 οὕνεκα πολλῶν λαῶν ἐσσὶ ἄναξ; Iliad. 15, 532 ἄναξ ἀνδρῶν Εὐφήτης; 23, 288 ἄναξ ἀνδρῶν Εὔμηλος; 5. 546 ὃς τέκετ' Ὀρσίλοχον πολέεσσ' ἄνδρεσσιν ἄνακτα; 13, 452 Δευκαλίων δ' ἐμὲ τίκτε πολέσσ' ἄνδρεσσιν ἄνακτα. – 3) Hausherr, οἴκοιο Od. 1, 397, der Gebieter, im Gegensatz der Diener und Sklaven; 9, 440 der Cyclop im Gegensatz seiner Heerden, also Besitzer; s. Theocr. 7, 79; auffallender Opp. Hal. 2, 245. 477. – 4) übh. Besorger, Verwalter, Lenker, κώπης, = νεῶν, Befehlshaber der Schiffe, Aesch. Pers. 370. 375; aber Eur. Cycl. 86 ist κώπης ἄναξ Ruderer; ὅπλων, Führer der Waffen, I. A. 1260; ψευδῶν, Lügner, Andr. 449; ἄναξ βασιλεύς vrbdn Or. 342. – Selten ist ἡ ἄναξ für ἄνασσα, Pind. P. 12, 3; Herm. H. h. Cer. 58. – In Prosa treten βασιλεύς u. δεσπότης an die Stelle dieses Wortes.

Spanish (DGE)

-κτος, ὁ
• Alolema(s): ἡ ἄ. A.Fr.689; ϝάναξ IG 4.236 (Corinto), y huella de ϝ- en Hom.
• Prosodia: [ᾰ-]
• Morfología: [tema ἀνακ-: sg. voc. ἄνα Il.3.351, Od.17.354, h.Ap.526, Pi.P.12.3, ac. plu. ἄνακας Hsch.; du. gen. Ἀνάκοιν IG 2².1437.67, 4796, ϝανάκοιν SEG 26.428 (Argos V a.C.), ϝανάκοι IG 4.566 (Argos); plu. gen. ϝανάκων IG 4.564 (Argos); tema ἀνακτ-: dat. plu. ἀνάκτεσι Od.15.557]
I como título o tratamiento señor, soberano, príncipe
1 de dioses, de Zeus Ζεῦ ἄνα Il.3.351, 16.233, Od.17.354, Κρόνου υἱὲ ἄναξ Hes.Th.660, Διὶ Κρονίωνι ἄνακτι Il.7.194, Hes.Op.69, Ζεὺς ἄναξ A.Pers.762, ἄναξ ἀνάκτων A.Supp.524, μὰ τὸν Δία τὸν ἄνακτα D.35.40
•de Apolo ἄναξ Il.16.514, 523, ἄναξ ἑκάεργος Ἀπόλλων Il.15.253, h.Merc.333, ἑκατηβελέταο ἄνακτος Hes.Sc.100, ἄναξ Διὸς υἱός Hes.Fr.235.1, ὦ ἄν' h.Ap.526, ὁ Πύθιός τ' ἄναξ A.A.509, ἄναξ Ἄπολλον A.A.513, Eu.85, ὦναξ S.OT 80, ὦ δέσποτ' ἄναξ Ar.V.875
•de Posidón Ποσειδάωνα ἄνακτα Il.15.8, ἄνακτι Od.3.43, 54, 9.412, Hes.Th.932, ποντομέδων ἄναξ A.Th.130
•de Hades h.Cer.17
•del Sol Ἠέλιός τε ἄναξ h.Cer.26, ἄνακτος ... κύκλον Emp.B 47
•de un dios-río Od.5.445, 450, del río Acragante ὦ ἄνα Pi.P.12.3
•de una ninfa, A.Fr.689, de todos los dioses θεῶν ... ἀνάκτων Od.12.290, cf. A.Supp.222, 524, Pi.O.10.49
•de otros dioses e hipóstasis Πλοῦτος Ar.Pl.748, Ἀήρ Ar.Nu.264
•en lit. cristiana de Dios, Apoll.Met.Ps.77.5, de Cristo, Nonn.Par.Eu.Io.1.21.
2 plu. y du. los Señores dioses colectivos gener. identificados con los Dioscuros σωτήρσιν Ἀνάκοιν τε Διοσχούροιν IG 2².4796, τοῖ ϝανάκοι ἠμί IG 4.566 (Argos), cf. 4.561, 564, SEG 26.428 (Argos V a.C.), Cic.ND 3.21, Plu.Num.13, Hsch.s.u. ἄνακας
•tb. con los Cabiros RFIC 69.180, otras veces de identificación dudosa IG 1².127.12, 2².1437.67, cf. Ἄνακτες παῖδες ... οἱ μὲν εἶναι Διοσκούρους, οἱ δὲ Κούρητας, οἱ ... Καβείρους λέγουσι Paus.10.38.7, cf. Plu.Thes.33.
3 de reyes del mito, en gener. βασιλῆϊ ἄνακτι Od.20.194, de Agamenón Il.9.33, de Aquiles Il.9.276, de Odiseo Od.11.71, de Príamo Il.2.373, de Menelao, A.A.42, E.Or.349, de Layo, E.Ph.17, de Edipo, S.OT 834
•de reyes persas: Darío, A.Pers.787, Jerjes, A.Pers.5
•de emperadores romanos IG 4².692 (Epidauro), Sulp.Max.A.2, como trad. del lat. princeps Σεβαστὴν Ῥωμαίων παρ' ἄνακτας ἐπώνυμον IGR 4.682.19 (Sebaste, Asia II a.C.), αὐτὸς δ' Αὐσονίων ἕταρον ποιήσας ἀνάκτων IP 8(3).145.13
•en Chipre ἄνακτες los príncipes miembros de la familia real op. βασιλεύς ‘rey’ Arist.Fr.526, cf. Clearch.19, Isoc.9.72, Schwyzer 680
•tb. se aplica a nobles de linaje real o divino como Tiresias Od.11.144, ἄνακτ' ἄνακτι ταὔθ' ὁρῶντ' ἐπίσταμαι μάλιστα Φοίβῳ Τειρεσίαν S.OT 284.
II indicando posesión o poder, dicho no necesariamente de un rey.
1 dueño, amo, señor de hombres ἄναξ ἀνδρῶν Il.15.532, πολέεσσ' ἄνδρεσσιν ἄνακτα Il.5.546, del palacio real οἴκοιο ἀ. Od.1.397, del ganado esp. de caballos ὄφρ' ἔμπεδον αὖθι μένοιεν νοστήσαντα ἄνακτα para que (los caballos) esperaran la vuelta de su dueño, Il.13.38, ἵπποι ... λίπον ἅρματ' ἀνάκτων Il.16.371, cf. 2.777, 10.559, 16.507, de perros Od.10.216, cf. 17.296, 303, de esclavos πρὸ ἄνακτος ἀμειλίχου Il.24.734, cf. Od.14.60, 63, 17.189, 320.
2 fig. de remeros y marineros κώπης ἄ. señor del remo A.Pers.378, ναῶν ἄνακτες señores de las naves A.Pers.383, ref. a un portero πύλης ἄ. θυρωρέ S.Fr.775, γῆς ἄνακτες dueños de la tierra, habitantes S.OC 831, E.Io 13, ὅπλων E.IA 1260, ἄναξ ὑπήνης Ἐπίκρατες Pl.Com.122, de planetas que ocupan puntos cardinales κέντρων ἄνακτες Man.1.66. • DMic.: wa-na-ka.
• Etimología: La única aproximación posible es c. toc. B ñäkte, A ñkät ‘dios’, cf. tb. A nātäk ‘señor’ (< *unHtk?), por ser el frig. wanaktei un préstamo del griego, véase lo dicho en ἀνακῶς. El tema ἀνακ- es seguramente secundario.

French (Bailly abrégé)

ἄνακτος (ὁ) :
maître, chef, roi ; p. ext. celui qui dirige : ἄναξ κώπης ESCHL maître de la rame, rameur ; ἄνακτες ὅπλων EUR les hoplites ; épithète traditionnelle attachée au nom d'Apollon seigneur ; titre qu’on donne à un devin comme Tirésias.
Étymologie: p. *γϝάναξ, de la Rac. Γαν-, Γεν- engendrer ; cf. γίγνομαι.

Russian (Dvoretsky)

ἄναξ: ἄνακτος (ᾰν) ὁ редко ἡ (ppf. ἄναξ и ἄνα)
1 повелитель, владыка (ἄ. Ἀπόλλων Hom., Aesch.; ἄνακτες θεοί Pind.);
2 предводитель, вождь, начальник, глава (ἀνδρῶν Hom.; Μενέλαος Aesch.);
3 хозяин, господин (οἴκοιο Hom.): ἄ. κώπης Aesch., Eur. начальник гребцов или гребец; ναῶν ἄνακτες Aesch. кормчие или командиры кораблей; ὅπλων ἄνακτες Eur. тяжело вооруженные бойцы; ψευδῶν ἄνακτες Eur. лжецы.

Greek (Liddell-Scott)

ἄναξ: [ᾰ] ἄνακτος [πρβλ. Ἄνακες], ὁ: σπανίως θηλ. ἄναξ ἀντὶ ἄνασσα, Πινδ. Π. 12, 6, Αἰσχύλ. Ἀποσπ. 379, πρβλ. Ἕρμανν. Ὕμ. Ὁμ. εἰς Δήμ. 58: (κυρίως = Fάναξ, ἴδε ἀνάσσω). Κύριος, δεσπότης (ἴδ. ἐν τέλ.), καὶ ἀποδίδοται. 1) εἰς τοὺς θεοὺς καὶ ἰδίως εἰς τὸν Ἀπόλλωνα, ἄγουσι δὲ δῶρα ἄνακτι Ἰλ. Α. 390· καὶ ἀλλ.· ὁ Πύθιος ἄναξ Αἰσχύλ. Ἀγ. 509· ἄναξ Ἄπολλον αὐτόθι 513, Εὐμ. 85, κτλ.· ὦναξ Ἄπ. Σοφ. Ο. Τ. 80· ὦναξ, ἄνευ τοῦ Ἄπολλον, Ἡρόδ. 1. 159., 4. 150, καὶ ἀλλ.· εἰς τὸν Δία ὁ Ὅμ. μόνον κατὰ κλητ. Ζεῦ ἄνα Ἰλ. Γ. 351., ΙΙ. 233· Ζεὺς ἄναξ Αἰσχύλ. Πέρσ. 762· ἄναξ ἀνάκτων ... Ζεῦ ὁ αὐτ. Ἱκ. 524· μὰ τὸν Δία τὸν ἄνακτα Δημ. 937. 12· εἰς τὸν Ποσειδῶνα, Αἰσχύλ. Θ. 130· ὦ δέσποτ’ ἄναξ, εἰς ἄλλους θεούς, Ἀριστοφ. Νεφ. 264, Σφ. 875· ὦναξ δέσποτα αὐτόθι Πλ. 748· καὶ ἰδίως εἰς τοὺς Διοσκούρους, πρβλ. Ἄνακες, Ἄνακοι, καὶ εἰς πάντας τοὺς θεοὺς ὁμοῦ· πάντων ἀνάκτων ... κοινοβωμίαν Αἰσχύλ. Ἱκ. 222· - συχν. ἐν ἐπιγραφαῖς. - Ἡ ἀνώμαλος κλητικὴ ἄνα εἰς οὐδένα ἄλλον προσφωνεῖται, ἀλλὰ μόνον εἰς τοὺς θεούς, ὦναξ εἶναι συχνὸν παρὰ Τραγικ. καὶ Κωμικ. ΙΙ. εἰς τοὺς Ὁμηρικοὺς ἥρωας, ἀλλ’ ὁ Ἀγαμέμνων ὡς γενικὸς ἀρχηγὸς καλεῖται ἄναξ ἀνδρῶν (οὕτω καὶ ὁ Εὐφήτης ἐν Ἰλ. Ο. 532, ἐνῷ ὁ Ὀρσίλοχος καλεῖται ἄνδρεσσιν ἄν. ἐν. Ἰλ. Ε. 546, πρβλ. Εὐρ. Φοιν. 17): - Ὡσαύτως ὡς ἐπώνυμον τιμητικόν, ἀποδιδόμενον εἰς ἄνδρας διακεκριμένους καὶ ὑψηλὴν θέσιν κατέχοντας, οἷον εἰς τὸν Τειρεσίαν, Ὀδ. Λ. 144, πρβλ. Σοφ. Ο. Τ. 284· εἰς τοὺς υἱοὺς ἢ ἀδελφοὺς τῶν βασιλέων (οἱ υἱεῖς τοῦ βασιλέως καὶ οἱ ἀδελφοὶ καλοῦνται ἄνακτες Ἀριστ. Ἀποσπ. 483), καὶ ἐν γένει εἰς πάντα ἡγεμόνα ἢ ἄρχοντα, Αἰσχύλ. Πέρσ. 5. 587, Ἀγ. 42, κτλ., πρβλ. Μουσγράβ. Σοφ. Ο. Τ. 85. 911: - βασιλῆϊ ἄνακτι, τῷ βασιλεῖ καὶ κυρίῳ, Ὀδ. Υ. 194, ἴδε Πόρσ. Ὀρ. 348: - ἀποδίδοται δὲ καὶ εἰς τοὺς Ρωμ. αὐτοκράτορας, θεοὶ ἄνακτες Ἐπιγρ. Ἑλλ. 618. 2., 892. 4, καὶ ἀλλ. ΙΙΙ. ὁ οἰκοδεσπότης, Λατ. herus, dominus, οἴκοιο ἄναξ Ὀδ. Α. 397· ἀμφὶ ἄνακτα κύνες Κ. 216· ἰδίως πρὸς δήλωσιν τῆς σχέσεως μεταξὺ δεσπότου καὶ δούλου, συχν. ἐν τῇ Ὀδ., ἄναξ, θεοὺς γὰρ δεσπότας καλεῖν χρεὼν Εὐρ. Ἱππ. 88· ἐν Ὀδ. Ι. 440, ἐπὶ τοῦ Κύκλωπος, ὡς δεσπότου τῶν ποιμνίων του. IV. παρ’ Ἀττ. μεταφ., κώπης, ναῶν ἄνακτες, κύριοι τῆς κώπης, τῶν πλοίων, Αἰσχύλ. Πέρσ. 378, 383· πύλης ἄναξ, ἐπὶ θυρωροῦ, Σοφ. ἐν Μιλλέρου Συμμίκτοις σ. 32· ἄναξ ὅπλων Εὐρ. Ι. Α. 1260· ψευδῶν ὁ αὐτ. Ἀνδρ. 447· ὑπήνης Πλάτ. Κωμ. ἐν «Πρέσβεσι» 4: πρβλ. ἄνασσα 3, ἀνάσσω ΙΙ. - Ποιητ. λέξις ἰσοδύναμος τῇ μετέπειτα ἐν χρήσει λέξει δεσπότης (ἴδε Εὐρ. Ἱππ. ἔνθ’ ἀνωτ.), ἀλλὰ διαφέρουσα κἄπως τῆς λέξ. βασιλεύς, ἥτις κυρίως δηλοῖ τὸν πολιτικὸν ἄρχοντα τόπου τινὸς ἢ φυλῆς· ἴδε Γροτ. Ἱστορ. τῆς Ἑλλάδος 2. 84.

English (Autenrieth)

(ϝάναξ), ακτος, voc. ἄνα (only in addressing a god, otherwise), ἄναξ, dat. pl. ἀνάκτεσι: lord (king), master; of gods, Ζεῦ ἄνα (Il. 3.351), ὕπνε ἄναξ πάντων τε θεῶν πάντων τ' ἀνθρώπων (Il. 14.233), θεῶν ἀέκητι ἀνάκτων (Od. 12.290); of men (esp. Agamemnon), ἄναξ ἀνδρῶν, and in general of any man as lord and master of his possessions, ἐγὼν οἴκοιο ἄναξ ἔσομ' ἡμετέροιο | καὶ δμώων, Od. 1.397; ἦ σύ γ' ἄνακτος | ὀφθαλμὸν ποθέεις, ‘miss your master's eye,’ said by the blinded Polyphemus to his ram, Od. 9.452.

English (Slater)

ᾰναξ (ϝαν-, (P. 4.89), (P. 9.44), (P. 11.62), (P. 12.3), fr. 140a. 63 (37): ἄναξ, ἄνακτος, ἄνακτι, ἄνακτα, ἄνα, ἄναξ; ἀνάκτων, ἄνακτας coni.)
   a adj., king, royal, of gods and heroes, — μετὰ δώδεκ' ἀνάκτων θεῶν (O. 10.49) “υἱὸς ἱππάρχου Ποσειδάωνος ἄναξ” Euphamos. (P. 4.45) πεπρωμένον ἦν φέρτερον πατέρος ἄνακτα γόνον τεκεῖν ποντίαν θεόν (Ahlwardt: γονον ἄνακτα πατρός codex) (I. 8.33) ἄνακτα τὸν πάντων ὑπερβάλλοντα Χρόνον μακάρων (Heyne: ἄνα codd. Plutarchi.) fr. 33. in hypallage, μαρτυρήσει Λυκαίου βωμὸς ἄναξ (O. 13.108)
   b subs., of gods and heroes “καὶ σέ, τολμάεις Ἐπιάλτα ἄναξ” (P. 4.89) ὦναξ Apollo. (P. 8.67) “ὦ ἄνα” Apollo. (P. 9.44) σέ τε, ἄναξ Πολύδευκες (P. 11.62) ὦ ἄνα Akragas (P. 12.3) Πηλεὺς ἄναξ (N. 3.33) Πότμος ἄναξ (N. 4.42) “καὶ ἐμοὶ θάνατον σὺν τῷδ' ἐπίτειλον, ἄναξ” Zeus (N. 10.77) χρυσέων οἴκων ἄναξ καὶ γαμβρὸς Ἥρας Herakles (I. 4.60) φαντὶ γὰρ ξύν' ἀλέγειν καὶ γάμον Θέτιος ἄνακτας (Bergk: ἄνακτα codd.: ἄνακτε Tric.) (I. 8.47) κείνων λυθέντες σαῖς ὑπὸ χερσίν, ἄναξ Zeus fr. 35. ἄν]ακτος Εὐξαν[τίου (Pae. 4.35) ὦναξ[ Πα. 13d. 4. ]ἄναξ Ἄπολλον[ (Pae. 16.2) ]ιον ἄνακτα[ Δ. 1. 3. μνάσθηθ' ὅτι τοι ζαθέας Πάρου ἐν γυάλοις ἕσσατο ἄνακτι βωμὸν sc. to Apollo fr. 140a. 63 (37).

Greek Monolingual

(-κτος), ο (θηλ. άνασσα) (Α ἄναξ) ανώτατος άρχοντας, βασιλιάς
αρχ.
1. κύριος, δεσπότης, αφέντης
2. προσωνυμία τών θεών, ιδιαίτερα του Απόλλωνος
3. προσωνυμία τών ομηρικών ηρώων και ιδιαίτερα του Αγαμέμνονος ή άλλων έξοχων προσώπων
4. γιος ή αδελφός ενός βασιλιά
5. αφέντης του σπιτιού, οικοδεσπότης
6. ιδιοκτήτης
7. ο υπεύθυνος, ο εντεταλμένος για κάτι.
[ΕΤΥΜΟΛ. Η ετυμολ. του τ. είναι άγνωστη. Όσα έχουν προταθεί είναι υποθετικά. Πιθ. πρόκειται για ξένη λ., δάνειο στην Ελληνική. Πάντως οι τ. της Τοχαρ. Β' nakte και Τοχαρ. Α' nkat (man nkatt «Θεός Μήνας») απέχουν πολύ από το ελλην. ἄναξ
το δε φρυγικό wanaktei προέρχεται από το ελληνικό. Σύμφωνα με μια άποψη, κατά την οποία ορθά υπογραμμίστηκε η σπουδαιότητα της σημασίας του «προστάτη, σωτήρα», πρόκειται για θρησκεντικόν τ., για τον οποίο αναζητήθηκε μια ινδοευρωπαϊκή ετυμολογία, που δεν είναι όμως και τόσο πειστική. Ο αρχικός τ. ήταν Faναξ (με δίγαμμα), όπως μαρτυρείται από το ομηρικό μέτρο, διάφορες διαλεκτικές επιγραφές και μυκηναϊκές ήδη πινακίδες. Σε πινακίδες της Πύλου και της Κνωσού ο τ. απαντά μόνο στον ενικό στους τύπους Wanaka «Fάναξ» και δοτ. Wanakate «Fανακτει». Στη Μυκην. η λ. δήλωνε πιθανότατα αφ’ ενός τον υπέρτατο πολιτικό άρχοντα του κράτους της Πύλου, αφ’ ετέρου έναν θεό του πανθέου της Πύλου, χωρίς να είναι πάντα δυνατόν ερμηνευτικά να γίνει διάκριση μεταξύ αυτών τών δύο. Τα δεδομένα αυτά συμφωνούν με τη χρήση της λ. στον Όμηρο, όπου ο τ. απαντά συχνότερα στον ενικό (στον πληθ. αναφέρεται κυρίως στους θεούς) με τη σημασία του αφέντη σε σχέση προς σκλάβο, άλογο, σκύλο κ.λπ. Χαρακτηριστική είναι η χρήση του τ. στην έκφραση ἄναξ ἀνδρῶν «προστάτης, σωτήρας του λαού του», η οποία αποδίδεται σχεδόν αποκλειστικά στον Αγαμέμνονα. Οι άλλες σημασίες της λ. είναι «κύριος, άρχων» ως τίτλος ευγενείας, «αφέντης, κύριος» για τον αφέντη του σπιτιού στην Οδύσσεια και, τέλος, αποτελεί χαρακτηρισμό για τις θεότητες (κυρίως για τον Απόλλωνα) που θεωρούνται προστάτες ή φύλακες. Η παλαιά κλητική ἄνα (τύπος που αντικαταστάθηκε γενικά από το ἄναξ) λέγεται για τον Δία στην Ιλιάδα καθώς και για τον Απόλλωνα. Η κύρια σημασία της λ. φαίνεται ότι είναι αυτή του «προστάτη, σωτήρα», πράγμα που πιστοποιείται και από την ετυμολογία του τ. Ἀστυάναξ «ο προστάτης, ο σωτήρας του άστεως». Στην αττική διάλεκτο σώζεται ως επίθετο θεών, στους οποίους γίνεται επίκληση (π. χ. του Απόλλωνα στον Αριστοφάνη) ή από λυρικές σκηνές της τραγωδίας. Στα Δωρικά ο πληθ. Fάνακες (χωρίς –τ- στο θέμα) χρησιμοποιείται προκειμένου να δηλώσει τους σωτήρες Διόσκουρους, με το παράγωγο Faνάκειoν (ναός τών Διοσκούρων) και Ἀνάκειον. Η μαρτυρία τών μυκην. πινακίδων αποδεικνύει ότι ο τ. χωρίς τελικό -τ είναι υστερογενής (πιθ. κατά το φύλαξ). Τέλος, στην Κυπριακή απαντά τ. Fάναξ με τη σημασία «γιός του βασιλιά, πρίγκιπας». Το θηλ. (F)άνασσα λέγεται στον Όμηρο μόνο για θεά ή για τη Ναυσικά, που εκλαμβάνεται ως θεά (Οδ. ζ 149). Μετά τον Όμηρο είναι πολύ σπάνιο. Η μυκηναϊκή έχει τη λ. στον δυϊκό wan asoi «στις δύο υπέρτατες Βασίλισσες». Πρόκειται για θρησκευτικό τ. που αποδίδεται σε δύο συνδεόμενες θεές. Οι χρήσεις του ἄναξ, όπως και η σπουδαιότητα της λ. ως συνθετικού των κυρίων αρχαίων ονομάτων, πιστοποιούν ότι πρόκειται για αρχαϊκό τ., ο οποίος έτεινε να εξαφανιστεί.
ΠΑΡ. αρχ. ἀναξία(Ι), ἀνάξιος(ΙΙ), ἀνάσσω.
ΣΥΝΘ. (α' συνθετ.) ἀναξίαλος, ἀναξιβρέντας, ἀναξιδώρα, ἀναξίμολπος, ἀναξιφόρμιγξ, ἀνακτοβούλιο, ἀνακτομισθία, ἀνακτοσυμβούλιο, Ἀνάξανδρος, Ἀναξαγόρας, Ἀναξάνθης, Ἀναξαρέτα, Ἀνάξαρχος, Ἀνάξερμος, Ἀναξήνωρ, Ἀναξιάδης, Ἀναξίας, Ἀναξίβιος, Ἀναξίβουλος, Ἀναξιγένης, Ἀναξίδαμος, Ἀναξίδικος, Ἀναξίδοτος, Ἀναξίδωρος, Ἀναξίθεμις, Ἀναξίθεος, Ἀναξίκλειτος, Ἀναξικλῆς, Ἀναξικράτης, Ἀναξίλας, Ἀναξίλος, Ἀναξίνος, Ἀναξίμανδρος, Ἀναξίμαχος, Ἀναξίμβροτος, Ἀναξιμένης, Ἀναξινόη, Ἀναξιπόλεμος, Ἀναξίπολις, Ἀναξίφιλος, Ἀναξιρόη, Ἄναξις, Ἀναξίς, Ἀναξίτιμος, Ἀναξιφῶν, Ἀνάξιππος, Ἀναξίφαντος, Ἀναξίων, Ἀναξώ (β' συνθετ.) οἰκῶναξ, χειρῶναξ, Ἀβρῶναξ, Ἀγαθάναξ, Ἀγορᾶναξ, Ἀμφιάναξ, Ἀνδρῶναξ, Ἀντιάναξ, Ἀρετάνασσα, Ἀριστῶναξ, Ἀρχεάναξ, Ἀστυάναξ, Βουλᾶναξ, Δαμῶναξ, Έπιάναξ, Ἐρατώνασσα, Ἑρμηνιάναξ, Ἑρμῶναξ, Εὐάναξ, Εὐρυάναξ, Εὐφρῶναξ, Ἐχεάναξ, Ἡγῆναξ, Ἡγησιάναξ, Ἡλιάναξ, Ἡρῶναξ, Θεμιστῶναξ, Θεσπεσιάναξ, Ἱερώνασσα, Ἱππῶναξ, Ἰφιάναξ, Καλλιάναξ, Κλεάναξ, Κλειτάνασσα, Κρατιστῶναξ, Κυδάναξ, Λαμπρῶναξ, Λαμπώνασσα, Λάνασσα, Λεσβῶναξ, Λυσιάναξ, Μανδρῶναξ, Μοιρῶναξ, Νικάναξ, Ὀνησιάναξ, Πεισιάναξ, Πλειοστοάναξ, Πολυάνακτις, Ποσειδῶναξ, Πραξιάναξ, Πρῶναξ, Πυθῶναξ, Σημωνακτίδης, Στασιάναξ, Στρατῶναξ, Σωσιάναξ, Τιμησιάναξ, Τιμῶναξ, Ὑψῶναξ, Φαινῶναξ).

Greek Monotonic

ἄναξ: [ᾰ], ἄνακτος, ὁ, κλητ. ἄνα· (ἀνάσσω)·
I. άρχοντας, βασιλιάς, τίτλος αποδιδόμενος στους θεούς, ιδίως στον Απόλλωνα και στο Δία, σε Όμηρ.· στον τελευταίο στην κλητ. Ζεῦ ἄνα, σε Ομήρ. Ιλ.
II. ανάμεσα στους Ομηρικούς ήρωες, ο Αγαμέμνονας είναι ο ἄναξ ἀνδρῶν· αλλά το ἄναξ είναι τίτλος αποδιδόμενος σε όλους τους άνδρες με διακεκριμένη και υψηλή θέση, όπως ο Τειρεσίας, σε Ομήρ. Οδ.· βασιλεὺς ἄναξ, άρχοντας βασιλιάς, στο ίδ.
III. οικοδεσπότης, ιδίως δηλώνοντας τη σχέση μεταξύ κυρίου και δούλου, στο ίδ.
IV. μεταφ., κώπης, ναῶν ἄνακτες, άρχοντες των κουπιών, των πλοίων, σε Αισχύλ.· ἄν.ὅπλων, σε Ευρ.

Frisk Etymological English

-κτος
Grammatical information: m.
Meaning: lord, ruler (Il.)
Other forms: Voc. ἄνα (Il.). Pl. (ϝ)άνακες N. of the Dioskouroi. Fem. (ϝ)άνασσα (< *ϝανακ-ι̯α) ruler (f.) (Il.).
Dialectal forms: Myc. wanaka /wanaks/; wanakate /wanaktei/; wanakatero = ϝανάκτερος, -ον with -τερος indicating opposition as in ἀγρότερος, ὀρέστερος. wanasoi /wanassoiin/ dat. du. Also wanasewijo /-ewios/; -ewija of vases.
Compounds: Ἀναξαγόρας etc., Ίππῶναξ etc.
Derivatives: From (ϝ)άνακες: (ϝ)ανάκειον temple of the Dioskouroi (Att., NWGr. etc.), Ἀνάκεια pl. Feast for the Dioskouroi (Lys.). - Denom. verb ἀνάσσω be lord, rule (Il.).
Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]
Etymology: No IE etym.; prob. a substr. word; Meillet Mél. Glotz 2, 587ff., like βασιλεύς. - The t-less forms may be younger, given the Myc. evidence, but see Ruijgh Elém. Ach. 112, also Lingua 25 (1970) 309ff. - OPhr. vanaktei, NPht. ουανακταν, from Greek?

Middle Liddell

ἀνάσσω
I. a lord, master, being applied to the gods, esp. to Apollo and Zeus, Hom.; to the latter in voc., Ζεῦ ἄνα Il.
II. among the Homeric heroes Agamemnon is ἄναξ ἀνδρῶν; but ἄναξ is a title given to all men of rank and note, as to Teiresias, Od.; βασιλεὺς ἄναξ lord king, Od.
III. the master of the house, esp. as denoting the relation of master to slave, Od.
IV. metaph., κώπης, ναῶν ἄνακτες lords of the oar, of ships, Aesch.; ἄν. ὅπλων Eur.

Frisk Etymology German

ἄναξ: urspr. ϝάναξ, -κτος
{ánaks}
Forms: Fem. (ϝ)άνασσα (aus *ϝανακι̯α) Herrin (poet. seit Hom.).
Grammar: m.
Meaning: Herrscher, Herr, Fürst (eig. Schützer, Helfer, Retter? s. Leumann Hom. Wörter 42ff. mit Lit.), pl. (ϝ)άνακες N. der Dioskuren, (poet. seit Hom.).
Derivative: Abstraktum ἀναξία Herrschaft, Befehl (Pi., A.), auch auf ἀνάσσω beziehbar; Adj. ἀνάξιος fürstlich (Sch.). — Von (ϝ)άνακες: (ϝ)ανάκειον Tempel der Dioskuren (att., nwgr. usw.), Ἀνάκεια pl. Fest der Dioskuren (Lys. u. a.); ἀνακώσιος Adj. (Rhegion, s. Chantraine Formation 42). — Denominatives Verb ἀνάσσω Herrscher sein, herrschen (poet. seit Hom.). — Zugehörigkeitsadj. auf -τερος (vgl. ἀγρότερος, ὀρέστερος) in ägäisch u̯a-na-ka-te-ro = ϝανάκτερος, -ον?
Etymology: Unerklärt. Nach Meillet Mél. Glotz 2, 587ff. u. a. (z. B. Boßhardt Die Nomina auf -ευς 22ff., wo auch über ἄναξβασιλεύς) Fremdwort. Die vorgebrachten Erklärungsversuche haben höchstens hypothetischen Wert: Schwyzer Glotta 6, 86 A. 1, Meringer WuS 9, 114, Ribezzo RIGI 12, 96, Pisani Rend. Acc. Lincei 6: 6, 174 (auch zum Lautlichen), v. Windekens Le Muséon 61, 278ff. Über das (sekundär hinzu- getretene?) -τ- außerdem Doppler (s. Glotta 17, 245; abzulehnen). — Zu toch. B ñäkte, A ñkät, das fernzuhalten ist, Pedersen Tocharisch 31. — Phryg. vanaktei stammt aus dem Griechischen.
Page 1,102-103

English (Woodhouse)

chief, king, lord

Mantoulidis Etymological

(=βασιλιάς). Ἀπό τό ρῆμα ἀνάσσω, ὅπου δές γιά περισσότερα παράγωγα.

Léxico de magia

ὁ señor, soberano gener. de Apolo ἄ. Ἀπόλλων, ἐλθὲ σὺν Παιήονι soberano Apolo, ven con Peán P I 296 P II 7 αὐτὸς ἄ. σκηπτοῦχος, Ἰήιε, κύδιμε Παιάν el propio soberano portador del cetro, Iéios, glorioso Peán P II 82 αὐτὸς, ἄ. μολπῆς, μόλε tú, señor del canto, ven P II 85 de Helios ταῦτα γὰρ αὐτὸς ἔδωκας, ἄ., ἐν ἀνθρώποισι δαῆναι pues tú mismo has concedido estas cosas, señor, para que se conozcan entre los hombres P IV 1980 λίσσομαι, ἄ., πρόσδεξαί μου τὴν λιτανείαν te suplico, señor, que acojas mi ruego P III 582 de Sabaot ἱκνοῦμαι, νῦν λάμψον, ἄ. κόσμοιο, Σαβαώθ te lo ruego, ilumíname ahora, señor del cosmos, Sabaot P III 219 de divinidades no identificadas πάσης πνευματικῆς αἰσθήσεως, κρυφίων πάντων ἄ. tú, señor de toda experiencia espiritual, de todo lo oculto P IV 1781 ἄ. μάκαρ ἀθανάτων, Ταρτάρου σκῆπτρα λαβών bienaventurado soberano de los inmortales, que portas los cetros del Tártaro SM 42 20 SM 90 fr.D.13

Translations

Afrikaans: koning; Ainu: アエコテニシパ; Akkadian: 𒈗; Albanian: mbret; American Sign Language: K@Shoulder K@Abdomen; Amharic: ንጉስ, ንጉሥ; Angolar: alê; Annobonese: alé; Antillean Creole: wa; Apache Western Apache: nantʼán; Arabic: مَلِك‎; Egyptian Arabic: ملك‎; Hijazi Arabic: مَلِك‎; Aragonese: rei; Aramaic Classical Syriac: ܡܠܟܐ‎; Jewish Babylonian Aramaic: מַלְכָּא‎; Armenian: թագավոր, արքա; Old Armenian: թագաւոր, արքայ; Aromanian: vãsilje, bãsilãu; Assamese: ৰজা; Asturian: rei, re; Avar: паччахӏ; Aymara: malku; Azerbaijani: kral, məlik, şah, padşah; Baekje: 鞬吉支, 於羅瑕; Bashkir: батша; Basque: errege; Bavarian: Kine; Belarusian: каро́ль, цар; Bengali: রাজা, বাদশাহ; Berber Tashelhit: agllid; Breton: roue; Bulgarian: цар, крал; Burmese: ဘုရင်, မင်း, ရာဇ; Catalan: rei; Cebuano: hari; Central Huishui Hmong: huab tais; Chechen: ӏела, паччахь; Cherokee: ᎤᎬᏫᏳᎯ; Chichewa: mfumu; Chinese Dungan: вон; Mandarin: 國王, 国王, 王; Chuvash: король, патша; Coptic Bohairic: ⲃⲁⲥⲓⲗⲉⲩⲥ, ⲟⲩⲣⲟ; Sahidic: ⲃⲁⲥⲓⲗⲉⲩⲥ, ⲣⲣⲟ; Cornish: mytern, my'tern, myghtern; Corsican: re; Czech: král; Dalmatian: ra; Danish: konge, kong; Dutch: koning; Dzongkha: རྒྱལ་པོ; Early Assamese: ৰাজা, ৰাই; Elfdalian: kunungg; Erzya: инязор; Esperanto: reĝo; Estonian: kuningas, kunn; Ewe: fiaŋutsu; Extremaduran: rei; Faliscan: rex; Faroese: kongur; Fijian: tui; Finnish: kuningas; French: roi; Middle French: roy, roy; Old French: roi, rei; Friulian: re; Galician: rei; Gaulish: *rīx; Ge'ez: ንጉሥ; Georgian: მეფე, ხელმწიფე; Old Georgian: მეუფე; German: König; Central Franconian: Künning; Pennsylvania German: Keenich; Gothic: 𐌸𐌹𐌿𐌳𐌰𐌽𐍃; Greek: βασιλιάς; Ancient Greek: βασιλεύς, ἄναξ; Mycenaean: 𐀣𐀯𐀩𐀄; Greenlandic: kunngi; Guianese Creole: rwè; Guinea-Bissau Creole: rei; Gujarati: રાજા; Haitian Creole: wa; Hausa: sarki; Hawaiian: aliʻi, mōʻī; Hebrew: מֶלֶךְ‎; Higaonon: datu; Hindi: राजा, बादशाह, पादशाह, सुलतान, सुल्तान, शाह, भूपति, केसरी, मलिक, पातशाह; Hittite: 𒈗; Hungarian: király; Hunsrik: Keenich; Icelandic: konungur, kóngur; Ido: rejulo; Igbo: eze; Ilocano: ari; Inari Sami: kunâgâs; Indonesian: raja; Interlingua: rege; Irish: rí; Old Irish: rí; Italian: re; Japanese: 国王, 王様, 王; Javanese: prabu, raja, ratu; Kabuverdianu: rei; Kabyle: agellid; Kambera: maramba; Kannada: ರಾಜ; Karipúna Creole French: hué; Kazakh: хан, король, патша; Khmer: ស្ដេច, ព្រះមហាក្សត្រ, ហ្លួង, ជននាថ, រាជ, រាជា; Kikuyu: mũthamaki 1; Knaanic: קרל‎; Korean: 임금, 왕), 국왕; Korlai Creole Portuguese: rhe; Kristang: re; Kurdish Central Kurdish: شاھ‎, مەلیک‎; Northern Kurdish: paşa, qiral, melik, şah; Kusunda: moŋ; Kyrgyz: король, падыша, кан; Ladino: rey, ריי‎; Lao: ລາຊາ, ກະສັດ, ຣາຊາ; Latgalian: kieneņš, karaļs; Latin: rex; Latvian: karalis, ķēniņš; Lezgi: король; Lithuanian: karalius; Louisiana Creole French: rwa; Low German German Low German: König, Keunig; Lule Sami: gånågis; Luxembourgish: Kinnek; Lydian: 𐤡𐤠𐤯𐤯𐤬𐤳‎, 𐤲𐤠𐤷𐤪𐤷𐤰𐤳‎; Macedonian: крал; Makasar: karaeng; Malagasy: mpanjaka; Malay: raja, datu, perabu, syah, malik, padsyah, narapati; Malayalam: രാജാവ്; Maltese: re; Manchu: ᠸᠠᠩ; Manx: ree; Maori: kingi; Maranao: radia, malik, ari'; Marathi: राजा; Middle English: kyng, king; Mingrelian: მაფა; Mirandese: rei; Mongolian: хаан, ван; Mwani: nfalume; Nahuatl: tlahtoāni; Navajo: naatʼáanii; Ndzwani Comorian: mfalume 1 or 2; Neapolitan: rré; Nepali: राजा; Norman: rouai, roué, rwe; North Frisian: köning; Northern Sami: gonagas; Norwegian Bokmål: konge, kong; Nynorsk: konge, kong; Occitan: rei; Ojibwe: ogimaa, gichi- ogimaa; Old Breton: roe; Old Church Slavonic Cyrillic: цѣсарь; Glagolitic: ⱌⱑⱄⰰⱃⱐ; Old Danish: konung, kung; Old East Slavic: король, цѣсарь; Old English: cyning; Old High German: kuning, cuning; Old Javanese: haji, ratu; Old Norse: konungr, kongr; Old Occitan: rei; Old Persian: 𐏋; Old Portuguese: rei; Old Saxon: kuning; Old South Arabian: 𐩣𐩡𐩫‎; Old Turkic: 𐰴𐰍𐰣‎; Oriya: ରାଜା; Ossetian: паддзах; Ottoman Turkish: شاه‎, شاهان‎, قرال‎, قرال‎, ملك‎; Pali: भूपालो; Pashto: سلطان‎, شاه‎, پادشا‎; Pennsylvania German: Keenich; Persian: شاه‎, پادشاه‎, کیا‎, تاجور‎; Middle Persian: 𐭬𐭫𐭪𐭠‎; Phoenician: 𐤀𐤃𐤍‎, 𐤌𐤋𐤊‎; Plautdietsch: Kjennich; Polish: król pers; Portuguese: rei; Principense: arê; Punjabi: ਰਾਜਾ; Quechua: qhapaq; Rohingya: raza; Romani: thagar, kraj, raj; Vlax Romani: král, krályo; Romanian: rege; Romansch: retg; Russian: коро́ль, царь, князь; Samoan: tupu; Sanskrit: राजा, केसरी, भूपति; Santali: ᱨᱟᱡᱽ; Sardinian: re, rei; Saterland Frisian: Köönich; Scots: keeng; Scottish Gaelic: rìgh; Semai: rajak; Serbo-Croatian Cyrillic: кра̑љ, ца̏р; Roman: krȃlj, cȁr; Seychellois Creole: lerwa; Shona: mambo; Sicilian: re, reghi; Sindhi: سُلطانُ‎, بادشاھ‎; Sinhalese: රජ; Skolt Sami: koonǥõs; Slovak: kráľ; Slovene: kralj; Slovincian: krȯ́u̯l, krȯl; Somali: boqor; Sorbian Lower Sorbian: kral, kralik, krol; Upper Sorbian: kral; Sotho: morena; Spanish: rey; Sumerian: 𒈗; Sundanese: raja; Svan: ნეფე; Swahili: mfalme; Swedish: kung, konung, drott; Sãotomense: alê; Tabasaran: паччагь; Tagalog: hari; Tajik: шоҳ, подшоҳ; Talysh: شا‎, شائ‎; Tamil: மன்னன், அரசன், ராஜா, கோ; Tangsa: hawkhamvez; Taos: taláyna; Tatar: король, патша, падишаһ; Telugu: రాజు; Thai: ราชา, กษัตริย์, ราช; Tibetan: རྒྱལ་པོ; Tigrinya: ንጉሥ; Tocharian A: wäl; Tocharian B: walo; Turkish: kral, padişah; Turkmen: şa, patyşa, korol; Tuvan: хаан; Ugaritic: 𐎎𐎍𐎋; Ukrainian: коро́ль, цар; Urdu: راجا‎, بادشاہ‎; Uyghur: پادىشاھ‎, شاھ‎, خان‎; Uzbek: qirol, shoh, korol, podshoh, xon; Venetian: re; Veps: kunigaz; Vietnamese: vua, quốc vương; Vilamovian: kyng; Volapük: hireg; Voro: kuning; Votic: kunikaz, kunikõz; Walloon: rwè, roy; Welsh: brenin; Middle Welsh: brenhyn, brenhin, breenhin; West Frisian: kening; Wolof: bûr; Wutunhua: jjhawo; Xhosa: inkosi; Yiddish: מלך‎, קיניג‎; Yoruba: oba; Yup'ik: uss'utali; Zhuang: vuengz; Zulu: inkosi