Ask at the forum if you have an Ancient or Modern Greek query!

decerno

From LSJ
Revision as of 11:55, 19 October 2022 by Spiros (talk | contribs) (Text replacement - "(?s)({{Lewis.*?}}\n)({{.*}}\n)({{LaEn.*?}}$)" to "$3 $1$2")
Aristotle, Nicomachean Ethics, 5.30

Latin > English

decerno decernere, decrevi, decretus V :: decide/settle/determine/resolve; decree/declare/ordain; judge; vote for/contend

Latin > English (Lewis & Short)

dē-cerno: crēvi, crētum, 3 (the syncop. forms decreram, etc., decrerim, etc., decresse are freq. in Cicero and Liv., also Plaut. Curc. 5, 3, 25; Ter. Hec. 1, 2, 73; 2, 1, 15, but not in Caes., where is only decreverat, B. G. 4, 17; 5, 5
I fin.; 5, 53, 2), v. a. and n.
I (acc. to cerno, no. II. 3.) To decide, determine any thing disputed or doubtful. For syn. cf.: scisco, jubeo, statuo, constituo, dico, sancio, consilium capio, destino, obstino, definio, determino.
   A Prop., of a judge, magistrate, etc., to pronounce a decision respecting something; to decide, judge, determine, decree; to vote for any thing (very freq. and class.).—Const. with acc., with acc. et inf., a relat. clause, with de, or absol.: alias (Verres praetor) revocabat eos, inter quos jam decreverat decretumque mutabat, alias, etc., Cic. Verr. 2, 1, 46: si quod est admissum facinus, si caedes facta, idem (Druides) decernunt, Caes. B. G. 6, 13, 5: consules de consilii sententia decreverunt secundum Buthrotios, Cic. Att. 16, 16, C, § 11: decernere vindicias secundum servitutem, in favor of slavery, i. e. restore the slave to his master, Liv. 3, 47, 5; cf. Caes. B. C. 1, 5, 4: cum senatus triumphum Africano decerneret, id. Fin. 4, 9, 22; cf. of a single senator: non decrevi solum, sed etiam ut vos decerneretis laboravi, id. Prov. Cons. 11, 28; so supplicationem decernere, id. Fam. 15, 4, 11; so also: Crassus tres legatos decernit, id. ib. 1, 1, 3: D. Junius silanus supplicium sumendum decreverat, Sall. C. 50, 4: quando id bellum senatus decrevisset, quando id bellum populus R. jussisset? Liv. 41, 7; 42, 36; id. 5, 36; id. 26, 2: id quod senatus me auctore decrevit, Cic. Phil. 6, 1, 1; Caes. B. C. 1, 2, 2: qui ordo decrevit invitus, on compulsion, Cic. Phil. 1, 6, 13: Ligures ambobus consulibus decernuntur, id. Liv. 42, 10; cf.: provinciam desponsam non decretam habere, Cic. Prov. Cons. 15 (v. the whole passage in connection): provinciae privatis decernuntur, Caes. B. C. 1, 6, 4 et saep.: ex annuo sumptu, qui mihi decretus esset, Cic. Att. 7, 1, 6 et saep.: mea virtute atque diligentia perditorum hominum patefactam esse conjurationem decrevistis, id. Cat. 4, 3: cum pontifices decressent ita; SI, etc., id. Att. 4, 2, 3: senatus decrevit populusque jussit, ut, etc., id. Verr. 2, 2, 67: in jure dicundo, ita decrevit, ut, etc., Suet. Galb. 7; cf. of individuals: Hortensii et mea et Luculli sententia ... tibi decernit, ut regem reducas, etc., Cic. Fam. 1, 1, 3.—Impers.: in parricidas rei publicae decretum esse, Sall. Cat. 51, 25.—Esp. of the emperor, to determine the law by deciding a case: quodcumque imperator cognoscens decrevit, legem esse constat, Dig. 1, 4, 1, § 1; Just. Inst. 1, 2, 6.
   2    Transf., beyond the judicial sphere, to decide, determine, judge: qui nequeas nostrorum uter sit Amphitruo decernere, Plaut. fragm. ap. Non. 285, 26: rem dubiam decrevit vox opportune emissa, Liv. 5, 55; cf.: primus clamor atque impetus rem decrevit, id. 25, 41; Plin. 17, 27, 46, § 258: de his Catonis praecepta decernent, id. 17, 22, 35, § 190: duo talenta pro re nostra ego esse decrevi satis, Ter. Heaut. 5, 1, 67; id. Hec. 4, 1, 27: quam decrerim me non posse diutius habere, id. ib. 1, 2, 73: in quo omnia mea posita esse decrevi, Cic. Fam. 2, 6, 3; id. Att. 3, 15, 7: illum decrerunt dignum, suos cui liberos committerent, Ter. Hec. 2, 1, 15: in ejus controversiis quid decernas, non a te peto, Cic. Fam. 13, 59: aliquem decernere hostem, to proclaim one an enemy by a formal decree, id. Phil. 11, 7, 16.—Absol.: nequeo satis decernere, Ter. Ad. 4, 2, 5.
   B Milit., to decide by combat; hence (like cernere and certare), in gen., to fight, combat, contend: castra castris conferamus, et Samnis Romanusne imperio Italiam regant, decernamus, Liv. 8, 23, 9; id. 1, 23, 9: in ipso illo gladiatorio vitae certamine, quod ferro decernitur, Cic. de Or. 2, 78, 317: proelium, id. Fam. 10, 10: pugnam, Liv. 28, 14; cf. id. ib. 33: de bello decernere, Auct. B. Hisp. 5 fin. Oud. N. cr.: ne armis decernatur, Cic. Att. 7, 3, 5; cf.: ferro ancipiti decernunt, Verg. A. 7, 525: and armis, ferro, id. ib. 11, 218; 12, 282; 695 (cf. et cernere ferro, id. ib. 709): cursibus et crudo caestu, id. G. 3, 20: cornibus inter se, id. ib. 218: lapidibus et subselliorum fragminibus, Suet. Ner. 26 et saep.: contra magnam vim hostium, artificio magis quam viribus, Auct. B. Afr. 14: acie, Liv. 2, 14; Nep. Milt. 4, 4: proelio cum proditore, Just. 13, 8, 4: classe decreturi, Nep. Hann. 10, 4: integriore exercitu, id. Eum. 9 fin.—Absol.: decernendi potestatem Pompeio fecit, Caes. B. C. 3, 41; cf. Liv. 21, 41.
   2    Transf., beyond the milit. sphere: decernite criminibus, mox ferro decreturi, Liv. 40, 8 fin.—So of a judicial contest: uno judicio de fortunis omnibus decernit, Cic. Quint. 2, 6; cf. Quint. 10, 1, 29; and qui judicio decernent, id. 12, 7, 5: de salute reipublicae, Cic. Att. 8, 5, 2: pro mea omni fama fortunisque, id. de Or. 2, 49: utinam meo solum capite decernerem, id. Att. 10, 9; Caes. B. C. 1, 35, 3.
II With reference to one's own acts, to decide, determine on doing something; to determine, resolve on something (freq. in all periods and styles).—Constr., with inf. and with acc. and inf.: si tu fluctus e gurgite tollere decreris, Lucil. ap. Rufin. § 26 (p. 238 ed. Frotsch.): quicquid peperisset decreverunt tollere, Ter. Andr. 1, 3, 14: Caesar his de causis Rhenum transire decreverat, Caes. B. G. 4, 17 et saep.: eos me decretum est persequi mores patris, Plaut. Asin. 1, 1, 58; id. Stich. 1, 3, 65; Ter. Heaut. 3, 1, 56; cf.: certum atque decretum est non dare signum, Liv. 2, 45: reliquam aetatem a republica procul habendam decrevi, Sall. C. 4. With ut and subjunct.: hic decernit ut miser sit, Cic. Tusc. 3, 27, 65.—With accus.: quicquam decernere, id. ib.—Hence, dē-crētum, i, n.
   A (Acc. to no. I. A.) A decree, decision, ordinance of any political or judicial body (for syn. cf.: scitum, edictum, consilium, jus): senatus Caelium ab rep. removendum censuit. Hoc decreto eum consul senatu prohibuit, Caes. B. C. 3, 21, 3: si qui eorum (sc. Druidum) decreto non stetit, sacrificiis interdicunt, id. B. G. 6, 13, 5; cf. id. ib. § 10: vestra responsa atque decreta evertuntur saepe dicendo, Cic. Mur. 13 fin.; id. Verr. 2, 2, 48: decurionum, id. Rosc. Am. 9, 25 et saep.: Caesaris, Vulg. Act. 17, 7.—Esp. leg. t. t., a decision of the emperor as judge, a precedent (cf. rescriptum), Gai. 1, 5; Just. Inst. 2, 15, 4.—
   B Transf., in philos. lang. as a translation of the Gr. δόγμα, principle, doctrine, precept, Cic. Ac. 2, 9, 27; id. ib. § 29; cf. Sen. Ep. 94, 2 sq. and 95, 9 sq. (quis philoso, phorum) decretis suis paret? Lact. 3, 15, 3.

Latin > French (Gaffiot 2016)

dēcernō,⁷ crēvī, crētum, ĕre, tr.,
1 décider, trancher [une chose douteuse, contestée, etc., par les armes, par la discussion, etc.] : rem dubiam decrevit vox opportune emissa Liv. 5, 55, un mot lancé opportunément trancha l’incertitude ; primus clamor atque impetus rem decrevit Liv. 25, 41, 6, les premiers cris, le premier choc décidèrent l’affaire ; certamen, quod ferro decernitur Cic. de Or. 2, 317, lutte, qui se tranche par le fer, cf. Fam. 10, 10, 1 ; Liv. 28, 14, 12 ; [pass. imp.] de salute rei publicæ decernetur Cic. Att. 8, 5, 2, le combat décidera du sort de la république || abst] : expetenda magis est decernendi ratio quam decertandi fortitudo Cic. Off. 1, 80, il faut rechercher la décision par des moyens pacifiques plutôt que par le courage dans un combat [mais decernendi potestatem Pompeio fecit Cæs. C. 3, 41, 1, il offrit à Pompée l’occasion de décider par les armes = de combattre] || [en part.] chercher la décision d’une affaire, [donc] combattre : me pro meo sodali decernere Cic. de Or. 2, 200, [je fis voir] que je luttais pour un de mes compagnons
2 décider, juger, régler : consules de consilii sententia decreverunt secundum Buthrotios Cic. Att. 16, 16 c, 11, les consuls d’après l’avis du conseil décidèrent en faveur des Buthrotiens ; druides decernunt Cæs. G. 6, 13, 5, les druides prononcent || décréter : cum senatus triumphum Africano decerneret Cic. Fin. 4, 22, le sénat décernant le triomphe à l’Africain ; supplicationem Cic. Fam. 15, 4, 11, décréter des actions de grâce aux dieux ; provincia desponsa, non decreta Cic. Prov. 37, gouvernement promis, non assigné (décrété); [avec prop. inf.] : mea virtute atque diligentia patefactam esse conjurationem decrevistis Cic. Cat. 4, 5, vous avez décrété que c’était grâce à mon énergie et à mon activité que la conjuration avait été dévoilée ; mihi reliquam ætatem a re publica procul habendam decrevi Sall. C. 4, 1, j’ai décrété (décidé) que je devais maintenir le reste de ma vie éloigné des affaires publiques ; [avec ut subj.] : senatus decrevit populusque jussit ut... Cic. Verr. 2, 2, 161, le sénat décréta et le peuple ordonna que..., cf. Fam. 1, 1, 3 ; [avec subj. seul] : senatus decrevit, darent operam consules ne... Sall. C. 29, 2, le sénat par décret chargea les consuls d’aviser aux moyens d’empêcher que... ( Cæs. C. 1, 7, 5 )
3 décider pour soi-même, se résoudre à : [avec inf.] Cæsar Rhenum transire decreverat Cæs. G. 4, 17, 1, César avait décidé de traverser le Rhin ; [avec ut subj.] Cic. Tusc. 3, 65 ; [avec subj. seul] Pl. Pœn. 501. formes sync. du pf., decresse, decrerim, decreram, decrero, decresset, fréq. chez les comiques, Cic., Liv. etc.

Latin > German (Georges)

dē-cerno, crēvī, crētum, ere, entscheiden, I) etwas Streitiges, Zweifelhaftes, 1) gütlich entscheiden, ausmachen, entscheidend bestimmen, beschließen, für etw. stimmen, sich erklären, sich aussprechen, a) übh., m. Acc., rem dubiam decrevit vox opportune emissa, Liv.: iustum existimant in denos pedes quadratos tres modios: id quidem soli natura decernet, Plin. – m. de u. Abl., de his Catonis praecepta decernent, Plin. – m. folg. indir. Fragesatz, cum prae imbri non satis decernere possent, quā suis opem ferrent, nicht mit Gewißheit bestimmen konnten, Liv.: zuw. ist der indir. Fragesatz zu ergänzen, quid hoc malum infelicitatis? nequeo satis decernere, ich kann's nicht recht klar kriegen (= ich kann's nicht recht begreifen), Ter. adelph. 544. – m. folg. Acc. u. Infin., sich dafür entscheiden od. erklären, dafür stimmen, die feste Ansicht gewinnen od. aussprechen, als Grundsatz aufstellen, daß usw., Perf. decrevi oft = ich habe die feste Ansicht gewonnen, ich bin od. lebe der festen Meinung, zum. adv. durch in jedem Falle, omnes tibi illi delirare visi sunt, qui sine manibus et pedibus constare deum posse decreverunt, Cic.: si id summum malum esse decreverit, Cic.: quod in me ipso satis esse consilii decreras, Cic.: in quo omnia mea posita esse decrevi, Cic.: duo talenta pro re nostra ego esse decrevi satis, dächt' ich, seien genug, Ter.: ubi mihi reliquam aetatem a re publica procul habendam decrevi, ich die Ansicht gewann, daß ich... müsse, Sall. – m. dopp. Acc., illum decrerunt dignum, suos cui liberos committerent, erklärten ihn entschieden für würdig, Ter. Hec. 212.
b) insbes.: α) als gerichtl. t. t., schiedsrichterlich entscheiden, absol., ita (ja!), verum (aber) praetor decernebat, Cic. – m. Acc. od. m. de u. Abl., Servius alia decernit, de aliis consulturum se regem dicit, Liv.: si caedes facta, si de hereditate, de finibus controversia est, iidem decernunt (v. den Druiden), Caes.: qui te forum Tarsi agere, statuere multa, decernere, iudicare dicerent, Cic. – m. Adv. od. Praep. od. neutr. Adi. wie? quod iste (Verres) aliter, atque ut edixerat, decrevisset, Cic.: Verres contra illud ipsum edictum suum sine ulla religione decernebat, Cic.: praetor decernit; quam aequum, nihil dico; unum hoc dico, novum, Cic.: et fit, ut de eadem re saepe alius aliud decreverit aut iudicaverit, Cornif. rhet. – m. inter (zwischen) u. Akk. od. m. Dat. für wen? alias revocabat eos, inter quos iam decreverat, decretumque mutabat; alias inter aliquos sine ulla religione decernebat ac proximis paulo ante decreverat, Cic. II. Verr. 1, 120. – m. in u. Abl., in eius controversiis quid decernas non a te peto, Cic. ep. 13, 59: in iure dicundo ita decrevit, ut etc., Suet. Galb. 7, 2. – prägn., entscheidend, durch Spruch zuerkennen, dec. vindicias secundum servitutem, den Anspruch zuerkennen zugunsten der Skl. = dem Kläger das Recht auf seine Sklavin zuerkennen, Liv. 3, 47, 5. β) als publiz. t. t., v. Senate, v. Volke, v. Priesterkollegien u. v. einzelnen aus dem Senate usw., αα) übh., m. Acc. u. durch de u. Abl., oft zugl. m. Advv. (wie?), tu, miles, quid de imperatore Paulo senatus decrerit potius quam quid Ser. Galba fabuletur, audi, Liv.: quod vult renovari honores eosdem... nihil decernendum censeo, in betreff seines Gesuchs, die alten Ehren ihm aufs neue zuzuerkennen, trage ich auf Tagesordnung an (trage ich darauf an, zur Tagesordnung überzugehen), Cic.: sustinere in rebus statuendis decernendisque (bei Beschlüssen u. Entscheidungen) eam severitatem, quā etc., Cic. – decernendi ratio, die Entscheidung durch Vernunftgründe (Ggstz. decertandi fortitudo, die Entscheidung durch Waffengewalt), Cic. – de summa salute vestra populique Romani, de vestris coniugibus liberisque, de aris ac focis decernite diligenter, ut instituistis, ac fortiter, Cic.: et de imperio Caesaris et de amplissimis viris gravissime acerbissimeque decernitur, Caes.: quare, cum de P. Lentulo ceterisque statuetis, pro certo habetote, vos simul de exercitu Catilinae et de omnibus coniuratis decernere, Sall. – sed ne id quod placebat decerneret (senatus) in (bei) tantae nobilitatis viris, ambitio obstabat, Liv. 5, 36, 9; vgl. Liv. 26, 2, 15. – id quod XIII. Kal. Ian. se natus me auctore (auf meinen Antrag) decrevit, Cic. Phil. 6, 1. – m. folg. indir. Fragesatz, quo praesidio tuto et libere senatus quae vellet decernere auderet, Caes. b. c. 1, 2, 2. – m. folg. Acc. u. Infin., si hic ordo (der Senat) placere decreverit te ire in exsilium, obtemperaturum te esse dicis, Cic.: tumultum esse (daß der Staat im Kriegszustande sei) decrevi, Cic.: ob eas res tumultum esse decrevit senatus, Liv.: ad unum omnes Numae Pompilio regnum deferendum decernunt, Liv.: Lacedaemonii ad patriae subsidium revocandum ab Asia Agesilaum decernunt, Iustin.: D. Iunius Silanus, primus sententiam rogatus supplicium sumendum decreverat, Sall. – absol., ea Sullae et plerisque placuere, pauci ferocius decernunt, Sall.: neque, cum consul decresset, quisquam obtemperabat, Liv.: cum pontifices decressent ita, Cic.: plerisque (senatoribus) libere decernendi potestas eripitur, Caes.: m. secundum (zugunsten) u. Akk., nuntiat inani populo pontifices secundum se decrevisse, Cic.: consules de consilii sententia decreverunt secundum Buthrotios, Cic.: m. dopp. Nom., qui ordo decrevit invitus, zu dem Beschlusse gezwungen wurde, Cic. Phil. 1, 13. – ββ) prägn., etwas dekretieren, beschließen = durch Beschluß etw. bestimmen, erklären, anordnen, anberaumen (festsetzen), anweisen, ansetzen, verhängen, übertragen, u. v. einzelnen, dafür stimmen, darauf antragen, daß etw. erklärt, angeordnet usw. werde, mit Acc., od. mit folg. indir. Fragesatz, od. m. folg. ut u. Konj. u. m. bl. Konj., pecunias ad ludos, Cic.: pecunias ad templum monumentumque alcis, Cic.: tempus ad utramque rem, Sall.: diem colloquio (zum G.), Sall.: classem ingentem, die Ausrüstung einer gewaltigen Flotte beschließen, Iustin.: tres legatos, für die Absendung dr. G. stimmen, Cic.: una de pace legatos ad Scipionem, Liv.: legatos mittendos, Suet.: tertiam legationem ad res Saguntinis reddendas, Liv.: delectum, Liv.: supplicationem ob recitationem, Suet., od. quindecim dierum, Caes.: tumultum, den T. erklären = den Staat in Kriegszustand erklären, Cic.: quaestionem de bonis direptis, Caes., od. de morte alcis, Cic., de morte alcis per senatum, Liv.: genus poenae novum, Sall.: id bellum, Liv.: provinciam desponsam, non decretam habere, Cic. – decretum, uti supplicatio per triduum ad omnia pulvinaria haberetur, Liv.: senatus Romae decrevit, ut P. Cornelius praetor litteras Capuam ad consules mitteret, Liv.: de quo (Postumio) nominatim decrevit senatus, ut statim in Siciliam iret, Cic.: m. folg. Konj., senatus decrevit, darent operam consules, ne quid res publica detrimenti caperet, Sall. Cat. 29, 2: qui Indiae quique Bactris praeerant, quibus quisque finibus habuisset, imperium obtinerent decretum est, Curt. 10, 10 (30), 4. – Abl. absol. m. dopp. Acc., Dolabellā hesterno die hoste decreto (zum F. erklärt), Cic. Phil. 11, 16. – m. Ang. wem? durch Dat. = jmdm. etw. zuerkennen, durch Beschluß etw. jmdm. erweisen, anweisen, verleihen, übertragen, jmdm. zu Ehren etw. anordnen, aufzustellen (zu errichten) beschließen, alci annuum sumptum, Cic.: alci praemium, Sall.: alci omnes honores, Nep.: alcis trecentas statuas, Nep.: alci supplicationem (s. supplicātiodas Nähere), Cic.: alci triumphum, Cic.: alci triumphum ob captas Syracusas, Val. Max.: alci imperium (v. d. Tribus), Liv.: alci bellum u. alci bellum adversus alqm (die Führung des Kr.), Iustin.: provincias privatis, Caes., od. futuris consulibus, Suet., od. alci Numidiam (als Geschäftskreis, Provinz), Sall.: u. so consulibus Numidiam atque Italiam, Sall.: ambobus consulibus Ligures, Liv.: m. dopp. Acc., praemium (als B.) servo libertatem et sestertia centum, Sall.: provincias (als Pr.) consulibus Hispaniam atque Africam, Liv. – Hortensii et mea et Luculli sententia ex illo senatus consulto, quod te referente factum est, tibi decernit, ut regem reducas, trägt darauf an, daß dir der Auftrag gegeben werde, den König zurückzuführen, Cic. ep. 1, 1, 3. – m. in (gegen) u. Akk., at enim quis reprehendet, quod in parricidas rei publicae decretum erit (verhängt werden wird)? Sall. Cat. 51, 25.
2) feindlich, durch Kampf entscheiden, bis zur Entscheidung kämpfen, streiten, a) mit Waffen u. dgl., bes. als milit. t. t., itaque haud magni certaminis fuit; primus clamor atque impetus rem decrevit, Liv. 25, 41, 6: nostra certamina non verba legatorum nec hominum quisquam disceptator, sed campus Campanus, in quo concurrendum est, et arma et communis Mars belli decernet; proinde inter Capuam Suessulamque castra castris conferamus et Samnis Romanusne imperio Italiam regant decernamus, Liv. 8, 23, 8 sq.: m. folg. indir. Fragesatz, ineamus aliquam viam, quā, utri utris imperent, sine magna clade, sine multo sanguine utriusque populi decerni possit, Liv. 1, 23, 9. – dec. pugnam, Liv., proelium, Cic.: in ipso gladiatorio vitae certamine, quod ferro decernitur, Cic. – m. de u. Abl., de summa rerum dec., Liv.: armatos in acie stare et summis de rebus decernere et ad victoriam niti, Quint.: de salute rei publicae decernitur, Cic. – absol. mit Abl. womit? wodurch? dec. armis, ferro, Cic. dec. lapidibus et subselliorum fragminibus, Suet.: cursibus et crudo caestu, wettkämpfen, Verg.: Marte, Curt.: acie, Nep., Liv. u.a., navali acie, Mela, navali certamine, Liv. (vgl. Drak. Liv. 40, 8, 19): equestri proelio, Curt.: ibi diem unum opperitur... quo integriore exercitu decerneret, Nep. – m. cum u. Abl. (feindl. u. freundl.), cum alqo ferro, Enn. fr.: cum alqo vel pacisci vel decernere, Mela: dec. proelio cum proditore, Iustin.: od. m. inter se u. Akk., Auct. b. Hisp.: cornibus inter se (von Stieren), Verg. – m. contra u. Akk., cum suorum paucitate contra magnam vim hostium artificio magis quam viribus, Auct. b. Afr. 14, 1. – m. pro u. Abl., solus in Boeotia pro omnibus nobis cum dispendio sanguinis sui decernens, Amm. 16, 12, 41. – mit Advv., Praepp. od. Genet. u. Abl. loc. wo? diem locumque constituunt, ubi secum armis decernerent, Liv.: omnibus viribus in Sicilia, Iustin.: cum P. Cornelio Scipione Clastidii apud Padum, Nep. – m. Advv. od. Abl. wann? consilium habitum, utrum extemplo decernerent, an Rhodiam exspectarent classem, Liv.: crastino die bene iuvantibus dis acie decernamus, Liv.: primo quoque tempore decernendum est, Auct. b. Hisp.: classe paucis diebus erant decreturi, Nep. – absol., si decerni placet, Liv.: hostem lacessere ac trahere ad decernendum, Liv.: decernendi potestatem Pompeio fecit, Caes.
b) mit Worten, bes. als gerichtl. t. t., m. Abl. womit? wodurch? decernite criminibus, mox ferro decreturi, Liv.: qui iudicio decernent, die Prozeßführenden, Quint.: utinam meo solum capite decernerem, Cic. – m. de (über) u. Abl., de capite, Cic.: de vita et ornamentis suis omnibus, Cic.: uno iudicio de fortunis omnibus, Cic. – m. pro (für) u. Abl., pro suo sodali et pro sua omni fama prope fortunisque, Cic. – m. ad u. Akk., quod ne ad extrema quidem decretis timendum sit, den zum letzten Schicksal Bestimmten = den zum Tode Verurteilten, Sen. ep. 18, 11.
II) seinen Willen bestimmen, beschließen, sich entschließen, den Vorsatz od. Entschluß fassen, sich vornehmen, gew. m. folg. Infin., quicquid peperisset, decreverunt tollere, Ter.: nam si tu fluctus undasque e gurgite salso tollere decreris, Lucil. 40: ibidem manere decrevit, Nep.: Caesar his de causis Rhenum transire decreverat, Caes.: decreram cum eo valde familiariter vivere, Cic.: duas res simul nunc agere decretum est mihi, Plaut.: sumat consumat perdat, decretum est pati, Ter.: certum atque decretum est non dare signum, Liv. – mit folg. Acc. u. Infin., uxorem decrerat dare sese mihi hodie, Ter. Andr. 238: im Passiv mit folg. Nom. u. Infin., candida Tartareo nuptum Proserpina regi iam dudum decreta dari, Claud. rapt. Pros. 216. – m. folg. ut u. Konj., hic decernit, ut miser sit, Cic. Tusc. 3, 65. – mit folg. bl. Coniunctiv, profestos festos (dies) habeam decretumst mihi, Plaut. Poen. 501. – / Synkop. Perf.: Formen decrerim, decreram, decrero, decresset, decresse öfter bei den Komik., bei Lucil., Cic., Liv. u.a.; s. Neue-Wagener Formenl.3 Bd. 3. S. 486.