unus: Difference between revisions
Δίκαιον εὖ πράττοντα μεμνῆσθαι θεοῦ → Die tuenda memoria in rebus bonis → Wenn es dir gut geht, denk an Gott, dies ist gerecht
(CSV3 import) |
|||
| Line 3: | Line 3: | ||
}} | }} | ||
{{Lewis | {{Lewis | ||
|lshtext=<b>ūnus</b>: (old forms OINOS and OENOS; cf. Cic. Leg. 3, 3, 9; C. I. L. 1, 32, 35), a, um (scanned<br /><b>I</b> gen. [[sing]]. unĭus, Lucr. 2, 379; Verg. A. 1, 41; Hor. S. 1, 6, 13 al.: unīus, Verg. A. 1, 251; Ov. M. 13, 181 al.; | |lshtext=<b>ūnus</b>: (old forms OINOS and OENOS; cf. Cic. Leg. 3, 3, 9; C. I. L. 1, 32, 35), a, um (scanned<br /><b>I</b> gen. [[sing]]. unĭus, Lucr. 2, 379; Verg. A. 1, 41; Hor. S. 1, 6, 13 al.: unīus, Verg. A. 1, 251; Ov. M. 13, 181 al.; ante-class. collat. form of the gen. [[sing]]. uni, Titin. ap. Prisc. pp. 694 and 717 P.; dat. m. uno, Varr. R. R. 1, 18, 6; dat. f. unae, [[Cato]], R. R. 19, 1; acc. OINO, C. I. L. l. l.; voc. une, Plaut. ap. Prisc. p. 673 P.; Cat. 37, 17; cf. Varr. L. L. 8, § 63 Müll.; Aug. Conf. 1, 7), num. adj. cf. Gr. [[οἴνη]], [[οἶος]];> Goth. ains; Germ. eins; Engl. one.<br /><b>I</b> Prop.<br /> <b>A</b> In gen., one, a [[single]].<br /> <b>1</b> Sing.: dabitur [[tibi]] [[amphora]] una et una [[semita]], Fons [[unus]], unum aënum et [[octo]] dolia, Plaut. Cas. 1, 33 sq.: mulieres duas pejores esse [[quam]] unam, id. Curc. 5, 1, 2: pluris est [[oculatus]] [[testis]] [[unus]], [[quam]] auriti [[decem]], id. Truc. 2, 6, 8: unius esse [[negotium]] diei, Caes. B. C. 3, 82: [[mors]] Tiberii Gracchi ... divisit populum unum in duas partes, Cic. Rep. 1, 19, 31: cum [[penes]] unum est omnium [[summa]] rerum, regem illum unum vocamus, id. ib. 1, 26, 42: qui uno et octogesimo [[anno]] scribens est [[mortuus]], id. Sen. 5, 13; cf. Plin. 29, 6, 39, § 141.—Corresponding to [[alter]]: [[Helvetii]] continentur unā ex parte flumine Rheno, alterā ex parte monte Jurā, Caes. B. G. 1, 2: unum, alterum, [[tertium]] annum Sassia quiescebat, Cic. Clu. 64, 178; id. Verr. 2, 4, 29, § 66; 2, 5, 29, § 76: exercituum [[unus]] ... [[alter]], Liv. 24, 44, 1: [[ratio]] [[triplex]]: una de vitā et moribus, altera de naturā, Cic. Ac. 1, 5, 19: cum duas cerneret vias, unam Voluptatis, alteram Virtutis, id. Off. 1, 32, 118: unam Nicaeam, alteram Bucephalen vocavit, Just. 12, 8, 8; and, [[connected]] [[with]] [[alter]]: habetur una [[atque]] altera [[contio]] [[vehemens]], [[repeated]], [[several]], Cic. Clu. 28, 77: [[neque]] in uno aut altero animadversum est, sed jam in pluribus, one or [[two]], id. Mur. 21, 43: meae verecundiae sufficit [[unus]] aut [[alter]], ac [[potius]] [[unus]], Plin. Ep. 2, 13. 3; 4, 3, 1: [[excepto]] patre tuo, [[praeterea]] uno aut altero, id. [[Pan]]. 45: [[unus]] [[atque]] [[alter]] et mox [[plures]], Suet. Claud. 12: [[unus]] et [[alter]] assentiuntur, Curt. 5, 7, 4: sed [[postquam]] [[amans]] accessit ... Unus et [[item]] [[alter]], Ter. And. 1, 1. 50: amici, Qui [[modo]] de multis [[unus]] et [[alter]] erant, Ov. Tr. 1, 3, 16; [[rarely]] [[unus]] [[post]] unum (= [[singuli]] [[deinceps]]): interiere, Aur. Vict. Epit. 26, 41: uno [[plus]] Tuscorum cecidisse in acie (sc. [[quam]] Romanorum), Liv. 2, 7, 2; cf.: legem unā [[plures]] [[tribus]] antiquarunt [[quam]] jusserunt, id. 5, 30, 7.—<br /> <b>b</b> With gen. [[part]].: [[Gallia]] est [[omnis]] divisa in partes [[tres]]: quarum unam incolunt [[Belgae]], aliam, etc., Caes. B. G. 1, 1: totam philosophiam [[tres]] in partes diviserunt ... quarum cum una [[sit]], etc., Cic. Fin. 4, 2, 5: superiores [[tres]] erant, quarum est una sola [[defensa]], id. ib. 5, 7, 20: orare ut trium harum rerum unam ab se impetrari sinerent, Liv. 42, 23, 5.—<br /> <b>2</b> Plur.: ex unis geminas mihi conficies nuptias, Ter. And. 4, 1, 50: molas asinarias unas, et trusatiles unas, Hispanienses unas. [[Cato]], R. R. 10, 4; so, molae, id. ib. 13, 1: [[quadrigae]], Varr. R. R. 2, 1, 14: similitudines, unae rerum, alterae verborum, Auct. Her. 3, 20, 33: [[adductus]] [[sum]] tuis unis et alteris litteris, Cic. Att. 14, 18, 1: decumae, id. Verr. 2, 3, 98, § 227: [[tibi]] [[invideo]], [[quod]] unis vestimentis tam diu [[lautus]] es, id. Fl. 29, 70: [[satis]] una superque Vidimus excidia, Verg. A. 2, 642; Luc. 4, 548.—<br /> <b>b</b> With gen. [[part]].: tria Graecorum genera sunt, quorum uni sunt Athenienses, etc., Cic. Fl. 27, 64.—<br /> <b>B</b> Esp.<br /> <b>1</b> Adverbial expressions.<br /> <b>a</b> Ad unum, all [[together]], [[unanimously]], to a [[man]], [[without]] [[exception]]: [[amplius]] duūm [[milium]] [[numero]] ad unum terga vertebant, Auct. B. Afr. 70: consurrexit [[senatus]] cum clamore ad unum, Cic. Q. Fr. 3, 2, 2: [[Juppiter]], si [[nondum]] [[exosus]] ad unum Trojanos, Verg. A. 5, 687: cui sunt adsensi ad unum (senatores), Cic. Fam. 10, 16, 2: ipsos ad unum caedere, Curt. 7, 5, 32; usu. [[with]] omnes, Cic. Lael. 23, 86; Liv. 21, 42, 2; Caes. B. C. 3, 27; cf. ad, C. 2.—<br /> <b>b</b> In unum, [[into]] one, to one [[place]], [[together]]: [[Fibrenus]] [[divisus]] [[aequaliter]] in duas partes latera haec alluit, rapideque [[dilapsus]] [[cito]] in unum confluit, Cic. Leg. 2, 3, 6; cf. Sall. J. 51, 3; Liv. 30, 11, 4; 44, 7, 8; Verg. E. 7, 2; Ov. R. Am. 673.—<br /> <b>2</b> Of [[that]] [[which]] is [[common]] to [[several]] persons or things, one and the [[same]].<br /> <b>a</b> [[Alone]].<br /> <b>(a)</b> Sing.: cum suo sibi gnato unam ad amicam de [[die]] Potare, Plaut. As. 4, 2, 16: uno [[exemplo]] ne omnes vitam viverent, id. Mil. 3, 1, 132; cf. id. Capt. prol. 20: unius aetatis clarissimi et sapientissimi nostrae civitatis viri, Cic. Rep. 1, 8, 13: [[illa]] cum uno tempore audīsset, etc., id. Clu. 9, 28: [[atque]] uno [[etiam]] tempore accidit, ut, etc., Caes. B. C. 3, 15: omnibus hic erit [[unus]] [[honos]], Verg. A. 5, 308: omnes una manet nox, Hor. C. 1, 28, 15: [[unus]] utrique Error, id. S. 2, 3, 51: parentum injuriae Unius modi sunt [[ferme]], Ter. Heaut. 1, 2, 31: noli putare tolerabiles horum insanias nec unius modi [[fore]], Cic. Att. 9, 7, 5; so, unius modi, id. Univ. 7.—Esp., uno [[ore]], [[with]] one [[voice]], all [[together]], [[unanimously]]: ceteri amici omnes Uno [[ore]] auctores fuere, ut, etc., Ter. Phorm. 4, 3, 20: de cujus utilitate omnes uno [[ore]] consentiunt, Cic. Lael. 23, 86: unoque omnes [[eadem]] [[ore]] fremebant, Verg. A. 11, 132.—<br /> <b>(b)</b> Plur.: aderit una in unis aedibus, Ter. Eun. 2, 3, 76: unis moribus et [[nunquam]] mutatis legibus vivunt, Cic. Fl. 26, 63.—<br /> <b>b</b> Connected [[with]] [[idem]]: [[exitus]] [[quidem]] omnium [[unus]] et [[idem]] fuit, Cic. Div. 2, 47, 97: in quā (sc. causā) omnes sentirent unum [[atque]] [[idem]], id. Cat. 4, 7, 14: ferar [[unus]] et [[idem]], Hor. Ep. 2, 2, 200; Plin. Ep. 8, 14, 18.—<br /> <b>c</b> Corresponding to [[idem]]: non [[semper]] [[idem]] floribus est [[honor]] Vernis, [[neque]] uno [[Luna]] [[rubens]] nitet Vultu, Hor. C. 2, 11, 10.—<br /> <b>3</b> For [[solus]], of [[that]] [[which]] is [[alone]], by itself; one, [[alone]], [[only]], [[sole]], [[single]].<br /> <b>a</b> Sing.<br /> <b>(a)</b> [[Alone]]: hic [[unus]], ut ego [[suspicor]], servat fidem, Plaut. Trin. 4, 4, 21: unum hoc [[scio]], hanc meritam esse, ut [[memor]] esses sui, Ter. And. 1, 5, 46; cf.: unum hoc [[definio]], tantam esse necessitatem virtutis, etc., Cic. Rep. 1, 1, 1: cum mihi [[sit]] unum [[opus]] hoc a parentibus meis relictum, id. ib. 1, 22, 35: [[nunc]] [[vero]] eversis omnibus rebus, una [[ratio]] videtur, id. Fam. 6, 21, 1: [[itaque]] unum illud erat [[insitum]] priscis illis, id. Tusc. 1, 12, 27: quove praesidio [[unus]] per tot gentes pervenisset? Liv. 1, 18, 3: erat [[omnino]] in Galliā ulteriore [[legio]] una, Caes. B. G. 1, 7: Pompejus [[plus]] potest [[unus]], [[quam]] ceteri omnes, Cic. Att. 6, 1, 3: cui (sc. mihi) [[semper]] uni [[magis]], [[quam]] universis, placere voluisti, id. Q. Fr. 1, 1, 16, § 46: qui (sc. [[Demosthenes]]) [[unus]] eminet [[inter]] omnes in omni genere dicendi, id. Or. 29, 104: te unum in tanto exercitu mihi fuisse adsensorem, id. Fam. 6, 21, 1.—Absol.: de Antonio [[nihil]] [[dico]] [[praeter]] unum, Cic. Sest. 3, 8.—<br /> <b>(b)</b> With ex: cum te unum ex omnibus ad dicendum [[maxime]] natum aptumque cognōssem, Cic. de Or. 1, 22, 99: illc [[unus]] ex omnibus Italicis [[intactus]] profugit, Sall. J. 67, 3; 69, 4.—<br /> <b>(g)</b> With gen.: [[ille]] [[unus]] ordinis nostri discessu meo [[palam]] exsultavit, Cic. Sest. 64, 133: [[quod]] [[post]] Cannensem cladem [[unus]] Romanorum imperatorum [[prospere]] rem gessisset, Liv. 23, 30, 19.—<br /> <b>(d)</b> With [[sup]].: tu, [[quam]] ego unam vidi mulierem audacissumam, Plaut. As. 3, 1, 16: [[unus]] [[istic]] servos est sacerrumus, id. Most. 4, 2, 67: rem unam esse omnium difficillimam, Cic. Brut. 6, 25: urbem unam mihi amicissimam declinavi, id. Planc. 41, 97: quo ego uno equite Romano familiarissime [[utor]], id. Fam. 13, 43, 1: virum unum totius Graeciae doctissimum Platonem accepimus, id. Rab. Post. 9, 23.—（ε) With [[magis]]: [[quam]] [[Juno]] fertur terris [[magis]] omnibus unam Posthabitā coluisse Samo, Verg. A. 1, 15.—（ζ) With comp.: sagacius [[unus]] [[odoror]], Hor. Epod. 12, 4.—（η) Strengthened by [[solus]]: [[unus]] est [[solus]] [[inventus]], qui, etc., Cic. Sest. 62, 130; cf. id. Verr. 2, 2, 5, § 13: ex uno [[oppido]] [[solo]], id. ib. 2, 2, 75, § 185: nil admirari [[prope]] res est una, Numici, Solaque, quae, etc., Hor. Ep. 1, 6, 1: te unum, [[solum]] suum depeculatorem, vexatorem ... venisse senserunt, Cic. Pis. 40, 96: [[unus]] solusque censebat, Plin. [[Pan]]. 76.—（θ) Strengthened by [[tantum]] ([[rare]] [[before]] the Aug. [[age]]; [[once]] in Cic.; cf. Halm ad Cic. Sull. 22, 62): [[inter]] bina [[castra]] ... unum [[flumen]] [[tantum]] intererat, Caes. B. C. 3, 19: excepit unum [[tantum]], [[nihil]] [[amplius]], Cic. Ac. 2, 23, 74: unius [[tantum]] criminis in vincla te duci jubeo, Liv. 3, 56, 4 Weissenb. ad loc.: unā [[tantum]] perforatā navi, id. 21, 50, 6; 34, 9, 5; 44, 43, 6; Just. 8, 5, 5; Sen. Ep. 79, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120; 11, 37, 47, § 131; Cels. 5, 28, 14; cf. absol.: unum defuisse [[tantum]] superbiae, [[quod]], etc., Liv. 6, 16, 5.—（ι) Strengthened by [[modo]] ([[class]].): nam aliis [[unus]] [[modo]], aliis [[plures]], aliis omnes [[eidem]] videntur, Cic. Or. 54, 180: hi unum [[modo]] quale [[sit]] suspicantur, id. ib. 9, 28: hoc [[autem]] si ita [[sit]], ut unum [[modo]] sensibus falsum videtur, id. Ac. 2, 32, 101; id. Phil. 1, 6, 14; Sall. J. 89, 6; id. H. 3, 61, 12 Dietsch; Liv. 22, 45, 4; 23, 42, 5.—（κ) Unus for [[unus]] omnium [[maxime]]: quae [[tibi]] una in amore [[atque]] in deliciis fuit, Cic. Verr. 2, 4, 1, § 3; so, [[Nautes]], unum Tritonia [[Pallas]] Quem docuit, Verg. A. 5, 704.—（λ) Emphat., [[with]] negatives, no one [[person]] or [[thing]], not a [[single]] one, [[none]] [[whatever]]: eum si reddis mihi, [[praeterea]] unum nummum ne [[duis]], Plaut. Capt. 2, 2, 81: [[nemo]] de nobis [[unus]] excellat, Cic. Tusc. 5, 36, 105: ut unum [[signum]] Byzantii ex maximo [[numero]] nullum haberent, id. Prov. Cons. 4, 7: nullā re unā [[magis]] oratorem commendari, [[quam]], etc., id. Brut. 59, 216: haec [[adhortatio]] praetoris non [[modo]] quemquam unum elicuit ad suadendum, sed ne fremitum [[quidem]] movit (i. e. non [[modo]] non ... sed), Liv. 32, 20, 7: [[quia]] [[nemo]] [[unus]] [[satis]] [[dignus]] [[regno]] [[visus]] est, id. 2, 6, 3: eo mortuo ad neminem unum [[summa]] imperii redit, Caes. B. C. 3, 18: Rhodiis ut [[nihil]] unum [[insigne]], ita [[omnis]] generis dona dedit, Liv. 41, 20, 7; cf. id. 3, 45, 4.—<br /> <b>b</b> Plur.: sequere me Tres unos [[passus]], [[three]] [[single]] steps, [[only]] [[three]] steps, Plaut. Bacch. 4, 7, 34: unae [[quinque]] [[minae]], id. Ps. 1, 1, 52: ruri dum [[sum]] ego unos [[sex]] [[dies]], id. Trin. 1, 2, 129; id. Cist. 4, 2, 68: [[sese]] unis Suebis concedere, Caes. B. G. 4, 7: [[Ubii]], qui uni legatos miserant, id. ib. 4, 16: ut unis litteris totius aestatis res gestas ad senatum perscriberem, Cic. Fam. 2, 7, 3: abs te ipso, qui me accusas, unas mihi scito litteras redditas esse, id. Att. 1, 5, 4.<br /><b>II</b> Transf., indef., a or an, one, [[some]], [[some]] one.<br /> <b>A</b> Without a pron.<br /> <b>1</b> Absol.: [[inter]] mulieres, Quae ibi aderant, [[forte]] unam [[aspicio]] adulescentulam, etc., Ter. And. 1, 1, 91: ibi una aderit [[mulier]] lepida, etc., Plaut. Ps. 4, 1, 38: [[sicut]] [[unus]] [[paterfamilias]] his de rebus [[loquor]], Cic. de Or. 1, 29, 132; cf.: me una haec res torquet, [[quod]] non Pompejum [[tanquam]] [[unus]] [[manipularis]] secutus sim, id. Att. 9, 10, 2.—<br /> <b>2</b> With ex: ut me sic audiatis ut unum e togatis, Cic. Rep. 1, 22, 36; cf.: qui non fuit [[orator]] [[unus]] e multis: [[potius]] [[inter]] multos [[prope]] [[singularis]] fuit, id. Brut. 79, 274: ex principibus [[unus]] nomine [[Polyaenus]], Liv. 24, 22, 1: [[unus]] ex ultimā turbā, id. 24, 27, 1.—<br /> <b>3</b> With de: [[tenuis]] L. Verginius unusque de multis, Cic. Fin. 2, 20, 66. —<br /> <b>4</b> With gen. [[part]]. (not in Cic.): eregione unius eorum pontium, Caes. B. G. 7, 35: [[Apollonides]] principum [[unus]] orationem habuit, Liv. 24, 28, 1: pastorum [[unus]], id. 10, 4, 8: [[servus]] [[unus]] exulum [[initium]] fecit, id. 25, 23, 6: [[scortum]] transfugarum unius, id. 26, 12, 16; 26, 33, 11; 30, 42, 30; 37, 23, 7; 40, 5, 10: [[unus]] turbae [[militaris]], id. 22, 42, 4; 6, 40, 6: [[unus]] hostium [[Latinae]] linguae [[sciens]], Tac. A. 2, 13: una Amazonum, id. ib. 4, 56: unum se civium (esse) respondit, id. ib. 12, 5.—<br /> <b>5</b> With [[sup]].: est huic [[unus]] servos violentissimus, Qui, etc., Plaut. Truc. 2, 1, 39; cf.: [[tanquam]] mihi cum M. Crasso [[contentio]] esset, non cum uno gladiatore nequissimo, Cic. Phil. 2, 3, 7.—<br /> <b>B</b> With,<br /> <b>1</b> Aliquis: ex quibus si unum aliquod in te cognoveris, etc., Cic. Div. in Caecil. 9, 27; cf.: ad unum aliquem confugere, id. Off. 2, 12, 41: unius alicujus, id. Fin. 3, 19, 64; id. Verr. 2, 1, 24, § 62; 2, 2, 3, § 9; id. Phil. 10, 1, 3.—In the [[order]] [[aliquis]] [[unus]], Cic. Rep. 1, 32, 48.—<br /> <b>2</b> Quidam: est [[enim]] [[eloquentia]] una quaedam de summis virtutibus, Cic. de Or. 3, 14, 55: unius cujusdam, id. ib. 2, 10, 40.—<br /> <b>3</b> Quivis: si tu [[solus]] aut [[quivis]] [[unus]], etc., Cic. Caecin. 22, 62.—<br /> <b>4</b> Quilibet: queratur [[unus]] [[quilibet]] militis mei injuriam, Liv. 42, 42, 3: [[unus]] Quiritium [[quilibet]], id. 6, 40, 6: [[quilibet]] [[unus]] ex iis, quos, etc., id. 9, 17, 15.—<br /> <b>5</b> Quisque: ponite [[ante]] oculos unum quemque regum, Cic. Par. 1, 2, 11; so, [[unus]] [[quisque]] (and [[sometimes]] in one [[word]], [[unusquisque]]): unāquāque de re, id. Font. 10, 21: unum quodque, id. Rosc. Am. 30, 83: unum quidque, id. Verr. 2, 4, 59, § 132; cf. Caes. B. C. 2, 29: domini capitis unius cujusque, Cic. Rep. 1, 32, 48.—<br /> <b>6</b> Quisquis: [[sin]] unum [[quicquid]] [[singillatim]] et [[placide]] percontabere, Plaut. Trin. 4, 2, 39: unum [[quicquid]], Lucr. 5, 1388.—<br /> <b>C</b> Private, un [[official]], a [[private]] [[person]], a [[private]] [[citizen]] (post-class.): dicentes publicam violationem fidei non debere unius lui [[sanguine]], Vell. 2, 1, 5: pro uno homine jactura publica pacisceris, Sen. Suas. 7, 3.—Adv.: ūnā (acc. to I. B. 1.), in one and the [[same]] [[place]], at the [[same]] [[time]], in [[company]], [[together]]: qui cum Amphitruone [[hinc]] una ieram in exercitum, Plaut. Am. 1, 1, 248: hic [[Juppiter]] [[hodie]] [[ipse]] aget, Et ego una cum [[illo]], id. ib. prol. 95: [[quod]] summi puerorum amores [[saepe]] una cum praetextā togā ponerentur, Cic. Lael. 10, 33: i [[mecum]], [[obsecro]], una [[simul]], Plaut. Most. 4, 3, 43: mandata eri perierunt, una et [[Sosia]], id. Am. 1, 1, 182: si mei consilii causam rationemque cognoverit, una et id [[quod]] [[facio]] probabit, et, etc., Cic. Div. in Caecil. 1, 1: qui una venerant, id. Rep. 1, 12, 18: cum et ego essem una et [[pauci]] [[admodum]] familiares, id. Lael. 1, 2: si in Italiā consistat (Pompejus), erimus una, id. Att. 7, 10; id. Fin. 2, 24, 79; id. Brut. 21, 81.—Poet., [[with]] dat.: [[Pallas]] huic [[filius]] una, Una omnes juvenum primi pauperque [[senatus]] Tura dabant, at the [[same]] [[time]], [[along]] [[with]] him, Verg. A. 8, 104 sq. | ||
}} | }} | ||
{{Gaffiot | {{Gaffiot | ||
Latest revision as of 07:02, 15 October 2024
Latin > English
unus-a -um, primus -a -um, singuli -ae -a, semel NUM :: one
unus unus una, unum ADJ :: alone, a single/sole; some, some one; only (pl.); one set of (denoting enity)
Latin > English (Lewis & Short)
ūnus: (old forms OINOS and OENOS; cf. Cic. Leg. 3, 3, 9; C. I. L. 1, 32, 35), a, um (scanned
I gen. sing. unĭus, Lucr. 2, 379; Verg. A. 1, 41; Hor. S. 1, 6, 13 al.: unīus, Verg. A. 1, 251; Ov. M. 13, 181 al.; ante-class. collat. form of the gen. sing. uni, Titin. ap. Prisc. pp. 694 and 717 P.; dat. m. uno, Varr. R. R. 1, 18, 6; dat. f. unae, Cato, R. R. 19, 1; acc. OINO, C. I. L. l. l.; voc. une, Plaut. ap. Prisc. p. 673 P.; Cat. 37, 17; cf. Varr. L. L. 8, § 63 Müll.; Aug. Conf. 1, 7), num. adj. cf. Gr. οἴνη, οἶος;> Goth. ains; Germ. eins; Engl. one.
I Prop.
A In gen., one, a single.
1 Sing.: dabitur tibi amphora una et una semita, Fons unus, unum aënum et octo dolia, Plaut. Cas. 1, 33 sq.: mulieres duas pejores esse quam unam, id. Curc. 5, 1, 2: pluris est oculatus testis unus, quam auriti decem, id. Truc. 2, 6, 8: unius esse negotium diei, Caes. B. C. 3, 82: mors Tiberii Gracchi ... divisit populum unum in duas partes, Cic. Rep. 1, 19, 31: cum penes unum est omnium summa rerum, regem illum unum vocamus, id. ib. 1, 26, 42: qui uno et octogesimo anno scribens est mortuus, id. Sen. 5, 13; cf. Plin. 29, 6, 39, § 141.—Corresponding to alter: Helvetii continentur unā ex parte flumine Rheno, alterā ex parte monte Jurā, Caes. B. G. 1, 2: unum, alterum, tertium annum Sassia quiescebat, Cic. Clu. 64, 178; id. Verr. 2, 4, 29, § 66; 2, 5, 29, § 76: exercituum unus ... alter, Liv. 24, 44, 1: ratio triplex: una de vitā et moribus, altera de naturā, Cic. Ac. 1, 5, 19: cum duas cerneret vias, unam Voluptatis, alteram Virtutis, id. Off. 1, 32, 118: unam Nicaeam, alteram Bucephalen vocavit, Just. 12, 8, 8; and, connected with alter: habetur una atque altera contio vehemens, repeated, several, Cic. Clu. 28, 77: neque in uno aut altero animadversum est, sed jam in pluribus, one or two, id. Mur. 21, 43: meae verecundiae sufficit unus aut alter, ac potius unus, Plin. Ep. 2, 13. 3; 4, 3, 1: excepto patre tuo, praeterea uno aut altero, id. Pan. 45: unus atque alter et mox plures, Suet. Claud. 12: unus et alter assentiuntur, Curt. 5, 7, 4: sed postquam amans accessit ... Unus et item alter, Ter. And. 1, 1. 50: amici, Qui modo de multis unus et alter erant, Ov. Tr. 1, 3, 16; rarely unus post unum (= singuli deinceps): interiere, Aur. Vict. Epit. 26, 41: uno plus Tuscorum cecidisse in acie (sc. quam Romanorum), Liv. 2, 7, 2; cf.: legem unā plures tribus antiquarunt quam jusserunt, id. 5, 30, 7.—
b With gen. part.: Gallia est omnis divisa in partes tres: quarum unam incolunt Belgae, aliam, etc., Caes. B. G. 1, 1: totam philosophiam tres in partes diviserunt ... quarum cum una sit, etc., Cic. Fin. 4, 2, 5: superiores tres erant, quarum est una sola defensa, id. ib. 5, 7, 20: orare ut trium harum rerum unam ab se impetrari sinerent, Liv. 42, 23, 5.—
2 Plur.: ex unis geminas mihi conficies nuptias, Ter. And. 4, 1, 50: molas asinarias unas, et trusatiles unas, Hispanienses unas. Cato, R. R. 10, 4; so, molae, id. ib. 13, 1: quadrigae, Varr. R. R. 2, 1, 14: similitudines, unae rerum, alterae verborum, Auct. Her. 3, 20, 33: adductus sum tuis unis et alteris litteris, Cic. Att. 14, 18, 1: decumae, id. Verr. 2, 3, 98, § 227: tibi invideo, quod unis vestimentis tam diu lautus es, id. Fl. 29, 70: satis una superque Vidimus excidia, Verg. A. 2, 642; Luc. 4, 548.—
b With gen. part.: tria Graecorum genera sunt, quorum uni sunt Athenienses, etc., Cic. Fl. 27, 64.—
B Esp.
1 Adverbial expressions.
a Ad unum, all together, unanimously, to a man, without exception: amplius duūm milium numero ad unum terga vertebant, Auct. B. Afr. 70: consurrexit senatus cum clamore ad unum, Cic. Q. Fr. 3, 2, 2: Juppiter, si nondum exosus ad unum Trojanos, Verg. A. 5, 687: cui sunt adsensi ad unum (senatores), Cic. Fam. 10, 16, 2: ipsos ad unum caedere, Curt. 7, 5, 32; usu. with omnes, Cic. Lael. 23, 86; Liv. 21, 42, 2; Caes. B. C. 3, 27; cf. ad, C. 2.—
b In unum, into one, to one place, together: Fibrenus divisus aequaliter in duas partes latera haec alluit, rapideque dilapsus cito in unum confluit, Cic. Leg. 2, 3, 6; cf. Sall. J. 51, 3; Liv. 30, 11, 4; 44, 7, 8; Verg. E. 7, 2; Ov. R. Am. 673.—
2 Of that which is common to several persons or things, one and the same.
a Alone.
(a) Sing.: cum suo sibi gnato unam ad amicam de die Potare, Plaut. As. 4, 2, 16: uno exemplo ne omnes vitam viverent, id. Mil. 3, 1, 132; cf. id. Capt. prol. 20: unius aetatis clarissimi et sapientissimi nostrae civitatis viri, Cic. Rep. 1, 8, 13: illa cum uno tempore audīsset, etc., id. Clu. 9, 28: atque uno etiam tempore accidit, ut, etc., Caes. B. C. 3, 15: omnibus hic erit unus honos, Verg. A. 5, 308: omnes una manet nox, Hor. C. 1, 28, 15: unus utrique Error, id. S. 2, 3, 51: parentum injuriae Unius modi sunt ferme, Ter. Heaut. 1, 2, 31: noli putare tolerabiles horum insanias nec unius modi fore, Cic. Att. 9, 7, 5; so, unius modi, id. Univ. 7.—Esp., uno ore, with one voice, all together, unanimously: ceteri amici omnes Uno ore auctores fuere, ut, etc., Ter. Phorm. 4, 3, 20: de cujus utilitate omnes uno ore consentiunt, Cic. Lael. 23, 86: unoque omnes eadem ore fremebant, Verg. A. 11, 132.—
(b) Plur.: aderit una in unis aedibus, Ter. Eun. 2, 3, 76: unis moribus et nunquam mutatis legibus vivunt, Cic. Fl. 26, 63.—
b Connected with idem: exitus quidem omnium unus et idem fuit, Cic. Div. 2, 47, 97: in quā (sc. causā) omnes sentirent unum atque idem, id. Cat. 4, 7, 14: ferar unus et idem, Hor. Ep. 2, 2, 200; Plin. Ep. 8, 14, 18.—
c Corresponding to idem: non semper idem floribus est honor Vernis, neque uno Luna rubens nitet Vultu, Hor. C. 2, 11, 10.—
3 For solus, of that which is alone, by itself; one, alone, only, sole, single.
a Sing.
(a) Alone: hic unus, ut ego suspicor, servat fidem, Plaut. Trin. 4, 4, 21: unum hoc scio, hanc meritam esse, ut memor esses sui, Ter. And. 1, 5, 46; cf.: unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis, etc., Cic. Rep. 1, 1, 1: cum mihi sit unum opus hoc a parentibus meis relictum, id. ib. 1, 22, 35: nunc vero eversis omnibus rebus, una ratio videtur, id. Fam. 6, 21, 1: itaque unum illud erat insitum priscis illis, id. Tusc. 1, 12, 27: quove praesidio unus per tot gentes pervenisset? Liv. 1, 18, 3: erat omnino in Galliā ulteriore legio una, Caes. B. G. 1, 7: Pompejus plus potest unus, quam ceteri omnes, Cic. Att. 6, 1, 3: cui (sc. mihi) semper uni magis, quam universis, placere voluisti, id. Q. Fr. 1, 1, 16, § 46: qui (sc. Demosthenes) unus eminet inter omnes in omni genere dicendi, id. Or. 29, 104: te unum in tanto exercitu mihi fuisse adsensorem, id. Fam. 6, 21, 1.—Absol.: de Antonio nihil dico praeter unum, Cic. Sest. 3, 8.—
(b) With ex: cum te unum ex omnibus ad dicendum maxime natum aptumque cognōssem, Cic. de Or. 1, 22, 99: illc unus ex omnibus Italicis intactus profugit, Sall. J. 67, 3; 69, 4.—
(g) With gen.: ille unus ordinis nostri discessu meo palam exsultavit, Cic. Sest. 64, 133: quod post Cannensem cladem unus Romanorum imperatorum prospere rem gessisset, Liv. 23, 30, 19.—
(d) With sup.: tu, quam ego unam vidi mulierem audacissumam, Plaut. As. 3, 1, 16: unus istic servos est sacerrumus, id. Most. 4, 2, 67: rem unam esse omnium difficillimam, Cic. Brut. 6, 25: urbem unam mihi amicissimam declinavi, id. Planc. 41, 97: quo ego uno equite Romano familiarissime utor, id. Fam. 13, 43, 1: virum unum totius Graeciae doctissimum Platonem accepimus, id. Rab. Post. 9, 23.—（ε) With magis: quam Juno fertur terris magis omnibus unam Posthabitā coluisse Samo, Verg. A. 1, 15.—（ζ) With comp.: sagacius unus odoror, Hor. Epod. 12, 4.—（η) Strengthened by solus: unus est solus inventus, qui, etc., Cic. Sest. 62, 130; cf. id. Verr. 2, 2, 5, § 13: ex uno oppido solo, id. ib. 2, 2, 75, § 185: nil admirari prope res est una, Numici, Solaque, quae, etc., Hor. Ep. 1, 6, 1: te unum, solum suum depeculatorem, vexatorem ... venisse senserunt, Cic. Pis. 40, 96: unus solusque censebat, Plin. Pan. 76.—（θ) Strengthened by tantum (rare before the Aug. age; once in Cic.; cf. Halm ad Cic. Sull. 22, 62): inter bina castra ... unum flumen tantum intererat, Caes. B. C. 3, 19: excepit unum tantum, nihil amplius, Cic. Ac. 2, 23, 74: unius tantum criminis in vincla te duci jubeo, Liv. 3, 56, 4 Weissenb. ad loc.: unā tantum perforatā navi, id. 21, 50, 6; 34, 9, 5; 44, 43, 6; Just. 8, 5, 5; Sen. Ep. 79, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120; 11, 37, 47, § 131; Cels. 5, 28, 14; cf. absol.: unum defuisse tantum superbiae, quod, etc., Liv. 6, 16, 5.—（ι) Strengthened by modo (class.): nam aliis unus modo, aliis plures, aliis omnes eidem videntur, Cic. Or. 54, 180: hi unum modo quale sit suspicantur, id. ib. 9, 28: hoc autem si ita sit, ut unum modo sensibus falsum videtur, id. Ac. 2, 32, 101; id. Phil. 1, 6, 14; Sall. J. 89, 6; id. H. 3, 61, 12 Dietsch; Liv. 22, 45, 4; 23, 42, 5.—（κ) Unus for unus omnium maxime: quae tibi una in amore atque in deliciis fuit, Cic. Verr. 2, 4, 1, § 3; so, Nautes, unum Tritonia Pallas Quem docuit, Verg. A. 5, 704.—（λ) Emphat., with negatives, no one person or thing, not a single one, none whatever: eum si reddis mihi, praeterea unum nummum ne duis, Plaut. Capt. 2, 2, 81: nemo de nobis unus excellat, Cic. Tusc. 5, 36, 105: ut unum signum Byzantii ex maximo numero nullum haberent, id. Prov. Cons. 4, 7: nullā re unā magis oratorem commendari, quam, etc., id. Brut. 59, 216: haec adhortatio praetoris non modo quemquam unum elicuit ad suadendum, sed ne fremitum quidem movit (i. e. non modo non ... sed), Liv. 32, 20, 7: quia nemo unus satis dignus regno visus est, id. 2, 6, 3: eo mortuo ad neminem unum summa imperii redit, Caes. B. C. 3, 18: Rhodiis ut nihil unum insigne, ita omnis generis dona dedit, Liv. 41, 20, 7; cf. id. 3, 45, 4.—
b Plur.: sequere me Tres unos passus, three single steps, only three steps, Plaut. Bacch. 4, 7, 34: unae quinque minae, id. Ps. 1, 1, 52: ruri dum sum ego unos sex dies, id. Trin. 1, 2, 129; id. Cist. 4, 2, 68: sese unis Suebis concedere, Caes. B. G. 4, 7: Ubii, qui uni legatos miserant, id. ib. 4, 16: ut unis litteris totius aestatis res gestas ad senatum perscriberem, Cic. Fam. 2, 7, 3: abs te ipso, qui me accusas, unas mihi scito litteras redditas esse, id. Att. 1, 5, 4.
II Transf., indef., a or an, one, some, some one.
A Without a pron.
1 Absol.: inter mulieres, Quae ibi aderant, forte unam aspicio adulescentulam, etc., Ter. And. 1, 1, 91: ibi una aderit mulier lepida, etc., Plaut. Ps. 4, 1, 38: sicut unus paterfamilias his de rebus loquor, Cic. de Or. 1, 29, 132; cf.: me una haec res torquet, quod non Pompejum tanquam unus manipularis secutus sim, id. Att. 9, 10, 2.—
2 With ex: ut me sic audiatis ut unum e togatis, Cic. Rep. 1, 22, 36; cf.: qui non fuit orator unus e multis: potius inter multos prope singularis fuit, id. Brut. 79, 274: ex principibus unus nomine Polyaenus, Liv. 24, 22, 1: unus ex ultimā turbā, id. 24, 27, 1.—
3 With de: tenuis L. Verginius unusque de multis, Cic. Fin. 2, 20, 66. —
4 With gen. part. (not in Cic.): eregione unius eorum pontium, Caes. B. G. 7, 35: Apollonides principum unus orationem habuit, Liv. 24, 28, 1: pastorum unus, id. 10, 4, 8: servus unus exulum initium fecit, id. 25, 23, 6: scortum transfugarum unius, id. 26, 12, 16; 26, 33, 11; 30, 42, 30; 37, 23, 7; 40, 5, 10: unus turbae militaris, id. 22, 42, 4; 6, 40, 6: unus hostium Latinae linguae sciens, Tac. A. 2, 13: una Amazonum, id. ib. 4, 56: unum se civium (esse) respondit, id. ib. 12, 5.—
5 With sup.: est huic unus servos violentissimus, Qui, etc., Plaut. Truc. 2, 1, 39; cf.: tanquam mihi cum M. Crasso contentio esset, non cum uno gladiatore nequissimo, Cic. Phil. 2, 3, 7.—
B With,
1 Aliquis: ex quibus si unum aliquod in te cognoveris, etc., Cic. Div. in Caecil. 9, 27; cf.: ad unum aliquem confugere, id. Off. 2, 12, 41: unius alicujus, id. Fin. 3, 19, 64; id. Verr. 2, 1, 24, § 62; 2, 2, 3, § 9; id. Phil. 10, 1, 3.—In the order aliquis unus, Cic. Rep. 1, 32, 48.—
2 Quidam: est enim eloquentia una quaedam de summis virtutibus, Cic. de Or. 3, 14, 55: unius cujusdam, id. ib. 2, 10, 40.—
3 Quivis: si tu solus aut quivis unus, etc., Cic. Caecin. 22, 62.—
4 Quilibet: queratur unus quilibet militis mei injuriam, Liv. 42, 42, 3: unus Quiritium quilibet, id. 6, 40, 6: quilibet unus ex iis, quos, etc., id. 9, 17, 15.—
5 Quisque: ponite ante oculos unum quemque regum, Cic. Par. 1, 2, 11; so, unus quisque (and sometimes in one word, unusquisque): unāquāque de re, id. Font. 10, 21: unum quodque, id. Rosc. Am. 30, 83: unum quidque, id. Verr. 2, 4, 59, § 132; cf. Caes. B. C. 2, 29: domini capitis unius cujusque, Cic. Rep. 1, 32, 48.—
6 Quisquis: sin unum quicquid singillatim et placide percontabere, Plaut. Trin. 4, 2, 39: unum quicquid, Lucr. 5, 1388.—
C Private, un official, a private person, a private citizen (post-class.): dicentes publicam violationem fidei non debere unius lui sanguine, Vell. 2, 1, 5: pro uno homine jactura publica pacisceris, Sen. Suas. 7, 3.—Adv.: ūnā (acc. to I. B. 1.), in one and the same place, at the same time, in company, together: qui cum Amphitruone hinc una ieram in exercitum, Plaut. Am. 1, 1, 248: hic Juppiter hodie ipse aget, Et ego una cum illo, id. ib. prol. 95: quod summi puerorum amores saepe una cum praetextā togā ponerentur, Cic. Lael. 10, 33: i mecum, obsecro, una simul, Plaut. Most. 4, 3, 43: mandata eri perierunt, una et Sosia, id. Am. 1, 1, 182: si mei consilii causam rationemque cognoverit, una et id quod facio probabit, et, etc., Cic. Div. in Caecil. 1, 1: qui una venerant, id. Rep. 1, 12, 18: cum et ego essem una et pauci admodum familiares, id. Lael. 1, 2: si in Italiā consistat (Pompejus), erimus una, id. Att. 7, 10; id. Fin. 2, 24, 79; id. Brut. 21, 81.—Poet., with dat.: Pallas huic filius una, Una omnes juvenum primi pauperque senatus Tura dabant, at the same time, along with him, Verg. A. 8, 104 sq.
Latin > French (Gaffiot 2016)
ūnus,⁴ a, um, gén. ūnīus, dat. ūnī,
1 adj. numéral, un, une ; a) d’ord. au sing. ou avec le pluriel des subst. qui n’ont pas de sing. : una castra, un camp : [poét.] una excidia Virg. En. 2, 642, un désastre ; b) avec les adj. ordinaux : uno et octogesimo anno mori Cic. CM 13, mourir à quatre-vingt-un ans ; c) avec alter : una ex parte..., altera ex parte Cæs. G. 1, 2, d’un côté..., de l’autre ; unum, alterum, tertium annum quiescere Cic. Clu. 178, se tenir tranquille pendant un, deux, trois ans, cf. Cic. Verr. 2, 4, 66 ; 5, 76 ; philosophandi ratio triplex ; una... altera... Cic. Ac. 1, 19, trois parties dans la philosophie ; la première... la seconde... ; tuæ et unæ et alteræ litteræ Cic. Att. 14, 18, 1, ta première aussi bien que ta seconde lettre ; habetur una atque altera contio Cic. Clu. 77, il est prononcé une première, puis une seconde harangue, cf. Cic. Verr. 2, 3, 227 ; d) unus e ou de civibus, un des citoyens || [le gén. partitif placé après unus ] : Varro Men. 167 B ; Liv. 6, 40, 6 ; 22, 42, 4 || [gén. avant] : pastorum unus Liv. 10, 4, 8, un des bergers, cf. Liv. 24, 28, 1 ; 26, 12, 16 ; unus eorum pontium, quos Cæs. G. 7, 35, 2, un des ponts que || [d’ordinaire unus après le relatif] : tres partes quorum una Cæs. G. 1, 1, trois parties dont l’une, cf. Cic. Fin. 4, 5 ; 5, 20 ; Att. 2, 1, 3 ; Verr. 2, 5, 129 ; Fl. 64
2 subst. m. : cum penes unum est omnium summa rerum Cic. Rep. 1, 42, quand l’ensemble du pouvoir est aux mains d’une personne, cf. Cic. Amer. 22 ; Sen. 1, 61 ; (hoc) neque in uno aut altero animadversum est Cic. Mur. 43, cette constatation n’a pas été faite chez une ou deux personnes ; qqf. unus et alter Curt. 5, 7, 4, un ou deux, ou unus atque alter Suet. Claud. 12 || ad unum, jusqu’au dernier, sans exception : adsensi sunt ad unum Cic. Fam. 10, 16, 2, ils approuvèrent jusqu’au dernier, cf. Cic. Q. 3, 2, 2 ; surtout omnes ad unum Cic. Læl. 86, tous jusqu’au dernier || unus de multis Cic. Off. 1, 109, un homme de la foule, le premier venu, ou e multis Cic. Br. 274 ; Tusc. 1, 17 || uno plus, v. plus ; b) subst. n. : unum sustinere pauci possunt, utrumque nemo Cic. Mur. 46, une de ces tâches, un petit nombre seulement peuvent la mener à bien, les deux, personne : unum etiam est, quod me perturbat Cic. Clu. 135, il y a encore une objection qui me trouble, cf. Cic. Off. 3, 26 ; plus uno verum esse non potest Cic. Ac. 2, 147 ; il ne peut y avoir plus d’une vérité || in unum, en un point, en un lieu : in unum conducere Sall. J. 51, 3 ; cogere Liv. 30, 11, 4, rassembler, réunir
3 un même, le même : unius ætatis clarissimi viri Cic. Rep. 1, 13, les hommes les plus illustres d’une même époque ; uno tempore Cic. Clu. 28, en même temps, cf. Cæs. C. 3, 15 ; unis moribus vivunt Cic. Fl. 63, ils vivent avec les mêmes mœurs || una atque eadem causa Cic. Cæc. 59, une seule et même cause, cf. Cic. Div. 2, 97 ; unum atque idem sentire Cic. Cat. 4, 14, avoir une seule et même opinion ; non semper idem est honor, neque uno luna nitet vultu Hor. O. 2, 11, 10, l’éclat ne reste pas toujours le même, et la lune ne brille pas sous un seul visage (aspect)
4 un seul : legio una Cæs. G. 1, 7, une seule légion ; Pompeius plus potest unus quam ceteri omnes Cic. Att. 6, 1, 3, Pompée peut plus à lui seul que tous les autres ; unum hoc definio... Cic. Rep. 1, 1, je me contente de cette affirmation précise, savoir... ; nihil dico præter unum Cic. Sest. 8, je ne dis qu’une seule chose ; unus adhuc fuit cui subj. Cic. Verr. 2, 3, 81, il n’y a eu jusqu’ici qu’un seul homme à qui ; unæ litteræ Cic. Fam. 2, 7, 3, une seule lettre, cf. Cic. Att. 1, 5, 4 ; unis Suebis concedere Cæs. G. 4, 7, le céder uniquement aux Suèves ; unæ quinque minæ Pl. Ps. 54, seulement cinq mines, cf. Bacch. 832 ; Trin. 166. || ille unus ordinis nostri exsultavit Cic. Sest. 133, il a été le seul de notre ordre à se réjouir || unus est solus inventus qui subj. Cic. Sest. 30, il s’est trouvé un seul homme uniquement, pour, cf. Cic. Verr. 2, 2, 13 ; ex uno oppido solo Cic. Verr. 2, 2, 185, d’une seule et unique ville, cf. Cic. Pis. 96 || [renforcé par tantum ] : Cæs. C. 3, 19 ; Cic. Ac. 2, 74 ; Liv. 3, 56, 4 ; 21, 50, 6, etc. Sen. Ep. 79, 1 ; par modo\nobreak] Cic. Or. 180 ; Phil. 1, 14 ; Ac. 2, 101 ; Cæs. G. 5, 41, 7 ; Sall. J. 89, 6 ; Liv. 22, 45, 4 ; 23, 42, 5 || renforçant nemo, nullus : nemo unus Cæs. C. 3, 18, pas un seul, absolument personne ; nulla res una Cic. Br. 216, pas une seule chose, absolument rien, cf. Liv. 2, 6, 3 ; 32, 20, 7 || joint à aliquis : firmissima quæque (argumenta) maxime tueor, sive plura sunt sive aliquod unum Cic. de Or. 2, 292, je m’attache aux arguments proportionnellement à leur force, qu’il y en ait soit un assez grand nombre soit un seul [quel qu’il soit] ; in qua re publica est unus aliquis perpetua potestate Cic. Rep. 2, 43, dans un gouvernement où une personne [quelle qu’elle soit] est revêtue d’un pouvoir permanent, cf. Cic. de Or. 2, 305 ; 3, 136 ; Or. 206 ; Tusc. 4, 10, etc. ; ex quibus si unum aliquod in te cognoveris Cic. Cæcil. 27, de toutes ces choses (ces qualités) s’il en est une quelconque que tu reconnaisses en toi ; si unum aliquid affert Cic. de Or. 3, 136, s’il apporte (s’il possède) un talent, fût-il unique [p. ex., science de la guerre, science du droit, etc.] || joint à quisque, v. unusquisque || tu solus aut quivis unus Cic. Cæc. 62, toi seul ou n’importe quelle personne uniquement ; [avec quilibet Liv. 6, 40, 6 ; 9, 17, 15 ; 42, 42, 3
5 par excellence : Carthago, quam Juno fertur terris magis omnibus unam coluisse Virg. En. 1, 15, Carthage que Junon, paraît-il, aimait par excellence, plus que toute autre contrée, cf. Virg. En. 5, 704 ; qui unus eminet inter omnes Cic. Or. 104, qui l’emporte souverainement sur tous, cf. Cic. Tusc. 2, 43 ; 5, 105 ; civitas, quæ tibi una in amore fuit Cic. Verr. 2, 4, 3, cité qui a été par excellence dans ton affection || surtout comme renforcement du superlatif : quem unum nostræ civitatis præstantissimum audeo dicere Cic. Læl. 1, [Scævola] dont j’ose dire qu’il fut entre tous nos concitoyens le plus remarquable ; cum uno gladiatore nequissimo Cic. Phil. 2, 7, avec un gladiateur le plus vil qui soit ; uni tibi istam sententiam minime licet defendere Cic. Ac. 2, 62, il te sied moins qu’à personne de défendre cette opinion ; rem esse unam omnium difficillimam Cic. Br. 25, qu’il n’y a rien au monde de plus difficile ; unus ex omnibus ad dicendum maxime natus Cic. de Or. 1, 99, né plus que personne au monde pour l’éloquence
6 sens indéfini = un, quelqu’un : sicut unus paterfamilias Cic. de Or. 1, 132, comme quelque père de famille, cf. Cic. Att. 9, 10, 2 ; quivis unus Cic. Br. 320, qqn, n’importe qui. gén. ūnīus Virg. En. 1, 251 ; Ov. M. 13, 181 ; ūnĭus Lucr. 2, 379 ; Virg. En. 1, 41, etc. ; gén. ūnī Titin. 7 ; Catul. 17, 17 ; dat. ūnō Varro R. 1, 18, 6 ; dat. ūnæ Cato Agr. 19 ; Cic. Tull. 36 || arch. oinos, œnos, œnus CIL 1, 9 ; Cic. Leg. 3, 9 || voc. une Catul. 37, 17.
Latin > German (Georges)
ūnus (altlat. oenus), a, um, Genet. ūnīus, Dat. ūnī, (vgl. griech. οἰνός, οἰνή, die Eins auf dem Würfel, gotisch ains, ahd. ein), ein, eine, einer, ein (eines), I) eig.: A) im allg., als Zahlwort: unus de magistratibus, Cic.: mihi secundis rebus unus ex fortunatis hominibus, adversis unus ex summis viris videbatur, Cic.: unus ex Curiatiis, Liv. (u. so bei Livius oft unus ex, s. Fabri u. Weißenb. Liv. 24, 28, 1): unus eorum pontium, Caes.: principum unus, Liv.: uno et octogesimo anno, Cic.: unum et viginti annos, Cic.: dah. unus de multis, Cic., od. e multis, Cic., od. unus multorum, Hor., einer vom großen Haufen, ein gewöhnlicher Mensch, eine Alltagsseele (aber es unus ex multis, es geht dir nicht besser als den meisten, Plin. ep. 1, 3, 2): uno plus Etruscorum cecĭdisse, um einen Mann mehr, Liv.: in unum locum cogere copias, Caes., res diverse et diffuse dictas, Cic.: mit folg. alter (vgl. auch no. II), seltener mit folg. alius, zB. una ex parte... altera ex parte, Caes.: una species... altera, Varro LL.: unam (partem)... aliam... tertiam, Caes.: unum, alterum, tertium annum, Cic.: unus et alter dies, ein bis zwei Tage, Cic.: dies unus, alter, plures etc., Cic.: unum, alterum mensem, Cic.: unus post alterum, einer nach dem anderen, Aur. Vict.: unus aut summum alter, einer oder höchstens zwei, Cic. ep. 5. 21, 1 (versch. v. unus aut alter unter no. II). – Plur. (bes. bei Plur. tantum), ex unis geminas mihi conficies nuptias, Ter.: unae molae, Cato: unae quadrigae, Varro: manibus ab unis, Val. Flacc.: unae decumae... alterae, Cic.: ad hunc quadruplicem fontem diriguntur bini, uni transversi, alteri derecti, Varro LL. – ad unum (unam) omnes u. omnes ad unum, alle bis auf einen, alle bis auf den letzten, Cic. u.a. (s. Fabri Liv. 21, 42, 2): u. so bl. ad unum, Lucil. fr. u. Cic.: u. omnes cum uno, Gell. 3, 7, 16. – in unum, in eins (griech. εἰς εν) = an einen Ort (Punkt), convocare, Sall.: cogere, Liv.: sarcinas conicere, Liv.: confluere, Cic.: fundere, in eine Masse, Colum. – B) insbes.: 1) von dem, was allein vorhanden ist od. stattfindet, ein, wie nur einer, einzig, alleinig, allein, bloß, nur (s. Brix Plaut. trin. 166. Lorenz Plaut. Pseud. 52), quibus sui nihil est nisi una lingua, Plaut.: nunc unae quinque remorantur minae, Plaut.: ruri dum sum ego unos sex dies, Plaut.: uno verbo, Ter.: Demosthenes unus eminet, Cic.: Pompeius plus potest unus, allein, Cic.: unus ex omnibus, Cic.: uni ex omnibus Sequani, Caes.: sequere me t es unos passus, die einzigen drei Schritte, Plaut.: Ubii, qui uni miserant, allein, Caes.: nobis unis, uns allein, Catull.: uni mihi, Tibull. – verb. m. solus (zur Verstärkung), zB. uno illo solo antistite, Cic.: unam solam esse civitatem, Cic. – m. tantum od. modo (nur), zB. quem tantum unum fortuna reliquum esse voluisset, Cic.: una tantum porta, Liv.: unā tantum perforatā navi, Liv.: Cicero ad haec unum modo respondit, Caes.: aliis unus modo (numerus), aliis plures, aliis omnes iidem videntur, Cic. Vgl. Fabri Liv. 21, 50, 6. Kraner Caes. b.G. 5, 41, 7. – verstärkend b. Superl., mit u. ohne omnium, zB. unus invictissimus, Plaut.: unus ei fuit carissimus, Nep.: summus vir unus omnis Graeciae, der größte od. einzig große Mann, Cic.: cum unus in civitate maxime floreret, er allein vor allen am meisten, Nep.: eam rem unam maxime conciliaturam Romanis principum Hispaniae ami itiam, Liv.: quam omnium Thebis vir unam esse optimam diiudicat, Plaut.: rem unam esse omnium difficillimam, eine Sache, die unter allen die schwerste ist, unter allen die schwerste Sache, Cic. Vgl. Brix u. Lorenz Plaut. mil. 52. Fabri Liv. 22, 22, 8: hoc unum od. unum hoc, id unum, nur dieses, Plaut. (s. Brix Plaut. capt. 744). – 2) von dem, was mehreren gemeinsam ist, ein, einer, eine, ein und derselbe, der nämliche, einerlei (s. Unger Valg. p. 428), una rei publi ae pestis, Cic.: sic ubique una atque continua totius generis humani aut pax fuit aut fatigatio, Flor.: uno tempore, zu einer (gleicher) Zeit, Cic. u. Caes. – verb. mit idem, zB. exitus unus et idem, Cic.: eadem et una res, Cic. – im Plur. (bes. bei Plur. tantum): in unis aedibus, unis moribus, Cic. – II) übtr., indefinitiv, ein, einer, ein, irgend ein, gew. in Verbindung mit quidam, quivis, quisquam, aliquis u.a., una adulescentula, Ter.: unus caprimulgus aut fossor, der nächste beste, Catull.: unus paterfamilias, Cic.: ut iudicem unum, Cic.: nulla res una, Cic.: mit dem Superl.: cum uno gladiatore nequissimo, Cic. – ohne subst., tradidit uni, Ov.: rapta ab uno tuba, Suet. – verb. mit Pronom. u. unbest. Numeral., zB. una quaque (unaquaque) de re, Cic.: unum quodque (unumquodque), Cic.: auch unum quidquid, Lucr. u. Komik.: unus quilibet, quilibet unus, Liv.: quivis unus, Cic., u. unus quivis, Varro LL.: quisquam unus, Liv.: unus aliquis, unum aliquod, irgend ein einzelner, einzelnes, Cic. u.a. (s. Halm Cic: de div. in Caecil. 27. Heräus Tac. hist. 1, 6 extr. Heß Tac. dial. 6. p. 31): nec quisquam unus etc., und kein einziger, Liv.: unus quidam, Cic.: aliquis unus (griech. εἷς τις) pluresve, Cic.: nihil unum, gar nichts, Liv. – nemo unus, nullus unus, Cic. u.a. (s. Kühnast Liv. Synt. s. 273). – unus et (atque, aut, vel) alter, unus alterque, unus et item alter, der eine und (oder) der andere, der und (oder) jener, etliche, wenige, Ter., Cic. u.a. (vgl. Spengel Ter. Andr. 77. Nipperdey Tac. ann. 3, 34. p. 199, 10. Heß Tac. dial. p. 142. Schmidt Iuven. 7, 165. p. 199). – / α) Genet. unius hat das i lang, Verg. Aen. 1, 251. Ov. met. 13, 181, kurz, Lucr. 2, 379. Catull. 5, 3. Verg. Aen. 1, 41. Hor. sat. 1, 6, 13. – β) Genet. uni, Titin. com. 7. Catull. 17, 17. – Dat. uno u. unae, zB. uno operario, Varro r.r. 1, 18, 6: unae fibulae, Cato r.r. 19. – Vocat. une, Plaut. frivol. fr. b. Prisc. 5, 77. Catull. 37, 17. Augustin. conf. 1, 7, 12. – Altlat. oenus, Plaut. truc. 104 Sch. Cic. de legg. 3, 9: oino, Corp. inscr. Lat. 1, 32.
Latin > Chinese
unus, a, um. adj. gen. unius. dat. uni. :: 一。壹。同。或有人。— et alter 一二。— post unum 接踵。先後。— multorum vel ex multis 素常人。Unius modi 一樣。一般。In unum 往一處。Ad unum 一齊。無剩。In unis aedibus 皆在一屋。Unae litterae 一封。Te unum ex omnibus amat 衆人中只愛汝。Ex unis geminas mihi facies nuptias 自想娶一女汝將令吾娶二。*Uni pro Unius; *Uno, unae pro Uni.
