κοῖλος

English (LSJ)

η, ον, Aeol.and Ion. κοίϊλος, prob. in Alc.15.5, Mimn.12.6; κόϊλος, α, ον, Anacr.9 (Comp. κοιλώτερα), cf. A.D.Pron.87.5, Hdn.Gr.2.927:—
A hollow, Hom. mostly as epithet of ships, κ. νῆες Il.1.26, al. (later κοίλη ναῦς hold of the ship, Hdt.8.119, X.HG1.6.19, D.32.5; so ἡ κοίλη alone, Theoc.22.12, Callix.1; τὰ κοῖλα App.BC5.107); κοῖλος λόχος, κοῖλον δόρυ, of the Trojan horse, Od.4.277, 8.507; κ. σπέος 12.93; κοίλη πέτρα A. Eu.23, S.Ph.1081 (lyr.); κοῖλος κάπετος, of a grave, Il.24.797, S.Aj.1165 (anap.), cf. Ant.1205; κοίλη τάφρος E.Alc.898 (anap.); κ. νάρθηξ Hes. Op.52; ἄχερδος S.OC1596; κοίλη φλέψ = vena cava, Hp.Loc.Hom.3, Gal. 2.786, 4.668; σφόνδυλος κ. Pl.R. 616d; of vessels, ἀγγήϊα Hdt.4.2; κρατήρ S.OC1593; ζύγαστρον Id.Tr.692; κύλικος… κοῖλον κύτος Pl. Com.189; κοῖλος ἄργυρος καὶ χρυσός silver and gold plate, Theopomp. Hist.283a, cf. S.Fr.378, Arist.Oec.1350b23, etc.; κ. ἐκκοπεύς Gal.10.445; νόμισμα κ. dub. sens. in Numen. ap. Eus.PE11.18; sunk, γράψαι εἰς σανίδα κοῖλα γράμματα SIG1011.15 (Chalcedon, iii/ii B.C.), cf. Longin.Rh.p.199 H. (but κοίλη γραμμή = curved line, Hero Bel.75.15); ἀλέαν εἰς τὸ θύρωμα κοίλαν curved canopy, Rev.Arch.22.63 (Callatis, iii B.C.); κ. ὑποδήματα boots that reach to mid-leg, Ael.NA6.23 (κοῖλα ποσσὶν ὑποδέδεσθε Ezek.Exag.181, cf. Poll.7.84); κ. δέμνια empty bed, S.Tr.901; κοίλη χείρ, of a beggar, AP12.212 (Strat.); κοῖλον ἱστίον Poll.1.107; κοῖλος μήν short month, Gem.8.3, cf. κοιλοποιέομαι, κοῖλος 11.3: Comp., κοιλότερος ὁλμοῦ Epich.81.
2 of places, lying in a hollow or forming a hollow, κοῖλος Λακεδαίμων the vale of L., Od.4.1; κ. Θεσσαλίη Hdt.7.129; κοῖλον Ἄργος S.OC378, 1387; Αὐλίδος κ. μυχοί E. IA1600; κ. τόποι Plb.3.18.10: as pr.n., K. Συρία the district between Lebanon and Anti Lebanon, Id.1.3.1, etc.; τὰ K. τῆς Εὐβοίης Hdt. 8.13; ἡ K. the valley of the Ilissus, name of Attic deme, Id.6.103, etc.: Comp., κοιλότερα τῆς κάτωθεν χώρας Arist.Mete.352b33.
b κοῖλος λιμήν = harbour lying between high cliffs, Od.10.92; κοῖλος αἰγιαλός embayed beach, 22.385; ἐν τῷ κ. καὶ μυχῷ τοῦ λιμένος Th.7.52.
c κ. ὁδός = hollow way, Il.23.419; κ. ἄγυια Pi.O.9.34.
d κοῖλος ποταμός a river nearly empty of water, Th.7.84; τοῦ ποταμοῦ κοίλου ῥυέντος Socr. ap. Ath.9.388a; but κοῖλος ποταμός with deep bed, Plb.21.37.4.
e τὰ κοῖλα καὶ τὰ δασέα ravines grown with copsewood, Ar.Nu.325.
3 κοῖλος ἅλς, θάλασσα, the sea full of hollows, i.e. with a heavy swell on, A.R. 2.595, Plb.1.60.6.
4 κ. νοσήματα internal complaints, Philostr. VA3.44.
II metaph.,
1 of the voice, hollow, κόχλον ἑλὼν μυκήσατο κοῖλον Theoc.22.75 (though here κοῖλον may agree with κόχλον); φθέγγεσθαι κ. καὶ βαρύ Luc.Ner.6, Philostr.VA3.38; ὁ κοιλότατος τῶν φθόγγων Aristid.Quint.1.10.
2 Philos., hollow, empty, void of content, αἱ κ. ἐνέργειαι, opp. αἱ ἀμείνους, Herm.in Phdr.p.170A.: more freq.in Comp., κοιλοτέρα θεωρία, ζωή, ib.pp.67,68A.; τὰ κοιλότερα, opp. τὰ ὑπέρτερα, ib.p.143 A., cf. Dam.Pr.96; χωρῶν πρὸς τὸ κ. ib. 379.
3 ἡμέραν κ. ποιεῖσθαι allow payments to lapse for a day (cf. κοιλαίνω II.2), BGU1136.5 (i B.C.); οὐδεμίαν δόσιν κ. ποιεῖσθαι ib. 1146.15 (i B.C.).
III concave, τὸ κοῖλον, opp. τὸ κυρτόν, Arist.Ph. 222b3, EN1102a31; κοῖλα καὶ ἐσέχοντα Philostr.Im.2.20; of military formations, Ascl.Tact.11.1.
2 bending, yielding, κλῇθρα S. OT1262; σταθμὰ θυράων Theoc.24.15.
IV Subst. κοῖλον, τό, hollow, cavity, Pl.Phd. 109b, al.; especially of cavities in the body, τὰ κ. γαστρός E.Ph.1411; τὰ κ. [τῆς καρδίας] the ventricles, Arist.HA496a13; τὸ κ. τῶν νεφρῶν ib.497a11; τὸ τῶν χειρῶν κ. Apollod. ap. Ath. 11.479a; τὸ κ. τοῦ… ποδός Hp.Epid.5.48: prov., τὸ κοῖλον τοῦ ποδὸς δεῖξαι to show 'a clean pair of heels', Hsch.; τὰ κοῖλα τῶν ὀφθαλμῶν, τὰ κοῖλα τοῦ προσώπου, Hp.Mul.2.119, Nat.Mul.9 codd. (sed leg. κύλα); τὰ κοῖλα alone, hollows of the side, flanks, like κενεών, Arist.HA630a3.
2 κοῖλος· θυρεών, οὐκ ἔχων θύρας, Hsch.

French (Bailly abrégé)

η, ον :
I. creux :
1 propr. creux, cave ; subst. τὸ κοῖλον, le creux ; ἡ κοίλη ναῦς XÉN l'intérieur ou la cale d'un vaisseau ; κοίλη ναῦς, κοῖλον σκάφος HDT entrepont d'un navire ; τὸ κοῖλον λιμένος THC renfoncement d'un port;
2 qui se creuse ou s'enfonce : κοῖλα ὑποδήματα ÉL bottes qui montent jusqu'à mi-jambes ; enfoncé, encaissé, profond ; κοῖλος λιμήν OD port encaissé ; κοίλη ὁδός IL chemin creux, route encaissée ; κοῖλος ποταμός THC fleuve encaissé, dont les rives sont hautes ; κοίλη Λακεδαίμων OD, κοῖλον Ἄργος SOPH Lacédémone, Argos au site encaissé (dans un terrain montagneux) ; abs. ἡ Κοίλη HDT la vallée de l'Ilissos dans un enfoncement du sol;
3 qui se creuse, qui se vide : κοῖλος ποταμός ÉL fleuve dont le lit se vide, càd dont les eaux sont basses ; τὰ κοῖλα τῆς Εὐβοίας HDT les récifs de la côte d'Eubée où la mer est basse;
II. creusé, travaillé en creux, ciselé.
Étymologie: R. Κυ, être enflé, concave, creux ; cf. κυέω, κῦμα.

Dutch (Woordenboekgrieks.nl)

κοῖλος -η -ον, Ion. en Aeol. κόϊλος hol:; κοίλῃσιν... παρὰ νηυσί bij de holle schepen Il. 1.26; κοῖλον δόρυ het holle houtwerk (paard van Troje) Od. 8.507; κοίλη πέτρα rotsholte Aeschl. Eum. 23; κόχλον... μυκήσατο κοῖλον hij blies op een holle schelp Τheocr. 22.75; zelden dominant:; ἡ κοίλη ναῦς het ruim van het schip Hdt. 8.119; uitbr.: ἔκλινε κοῖλα κλῇθρα hij boog de grendels zodat ze krom stonden Soph. OT 1262; σταθμὰ κοῖλα θυράων holle deurposten Theocr. Id. 24.15. in een holte gelegen:. κ. Λακεδαίμων het laaggelegen Sparta Od. 4.1; κ. λιμήν een diep gelegen haven Od. 10.92; ὑψηλή τε καὶ κοίλη ἡ χώρα ἦν de streek was vol bergen en dalen Xen. An. 5.4.31; ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταμῷ in de diepe bedding van de rivier Thuc. 7.84.4. subst. τὸ κοῖλον holte:; εἶναι γὰρ πανταχῇ περὶ τὴν γῆν πολλὰ κοῖλα want overal op aarde zijn er vele holtes Plat. Phaed. 109b; τὰ κοῖλα γαστρός de buikholte Eur. Ph. 1411; ἐν τῷ κοίλῳ τοῦ λιμένος in een baai van de haven Thuc. 7.52.2; plur.. τὰ κοῖλα και τὰ δασέα wat hol en wat begroeid is (d.w.z. ravijnen en bossen) Aristoph. Nub. 325.

German (Pape)

äol. κόϊλος, Alcae. Ath. XIV.627a, vgl. Apoll.Dysc. pron. 371 und Hdn. π. μ. λ. 21.2; hohl, ausgehöhlt, dem περίκυρτος entggstzt S.Emp. adv. math. 7.307; bei Hom. häufiges Beiwort der Schiffe, hohle, bauchige, geräumige; bei den Sp. ist κοίλη ναῦς der Schiffsbauch, der untere Schiffsraum; τοὺς ἐπιβάτας ἐς κοίλην ναῦν μεταβιβάσας Xen. Hell. 1.6.19; καταβὰς νυκτὸς εἰς κοίλην ναῦν, διέκοπτε τοῦ πλοίου τὸ ἔδαφος Dem. 32.5; vgl. Ath. V.206c; – νάρθηξ Hes. O. 52; κοίλη ὁδός, Hohlweg, Il. 23.419; λιμήν, geräumig, Od. 10.92; σπέος, 12.93; λόχος, vom Bauche des trojanischen Pferdes, 4.277, wie δόρυ 8.507; νάπη, Pind. I. 3.11; ἀγυιά, Ol. 9.37; Κωρυκὶς πέτρα κοίλη Aesch. Eum. 23, von einer Höhle, wie κοίλας πέτρας γύαλον Soph. Phil. 1070; κάπετος, Aj. 1144; κρατήρ, O.C. 1589; öfter Ἄργος, wie auch Andere es nennen; vgl. Nitzsch zu Od. 4.1, wo Lakedämon so heißt, tiefliegend, in einem Tale gelegen; so auch κοῖλοι τόποι, tiefe Talgründe, Pol. 3.8.10; τύμβου τάφρον εἰς κοίλην Eur. Alc. 901; in Prosa, ξύλινα ἀγγήϊα κοῖλα Her. 4.2, σφονδύλῳ κοίλῳ Plat. Rep. X.616d; – φλέψ, Hohlader, Eur. Ion 1011; Arist. und Medic.; auch ἀρτηρία, Poll. 2.225; – ἄργυρος, hohl gearbeitet, zu Gefäßen verarbeitet, Arist. Oec. 2.34; χρυσὸς ὁ κοῖλος Luc. Gall. 24; – κοῖλον ἱστίον, das hohle, angeschwellte Segel, Poll. 1.207; κοίλη καὶ τραχεῖα θάλασσα, das hochgehende, angeschwollene Meer, Pol. 1.60.6; vgl. κύματι λάβρῳ κοίλης ἁλός Ap.Rh. 2.595; aber Thuc. 7.84 ist κοῖλος ποταμός ein Fluß mit hohen Ufern; vgl. κ. ποταμὸς καὶ δύσβατος Pol. 22.90.4; dagegen οἱ δὲ ποταμοὶ πάντες ὥσπερ ἀεὶ κοῖλοι καὶ ταπεινοὶ διὰ θέρους ἐρρύησαν Plut. Cam. 3 vom seichten, das Bett nicht füllenden Wasser; καὶ τεναγίζων Lucull. 24; vgl. Is. et Os. 39, Plat. quaest. 7.8; so ist auch Ath. IX.388a, wie Ael. H.A. 15.27, τοῦ ποταμοῦ κοίλου ῥυέντος, vom niedrigen Wasserstande des Nils zu erkl. – Von der Stimme, hohl, Philostr.; – τὸ κοῖλον, die Vertiefung, Höhlung, Bucht, λιμένος Thuc. 7.52. – Augenhöhle, Arist. H.A. 2.11 und A. – Auch die Höhle der Fußsohlen, Medic.; τὸ κοῖλον τοῦ ποδὸς δεῖξαι, die hohle Fußsohle zeigen, d.i. entfliehen, Hesych.; – τὰ κοῖλα, die Weichen, Arist. H.A. 9.44; der Schiffsbauch, App. B.C. 5.107. – Einen unregelmäßigen superl. κοιλαίτατος führt Schol. Ar. Pax 199 an.

Russian (Dvoretsky)

κοῖλος:
1 выдолбленный, пустой, полый (κέρας Arst.): κοῖλον δόρυ Hom. выдолбленное дерево; κ. λόχος Hom. засада в полости (деревянного коня), т. е. Троянский конь; Κωρυκὶς πέτρα κοίλη Aesch. Корикская пещера; κοίλη φλέψ Eur. полая вена;
2 с раздутым кузовом, широкобокий (ναῦς Hom., Xen., Dem.);
3 находящийся в полости: κοίλη ναῦς Her. или κοῖλον σκάφος Her. трюм корабля;
4 находящийся в глубине или защищенный, укрытый: κοίλη ὁδός Hom. дорога в лощине, ложбина, ущелье; κ. λιμήν Her. внутренняя часть бухты; κ. ποταμός Thuc. река в крутых берегах, Polyb. река с пониженным уровнем воды;
5 окруженный горами, лежащий среди гор (Λακεδαίμων Her.; Ἄργος Soph.);
6 имеющий углубление: κοίλη χείρ Anth. сложенная горстью ладонь (нищего);
7 вместительный, емкий, просторный, глубокий (σπέος, κάπετος Hom.; νάρθηξ Hes.; ζύγαστρον, κρατήρ Soph.; ἀγγήϊα Her.);
8 пустой, пустующий или опустевший (δέμνια Soph.);
9 вздувшийся, взволнованный (θάλασσα Polyb.);
10 пустотелый, т. е. переработанный в сосуды (ἄργυρος Arst.; χρυσός Luc.). - см. тж. κοῖλον и κοίλη.

English (Autenrieth)

(cf. cavus): hollow; often of places between mountains, ὁδός, Λακεδαίμων, Il. 23.419, Od. 4.1; λιμήν, ‘deepembosomed,’ i. e. extending far into the land, Od. 10.92.

English (Slater)

κοῖλος hollow ἐν ναυσὶ κοίλαις (O. 6.10) ῥάβδον, βρότεα σώμαθ' ᾇ κατάγει κοίλαν πρὸς ἄγυιαν θνᾳσκόντων (O. 9.34) κοίλᾳ λέοντος ἐν βαθυστέρνου νάπᾳ at Nemea (I. 3.11)

Greek Monolingual

-η, -ο(ν) (AM κοῖλος, -η, -ον)
1. αυτός που το εσωτερικό του είναι κενό, ο κούφιος
2. (για σκεύος ή τόπο) αυτός που έχει βαθουλωμένη επιφάνεια σε κάποιο σημείο, αυτός που εισέχει, ο βαθουλός (α. «κοίλο κάτοπτρο» β. «κοίλο έδαφος»)
3. το ουδ. ως ουσ. το κοίλο(ν)
α) το εσωτερικό άδειο μέρος το οποίο σχηματίζουν τα αντικείμενα που η επιφάνειά τους είναι βαθουλή, η κοιλότητα, το κοίλωμα, το βαθούλωμα
νεοελλ.
φρ. α) ανατ. i) «κοίλο του τυμπάνου» — η κοιλότητα του μέσου ωτός που περιέχει τα ακουστικά οστάρια ii) «κοίλες φλέβες» — οι δύο φλέβες που αδειάζουν στον δεξιό κόλπο της καρδιάς το σύνολο του φλεβικού αίματος της κυκλοφορίας επανόδου
β) «το κοίλο(ν) του θεάτρου» ή απλώς «το κοίλον» — το μέρος του αρχαίου θεάτρου που προορίζεται για τους θεατές
μσν.-αρχ.
το θηλ. ως ουσ. ἡ κοίλη
η κοιλάδα
αρχ.
1. (για πλοία) αυτός που είναι πλατύς στο μέσο, βαθύς, ευρύχωρος
2. (για χώρα ή τόπο) αυτός που βρίσκεται χαμηλά
3. (για μέταλλο) αυτός που έχει υποστεί κατεργασία και έχει μετατραπεί σε αγγείο («χρυσός ὁ κοῖλος πάμπολυς», Λουκιαν.)
4. (για γράμματα επιγραφής ή πινακίδας) αυτός που είναι βαθιά χαραγμένος
5. θολωτός, αψιδωτός
6. (για δρόμο) αυτός που προχωρεί προς τα χαμηλά σχηματίζοντας καμπύλες
7. (για ποτάμι) α) αυτός που έχει βαθιά και ευρεία κοίτη
β) αυτός που έχει λίγο νερό, ρηχός
8. (για θάλασσα) τρικυμιώδης
9. (για νόσημα) αυτό που προσβάλλει κάποιο εσωτερικό όργανο του σώματος ή προέρχεται από πάθηση εσωτερικού οργάνου
10. (για φωνή) υπόκωφος, βαθύς
11. (για χέρι) απλωμένο για επαιτεία
12. (για κρεβάτι) κενός
13. (για μήνα) α) ο βραχύς, ο Φεβρουάριος
β) αυτός που έχει τριάντα ημέρες
14. (για ημέρα) πάπ. αυτή κατά την οποία αναβάλλονταν οι πληρωμές
15. (για λόγια ή πράξεις) αυτός που στερείται περιεχομένου, ο άσκοπος
16. (το ουδ. πληθ. ως ουσ.) τὰ κοῖλα
α) (για το ανθρώπινο σώμα) οι κοιλότητες
β) (ειδ. για την καρδιά και τους νεφρούς) οι κοιλίες
17. το ουδ. εν. ως ουσ. τὸ κοῖλον
(για λιμάνι) ο μυχός
18. φρ. «κοίλη ναῦς» — το κύτος του πλοίου, το αμπάρι.
[ΕΤΥΜΟΛ. Ανάγεται στην ετεροιωμένη βαθμίδα kou- της ΙΕ ρίζας keu- «οίδημα, θόλος» αλλά και «κοίλωμα». Είναι παρ. σε -λ- ενός αρχικού τύπου που διασώζει ο Ησύχιος στη γλώσσα κόοι
τὰ χάσματα τῆς γῆς. Επομένως κοῖλος < κοF-ιλος < κοFος + -ιλος. Ο τ. κόFιλος διασώζεται ως α' συνθετικό μυκηναϊκών λέξεων (πρβλ. kowiro-woko = κοιλο-εργοί, ίσως «χαράκτες»). Είναι πιθανή η πλήρης αντιστοιχία του με το αλβ. thele «βαθύς». Το επίθημα με -λ- εμφανίζει επίσης το αρμ. soyl «κοίλος», ενώ ο αρχικός τ. κόFος συνδέεται με το λατ. cauus «κοίλος» (< couus και το μσν. ιρλδ. cua «κοίλος» (< kow-ios). Συγγενείς είναι επίσης οι λ. κῦαρ, κώθων, κῶος.
ΠΑΡ. κοιλάς, κοιλαίνω, κοιλία, κοιλότης
αρχ.
κοιλαίος, κοιλίς, κοιλιακός, κοιλώ, κοιλωπός
αρχ.-μσν.
κοιλώδης.
ΣΥΝΘ. (Α' συνθετικό) κοιλέμβολος
αρχ.
κοιλογάστωρ, κοιλογένειος, κοιλογώνιος, κοιλοκρόταφος, κοιλόμισχος, κοιλοποιούμαι, κοιλόσταθμος, κοιλοσταθμώ, κοιλοστόμαχος, κοιλοστομία, κοιλόστομος, κοιλοσώματος, κοιλοφθαλμία, κοιλοφθαλμιώ, κοιλόφθαλμος, κοιλοφυής, κοιλόφυλλος, κοιλόφωνος, κοιλοχείλης, κοιλώνυξ, κοιλωπής, κοιλωπός
νεοελλ.
κοιλανάγλυφος, κοιλοβλαστίδιο, κοιλόγενυς, κοιλόγλωσσο, κοιλόκερα (τα), κοιλόκυρτος, κοιλονυχία, κοιλοποδία, κοιλόπους. (Β' συνθετικό) άκοιλος, αμφίκοιλος, υπόκοιλος
αρχ.
διάκοιλος, έγκοιλος, έκκοιλος, ισόκοιλος, μεσόκοιλος, ορθόκοιλος
νεοελλ.
επιπεδόκοιλος, ημίκοιλος, οπισθόκοιλος].

Greek Monotonic

κοῖλος: -η, -ον,
I. 1. κοίλος, κούφιος, βαθουλωμένος, επίθ. που λέγεται για πλοία, τα οποία τα πρώτα χρόνια βαθουλώνονταν από δέντρα, σε Όμηρ.· έπειτα, κοίλη ναῦς, η «κοιλιά», το αμπάρι του πλοίου, σε Ηρόδ., Ξεν.· ομοίως, ἡ κοίλη μόνη της, σε Θεόκρ.· λέγεται για τον Δούρειο ίππο, κ. λόχος, κ. δόρυ, σε Ομήρ. Οδ.· κ. κάπετος, λέγεται για τάφο, σε Ομήρ. Ιλ.· κ. δέμνια, λέγεται για το κρεβάτι όταν κάποιος δεν υπάρχει σ' αυτό, σε Σοφ.
2. χρησιμοποιείται για τόπους, αυτός που βρίσκεται σε κοιλάδα ή που σχηματίζει κοιλάδα, κοίλη Λακεδαίμων, η κοιλάδα της Λακωνίας, σε Ομήρ. Οδ.· κ. Θεσσαλία, σε Ηρόδ.· κ. Ἄργος, σε Σοφ.· τὰ Κοῖλα τῆς Εὐβοίας, σε Ηρόδ.· ἡ Κοίλη, η κοιλάδα του Ιλισσού, στον ίδ.· κ. λιμήν, λέγεται για λιμάνι που βρίσκεται ανάμεσα στα ψηλά βράχια, σε Ομήρ. Οδ.· κ. αἰγιαλός, κολπώδης ακτή, στο ίδ.· κ. ὁδός, βαθιά οδός, σε Ομήρ. Ιλ.· κ. ποταμός, ποτάμι σχεδόν άδειο από νερό, σε Θουκ. (ομοίως στο Βιργ., cava flumina)· μεταφ., λέγεται για τη φωνή, κούφιος, βαθύς, υπόκωφος, μυκήσατο κοῖλον, σε Θεόκρ.· φθέγγεσθαι κοῖλον, σε Λουκ.
II. ως ουσ., κοῖλον, τό, κοιλότητα, χαράδρα, κοίλωμα, λαγκάδι, σε Πλάτ.· όπως το κοιλία, λέγεται για τις κοιλότητες του σώματος, τὰ κ. γαστρός, σε Ευρ.· επίσης, ἐν τῷ κοίλῳ καὶ μυχῷ τοῦ λιμένος, σε Θουκ.

Greek (Liddell-Scott)

κοῖλος: η, ον: Αἰολ. κόϊλος, α, ον, Ἀνακρ. 9· ἢ κώϊλος Ἀλκαῖ. 15 (κατὰ τὸν Ahr.)· πρβλ. Ἀπολλ. περὶ Συντάξ. 13. 28, Ἡρῳδιαν. π. π. μον. λέξ. 21. 2, κτλ.· (ἴδε ἐν λέξ. κυέω). Κοῖλος, ἔχων κοιλότητα, παρ’ Ὁμήρ., τὸ πλεῖστον ὡς ἐπίθετ. πλοίων, κοῖλαι νῆες, ― (παρὰ τοῖς μετέπειτα, κοίλη ναῦς, ἡ κοιλία, τὰ κάτω μέρη τοῦ πλοίου, τὸ «ἀμπάρι», Ἡρόδ. 8. 119, Ξεν. Ἑλλ. 1. 6. 19, Δημ. 883. 21· οὕτως, ἡ κοίλη μόνον, Θεόκρ. 22. 12, Ἀθήν 206C· τὰ κοῖλα Ἀππ. Ἐμφύλ. 5. 107)· οὕτω καὶ ὁ δούρειος ἵππος καλεῖται κ. λόχος, κ. δόρυ Ὀδ. Δ. 277, Θ. 507· συχνάκις μετὰ τῆς συγγενοῦς ἐννοίας τοῦ εὐρυχώρου (ὡς ἴσως προκειμένου περὶ πλοίων), κ. σπέος Ὀδ. Μ. 93, πρβλ. Αἰσχύλ. Εὐμ. 23, Σοφ. Φιλ. 1081· κ. κάπετος, ἐπὶ τάφου, Ἰλ. Ω. 797, πρβλ. Αἴ. 1165, Ἀντ. 1205. Εὐρ. Ἄλκ. 898· ἐπὶ φυτῶν ὄντων ἐντὸς κοίλων, κ.τ.τ., νάρθηξ Ἡσ. Ἔργ. κ. Ἡμ. 52· ἄχερδος Σοφ. Ο. Κ. 1597· κοίλη φλέψ, ἴδε ἐν λέξ. φλέψ· σφόνδυλος κ. Πλάτ. Πολ. 616D· ― ἐπὶ ἀγγείων, ἀγγήια Ἡρόδ. 4. 2· κρατὴρ Σοφ. Ο. Κ. 1593· ζύγαστρον ὁ αὐτ. ἐν Τρ. 692· κύλικος… κοῖλον κύτος Πλάτ. Κωμ. ἐν Ἀδήλ. 9, κτλ.· ― κ. ὑποδήματα, ἐξικνούμενα μέχρι τοῦ μέσου τῆς κνήμης, Αἰλ. π. Ζ. 6. 23· κ. δέμνια, ἐπὶ τῆς κλίνης κενῆς οὔσης, Σοφ. Τρ. 901· ― ἡ ἔννοια τοῦ κοῖλα κλῇθρα ἐν Ο. Τ. 1261 εἶναι προφανῶς ἡ αὐτὴ ὡς καὶ ἡ τοῦ κ. σταθμὰ θυράων ἐν Θεοκρ. 24. 15, ἀλλὰ τί εἶναι τοῦτο διαμένει ἀβέβαιον· ― κ. χείρ, ἐπὶ ἐπαίτου (πρβλ. κοιλαίνω), Ἀνθ. Π. 12. 212· κ. ἱστίον Πολυδ. Α΄, 107· ― κοῖλος μήν, ἴδε ἐν λέξ. μήν. 2) ἐπὶ τόπων, κείμενος ἐν κοιλώματι ἢ σχηματίζων κοίλωμα, κοίλη Λακεδαίμων, ἡ κοιλὰς τῆς Λακεδαίμονος, Ὀδ. Δ. 1· κ. Θεσσαλία Ἡρόδ. 7. 129· κ. Ἄργος Σοφ. Ο. Κ. 378, 1387· Αὐλίδος κ. μυχοὶ Εὐρ. Ι. Α. 1600· ― οὕτως ὡς κύριον ὄνομα, Κοίλη Συρία, ἡ χώρα ἡ μεταξὺ Λιβάνου καὶ Ἀντιλιβάνου, Πολύβ. 1. 3, 1, κτλ.· τὰ Κοῖλα τῆς Εὐβοίας, αἱ μεταξὺ Καφηρέως καὶ Γεραιστοῦ ἀκταί, Ἡρόδ. 8. 13· ἡ Κοίλη, ἡ κοιλὰς τοῦ Ἰλισοῦ, ἐν τῷ ΝΔ. μέρει τῶν Ἀθηνῶν, Ἡρόδ. 6. 103, Λεξικ. Γεωγρ. 1. σ. 263. β) κ. λιμήν, ἐπὶ λιμένος κειμένου μεταξὺ ὑψηλῶν κρημνῶν, Ὀδ. Κ. 92· κ. αἰγιαλός, κολπώδης ἀκτή, Χ. 385· ἴδε κατωτ. ΙΙ. 2. γ) κ. ὁδός, βαθεῖα ὁδός, Ἰλ. Ν. 419· κ. ἀγυιὰ Πινδ. Ο. 9. 51. δ) κ. ποταμός, σχεδὸν κενὸς ὕδατος, Θουκ. 7. 84 (παρὰ Οὐεργιλίῳ cava flumina crescunt)· τοῦ ποταμοῦ κοίλου ῥυέντος Σωκράτ. παρ’ Ἀθην. 388Α, Αἰλ. π. Ζ. 14. 27· ἀλλά, κ. ποταμός, ἔχων βαθεῖαν κοίτην, 22. 20, 4. ε) τὰ κοῖλα καὶ τὰ δασέα, αἱ φάραγγες αἱ κατάφυτοι μὲ δάση, Ἀριστοφ. Νεφ. 325. 3) κ. θάλασσα, ἅλς, ἡ πλήρης κοιλοτήτων θάλασσα δηλ. τρικυμιώδης, Πολύβ. 1. 60, 6, Ἀπολλ. Ρόδ. Β. 595. 4) κοῖλος ἄργυρος καὶ χρυσός, δηλ. σκεύη ἀργυρᾶ καὶ χρυσᾶ, Θεοπόμπ. Ἱστ. παρὰ Λογγίν. 43. 2, Ἀριστ. Οἰκ. 2. 25, Λουκ. Ἀλεκτρ. 24, πρβλ. Σοφ. Ἀποσπ. 68. 5) μεταφορ., ἐπὶ τῆς φωνῆς, βαθὺς καὶ ὑπόκωφος, κόχλον ἑλὼν μυκάσατο κοῖλον Θεόκρ. 22. 75, (ἂν καὶ ἐνταῦθα τὸ κοῖλον δύναται νὰ συμφωνῇ πρὸς τὸ κόχλον)· φθέγγεσθαι κ. καὶ βαρὺ Λουκ. Νέρων 6, Φιλόστρ. 128, πρβλ. Ἀριστείδ. Κοϊντιλ. σ. 24. κτλ.· πρβλ. κοιλοστομία. ΙΙ. ὡς οὐσιαστ., κοῖλον, τό, κοιλότης, κοίλωμα, Πλάτ. Φαίδων 109Β, κ. ἀλλ.· ἰδίως ὡς τὸ κοιλία, ἐπὶ τῶν ἐν τῷ σώματι κοιλοτήτων, τὰ κ. γαστρὸς Εὐρ. Φοίν. 1411· τὰ κ. τῆς καρδίας, αἱ κοιλίαι αὐτῆς, Ἀριστ. π. τὰ Ζ. Ἱστ. 1. 17, 2, κἑξ.· τὸ κ. τῶν νεφρῶν αὐτόθι 17, 15· τὸ τῶν χειρῶν κ. Ἀπολλόδ. παρ’ Ἀθην. 479Α· τὸ κ. τοῦ ποδὸς Ἱππ. 1153Η, κτλ.· παροιμ., τὸ κ. τοῦ ποδὸς δεῖξαι, τὰ νῦν: «δείχνω τὴ ῥάχιν μου», «ἐπὶ τῶν εἰς φυγὴν τρεπομένων» Ἡσύχ.· τὰ κ. τῶν ὀφθαλμῶν, τοῦ προσώπου Ἱππ. 642. 49., 566. 11· τὰ κοῖλα μόνον, αἱ κοιλότητες τῶν πλευρῶν, αἱ λαγόνες, ὡς τὸ κενεών, Ἀριστ. π. τὰ Ζ. Ἱστ. 9. 44, 9. 2) ἐν τῷ κοίλῳ καὶ μυχῷ τοῦ λιμένος Θουκ. 7. 52. 3) τὰ κοῖλα, τὸ κοίλωμα τοῦ πλοίου, Τουρκ. τὸ «ἀμπάρι» (ἴδε ἐν ἀρχ.). 4) τὸ κ., τὸ ἔνδοθεν θεωρούμενον σχῆμα τῆς περιφερείας κύκλου, ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸ κυρτὸν (τὸ ἔξωθεν θεωρούμενον), Ἀριστ. Φυσ. 7. 13, 4, Ἠθικ. Νικ. 1. 13, 10, κ. ἀλλ.

Frisk Etymological English

Grammatical information: adj.
Meaning: hollow, hollowed out, spacious, deep (Il.).
Other forms: κόϊλος, s. below
Compounds: Often as 1. member, e. g. κοιλο-γάστωρ with a hollow belly, greedy (A.; on the formation Sommer Nominalkomp. 150).
Derivatives: A. Substant.: 1. κοιλία f. abdomen, belly, hollow of the body in gen. (IA.) with κοιλιώδης belly-like (Arist.), κοιλιακός blonging to the belly, suffer from diseases of the belly (Plu., medic.), κοιλιτική (νόσος) disease of the belly (Cat. Cod. Astr.); diminut. κοιλίδιον (Str.). 2. κοιλάς f. hollow, ravine (hell.), adj. f. hollow (Tryph. Ep.). 3. κοιλότης hollow (Arist.). 4. κοιλίσκος m. hollow, scoop-shaped knife (medic.; cf. γραφίσκος and other names of instruments in Chantraine Formation 408). 5. and 6. κοίλωμα (Arist., hell.), κοίλωσις (Hp.) hollowing, deepening, cf. κοιλόομαι below. - B. Adjectives (to τὸ κοῖλον hollow, cavity): 1. κοιλώδης rich in cavities (Babr.). 2. κοιλαῖος = κοῖλος (Gal.). - C. Verbs: 1. κοιλαίνω, κοιλᾶναι (-ῆναι), κεκοίλασμαι hollow out (IA.) with κοίλανσις (Alex. Aphr.), κοίλασμα (LXX, Hero), κοιλασία (Hero), 2. κοιλόομαι, only in κεκοιλωμένος hollowed (D. S., Dsc.); κοίλωμα, κοίλωσις, if not directly from κοῖλος, s. above.
Origin: IE [Indo-European]X [probably] [592] *ḱeu(H)-? hollow, deep ??
Etymology: From the sometimes threesyllabic κόϊλος (in Hom. always possible except χ 385, at verse-beginning; Meister HK 50, Chantraine Gramm. hom. 1, 28) follows a basis *κόϜιλος, which can be connected as λ-deriv. with κόοι τὰ χάσματα τῆς γῆς, καὶ τὰ κοιλώματα H. and Lat. cavus hollow from *kou̯os; beside it MIr. cūa hollow < *ḱou̯-ios. If the connection κοῖλος = Alb. thelë deep (< IE *ḱou̯ilos) is correct (Pedersen KZ 36, 332), the formation is older than Greek. Cognate l-derivv. are Arm. soyl cavity (< IE. *ḱeu-lo-) and κύλα; s. v. More on the formation Benveniste Origines 41f., where a noun in -il is supposed as basis, and Specht Ursprung 130, who starts from an i-stem, referring to the hapax κοιφόν κοῖλον (prob. for κυφόν). - S. also κῶος, κώθων, κύαρ; further W.-Hofmann s. cavus.

Middle Liddell

κοῖλος, η, ον
I. hollow, hollowed, epithet of ships, which in early times were hollowed out of trees, Hom.; later, κοίλη ναῦς was the hold of the ship, Hdt., Xen.; so, ἡ κοίλη alone, Theocr.:—of the Trojan horse, κ. λόχος, κ. δόρυ Od.; κ. κάπετος, of a grave, Il.; κ. δέμνια, of the bed when no one is in it, Soph.
2. of places, lying in a hollow or forming a hollow, κοίλη Λακεδαίμων the vale of L., Od.; κ. Θεσσαλία Hdt.; κ. Ἄργος Soph.; τὰ Κοῖλα τῆς Εὐβοίας Hdt.; ἡ Κοιλή the valley of the Ilissus, Hdt.:— κ. λιμήν of a harbour lying between high cliffs, Od.; κ. αἰγιαλός an embayed beach, Od.:— κ. ὁδός a hollow way, Il.:— κ. ποταμός a river nearly empty of water, Thuc. (so Virgil, cava flumina): metaph. of the voice, hollow, μυκάσατο κοῖλον Theocr.; φθέγγεσθαι κοῖλον Luc.
II. as substantive κοῖλον, ου, τό, a hollow, cavity, ravine, Plat.; like κοιλία, of the cavities in the body, τὰ κ. γαστρός Eur.; also, ἐν τῷ κοίλῳ καὶ μυχῷ τοῦ λιμένος Thuc.

Frisk Etymology German

κοῖλος: {koĩlos}
Forms: (κόϊλος, vgl. unten)
Meaning: hohl, ausgehöhlt, geräumig, tief (seit Il.).
Composita: Oft als Vorderglied, z. B. κοιλογάστωρ hohlbauchig, gefräßig (A.; zur Bildung Sommer Nominalkomp. 150).
Derivative: Zahlreiche Ableitungen: A. Substantiva: 1. κοιλία f. ‘Bauchhöhle, Bauch, Körperhöhlung im allg.’ (ion. att. usw.) mit κοιλιώδης bauchähnlich (Arist.), κοιλιακός zum Bauch gehörig, an Bauchkrankheiten leidend (Plu., Mediz. u. a.), κοιλιτική (νόσος) Bauchkrankheit (Cat. Cod. Astr.); Deminutivum κοιλίδιον (Str. u. a.). 2. κοιλάς f. Höhlung, Schlucht (hell. u. spät), Adj. f. hohl (Tryph. Ep.). 3. κοιλότης Höhlung (Arist. u. a.). 4. κοιλίσκος m. ausgehöhltes, schaufelförmiges Messer (Mediz.; vgl. γραφίσκος und andere Gerätenamen bei Chantraine Formation 408). 5. und 6. κοίλωμα (Arist., hell. u. sp.), κοίλωσις (Hp. u. a.) Höhlung, Aushöhlung, Vertiefung, vgl. κοιλόομαι unten. — B. Adjektiva (zu τὸ κοῖλον Hohles, Höhle): 1. κοιλώδης reich an Höhlen (Babr.). 2. κοιλαῖος = κοῖλος (Gal.). — C. Verba: 1. κοιλαίνω, κοιλᾶναι (-ῆναι), κεκοίλασμαι aushöhlen (ion. att.) mit κοίλανσις (Alex. Aphr. u. a.), κοίλασμα (LXX, Hero u. a.), κοιλασία (Hero) Aushöhlung. 2. κοιλόομαι, nur in κεκοιλωμένος ausgehöhlt (D. S., Dsk.); davon κοίλωμα, κοίλωσις, falls nicht direkt von κοῖλος, s. oben.
Etymology: Aus dem bisweilen dreisilbig zu lesenden κόϊλος (bei Hom. immer möglich außer χ 385, wo im Versanfang; Meister HK 50, Chantraine Gramm. hom. 1, 28) ergibt sich eine Grundform *κόϝιλος, die sich als λ-Ableitung an κόοι· τὰ χάσματα τῆς γῆς, καὶ τὰ κοιλώματα H. und lat. cavus hohl aus *covos anschließt; daneben mir. cūa hohl aus *ḱou̯-ios. Wenn die Gleichung κοῖλος = alb. thelë tief (< idg. *ḱou̯ilos) zu Recht besteht (Pedersen KZ 36, 332), ist die Bildung schon vorgriechisch. Verwandte l-Ableitungen sind arm. soyl Höhle (< idg. *ḱeu-lo-) und κύλα; s. d. Weiteres zur Stammbildung Benveniste Origines 41f., wo ein Nomen auf -il als Grundlage vermutet wird, und Specht Ursprung 130, der von einem i-Stamm ausgehen will, wofür er sich auf das einmalige κοιφόν· κοῖλον (wohl für κυφόν) beruft. — S. auch κῶος, κώθων, κύαρ; dazu W.-Hofmann s. cavus (mit reicher Lit.).
Page 1,891-892

Mantoulidis Etymological

(=μέ κοιλότητα). Ἀρχικά κοϝjλος → κοῖλος.
Παράγωγα: κοιλαίνω, κοίλανσις, κοιλαντικός, κοίλασμα, κοιλάς, κοιλία, κοιλιακός, κοιλότης, κοίλωμα, κοίλωσις, κοιλόω.

Lexicon Thucydideum

cavus, hollow, concave, 3.107.3, 7.36.3, 7.84.4, 7.87.1,
sinus, gulf, bay, 7.52.2,
cava Elis, hollow Elis, 2.25.3.