Ask at the forum if you have an Ancient or Modern Greek query!

moveo

From LSJ
Revision as of 20:46, 12 June 2024 by Spiros (talk | contribs) (CSV2 import)
(diff) ← Older revision | Latest revision (diff) | Newer revision → (diff)

Οὔτοι συνέχθειν, ἀλλὰ συμφιλεῖν ἔφυν → I was not born to hate, but to love.

Sophocles, Antigone, 523

Latin > English

moveo movere, movi, motus V :: move, stir, agitate, affect, provoke, disturb; [movere se => dance]

Latin > English (Lewis & Short)

mŏvĕo: mōvi, mōtum, 2 (
I sync., mōstis for movistis, Mart. 3, 67, 1; mōrunt for moverunt, Sil. 14, 141), v. a. and n. Sanscr. mīv, set in motion; Gr. ἀμείβω, change; cf.: momentum, mutare.
I Act., to move, stir, set in motion; to shake, disturb, remove, etc. (syn.: cieo, agito, ago, molior).
   A Lit.: movit et ad certos nescia membra modos, Tib. 1, 7, 38: ut festis matrona moveri jussa diebus, to dance, Hor. A. P. 232: moveri Cyclopa, to represent a Cyclop by dancing (gesticulating), id. Ep. 2, 2, 125: et fila sonantia movit, struck, Ov. M. 10, 89: citharam cum voce, id. ib. 5, 112: tympana, id. H. 4, 48; to disturb: novis Helicona cantibus, Manil. Astron. 1, 4: signum movere loco, to move from the place, Cic. Div. 1, 35, 77: os, Cels. 8, 2: gradum, i. e. to go forward, advance, Sen. Thyest. 420: se, to move or bestir one's self: move ocius te, Ter. And. 4, 3, 16: praecepit eis, ne se ex eo loco moverent, not to stir from the spot, Liv. 34, 20; Caes. B. G. 3, 15: castra, to break up, remove: postero die castra ex eo loco movent, Caes. B. G. 1, 15; ellipt. without castra: postquam ille Canusio moverat, Cic. Att. 9, 1, 1: movisse a Samo Romanos audivit, Liv. 37, 28, 4.—Pass. reflex.: priusquam hostes moverentur, Liv. 37, 19, 18: hostem statu, to drive from his position, dislodge, id. 30, 18: aliquem possessione, Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116: heredes, to eject, id. Off. 3, 19, 76: tribu centurionem, to turn out, expel, id. de Or. 2, 67, 272; so, aliquem de senatu, id. Clu. 43, 122; the same also without senatu, Hor. S. 1, 6, 20: senatorio loco, to degrade, Liv. 39, 42, 6: ex agro, Cic. Fam. 13, 5, 2: move abs te moram, remove, cast off, Plaut. Capt. 4, 2, 10: consulem de sententiā, to cause to recede, to dissuade, Liv. 3, 21: litteram, to take away, Cic. Fin. 3, 22, 74.—Prov.: omnis terras, omnia maria movere, to turn the world upside down, Cic. Att. 8, 11, 2.—
   2    Transf.
   a To excite, occasion, cause, promote, produce; to begin, commence, undertake: exercitatione sudor movetur, is promoted, produced, Cels. 2, 17: alvum, Cato, R. R. 115: dolorem, id. ib. 7, 4: lacrimas, to cause, Quint. 6, 1, 26: fletum populo, Cic. de Or. 1, 53, 228: risum, id. ib. 2, 62, 281: alicui exspectationem, id. Att. 2, 14, 1: indignationem, Liv. 4, 50, 1: misericordiam, Cic. de Or. 2, 69, 278: suspicionem, id. Part. 33, 114: ego istaec moveo, aut curo? begin, commence, Ter. And. 5, 4, 18: bellum, Cic. Off. 1, 11, 37; Liv. 23, 48, 6: jam pugna se moverat, was going on, Curt. 8, 14, 6: cantūs, Verg. A. 10, 163: tantum decus, begin, Manil. Astron. 1, 42; cf. Verg. A. 7, 45: nominis controversiam, to begin, Tac. Dial. 25 init.; cf. Cels. 3, 3, § 25; Dig. 37, 10, 4: litem, ib. 4, 3, 33: actionem, ib. 19, 1, 10: mentionem rei, to make mention, Liv. 28, 11, 9: sacra, Val. Fl. 3, 540: movere ac moliri aliquid, to undertake any thing that excites disturbance, Liv. 23, 39: ne quid moveretur, id. 35, 13.—
   b To shake, to cause to waver, to alter: alicujus sententiam, to change, cause to waver, Cic. Att. 7, 3, 6: sententiam regis, Liv. 35, 42, 6.—
   c To present, offer an oblation: ferctum Jovi moveto, Cato, R. R. 134.—
   d To disturb, concern, trouble, torment one: men moveat cimex Pantilius? Hor. S. 1, 10, 78: Armeniosne movet, Romana potentia cujus Sit ducis? Luc. 7, 282; cf. Val. Fl. 7, 131. intoleranda vis aestūs omnium ferme corpora movit, Liv. 25, 26: strepitu fora vestra, Juv. 2, 52.—
   e Of plants, to put forth: si se gemmae nondum moveant, do not yet appear, Col. 11, 2, 26: de palmite gemma movetur, is produced, Ov. Tr. 3, 12, 13.—
   f To exert, exercise: inter principia condendi hujus operis, movisse numen ad indicandam tanti imperii molem traditur deos, Liv. 1, 55, 3 (cf.: se movere, I. A. supra): artis opem, Ov. F. 6, 760.—
= mutare, to change, transform: quorum Forma semel mota est, Ov. M. 8, 729: nihil motum antiquo probabile est, Liv. 34, 54, 8.—
In mal. part., Plaut. Am. 4, 1, 43.—
   B Trop., to move, affect, excite, inspire: ut pulcritudo corporis movet oculos et delectat, charms, Cic. Off. 1, 28, 98: quae me causae moverint, id. Att. 11, 5, 1: fere fit, quibus quisque in locis miles inveteravit, uti multum earum regionum consuetudine moveatur, is much affected, influenced, Caes. B. C. 1, 44: aliquem ad bellum, to stir up, excite, Liv. 35, 12, 5: movet feroci juveni animum conploratio sororis, stirs his anger, id. 1, 26, 3; cf. id. 21, 38, 3; 23, 31, 11: numina Dianae, to irritate, provoke, Hor. Epod. 17, 3: multa movens animo, to revolve, ponder, meditate, Verg. A. 3, 34: moverat plebem oratio consulis, had stirred, made an impression on, Liv. 3, 20: judicum animos, Quint. 6, 2, 1: acutule moveri, keenly affected, Aug. Conf. 3, 7: neque illud me movet, quod, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, A. 2: affectus, Quint. 6, 1, 7: moveor etiam ipsius loci insolentiā, Cic. Deiot. 2, 5: nil moveor lacrimis, Prop. 3, 23, 25 (4, 25, 5): absiste moveri, be not disturbed, Verg. A. 6, 399: quos sectis Bellona lacertis Saeva movet, inspires, Luc. 1, 565 (al. monet): ut captatori moveat fastidia, excites nausea in, Juv. 10, 202.—
II Neutr., to move itself, move (very rare): terra dies duodequadraginta movit, an earthquake, Liv. 35, 40, 7; 40, 59, 7.—In pass.: reptile quod movetur, which moves itself, Vulg. Gen. 1, 26 saep.—Hence,
   A mŏvens, entis, P. a., movable (class.): ex eā praedā, quae rerum moventium sit, movable things (as clothes, arms, furniture), Liv. 5, 25, 6: voluptas, that consists in motion, Cic. Fin. 2, 10, 31: furtum rerum moventium, Gell. 11, 18, 13.—Plur. subst.: quaedam quasi moventia, motives, Cic. Tusc. 5, 24, 68.—Hence, adv.: mŏventer, movingly, affectingly (late Lat.), Schol. Bob. ad Cic. Mil. 7, n. 4.—
   B mōtus, a, um, P. a., moved, affected, disturbed (poet. and in post-class. prose): Ithaci digressu mota Calypso, Prop. 1, 15, 9: dictis, Ov. Tr. 4, 10, 23: precibus, Curt. 6, 5, 23.

Latin > French (Gaffiot 2016)

mŏvĕō,⁶ mōvī, mōtum, ēre, tr.
    I pr.,
1 mouvoir, remuer, agiter : quæ moventur Cic. Tusc. 1, 53, les choses qui se meuvent ; vis movendi Cic. Ac. 1, 26, force motrice || membra movere Tib. 1, 7, 38 ou moveri seul Hor. P. 232, se remuer, danser ; moveri Cyclopa Hor. Ep. 2, 2, 125, danser la danse du Cyclope || citharam, fila sonantia movere Ov. M. 5, 112 ; 10, 89, jouer de la cithare, faire vibrer les cordes résonnantes de la lyre || signum loco Cic. Div. 1, 77, arracher de terre l’étendard ; loco motus est Cic. Cat. 2, 1, il a été délogé de sa position ; moveri sedibus Cic. Phil. 13, 49, se déplacer de son lieu de séjour ; se ex loco movere Liv. 34, 20, 5, se déplacer || movere castra, décamper, ex loco, d’un endroit : Cæs. G. 1, 15, 1 ; 7, 8, 5 ; Cic. Fam. 15, 2, 8 ; [ou movere seul] Canusio moverat Cic. Att. 9, 1, 1, il était parti avec ses troupes de Canusium, cf. Liv. 37, 28, 4
2 éloigner, écarter : aliquem possessione Cic. Verr. 2, 1, 116, évincer qqn d’une possession ; heredes Cic. Off. 3, 76, évincer des héritiers ; aliquem tribu, de senatu Cic. de Or. 2, 272 ; Clu. 122, exclure qqn de la tribu, du sénat ; ex agro Cic. Fam. 13, 5, 2, chasser d’une terre ; litteram Cic. Fin. 3, 74, déplacer une lettre
3 pousser, produire [en parl. des plantes] : gemmæ se movent Col. Rust. 11, 2, 26, les bourgeons poussent, cf. Ov. Tr. 3, 12, 13
4 intr. rare : terra movit Liv. 35, 40, 7, la terre remua, il y eut un tremblement de terre, cf. Liv. 40, 59, 7.
    II [fig.]
1 mettre en mouvement, pousser, déterminer : aliquem, ut Cic. Mur. 3 ; Leg. 1, 41 ; Fam. 1, 7, 9, pousser qqn à faire qqch. ; quæ me causæ moverint Cic. Att. 11, 5, 1 [je ne puis te dire les raisons qui m’ont poussé, cf. Cic. Fam. 1, 9, 22 ; aliquem ad bellum Liv. 35, 12, 5, pousser qqn à la guerre || moveri, quominus Cæs. C. 1, 82, 3, être détourné de || écarter : aliquem de sententia Cic. Phil. 2, 52, faire changer qqn d’avis ; nihil motum ex antiquo probabile est Liv. 34, 54, 8, rien de ce qu’on change des antiques usages ne trouve l’approbation
2 toucher, influencer, émouvoir : regionum consuetudine moveri Cæs. C. 1, 44, 2, subir l’influence des coutumes d’un pays ; honestum nos movet Cic. Off. 1, 55, l’honnête agit sur nous ; pulchritudo movet oculos Cic. Off. 1, 98, la beauté fait impression sur les yeux ; sensus Cic. Leg. 1, 30, faire impression sur les sens, frapper les sens ; moveor loci insolentia Cic. Dej. 5, je suis ému par cet endroit insolite ; moverat plebem oratio consulis Liv. 3, 20, 1, le discours du consul avait fait impression sur le peuple ; neutram in partem moveri Cic. Ac. 2, 130, être impassible, indifférent (ἀδιαφορία) || [rhét., un des trois offices de l’orateur] émouvoir : Cic. Br. 185, etc. || [en part.] acute moveri, avoir des pensées fines, pénétrantes : Cic. Ac. 1, 35 ; Fam. 15, 21, 4
3 mettre en mouvement, provoquer, faire naître : alicui fletum Cic. de Or. 1, 228 ; risum Cic. Att. 6, 3, 7, provoquer les larmes, le rire de qqn ; conjecturam Cic. Br. 144, suggérer des conjectures ; admirationes, clamores, plausus Cic. Or. 236, provoquer les marques d’admiration, des clameurs, des applaudissements || aliquid Liv. 21, 52, 4, mettre en branle qq. complot, machiner qqch., cf. Curt. 3, 1, 21 || pugna se moverat Curt. 8, 14, 6, le combat s’était mis en branle, était engagé
4 ébranler, faire chanceler : sententiam alicujus Cic. Att. 7, 3, 6, ébranler l’opinion de qqn, cf. Liv. 35, 42, 6 || affecter, rendre malade : vis æstus omnium corpora movit Liv. 25, 26, 7, la violence de la chaleur rendit tout le monde malade, cf. Liv. 21, 39, 2
5 moveri, se remuer, s’agiter : cœptum esse moveri aliquot locis servitium suspicor Cic. Verr. 2, 5, 9, je soupçonne que sur un assez grand nombre de points les esclaves commencèrent à s’agiter
6 remuer, agiter des pensées dans son esprit] : Virg. En. 3, 34 ; 10, 388
7 mettre en mouvement, produire, manifester : numen Liv. 1, 55, 3, manifester sa puissance, cf. Ov. F. 1, 268 ; 6, 760.

Latin > German (Georges)

moveo, mōvī, mōtum, ēre (vielleicht zu altindisch) mīvati, schiebt, drängt, bewegt), in Bewegung setzen, bewegen, I) bewegen = hin und her bewegen, rühren, rütteln, schütteln, aufregen, aufrühren, aufrütteln, A) eig.: a) übh.: caelum, Cic.: urnam, Verg.: facem, Ov.: membra, Lucr.: caput, colla, labra (in leisem Gebete), Ov.: manus, nares, oculos, Quint.: ora vana, mit leerem Munde kauen, Ov.: cum capite capillos, Ov.: per aëra crinem, flattern lassen, Ov.: pennas per auras, Ov.: brachia in herbas, niederlassen, Ov.: quāque pedem movi (setze), manat lacus, Ov.: ebenso quoquo vestigia movit, Tibull.: move formicinum gradum, Plaut. – humum saltu, aufrühren, Ov.: terram, mare, sidera, erschüttern, Ov.: u. so aras, Ov. – alci bilem, die Galle rege machen (= zum Zorn reizen), Plaut. u. Hor. – poet. m. Infin., mulas ire movent, quā publicus advocat agger, Ven. Fort. vit. s. Mart. 6, 136. – Sprichw., m. omnes terras, omnia maria, Himmel u. Erde in Bewegung setzen, Cic. ad Att. 8, 11, 2. – im Passiv, atomus gravitate et pondere movetur, Cic.: moenia mota forent, würden erbebt sein, Ov.: mota (erschütterte) tremoribus urbs, Ov.: fluctus motos (aufgeregten) componere, Verg. – refl., movere, sich bewegen, terra movet, erbebt, Liv. u. Ov.: voluptas movens, Lust in Bewegung (Ggstz. vol. stans, Lust in Ruhe), Cic. – im Passiv medial, moveri, sich bewegen, glaebae coepere moveri, Ov.: moventur dentes, wackeln, Cels.: venae desistunt posse moveri, zu schlagen, Ov.: suo motu moveri, sich durch eigene Bewegung, sich selbst bewegen, Macr. – v. leb. Wesen, moveri propter aquam (v. Fröschen), hüpfen, Cic. – res moventes od. subst. moventia, ium, n., sich selbst bewegende, d.i. lebende Wesen, ICt. (versch. res moventes unten no. II, B, AA, b). – b) v. künstl. Bewegung des Körpers u. seiner Teile, α) v. pantomim. Bewegung, v. pantomim. Tanz, corpus ad numeros, Sen.: membra ad certos modos, Tibull. – refl., se movere, Passiv moveri medial = sich pantomimisch, tanzend bewegen, tanzen, festis moveri diebus, Hor.: v. pantom. Tanz, histrio cum paulum se movit extra numerum, in der Bewegung u. Gebärde ein wenig die Regel überschreitet, Cic.: moveri ad numeros satyri Batylli, Pers.: u. m. Acc., moveri Cyclopa, pantomimisch darstellen, Hor. – β) v. Gesang u. Saitenspiel, bewegen, rühren, vocalia ora ad citharam, Ov.: sonantia fila (Saiten), Ov.: citharam cum voce, Ov.: nervos ad verba, Ov. – c) als mediz. t. t. = Bewegung machen, -verschaffen, ascensus et descensus corpus moveat, Cels.: exercitatio, quae superiores partes movet, Cels. – Passiv moveri medial = sich körperl. Bewegung machen, oft b. Cels.: verb. moveri et ambulare, Cels. – d) v. Bewegen durch ein Werkzeug, α) mit der Hacke, mit dem Pfluge umbrechen, aufgraben, aufpflügen, auflockern (vgl. κινειν γην), humum, Plin. ep.: labefacta iugera, per artes agros, Verg. – β) mit einem Löffel umrühren, alqd spathā, Scrib. Larg.: movente aliquo cochleario liquorem, Scrib. Larg.: super ignem moveri donec etc., Scrib. Larg. – e) als milit. t. t., m. arma, wie κινειν τὰ ὅπλα, die Waffen rühren, -ergreifen, v. Pers., Verg., Liv. u. Tac., übtr. v. Löwen, sich zur Wehr setzen, Verg.: m. a. adversus alqm, Liv.: m. a. pro alqo, Ov.: aliena arma m., Ov.: neutra arma m., neutral bleiben, Ov.
B) übtr.: 1) in rege körperliche Tätigkeit setzen; dah. se movere, sich rühren, sich regen, move te ocius, Ter.: m. se impigre, Liv.: m. se ad bellum, Liv. – ebenso Passiv moveri medial, hostes in Samnio moverentur, rührten, regten sich, Liv. – 2) den Körper krankhaft erregen, auf den Körper übel einwirken, einen nachteiligen Einfluß haben, ihn angreifen, intoleranda vis aestus corpora movit, Liv.: otium ex labore, copia ex inopia corpora varie movebant, Liv.: u. allg., si quid tunc moverimus, falls man in dieser Zeit aufregend einwirkt, Cels. – 3) geistig bewegen, a) übh.: m. se ad motum fortunae, sich drehen u. wenden, Caes.: neque se in ullam partem movebat, entschied sich für keine Partei, Caes. – multa animo m., überlegen, Verg.: crudelis animus Catilinae eadem illa movebat, hegte noch denselben Gedanken, Sall. – b) durch Einwirkung auf jmds. Gefühl, Willen u. Entschluß usw. jmd. geistig erregen, α) auf jmds. sinnl. Gefühl = auf jmd. Eindruck machen, jmdm. imponieren, auf jmd. Einflußhaben, einwirken, jmd. ergreifen, im Passiv = einen Eindruck-, eine Wirkung erleiden, sich durch etw. imponieren lassen, pulchritudo corporis movet oculos et delectat, Cic.: moveor ipsius loci insolentiā, Cic.: cum animi inaniter moveantur, einen scheinbaren Eindruck empfangen, Cic.: iisdem rebus moveri, für gleiche Eindrücke empfänglich sein (griech. συμπάσχειν), Cic. – oft (mit u. ohne Acc. der Pers.) mit allg. Acc. neutr. od. mit Adv. zur Ang. wie? = den u. den Eindruck machen, die u. die Wirkung tun, von der u. der Wirkung sein, so u. so wirken, einwirken, zB. si nos tam iustum odium nihil movet, ne illa quidem, oro vos, movent? auf uns einwirkt (für uns ein Beweggrund ist)... wird, ich bitte euch, nicht einmal das Eindruck machen? Liv.: uti (miles) multum earum regionum consuetudine moveatur, einen starken Eindruck erleiden, stark beeinflußt werden, Caes.: Alco precibus aliquid moturum ratus... postquam nihil lacrimae movebant, Liv.: nam et commemoratio una in re permultum movet, Cic.: tum duo illa, quae maxime movent, Cic. – β) auf jmds. inneres Gefühl, Gemüt, αα) jmd. unruhig-, besorgt-, bestürzt machen, erzittern machen, movebat haec multitudo hostium Alexandrum, Iustin. – oft im Passiv, moveri alqā re, von etw. erregt-, ergriffen-, erschüttert werden, über etwas unruhig-, besorgt-, bange-, bestürzt werden, vor etw. erzittern, hostium clamore non territus, qui possum vestro moveri? Vell.: moveri multitudine hostium, Iustin.: moveri novitate monstri, Ov. – absol., absiste moveri, zu bangen, Verg. – ββ) auf jmd. Eindruck machen = jmd. rühren, erweichen, zum Mitleid bewegen, jmds. Teilnahme erregen, dicta nihil moverunt quemquam, Liv.: moverat plebem oratio, Liv.: m. animos iudicum, Quint.: saxa gemitu, Ov.: quo fletu Manes, quā Numina voce moveret? Verg. – im Passiv, misericordiā moveri, Caes.: Roscii morte moveri, Cic. – γγ) jmd. aufreizen, empören, in Harnisch, bringen, movet feroci iuveni animum comploratio sororis, Liv. 1, 26, 3: men moveat cimex Pantilius? Hor. sat. 1, 10, 78: qui non irascitur inconcussus iniuriā perstitit; qui irascitur motus est (wird außer Fassuug gebracht), Sen. de ira 3, 25, 3. – γ) auf jmds. Willen u. Entschluß = jmd. bewegen, bestimmen, drängen, auf jmd. wirken, einwirken, quos parva pecunia movere non potuit, Cic.: quem cum minus quam vellet moveret, Nep.: suis quemque stimulis m. ad bellum, Liv. – Passiv, Lentulus aeris alieni magnitudine movetur, läßt sich bestimmen durch usw., Caes.: consilio eius motus est, Nep.: cuius precibus motus, Traian. in Plin. ep.: motus precibus mulierum, Iustin.: quaedam quasi moventia, gewisse Beweggründe, Triebfedern, Cic. Tusc. 5, 68. – m. folg. Infin., non quisquam me ab terra moveat convellere funem, Verg. georg. 1, 457. – m. folg. ut u. Konj., cuius reprehensio me vehementer movet, non solum ut etc.... verum etiam ut etc., Cic. Mur. 3. – m. folg. quo minus u. Konj., sed eisdem de causis, quo minus dimicare vellet, movebatur, Caes. b. c. 1, 82, 3. – δ) durch Einwirkung auf die Phantasie jmd. erregen, begeistern, alqm thyrso, Ov.: quos Bellona saeva movet, Lucan. – ε) durch Einwirkung auf die Denkkraft anregen, acute, peracute moveri, scharfsinnig, sehr scharf denken, Cic.: so auch quasi acutule moveri, Augustin. conf. 3, 7. – 4) politisch bewegen, aufregen, in Unruhe versetzen, in Aufruhr bringen, quieta, Sall.: omnia, Sall.: res, Flor. (u. so rebus motis, in bewegter Zeit, Tac.: u. magna motae rei fama, von dem Umwälzungsversuche, Tac.). – Passiv moveri = in Bewegung-, in Unruhe-, in Aufruhr geraten, unruhig werden, sich politisch regen, moveri civitas coepit, Sall.: movetur Thessalia, Flor. – 5) (wie κινέω) an etw. gleichs. rütteln, etw. wankend machen, erschüttern, ändern, alcis sententiam, Cic.: fidem, Ov.: fatum, Ov.: hoc nisi fit, nihil moventur nuptiae, bleibt die H., wie sie (beschlossen) ist, Ter.: sed ea non muto, non moveo, doch ich ändere nichts daran, ich rüttele nicht daran, Cic.: totumque moveri mutarive putas bellum, an dem Kriege gerüttelt (sein Ende herbeizuführen gesucht) werde oder eine andere Wendung erhalte, Verg.: igitur movere et quatere, quidquid usquam aegrum esset, aggrediuntur, man ging daran zu rütteln u. zu schütteln, wo irgend etwas Schadhaftes war, Tac. – 6) Geld flott machen, flüssig machen, a Caecilio propinqui minore centesimis nummum movere non possunt, keinen Heller unter zwölf Prozent herauskriegen, Cic. ad Att. 1, 12, 1; vgl. Sen. ep. 118, 2.
II) prägn., mit besonderer Berücksichtigung des terminus a quo. A) v. einem Orte hervor-, her-, herbeibewegen, -bringen, AA) eig.: a) im allg.: limum e gurgite, aufwühlen, Ov.: u. so motum ex profundo mari, Curt. – m. vina Torquato consule pressa, (aus der Apotheke) herbeiholen, Ov.: ebenso testa moveri digna bono die, Hor. – b) als t. t. der Gartenbaukunst, wie ὁρμαν = treiben, surculus corticem movet, Colum. – gew. refl. se movere od. Passiv moveri medial = treiben, schießen, et gemma se et cortex naturaliter movet, Colum.: si gemmae se nondum moveant, Colum.: de palmite gemma movetur, Ov. – c) als t. t. der Opfersprache = obmovere, entgegen-, darbringen, Iovi fertum, Cato r. r. 134, 2. – d) als mediz. t. t., hervortreiben, acria lacrimas movent, Cels.: m. sudorem, Cels.: urinam, Cels.: alvum, Cato u. Cels. – Passiv medial, ex ore spumae moventur, Schaum tritt vor den Mund, Cels.
BB) übtr., einen Zustand usw. gleichs. in Gang bringen, zur Erscheinung bringen, bewirken, daß etwas eintritt, vor sich geht usw., a) übh. Zustände aller Art erregen, erwecken, verursachen, erzeugen, pituitae cursus assiduos, Cels.: lacrimas, Quint.: risum, Cic.: alci risum, lacrimas, Sen.: fletum populo, Cic. – exspectationem de etc., Cic.: suspicionem, Cic.: misericordiam, Cic.: alci invidiam, Sen.: odia verbis, Hor.: discordias, Liv.: dissensionem, Suet.: societatem consilii publici, Liv. – b) einen Ggstd. der Verhandlung usw. in Gang-, in Anregung bringen, anregen, etwas zur Sprache bringen, consultationem, actionem, Liv.: dignam tractatu quaestionem, Tac.: historias, Hor.: iocum (launige Einfälle), Sall. – u. so als jurist. t. t., anstellen, vornehmen, controversiam nominis, Tac. dial. 25, od. controversiam de verbo, Cels. 3, 3. p. 78, 11 D.: controversiam alci movere, Iulian. dig. 37, 10, 4: quaestionem, accusationem, litem u. dgl., ICt. – c) eine Handlung anheben, anfangen, cantus, anheben, anstimmen, Verg.: novos ortus, v. der Aurora, Stat.: ego istaec moveo aut curo? ist es mein Werk? meine Sorge? Ter. Andr. 921. – bes. ein krieger. od. polit. Unternehmen anstiften, anfangen, unternehmen, bellum, Cic. u. Liv. (s. Fabri Liv. 23, 48, 6): bellum civile, Suet.: sediti onem, ICt.: u. so allg., ne quid ab tergo moveretur, Liv. u. Curt.: ut nihil usquam moveri viderunt, Liv. (vgl. Fabri Liv. 21, 52, 4. Mützell Curt. 3, 1 [3], 21). – refl., iam undique pugna se moverat, war im Gange, Curt. 8, 14 (47), 6. – d) etw. an den Tag geben, zeigen, movisse numen deos, hätten ihre Macht geäußert, Liv. 1, 55, 3: so auch qui nimiae moverat artis opem, Ov. fast. 6, 760.
B) von seinem Orte, von seinem Standpunkte, aus seiner Lage bewegen = weg-, fortbringen, weg-, fortschaffen, verrücken, verdrängen, entfernen, AA) eig.: a) übh.: α) lebl. Objj.: lapidem hinc, Cod. Theod.: fundamenta loco, Cic.: thesaurum loco, ausgraben, ICt.: aedificia diductis angulis vidimus moveri (sich verschieben) iterumque componi, Sen. – refl., se loco movere non posse, v. Schiffen (bei Windstille), Caes. – bildl., move a te moram, geh ungesäumt ans Werk, Plaut. – β) leb. Objj.: deum loco, Cic.: armenta stabulis, Verg.: motis senibus et feminis, entfernt, Tac. – refl. se movere u. Passiv moveri medial = sich fortbewegen, sich wegbegeben, aufbrechen, abgehen, fortgehen, sich entfernen u. dgl., quid stas? age move te! manen? schieb dich! Nov. com. 92: se ex urbe, Nep.: se de Cumano, Cic.: se gremio alcis, Catull.: se humo, Ov.: se istinc, Cic., hinc, Ov. – absol., Aurora se movet u. Aurora movetur, bricht auf, Ov. – b) als t. t. der Geschäftsspr.: res, quae moveri possunt, die bewegliche Habe, Nep.: ebenso res moventes, Liv., Gell. u. ICt. – c) als mediz. t. t.: loco od. loco suo od. sedibus suis moveri, im Zshg. bl. moveri, aus seiner Lage weichen, verrenken, v. Knochen usw., Cels. – d) als milit. t. t.: α) m. signa, castra u. dgl. u. bl. movere od. moveri, mit den Feldzeichen, mit dem Lager, mit dem Zuge, mit den Truppen von irgendwo aufbrechen, ausrücken, abziehen, abmarschieren, weiterziehen, vorrücken, signa m., Liv. (übtr. v. Stiere, Verg.): signa e castris, Liv. – castra, Caes. u.a.: castra loco non m., Liv.: castra ex eo loco, Caes.: Arretium versus castra, Cic.: castra ad Euphratem, ad hostes, Curt. – agmen, Curt.: copias a Gaza, copias Babylonem, Curt. – exercitum ex hibernis, Curt. – u. so bl. movere (refl.), zB. iniussu movere non audere, Liv.: m. Canusio, Cic.: m. a Samo, Liv.: m. castris, ex stativis, Liv.: m. in Indiam, Curt. – u. moveri, zB. Agrippinam ingressus non ante motus est exinde, cum etc., Amm. 16, 3, 2: statuit nusquam interim extra confinia moveri Gallorum, Amm. 26, 5, 13. – β) refl. se movere od. Passiv moveri medial = sich bewegen, sich rühren, praecepit, ne se ex eo loco moverent, Liv.: nusquam te vestigio moveris, Liv.: nec vestigio quisquam movebatur, Liv. – e) als relig. t. t.: m. bidental, das Blitzmal verrücken u. so verletzen, Hor. de art. poët. 472; vgl. (poet.) Dianae non movenda numina, Dianas unverrückbare, unverletzliche Allgewalt, Hor. epod. 17, 3.
BB) übtr., jmd. aus irgend einem Verhältnisse, Wirkungskreise usw. entfernen, verdrängen, verstoßen, stoßen, a) aus dem Hause, aus dem häuslichen Wirkungskreise, movetur civilis discidii specie, Tac. – od. aus der Heimat, mota loco sim, verbannt, Ov. – b) aus dem Besitztum, alqm ex agro, Cic.: alqm possessionibus, Cic. – c) aus seiner Stellung, als t. t. der Militär- u. der Fechterspr., hostem statu, Liv. 30, 18, 4: hostes gradu, Liv. 7, 8, 3: u. übtr., aus seiner Lage bringen, corpus statu, Cic.: corpus ex eo statu, Cels. – d) aus seinem Wirkungskreise, signiferum loco, absetzen, Caes. – alqm loco senatorio, Liv., od. ordine senatorio, Suet., u. im Zshg. bl. ordine, Plin. ep., jmd. aus dem Senate stoßen; u. dafür auch alqm de senatu, Cic. Clu. 122, gew. bl. senatu, Sall. u.a. – alqm tribu, aus der Tr. stoßen, Cic. u.a. – gregem loco, die Schauspieler von ihrem Platze (von der Bühne) verdrängen, Plaut.: veros heredes, verdrängen, Cic. – e) jmd. von einer Meinung usw. entfernen, abbringen, alqm de sententia, Liv.: alqm a vero, Sall. fr.: quosdam a perverso proposito nemo potest movere, Scrib. Larg. – dah. im Juristenlat., alqm, jmd. wankend-, irre machen, ICt.: me movet quod od. quia etc., ICt.
C) = mutare, umwandeln, verwandeln, quorum forma semel mota est, Ov. met. 8, 729. – übtr., adeo nihil motum ex antiquo probabile est, so wenig Beifall findet irgend eine Umwandlung des Hergebrachten, Liv. 34, 54, 8: nullā tamen providentiā fatum imminens moveri potuit, Liv. 25, 16, 4. – / Infin. Präs. Akk. movĕre, Ven. Fort. carm. 7, 1, 1.

Latin > Chinese

moveo, es, movi, motum, movere. 2. :: 動。動心。混亂。奪。催。惹。— eum de sententia 戒其改意。— ei stomachum 討其煩。— alvum 泄肚。— sudorem, tussim 招汗。招喀嗽。— sternutamentum 致嚏喷。— urinam 招撒尿。— calculos in utraque parte 兩面難人。— offensionem populi 惹民恨。— animum 中人心。— risum 招人笑。— loco 革其職。罷職。— fides 彈絃。— ex hybernis 拔冬營。— castra 拔營。— mentionem 提起。In parvis litibus tragaedias moveo 殺鷄用牛刀。爲小事大閙。Quem cum minus moveret quam vellet 旣不足動其心又何能止其顯。Moventur res magnae 現有大謀。議大事。Loco moventur ossa 各骨皆離散。Terra movet vel movetur 地動。地震。Moveri acute 其明悟利。Moveri lacrymis 不禁淚流。Moveri diebus festis 罷工之日跳舞。Move ocius te 汝速走可也。Se loco movere non possunt 彼等不能動。