concipio
Γυναικὸς ἐσθλῆς ἐπιτυχεῖν οὐ ῥᾴδιον → Certe invenire feminam haud facile est bonam → Ein braves Eheweib zu finden ist nicht leicht
Latin > English
concipio concipere, concepi, conceptus V TRANS :: take in/up, receive, catch; derive/draw (from); contain/hold; grasp; adopt; wed
concipio concipio concipere, concepi, conceptus V TRANS :: form, devise; understand, imagine; conceive, be mother of; utter (oath/prayer)
Latin > English (Lewis & Short)
con-cĭpĭo: cēpi, ceptum, 3, v. a. capio,
I to take or lay hold of, to take to one's self, to take in, take, receive, etc. (class. in prose and poetry).
I Prop.
A In gen.: nuces si fregeris, vix sesquimodio concipere possis, Varr. R. R. 1, 7, 3: truleum latius, quo concipiat aquam, id. L. L. 5, § 118 Müll.; cf. Lucr. 6, 503; and: concipit Iris aquas, draws up, Ov. M. 1, 271: madefacta terra caducas Concepit lacrimas, id. ib 6, 397: imbres limumque, Col. Arb. 10, 3.—Of water, to take up, draw off, in a pipe, etc.: Alsietinam aquam, Front. Aquaed. 11; 5 sqq.—Pass., to be collected or held, to gather: pars (animae) concipitur cordis parte quādam, Cic. N. D. 2, 55, 138: ut quisque (umor) ibi conceptus fuerit, quam celerrime dilabatur, Col. 1, 6, 5.—Hence, con-cepta, ōrum, n. subst., measures of fluids, capacity of a reservoir, etc.: amplius quam in conceptis commentariorum, i. e. the measures described in the registers, Front. Aquaed. 67; 73.—Of the approach of death: cum jam praecordiis conceptam mortem contineret, Cic. Tusc. 1, 40, 96: ventum veste, Quint. 11, 3, 119; cf.: plurimum ventorum, Plin. 16, 31, 57, § 131; and: magnam vim venti, Curt. 4, 3, 2: auram, id. 4, 3, 16; cf. Ov. M. 12, 569: aëra, id. ib. 1, 337: ignem, Lucr. 6, 308; so Cic. de Or. 2, 45, 190; Liv. 21, 8, 12; 37, 11, 13; Ov. M. 15, 348.—Of lime slaked: ubi terrenā silices fornace soluti concipiunt ignem liquidarum aspergine aquarum, Ov. M. 7, 108 al.; cf.: lapidibus igne concepto, struck, Vulg. 2 Macc. 10, 3: flammam, Caes. B. C. 2, 14: flammas, Ov. M. 1, 255; cf. of the flame of love: flammam pectore, Cat. 64, 92: ignem, Ov. M. 9, 520; 10, 582: validos ignes, id. ib. 7, 9: medicamentum venis, Curt. 3, 6, 11: noxium virus, Plin. 21, 13, 44, § 74: morbum, Col. 7, 5, 14: in eā parte nivem concipi, is formed, Sen. Q. N. 4, 2, 1. —Of disease: is morbus aestate plerumque concipitur, Col. 7, 5, 14: si ex calore et aestu concepta pestis invasit, id. 7, 5, 2.—
B In partic.
1 To take or receive (animal or vegetable) fecundation, to conceive, become pregnant.
(a) Absol.: more ferarum putantur Concipere uxores, Lucr. 4, 1266; Varr. R. R. 2, 1, 17: cum concepit mula, Cic. Div. 2, 22, 50: ex illo concipit ales, Ov. M. 10, 328 et saep.: (arbores) concipiunt variis diebus et pro suā quaeque naturā, Plin. 16, 25, 39, § 94.—
(b) With acc.: ut id, quod conceperat, servaret, Cic. Clu. 12, 33: Persea, quem pluvio Danaë conceperat auro, Ov. M. 4, 611: aliquem ex aliquo, Cic. Clu. 11, 31; Suet. Aug. 17; id. Claud. 27: ex adulterio, id. Tib. 62: de aliquo, Ov. M. 3, 214: alicujus semine, id. ib. 10, 328: ova (pisces), Plin. 9, 51, 75, § 165.—Poet.: concepta crimina portat, i. e. fetum per crimen conceptum, Ov. M. 10, 470 (cf. id. ib. 3, 268): omnia, quae terra concipiat semina, Cic. N. D. 2, 10, 26: frumenta quaedam in tertio genu spicam incipiunt concipere, Plin. 18, 7, 10, § 56.—Subst.: conceptum, i, n., the fetus: ne praegnanti medicamentum, quo conceptum excutitur, detur, Scrib. Ep. ad Callist. p. 3: coacta conceptum a se abigere, Suet. Dom. 22.—*
b In Ovid, meton., of a woman, to unite herself in marriage, to marry, wed: Dea undae, Concipe. Mater eris juvenis, etc., Ov. M. 11, 222.—
2 Concipere furtum, in jurid. Lat., to find out or discover stolen property, Just. Inst. 4, 1, § 4; cf.: penes quem res concepta et inventa est, Paul. Sent. 2, 31, 5; Gell. 11, 18, 9 sq.; Gai Inst. 3, 186.—
II Trop.
A To take or seize something by the sense of sight, to see, perceive (cf. comprehendo, II. A.): haec tanta oculis bona concipio, Plaut. Poen. 1, 2, 65.—Far more freq.,
B To perceive in mind.
1 In gen., to comprehend intellectually, to take in, imagine, conceive, think: agedum, inaugura fierine possit, quod nunc ego mente concipio, Liv. 1, 36, 3; so, aliquid animo, id. 9, 18, 8; cf.: imaginem quandam concipere animo perfecti oratoris, Quint. 1, 10, 4; cf. id. 2, 20, 4; 9, 1, 19 al.: quid mirum si in auspiciis imbecilli animi superstitiosa ista concipiant? Cic. Div. 2, 39, 81: quantalibet magnitudo hominis concipiatur animo, Liv. 9, 18, 8 Drak. ad loc.: de aliquo summa concipere, Quint. 6, prooem. § 2: onus operis opinione prima concipere, id. 12, prooem. § 1: protinus concepit Italiam et arma virumque, conceived the plan of the Æneid, Mart. 8, 56, 19.—
2 In partic., to understand, comprehend, perceive: quoniam principia rerum omnium animo ac mente conceperit, Cic. Leg. 1, 22, 59: quae neque concipi animo nisi ab iis qui videre, neque, etc., Plin. 36, 15, 24, § 124: fragor, qui concipi humanā mente non potest, id. 33, 4, 21, § 73: concipere animo potes, quam simus fatigati, Plin. Ep. 3, 9, 24.—With acc. and inf.: quod ita juratum est, ut mens conciperet fleri oportere, id servandum est, Cic. Off. 3, 29, 107: forsitan et lucos illic concipias animo esse, Ov. M. 2, 77: concepit, eos homines posse jure mulceri, Vell. 2, 117, 3; Cels. 7 praef. fin.—
C To receive in one's self, adopt, harbor any disposition of mind, emotion, passion, evil design, etc., to give place to, foster, to take in, receive; to commit (the figure derived from the absorbing of liquids; hence): quod non solum vitia concipiunt ipsi, sed ea infundunt in civitatem, Cic. Leg. 3, 14, 32: inimicitiae et aedilitate et praeturā conceptae, Caes. B. C. 3, 16; so, mente vaticinos furores, Ov. M. 2, 640: animo ingentes iras, id. ib. 1, 166: spem, id. ib. 6, 554; cf.: spemque metumque, id. F. 1, 485: aliquid spe, Liv. 33, 33, 8: amorem, Ov. M. 10, 249: pectore tantum robur, Verg. A. 11, 368: auribus tantam cupiditatem, Cic. Verr. 2, 4, 45, § 101 al.: re publicā violandā fraudis inexpiabiles concipere, id. Tusc. 1, 30, 72: malum aut scelus, id. Cat. 2, 4, 7: scelus in sese, id. Verr. 2, 1, 4, § 9: flagitium cum aliquo, id. Sull. 5, 16.—
D To draw up, comprise, express something in words, to compose (cf. comprehendo, II. C.): quod ex animi tui sententiā juraris, sicut verbis concipiatur more nostro, Cic. Off. 3, 29, 108: vadimonium, id. Q. Fr. 2, 13 (15), 3: jusjurandum, Liv. 1, 32, 8; Tac. H. 4, 41; cf.: jurisjurandi verba, id. ib. 4, 31; and verba, Liv. 7, 5, 5: edictum, Dig. 13, 6, 1: libellos, ib. 48, 19, 9: stipulationem, ib. 41, 1, 38: obligationem in futurum, ib. 5, 1, 35: actionem in bonum et aequum, ib. 4, 5, 8: foedus, Verg. A. 12, 13 (id est conceptis verbis: concepta autem verba dicuntur jurandi formula, quam nobis transgredi non licet, Serv.): audet tamen Antias Valerius concipere summas (of the slain, etc.), to report definitely, Liv. 3, 5, 12.—T. t., of the lang. of religion, to make something (as a festival, auspices, war, etc.) known, to promulgate, declare in a set form of words, to designate formally: ubi viae competunt tum in competis sacrificatur: quotannis is dies (sc. Compitalia) concipitur, Varr. L. L. 6, § 25 Müll.: dum vota sacerdos Concipit, Ov. M. 7, 594: sic verba concipito, repeat the following prayer, Cato, R. R. 139, 1; 141, 4: Latinas sacrumque in Albano monte non rite concepisse (magistratus), Liv. 5, 17, 2 (cf. conceptivus): auspicia, id. 22, 1, 7: locus quibusdam conceptis verbis finitus, etc., Varr. L. L. 7, § 8 Müll.: ut justum conciperetur bellum, id. ib. 5, § 86 ib.—So of a formal repetition of set words after another person: senatus incohantibus primoribus jus jurandum concepit, Tac. H. 4, 41: vetus miles dixit sacramentum ... et cum cetera juris jurandi verba conciperent, etc., id. ib. 4, 31: verba jurationis concipit, with acc. and inf., he takes the oath, that, etc., Macr. S. 1, 6, 30.—Hence, conceptus, a, um, P. a., formal, in set form: verbis conceptissimis jurare, Petr. 113, 13.—Hence, absol.: mente concepta, things apprehended by the mind, perceptions: consuetudo jam tenuit, ut mente concepta sensus vocaremus, Quint. 8, 5, 2; cf. id. 5, 10, 4.
Latin > French (Gaffiot 2016)
concĭpĭō,⁸ cēpī, ceptum, ĕre (cum, capio), tr.
I [pr.]
1 prendre entièrement, contenir : (nuces) vix sesquimodio Varro R. 1, 7, 3, avoir de la peine à renfermer (des noix) dans un boisseau || [t. technique] capter (prendre) l’eau par une canalisation] : in agro Frontin. Aqu. 5, dans un champ ; ex lacu Frontin. Aqu. 11, dans un lac
2 prendre sur soi, absorber : concipit Iris aquas Ov. M. 1, 271, Iris absorbe les eaux ( Lucr. 6, 503 ; Ov. M. 6, 397 ) || flammam Cæs. C. 2, 14, 2 ; ignem Cic. de Or. 2, 190, prendre feu, s’enflammer ; trullis ferreis multum conceptum ignem (portare) Liv. 37, 11, 13, (porter) dans des vases de fer de gros feux allumés || pars (animæ) concipitur cordis parte quadam Cic. Nat. 2, 138, une partie de l’air est absorbée par une certaine partie du cœur || [en parl. de la terre] : concipere fruges Cic. Rep. 4, 1 ; semina Cic. Nat. 2, 26, recevoir dans son sein les céréales, les semences || [en part.] recevoir la fécondation, concevoir : cum concepit mula Cic. Div. 2, 49, quand la mule a conçu (Div. 2, 145 ; Nat. 2, 128) ; neminem eodem tempore ipso et conceptum et natum quo Africanum Cic. Div. 2, 95, [penser] que personne n’a été ni conçu ni mis au jour juste au même moment que l’Africain ; conceptus ex aliquo Cic. Clu. 31, conçu de qqn ; de lupo concepta Ov. M. 3, 214, conçue d’un loup ; anguis immanis concubitu conceptus Liv. 26, 19, 7, fruit de l’accouplement d’un serpent monstrueux
3 pass. concipi, se former, naître : torrens ex alio fonte conceptus Curt. 6, 4, 5, torrent venu d’une autre source ; in ea parte nivem concipi Sen. Nat. 4, 12, 1, [on croit] que la neige se forme là ; ex calore concepta pestis Col. Rust. 7, 5, 2, le fléau issu de la chaleur
4 [droit] : conceptum furtum Gell. 11, 18, 9 ; Gaius Inst. 3, 186, vol découvert chez qqn devant témoins.
II [fig.]
1 admettre (recevoir) dans sa pensée, concevoir : quantalibet magnitudo hominis concipiatur animo Liv. 9, 18, 8, on peut se former de la grandeur d’Alexandre l’idée que l’on voudra ; quod nunc ego mente concipio Liv. 1, 36, 4, ce qu’en ce moment je conçois par la pensée ; quid mirum, si in auspiciis animi imbecilli superstitiosa ista concipiant ? Cic. Div. 2, 81, quoi d’étonnant, si à propos des auspices les esprits faibles se forment ces idées superstitieuses ? hæc flagitia concipere animo Cic. Nat. 1, 66, avoir dans l’esprit ces opinions honteuses ; concipere animo potes quam simus fatigati Plin. Min. Ep. 3, 9, 24, tu peux imaginer combien nous sommes fatigués || saisir par l’intelligence, comprendre : habere bene cognitam voluptatem et satis firme conceptam animo atque comprehensam Cic. Fin. 2, 6, avoir du plaisir une connaissance exacte et une idée assez nettement saisie et embrassée par la pensée ; mens concipit id fieri oportere Cic. Off. 3, 107, l’intelligence comprend que cela doit être fait
2 prendre sur soi, se charger de, contracter : sunt graviora ea quæ concipiuntur animo, quam illa, quæ corpore Cic. Phil. 11, 9, les maux qui atteignent l’âme sont plus pénibles que ceux qui atteignent le corps ; auribus cupiditatem concepisti Cic. Verr. 2, 4, 101, c’est par les oreilles que le désir a pénétré en toi ; furor biennio ante conceptus Cic. Sulla 67, folie contractée deux ans auparavant ; inimicitiæ ex ædilitate conceptæ Cæs. C. 3, 16, 3, inimitié contractée depuis l’exercice de l’édilité ; spem regni concipere Liv. 4, 15, 4, concevoir l’espoir de régner ; macula bello superiore concepta Cic. Pomp. 7, souillure contractée dans la guerre précédente ; dedecus concipere Cic. Off. 1, 123, se couvrir de discrédit ; vitia Cic. Leg. 3, 32, contracter des vices || scelus in se concipere Cic. Verr. 2, 1, 9, se rendre coupable d’un crime ( Cæs. C. 1, 74, 3 ) ; hoc nefario scelere concepto Cic. Verr. 2, 4, 72, ce crime odieux ayant été commis ; flagitium concipere Cic. Sulla 16, se rendre coupable d’un acte scandaleux
3 concevoir l’idée (la résolution) de : quid mali aut sceleris fingi aut cogitari potest, quod non ille conceperit ? Cic. Cat. 2, 7, peut-on imaginer ou évoquer une espèce de méfait ou de crime dont cet homme n’ait eu l’idée ? (Phil. 11, 9 ; Liv. 4, 15, 8 ) || aliquid spe concipere Liv. 33, 33, 8, tendre ses espérances vers qqch., avoir telle ou telle visée ; concipit æthera mente Ov. M. 1, 777, il ambitionne le ciel || Agrippam ferre ad exercitus non servili animo concepit Tac. Ann. 2, 39, il conçut le projet, qui n’était pas d’une âme d’esclave, de transporter Agrippa aux armées
4 assembler les mots en formule (verba concepta, cf. Serv. En. 12, 13 ) : verbis conceptis jurare Pl. Cist. 98, etc., prononcer un serment en forme (solennel) ; paucis verbis concipiendi juris jurandi mutatis Liv. 1, 32, 8, en changeant seulement quelques mots à la formule du serment ; sicut verbis concipitur more nostro Cic. Off. 3, 108, [jurer] selon la formule en usage chez nous ; vadimonium concipere Cic. Q. 2, 13, 3, rédiger une assignation suivant les formes (fœdus Virg. En. 12, 13, un traité) || concipere verba Cato Agr. 139, prononcer une formule ; nisi in quæ ipse concepisset verba juraret Liv. 7, 5, 5, s’il ne jurait dans les termes qu’il aurait lui-même formulés ; cum cetera juris jurandi verba conciperent Tac. H. 4, 31, en prononçant le reste de la formule du serment || [religion] annoncer par de certaines formules, d’une manière solennelle : Latinas non rite concepisse Liv. 5, 17, 2, n’avoir pas annoncé les féries latines dans les formes prescrites ; v. conceptivus.
Latin > German (Georges)
con-cipio, cēpī, ceptum, ere (con u. capio), zusammenfassen, aufnehmen, auffassen, auffangen, I) im allg.: 1) eig., vermittelst eines Gefäßes u. dgl., a) übh.: nuces vix sesquimodio, Varr.: aquam trulleo, Varr. LL.: multum ignem trullis ferreis, Liv.: ingrediendo ventum veste, Quint.: auras (verst. ex tibiis), Ov.: in quibus aura illa concipitur, Quint.: quorum nomina nostro ore concipi nequeant, nicht in unsern Mund genommen, d.i. nicht ausgesprochen werden können, Mela. – b) Wasser in eine Röhre fassen (t.t.), Alsietinam aquam, Frontin. aqu. 11; u. so ibid. 5 sqq. – Partiz. subst., concepta commentariorum, die in den Kommentarien verzeichneten Fassungsmaße, Frontin. aqu. 67 u. 73. – c) Pass. concipī, α) sich ansammeln, v. Flüssigkeiten übh., ut quisque (umor) ibi (in den Ställen) conceptus fuerit, quam celerrime dilabatur, Col. 1, 6, 5. – β) sich fangen, entspringen, v. Flüssen, torrens velut ex alio fonte conceptus, Curt.: Ganges multis fontibus conceptus, Mela: Indus conceptam pluribus alveis undam trahit, Mela: torrens imbribus conceptus, ein Gießbach, Col. – γ) sich ansammelnd entstehen, sich bilden, in ea parte nivem concipi, Sen. nat. qu. 4, 12, 1. – bes. v. phys. Übeln, is morbus aestate plerumque concipitur, Col. 7, 5, 14: si ex calore et aestu concepta pestis invasit, Col. 7, 5, 2.
2) übtr., Worte in eine (bestimmte, gesetzliche, feierliche) Formel bringen, die Formel von etw. abfassen, -aufsetzen (als t.t.): a) übh.: verba (iurisiurandi), iusiurandum, Liv.: conceptis verbis iurare, einen förmlichen (feierlichen) Eid schwören, Plaut. u. Liv. (vgl. quod EX ANIMl SENTENTIA iuraris, sicut concipitur more nostro, wie es in der bei uns üblichen Formel heißt, Cic.): verbis conceptissimis iurare, den förmlichsten (feierlichsten) Eid schwören, Petr. 113, 13: conceptis verbis peierare, einen förmlichen Meineid schwören, Cic.: dass. conceptis verbis deierare, Nep. fr. X II, 2 Stav.: verbis conceptis affirmare m. folg. Akk. u. Infin., Sen. apoc. 1, 3. – c. vadimonium, Cic.: edictum, obligationem, ICt. – dah. prägn., α) etw. in feierlicher Formel aus- od. nachsprechen (vgl. Bach Ov. met. 7, 594. Ruperti Tac. hist. 4, 31, 3), preces, Ov.: vota, Ov.: Q. Marcio Philippo praeeunte in foro votum (v. Volke), Liv.: c. cetera iurisiurandi verba, Tac.: sic verba concipito, sprich folgende Gebetsformel aus, Cato r.r. 139, 1 u. 141, 4: verba iurationis concipit (er schwört) m. folg. Akk. u. Infin., Macr. sat. 1, 6, 30. – β) in feierlicher (offizieller) Formel schließen, ankündigen, bestimmen, anordnen, foedus, Verg.: iustum bellum, Varr. LL.: Latinas (ferias) sacrumque in monte Albano rite, Liv.: nova atque integra auspicia, Liv. – b) eine Summe in Zahlen fassen, anschlagen, berechnen, bestimmen, c. summas (der Gefallenen), Liv. 3, 5, 12.
II) insbes., an od. in sich nehmen, annehmen, in sich aufnehmen, 1) eig.: a) als jurist. t.t., eine Sache bei jmd. abfangen, abfassen, penes quem res concepta et inventa est, Paul. sent. 2, 31, 5. – insbes., c. furtum, einen Diebstahl in Gegenwart von Zeugen bei jmd. feststellen, Gell. 11, 18, 9 sqq. Gaius inst. 3, 186. – b) eine Flüssigkeit in sich aufnehmen, an sich ziehen, einsaugen, concipit Iris aquas, Ov.: vinea omnes imbres limumque concipit, Col.: concipiunt (nubes) multum marinum umorem, Lucr.: madefacta terra caducas concepit lacrimas ac venis perbibit imis, Ov.: ne (frumentum) concepto umore vitietur, Sen.: patere (laß zu) medicamentum concipi venis, Curt. – c) Feuer, α) v. Gebäuden u.a. brennbaren Ggstdn., c. ignem od. flammam, Feuer fangen, angehen (s. Oudend. Caes. b.c. 2, 14, 2), zB. materies, quae nisi admoto igni ignem concipere possit, Cic.: turris concipit ignem od. flammam, Curt. u. Caes.: stuppa iacit flammam concepto protinus igni, Lucr.: herba, cuius radix e longinquo concipit ignes, Plin.: conceptum ignem late od. latius fundere, Curt.: ne sacer tot ab ignibus aether conciperet flammas, Ov.: caedatur omnis silva et Oetaeum nemus concipiat ignes, Sen. poët.: ignitis lapidibus igne concepto, Vulg. 2. Mach. 10, 3. – u. im Bilde v. Verliebten, quem mens mea concipit ignem? welch Feuer der Liebe ergreift meinen Sinn? Ov.: concipit interea validos Aeëtias ignes, es erfaßt die Ä. heftige Glut, Ov.: cuncto concepit pectore flammam, Catull.: excute virgineo conceptas pectore flammas, Ov. – β) v. Kalk beim Löschen, c. ignem, sich erhitzen, Ov. met. 7, 108. – d) Luft aufnehmen, fangen, einziehen, cum magnam vim venti vela conciperent, Curt.: bucina concepit aëra, Ov.: pars (animae) concipitur cordis parte quādam, quem ventriculum cordis appellant, Cic. – e) in od. an den Körper aufnehmen, α) übh.: praecordiis conceptam mortem continere, Cic. Tusc. 1, 96. – β) befruchtenden Samen in sich aufnehmen, v. der Erde u. dgl., omnia quae terra concipiat semina, Cic.: censes, ante coronam herbae exstitisse, quam conceptum esse semen? Cic.: inde occultas vires et pabula terrae pinguia concipiant, Verg. – γ) v. weibl. Wesen, empfangen = schwanger-, trächtig werden, absol., ubi concepit aliqua, Cels.: cum concepit mula, Cic. – m. Acc., ut id quod conceperat servaret, Cic.: phoenix se ipsa concipit, Mela: concepta crimina (die durch Verbrechen empfangene Leibesfrucht, das Sündenkind) portat, Ov.: ita fit ut sola piscium et animal pariant et ova concipiant, Plin. – u. (im Bilde) hoc quod conceptum res publica periculum parturit (mit der der Staat gleichs. schwanger geht), Cic. – mit ex od. (selten) m. de od. ab u. Abl., od. m. Adv. (woher?), ex illo concipit ales, Ov.: quod erat ex fratre conceptum, Cic.: Tiberius ut ex adulterio conceptus, Suet.: u. (mehr im Bilde) funestum illud animal ex nefariis stupris, ex civili cruore conceptum, Cic.: de lupo concepta Nape, Ov.: conceptus a captiva servus, Ov.: Apis bos divinitus conceptus, Mela. – m. Abl. womit? partum od. alqm conceptum utero habere, Val. Max. – m. Abl. wodurch? quem pluvio Danaë conceperat auro, Ov.: anguis immanis concubitu conceptus, Cic.: puer furto conceptus, ein Kind von geheimer (unehelicher) Geburt, ein Bastard, Ov.: phoenix non coitu concipitur, Mela. – m. usque in u. Akk. der Zeit, feminae (canes) concipiunt usque in annos novem, Col. – dah. prägn., concipe = heirate, Ov. met. 11, 222. – u. Partiz. Perf. subst., conceptum, ī, n., die Leibesfrucht, ne praegnanti medicamentum, quo conceptum excutitur, detur, Scrib. ep. ad C. Iul. Callist. p. 3 R.: coacta conceptum a se abigere, Suet. Dom. 22: u. so timeo ne (ova) iam concepti (sc. pulli) sint, schon Junge sind (wir: schon besessen sind), Petr. 33, 5. – f) eine Frucht usw. an sich erzeugen, ansetzen, spicam (v. Halme), Plin.: radicem (v. Baume), ICt. – g) eine physische Eigenschaft od. Beschaffenheit annehmen, bekommen, v. Lebl., alias aliasque vires (v. Flüssen u. Seen), Ov. met. 15, 336. – c. acorem, amaritudinem, sauer, bitter werden, Col.: saporem salis, Pallad.: teporem, lauwarm werden, Pallad. – od. ein phys. Gut od. Übel bekommen, sich zuziehen, v. leb. Wesen, eo sapore cupidinem bibendi pascendique (v. Schafen), Col.: veram noxam (Schaden am Leibe), Col.: aes alienum, Schulden machen, ICt. – h) mit den Augen auffassen = wahrnehmen, qui haec tanta oculis bona (so viel Schönes) concipio? Plaut. Poen. 277.
2) übtr., a) übh. an sich od. in sich aufnehmen, ein moral. Übel sich zuziehen, auf sich laden, dedecus (Schande), Cic.: vitia, Cic.: dolor a se ipso conceptus, von selbst entstandener (Ggstz. a deo immissus), Cic.: illa macula Mithridatico bello superiore concepta, Cic.: aliquot iam per annos concepta huic ordini turpitudo atque infamia, anhaftende, Cic. – m. ex u. Abl., maculam ex paterno sanguine, Cic.: furorem ex maleficiis, Cic. – b) etw. Straffälliges auf sich laden, begehen, tantum scelus, Cic.: malum aut scelus, Cic. – m. in u. Akk., non istum (Verres) maius in sese (gegen das röm. Volk) scelus concepisse, Cic. – m. cum u. Abl., quod flagitium Lentulus non cum Autronio concepit? Cic. – m. Abl. (durch), violandā re publicā fraudes inexpiabiles, Cic. Vgl. Benecke Cic. Cat. 2, 7. – c) (m.u. ohne animo, mente u. dgl.) etw. in die Seele, in die Gedanken, in das Gefühl aufnehmen = etw. in sich entstehen od. aufkommen lassen, ihm Raum geben, Eingang finden lassen, in sich nähren, im Busen hegen, empfin den, fühlen, tanta flagitia (schmähliche Behauptungen) animo, Cic.: iram intimo animo et corde, Cic.: animo ingentes iras, Ov.: c. mente vaticinos furores (Begeisterung), Ov.: pectore robur, Kraft im Busen fühlen, Verg.: tantum robur intra pectora pro facto spemque metumque suo, Ov.: corde metus, Stat.: auribus tantam cupiditatem, Cic.: pectora concipiunt alios motus, das Herz wird von andern Regungen ergriffen, Verg. – ohne animo u. dgl., spem regni, Liv.: spem suae mortis, Ov.: spem ostentis, Suet.: tantam od. ingentem iram, Curt. u. Iustin.: odium in alqm, Cic.: inimicitiae privatae ex praetura conceptae, Caes.: furor incredibilis biennio ante conceptus, der unbegreifliche u. wahnsinnige Gedanke, der zwei Jahre vorher unter m.K. gefaßt war, Cic.: c. curam ducis, die Führung (das Kommando) übernehmen, Verg. – bene concepti affectus, tief empfundene Gefühle, Quint. – dah. (mit [u. poet. ohne] spe, mente) der Hoffnung auf etw., dem Gedanken an etw. Raum geben, auf etw. hoffen, nach etw. streben, trachten, auf etw. sinnen, scelus, Cic.: hoc spe concipere, audacis animi esse, Liv.: concipit aethera mente, Ov.: c. thalamos alieni orbis, Ov. – non servili animo c. m. folg. Infin. = den nicht sklavischen Entschluß fassen, zu usw., Tac. ann. 2, 39. – d) etw. in die Phantasie aufnehmen = etw. sich vorstellen (von etw. sich eine Vorstellung machen), sich einbilden, (sich) denken, gew. m. Abl. animo, mente (s. Drak. Liv. 9, 18, 8), α) übh.: agedum inaugura, fierine possit, quod nunc ego mente concipio, Liv.: quantalibet magnitudo hominis concipiatur animo, unius tamen ea magnitudo hominis erit, Liv.: quid mirum si in auspiciis... imbecilli animi superstitiosa ista concipiant? Cic.: opulentia (Reichtum), quantam qui oculis non subiecere, animis concipere non possunt, von dessen Größe sich diejenigen, die ihn nicht mit Augen gesehen, keine Vorstellung machen können, Curt.: protinus concepit ›Italiam‹ et ›arma virumque‹, dachte sich J. usw. (= kam auf den Gedanken, die Äneide zu dichten), v. Vergil, Mart. 8, 56, 19. – m. folg. Acc. u. Infin., concepit, (Germanos) esse homines, qui etc., Vell. 2, 117, 3: forsitan et lucos illic urbesque deorum concipias animo esse, Ov. met. 2, 77. – m. folg. indir. Fragesatz, concipere animo potes, quam simus fatigati, Plin. ep. 3, 9, 24. – Partiz. Perf. im Plur. subst., mente concepta, ōrum, n., das Vorgestellte, Gedachte, die Gedanken, Einbildungen, Quint. 5, 10. § 1 u. 4: mente concepta sensus vocamus, Quint. 8, 5, 2. – β) = etw. ahnen, argwöhnen, nec nutrix etiamnum concipit ullum mente nefas, Ov.: nec tantos mente furores concipit, ihr kam in die Seele kein Gedanke von solcher Wut, Verg. – e) in die Erkenntnis, in das Bewußtsein aufnehmen, auffassen, erkennen, begreifen, principio rerum omnium quasi adumbratas intellegentias animo ac mente c., Cic.: habere bene cognitam voluptatem et satis firme conceptam animo atque comprehensam, wohlverstanden u. ziemlich bestimmt aufgefaßt u. begriffen haben, Cic.: si qua divinae opis auguria mente concipi possent, Curt. – m. folg. Acc. u. Infin., quod enim ita iuratum est, ut mens conciperet fieri oportere, id servandum est, jeden Eid, den man mit dem Bewußtsein geschworen hat, man sei zu seiner Erfüllung verpflichtet, muß man halten, Cic. de off. 3, 107. – / arch. Infin. Präs. Pass. concipei, Corp. inscr. Lat. 1, 205. col. I, 45 u. 48.
Latin > Chinese
concipio, is, cepi, ceptum, cipere. 3. (capio.) :: 取。受孕。— morbum 得病。— amaritudinem 傷心。— jusjurandi verba 定誓言。— flammam 着火。— animo rem 謀一事。— vadimonium 定保約之格式。— spem 始朌望。