Ask at the forum if you have an Ancient or Modern Greek query!

altus

From LSJ
Revision as of 08:30, 19 October 2022 by Spiros (talk | contribs) (Text replacement - "(?s)({{Lewis.*}}\n)({{.*}}\n)({{LaEn.*}}$)" to "$3 $1$2")

Γελᾷ δ' ὁ μωρός, κἄν τι μὴ γέλοιον ᾖ → The fool laughs even when there's nothing to laugh at

Menander

Latin > English

altus alta -um, altior -or -us, altissimus -a -um ADJ :: high; deep/profound; shrill; lofty, noble; deep rooted; far-fetched; grown great
altus altus altus N M :: nourishing, support

Latin > English (Lewis & Short)

altus: a, um, participle from alo., lit.,
I grown or become great, great (altus ab alendo dictus, Paul. ex Fest. p. 7 Müll.; cf. the Germ. gross with the Engl. grow), a polar word meaning both high and deep.
   A Seen from below upwards, high.
I Lit.: IN ALTOD MARID PVCNANDOD, etc., Columna Duilii; so, maria alta, Liv. Andron. ap. Macr. S. 6, 5, 10; id. ib. ap. Prisc. p. 725 P.: aequor, Pac. ap. Varr. L. L. 7, § 23 Müll.: parietes, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44: sub ramis arboris altae, Lucr. 2, 30: acervus, id. 3, 198 al.: columellam tribus cubitis ne altiorem, Cic. Leg. 2, 26, 66: altior illis Ipsa dea est colloque tenus supereminet omnes, taller, Ov. M. 3, 181: altis de montibus, Verg. E. 1, 83: umbras Altorum nemorum, Ov. M. 1, 591 al.—With the acc. of measure: clausi lateribus pedem altis, a foot high, Sall. H. Fragm. 4, 39 Gerl.; cf. Lind. C. Gr. I. p. 215.—With gen.: triglyphi alti unius et dimidiati moduli, lati in fronte unius moduli, Vitr. 4, 3: majorem turrim altam cubitorum CXX., id. 10, 5: alta novem pedum, Col. 8, 14, 1: singula latera pedum lata tricenum, alta quinquagenum, Plin. 36, 13, 19, § 4.—
II Trop., high, lofty, elevated, great, magnanimous, high-minded, noble, august, etc.: altissimus dignitatis gradus, Cic. Phil. 1, 6, 14; so id. Clu. 55; id. Dom. 37.—Of mind or thought: te natura excelsum quendam videlicet et altum et humana despicientem genuit, Cic. Tusc. 2, 4, 11: homo sapiens et altā mente praeditus, highminded, id. Mil. 8: qui altiore animo sunt, id. Fin. 5, 20, 57 al.—So of gods, or persons elevated in birth, rank, etc.; also of things personified: rex aetheris altus Juppiter, Verg. A. 12, 140: Apollo, id. ib. 10, 875: Caesar, Hor. C. 3, 4, 37: Aeneas, i. e. deā natus, id. S. 2, 5, 62: Roma, Ov. Tr. 1, 3, 33: Carthago, Prop. 2, 1, 23 al.—Of the voice, high, shrill, loud, clear: Conclamate iterum altiore voce, Cat. 42, 18: haec fatus altā voce, Sen. Troad. 196: altissimus sonus, Quint. 11, 3, 23 (cf.: vox magna, Ov. Tr. 4, 9, 24; Juv. 4, 32).—Subst.: altum, i, n., a height: sic est hic ordo (senatorius) quasi propositus atque editus in altum, on high, Cic. Verr. 2, 3, 41, § 98: aedificia in altum edita, Tac. H. 3, 71: quidquid in altum Fortuna tulit, ruitura levat, Sen. Agam. 100.—Esp.
   (a)    (Sc. caelum.) The height of heaven, high heaven, the heavens: ex alto volavit avis, Enn. Ann. 1, 108: haec ait, et Maiā genitum demisit ab alto, Verg. A. 1, 297.—Still more freq.,
   (b)    (Sc. mare.) The high sea, the deep, the sea: rapit ex alto navīs velivolas, Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 1, 224: ubi sumus provecti in altum, capiunt praedones navem illam, ubi vectus fui, Plaut. Mil. 2, 1, 39; so id. Men. 1, 2, 2; id. Rud. prol. 66; 2, 3, 64: terris jactatus et alto, Verg. A. 1, 3: in altum Vela dabant, id. ib. 1, 34: collectae ex alto nubes, id. G. 1, 324: urget ab alto Notus, id. ib. 1, 443 al.: alto mersā classe, Sil. 6, 665: ab illā parte urbis navibus aditus ex alto est, Cic. Verr. 2, 5, 32: in alto jactari, id. Inv. 2, 31, 95: naves nisi in alto constitui non poterant, Caes. B. G. 4, 24: naves in altum provectae, id. ib. 4, 28: scapha in altum navigat, Sall. Fragm.—So in the plur.: alta petens, Verg. A. 7, 362.—Trop.: quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert, Plaut. As. 1, 3, 6: imbecillitas ... in altum provehitur imprudens, Cic. Tusc. 4, 18, 42: te quasi quidam aestus ingenii tui in altum abstraxit, id. de Or. 3, 36, 145.—
   B Seen from above downwards, deep, profound.
I Lit. (hence sometimes opp. summus): Acherusia templa alta Orci, salvete, Enn. ap. Varr. L. L. 7, 2, 81; Cic. Tusc. 1, 21, 48: quom ex alto puteo sursum ad summum escenderis, Plaut. Mil. 4, 4, 14: altissimae radices, Cic. Phil. 4, 5: altae stirpes, id. Tusc. 3, 6, 13: altissima flumina, Caes. B. C. 3, 77: altior aqua, id. ib. 1, 25: alta theatri Fundamenta, Verg. A. 1, 427: gurgite in alto, in the deep whirlpool, id. E. 6, 76: altum vulnus, id. A. 10, 857; Petr. 136; Sen. Troad. 48: altum totā metitur cuspide pectus, Sil. 4, 292; so id. 6, 580 al.: unde altior esset Casus, Juv. 10, 106.—With the abl. of measure: faciemus (scrobes) tribus pedibus altas, Pall. Jan. 10, 3.—
II Trop. (more freq. in and after the Aug. per.), deep, profound: somno quibus est opus alto, Hor. S. 2, 1, 8; so Liv. 7, 35: sopor, Verg. A. 8, 27: quies, id. ib. 6, 522: silentium, id. ib. 10, 63; Quint. 10, 3, 22: altissima tranquillitas, Plin. Ep. 2, 1: altissima eruditio, id. ib. 4, 30: altiores artes, Quint. 8, 3, 2.—Subst.: altum, i, n., the depth, i. e. what is deep or far removed: ex alto dissimulare, Ov. Am. 2, 4, 16: non ex alto venire nequitiam, sed summo, quod aiunt, animo inhaerere, Sen. Ira, 1, 16 med. al.—Hence, ex alto repetere, or petere, in discourse, to bring from far; as P. a., farfetched: quae de nostris officiis scripserim, quoniam ex alto repetita sunt, Cic. Fam. 3, 5: quid causas petis ex alto? Verg. A. 8, 395 (cf.: alte repetere in the same sense, Cic. Sest. 13; id. Rep. 4, 4, and v. al. infra).—
   C Poet., in reference to a distant (past) time: cur vetera tam ex alto appetissis discidia, Agamemno? Att. ap. Non. 237, 22 (altum: vetus, antiquum, Non.); cf. Verg. G. 4, 285.—With the access. idea of venerable (cf. antiquus), ancient, old: genus alto a sanguine Teucri, Verg. A. 6, 500: Thebanā de matre nothum Sarpedonis alti, id. ib. 9, 697; genus Clauso referebat ab alto, Ov. F. 4, 305: altā gente satus, Val. Fl. 3, 202: altis inclitum titulis genus, Sen. Herc. Fur. 338.—Adv.: altē, and very rarely altum, high, deep (v. supra, altus, P. a. init.).
   A High, on high, high up, from on high, from above (v. altus, P. a., A.).
I Lit.: alte ex tuto prospectum aucupo, Att. Trag. Rel. p. 188 Rib.: colomen alte geminis aptum cornibus, id. ib. p. 221: alte jubatos angues, Naev. ib. p. 9: jubar erigere alte, Lucr. 4, 404: roseā sol alte lampade lucens, id. 5, 610: in vineā ficos subradito alte, ne eas vitis scandat, Cato, R. R. 50: cruentum alte extollens pugionem, Cic. Phil. 2, 12, 28: non animadvertis cetarios escendere in malum alte, ut perspiciant pisces? Varr. ap. Non. 49, 15: (aër) tollit se ac rectis ita faucibus eicit alte, Lucr. 6, 689: dextram Entellus alte extulit, Verg. A. 5, 443: alte suras vincire cothurno, high up, id. ib. 1, 337: puer alte cinctus, Hor. S. 2, 8, 10, and Sen. Ep. 92: unda alte subjectat arenam, Verg. G. 3, 240: Nihil tam alte natura constituit, quo virtus non possit eniti, Curt. 7, 11, 10: alte maesti in terram cecidimus, from on high, Varr. ap. Non. 79, 16: eo calcem cribro succretam indito alte digitos duo, to the height of two fingers, Cato, R. R. 18, 7; so Col. R. R. 5, 6, 6.—Comp.: quae sunt humiliora neque se tollere a terrā altius possunt, Cic. Tusc. 5, 13, 37: tollam altius tectum, id. Har. Resp. 15, 33: altius praecincti, Hor. S. 1, 5, 5: pullus in arvis altius ingreditur, Verg. G. 3, 75: caput altius effert, id. ib. 3, 553: altius atque cadant imbres, id. E. 6, 38 ubi v. Forb.: altius aliquid tenere, Sen. Q. N. 1, 5.—Sup.: cum altissime volāsset (aquila), Suet. Aug. 94.—
II Trop.: alte natus, Albin. 1, 379 (cf.: altus Aeneas, supra, P. a., A. II.): alte enim cadere non potest, Cic. Or. 28, 98: video te alte spectare, id. Tusc. 1, 34, 82; id. Rep. 6, 23, 25.—Comp.: altius se efferre, Cic. Rep. 6, 23, 25; 3, 3, 4: altius irae surgunt ductori, Verg. A. 10, 813: altius aliquid agitare, Cels. 1 prooem.: attollitur vox altius, Quint. 11, 3, 65: verbis altius atque altius insurgentibus, id. 8, 4, 27.— Sup.: Ille dies virtutem Catonis altissime illuminavit, Vell. 2, 35: ingenium altissime adsurgit, Plin. Ep. 8, 4.—
   B Deep, deeply (v. altus, P. a. B.).
I Lit.: ablaqueato ficus non alte, Cato, R. R. 36: ferrum haud alte in corpus descendere, Liv. 1, 41: alte vulnus adactum, Verg. A. 10, 850; Ov. M. 6, 266; Curt. 4, 6, 18; Cels. 5, 26, 30: timidum caput abdidit alte, Verg. G. 3, 422: alte consternunt terram frondes, deeply strew, id. A. 4, 443: ut petivit Suspirium alte! Plaut. Cist. 1, 1, 58 (cf.: ingentem gemitum dat pectore ab imo, Verg. A. 1, 485): inter cupam pertundito alte digitos primorīs tres, Cato, R. R. 21, 2: minimum alte pedem, Col. de Arb. 30.—Comp.: ne radices altius agant, Col. 5, 6, 8: terra altius effossa, Quint. 10, 3, 2: cum sulcus altius esset impressus, Cic. Div. 2, 23, 50: frigidus imber Altius ad vivum persedit, Verg G. 3, 441: tracti altius gemitus, Sen. Ira, 3, 4, 2.— Sup.: (latronibus gladium) altissime demergo, App. M. 2, 32.—
II Trop., deeply, profoundly, far, from afar: privatus ut altum Dormiret, Juv. 1, 16: alte terminus haerens, Lucr. 1, 77: longo et alte petito prooemio respondere, Cic. Clu. 21, 58: ratio alte petita, Quint. 11, 1, 62: alte et a capite repetis, quod quaerimus, Cic. Leg. 1, 6, 18; id. Rep. 4, 4, 4; id. Sest. 13, 31.—Comp.: qui altius perspiciebant, had a deeper insight, Cic. Verr. 1, 7, 19: quae principia sint, repetendum altius videtur, must be sought out more deeply, id. Off. 1, 16: altius repetitae causae, Quint. 11, 1, 62: de quo si paulo altius ordiri ac repetere memoriam religionis videbor, Cic. Verr. 4, 105: Hisce tibi in rebus latest alteque videndum, Lucr. 6, 647: altius supprimere iram, Curt. 6, 7, 35: altius aliquem percellere, Tac. A. 4, 54: altius metuere, id. ib. 4, 41: altius animis maerere, id. ib. 2, 82: cum verbum aliquod altius transfertur, Cic. Or. 25, 82: Altius omnem Expediam primā repetens ab origine famam, Verg. G. 4, 285; so, Tac. H. 4, 12: altius aliquid persequi, Plin. 2, 23, 31, § 35: hinc altius cura serpit, id. 4, 11, 13, § 87.— Sup.: qui vir et quantus esset, altissime inspexi, Plin. Ep. 5, 15, 5.
altus: ūs, m. alo,
I a nourishing, support: terrae altu, Macr. S. 1, 20 fin.>

Latin > French (Gaffiot 2016)

(1) altus, part. de alo.
(2) altus,⁶ a, um, adj. dérivé du part. de alo, développé :
    I haut, élevé
1 [au pr.] ex altissimo muro Cic. Scauro 4, du haut d’un mur très élevé ; aggerem altum pedes octoginta exstruxerunt Cæs. G. 7, 24, 1, ils élevèrent une terrasse de 80 pieds de haut ; sub alta Albunea Virg. En. 7, 82, au pied de la haute Albunée [source] ; est animus ex altissimo domicilio depressus Cic. CM 77, l’âme a été précipitée des régions d’en haut où elle habitait ; altior illis dea est Ov. M. 3, 181, la déesse est plus grande qu’elles
2 [fig.] altus gradus dignitatis Cic. Læl. 12, etc., haut degré d’honneur ; in altiorem locum pervenire Cic. Amer. 83, arriver à une situation plus élevée ; iste vir altus et excellens Cic. Fin. 3, 29, cet homme à l’esprit élevé et supérieur aux contingences ; altiores spiritus gerere Tac. H. 3, 66, avoir des sentiments plus élevés (une âme plus haute) ; alto voltu Hor. O. 4, 9, 42, avec une mine hautaine ; [épithète des dieux et des héros] : altus Apollo Virg. En. 10, 873, le grand Apollon ; altus Cæsar Hor. O. 3, 4, 37, le grand César || litteræ altiores Sen. Ben. 5, 13, 3 culture littéraire un peu relevée || altum [n. sing. ou pl. pris substt] altum petere Virg. G. 2, 210, gagner les hauteurs de l’air ; super alta tenentes Virg. En. 6, 787, occupant les hauteurs de l’Olympe ; altiora murorum Tac. H. 2, 22, les parties les plus élevées des murs || [fig.] nimis alta semper cupiebat Sall. C. 5, 5, [son âme] n’avait que des désirs (trop hauts) chimériques ; optumos mortalium altissima cupere Tac. Ann. 4, 38, [on disait] que les meilleurs des mortels ont les visées les plus hautes || ab alto Virg. En. 1, 297, des hauteurs [du ciel] ; ex alto Sen. Clem. 1, 21, 2, des hauteurs du pouvoir ; sic est hic ordo quasi... editus in altum ut Cic. Verr. 2, 3, 98, notre ordre est en quelque sorte si haut placé que... ; in alto Lucr. 4, 133, dans les hauteurs.
    II profond
1 fossæ quinos pedes altæ Cæs. G. 7, 73, 2, fossés profonds chacun de cinq pieds ; flumen latissimum atque altissimum Cæs. G. 1, 2, 3, fleuve très large et très profond ; valle altissima munita (spatii pars) Cæs. C. 2, 1, 3, (partie de l’espace) protégée par une vallée très profonde ; altissimis defixus radicibus Cic. Phil. 4, 13, fixé par les plus profondes racines ; altum vulnus Virg. En. 10, 856, blessure profonde
2 [au fig.] profond : [en parl. du sommeil] Liv. 7, 35, 11 ; [du repos] Virg. En. 6, 522 ; [du silence] En. 10, 63 ; [de la paix] Luc. 1, 249 ; [de la nuit] Sen. Marc. 26, 3 || alta mente repostum Virg. En. 1, 26, [le jugement de Pâris] gravé au fond du cœur ; premit altum corde dolorem Virg. En. 1, 209, il enfouit sa douleur profondément dans son cœur ; altiorem iracundiam ejus verebantur Tac. H. 2, 91, ils craignaient qu’il n’eût un ressentiment plus profond ; altior cupido Tac. H. 4, 82, un désir plus profond || n. altum [pris substt au pr. et fig.], profondeur : latum funda verberat amnem alta petens Virg. G. 1, 142, de son épervier il frappe le large fleuve, cherchant les profondeurs ; in alto vitiorum omnium sum Sen. Vita b. 17, 4, je suis dans un abîme de tous les vices ; ex alto corporis extrahere Plin. 20, 238, extirper du fond du corps || non solum ex alto penitusque, verum de summis Lucr. 4, 73, [émettre] non seulement du fond et de l’intérieur, mais encore de la surface ; non in alto latet spiritus Sen. Prov. 6, 9, le souffle de vie ne se tient pas caché dans les profondeurs ; putei in altum acti Sen. Nat. 3, 7, 3, puits menés en profondeur [creusés]
3 profond en étendue, qui s’étend au loin, reculé ; altos recessus habere Curt. 7, 11, 3, avoir des retraites profondes [en parl. de grottes] ; navis portu se condidit alto Virg. En. 5, 243, le navire s’abrita au fond du port ; (cohortes) altis ordinibus Tac. H. 2, 24, (cohortes) avec leurs rangs en profondeur || ad altiorem memoriam Œdipodis Cic. Fin. 5, 3, au souvenir reculé d’Œdipe ; alto a sanguine Teucri Virg. En. 4, 230, [provenant] du sang lointain de Teucer ; altiore initio aliquid repetere Tac. H. 2, 27, reprendre qqch. assez loin à ses débuts ; ex alto rem repetere Cic. Fam. 3, 5, 1, reprendre les choses de loin || [le n. sing. pris substt] altum, i, la haute mer : naves in altum provectæ Cæs. G. 4, 28, 3, navires entraînés dans la haute mer ; in alto jactari Cic. Inv. 2, 95, être ballotté en pleine mer ; in portum ex alto invehi Cic. Mur. 4, arriver de la haute mer dans le port ; par anal. en parlant d’un fleuve] Liv. 21, 28, 10.
(3) altŭs, ūs, m. (alo), nourriture, produit : Macr. Sat. 1, 20, 18.

Latin > German (Georges)

(1) altus1, a, um, PAdi. m. Compar. u. Superl. (von alo), groß geworden, groß; dah. je nach der Stellung des Beschauers hoch oder tief, I) hoch, A) nach oben gemessen (Ggstz. humilis, profundus), 1) eig.: limen caeli, Acc. fr.: parietes, Enn. fr.: arbor, Lucr. u. Scrib.: mons altus, Liv., altissimus, Caes.: altus tumulus, Liv.: alta turris, Curt.: ripa, Caes.: nix, Caes.: nives, Curt.: terra, Curt.: cubiculum, Cic.: crux alta, Plin., altissima, Iustin.: castella aliquanto altiora, Liv.: gradus alti, Verg.: altus ac profundus alveus (Nili), Sen.: iam altae in segetibus herbae, Liv.: altissimus caeli complexus, Cic.: wie αἰπύς als Beiwort großer Städte (wegen der hohen Lage od. der hohen Mauern), Carthago, Roma, Verg.: urbes, Hor. – altiorem fieri, sich erheben, indem man auf die Zehen tritt, sich in die Brust werfen, Cic.: so altum incedere, den Kopf hoch tragen (v. Stolzen), Sen. – m. Acc. des Maßes, orbes digitos III alti, Cato: maceria alta pedes V, Cato: signum (Standbild) septem pedes altum aut maius, Liv.: m. Genet., pyramides latae pedum quinum septuagenum, altae centum quinquagenum, Varr. fr.: turris alta LX cubitorum, Vitr. – m. Abl. des Maßes beim Komparat., stipites binis pedibus altiores facito, Cato: columella tribus cubitis non altior, Cic. – m. tenus u. Genet., aqua ferme genus tenus (bis ans Knie) alta, Liv. – m. minus (in geringerem Grade) beim Komp., num minus hic toto est altior orbe cinis? ist diese Asche in geringerem Grade höher, als der ganze Erdkreis? Ov. fast. 1, 526. – subst., altum, ī, n., die Höhe, a) im allg.: in altum editae arces, Sen.; vgl. ordo senatorius quasi editus in altum, Cic.: aedificia in altum edita, Tac.: quae nervo tormentisve in altum exprimuntur, Sen.: despectio ex alto, Cael. Aur.: ex alto deiecti, die einen Sturz von der Höhe getan, Plin.: ex alto cadentes, Firm. math. 8, 20. p. 226, 1: altiora petrae, der höhere Teil (Ggstz. ima u. summa), Curt. 8, 11 (39), 6. – b) insbes.: α) die Höhe des Himmels, ex alto, Enn. bei Cic. u. Plin., u. ab alto, Verg.: alto decidere (v. Vögeln), aus der Luft fallen, Dict. – b) die Höhe = das hohe Meer, die hohe See, longe in altum abscedere, Plaut.: in altum provehi, Liv. fr. u. Plin. u. (bildl.) Cic.: in altum eminere, Liv.: in portum ex alto invehi, Cic.: libero mari vela in altum dare, Liv.: in alto destitui (v. Schiffe), Naev. fr.: u. so in alto constitui, Caes.: eminet in altum lingua (die Landzunge), Liv.: in altum se proripere, Apul.: et terris iactatus et alto, Verg.: bildl., ego in alto vitiorum omnium sum, ich woge auf einem Meere von lauter Gebrechen, Sen. de vit. beat. 18, 1 (17, 4). – 2) übtr.: a) von den Stufen der Ehre u. des Glücks, altior locus, Cic.: altior dignitatis gradus, Cic.: altissimus amplissimusque dignitatis gradus, Cic.: altissimae civium dignitates, Plin. ep.: altissimum maiestatis fastigium, Val. Max.: altior ordo, Sen. ad Polyb. 6, 2: altissima fortuna, die höchste Stufe des Gl., Curt.: subst., excelsa et alta sperare, Hocherhabenes, eine hervorragende u. hohe Stellung, Liv.: alta cupere, Sall.: altiora meditari, Suet.: altissima cupere, Tac.: amor in altioribus standi, zu höherer Stellung, Arnob. 7, 14. – b) von der Stimme usw., laut, hell, altiore voce, Catull.: altissimus sonus, Quint. – c) von Gottheiten u. hohen Personen, auch personifizierten Wesen, erhaben, hehr, Apollo, Verg.: Caesar, Hor.: Roma, Ov.: Carthago, probrosis altior Italiae ruinis, erhabener durch usw., Hor.: alto a sanguine divûm, Verg.: dah. subst. v. Gott, altus, Commod. apol. 962 u. instr. 2, 7, 6, u. altissimus, Commod. apol. 362 u. instr. 2, 7, 3. – u. durch Geburt hoch, hochgeboren, Aeneas, Hor.: inter altissimas condiciones (unter hochgestellten Partien) generum eligere, Plin. ep. 1, 10, 8. – d) in bezug auf den Ausdruck, erhaben (Ggstz. humilis), neque humilem et abiectam orationem, nec nimis altam et exaggeratam probat, Cic. or. 192. – e) in bezug auf Geist u. Gesinnung, hoch, erhaben, te natura excelsum quendam et altum genuit, Cic.: magnus et altus vir, vir altus et excellens, Cic.: altus, excelsus, humana despiciens, Cic.: homo altā mente praeditus, Cic.: qui altiore animo sunt, Cic. – digna prorsus cogitatio animo tuo, sed altior nostro, Curt. – altissimum planeque poëticum ingenium, Plin. ep. – nihil altum, nihil magnificum ac divinum suspicere possunt, qui etc., Cic. – dah. poet., altus vultus, hohe Miene = stolze Verachtung, Gleichgültigkeit, Hor. – f) in bezug auf den Grad des innern Gehalts, hoch, alta in senatu sententia, sinnschwere, Val. Max.: artes altiores, Quint.: altiora studia artesque, Plin. ep.: altiores disciplinae, Quint.: altiores litterae, Sen.: altior prudentia, Val. Max.: altissima eruditio ac prudentia, Quint.: altissima moderatio, Val. Max. – B) in die Weite gemessen, hoch = weit entfernt, übtr., bes. v. der Zeit, alta vetustas, das hohe Altertum, Sil. 1, 26: altior memoria, ältere Zeiten, Cic. de fin. 5, 3. – neutr. subst., alqd ex alto (weit) petere, Verg., repetere, Cic., appetere, Acc. tr. fr. – II) tief, A) nach unten gemessen, 1) eig. (Ggstz. summus): aqua, flumen, Caes.: limus, sabulum, Curt.: radix, stirps, Cic. – m. Acc. des Maßes, quinquaginta cubita altum mare, Plin.: m. Abl. des Maßes, scrobes tribus pedibus altae, Pallad. – beim Kompar., lacus XL cubitis altior, Plin. ep. – subst., altum, ī, n., die Tiefe des Wassers usw., puteus in altum actus, Sen.: ex alto emergere, Cic.: vada altioribus (den tieferen Stellen des Meeres) innata, Sen. rhet. – 2) übtr.: a) wie tief, von Zuständen der Ruhe, Stille usw., omnes magistratus oblivio alta suppressit, Sen. phil.: somnus altus, Liv., altior, Curt., altissimus, Sen.: altus sopor, Curt.: quies, Verg.: otium, Plin. ep.: silentium, Verg., Sen. u.a.: altissimum silentium, Quint. u. Amm.: altissima tranquillitas, Plin. ep.: securitas, oblivio, Sen.: alta nox, die tiefe, stockfinstere N., Sen. ad Marc. 26, 3; nat. qu. 1, 16, 7; 5, 15, 4. Sen. Med. 732; Agam. 764 (726). Apul. met. 1, 17. – b) tief innerlich, tiefer sitzend, -haftend, altā mente, Verg. (aber altā mente praeditus bei Cic. Mil. 21 = tief eindringend): altiores gemitus, Sen. rhet.: altior sollicitudo, Quint.: pavor, Tac.: malum, tiefliegend, Curt. – c) tief = »versteckt, geheim«, dissimulatio, Curt.: si altior istis sub precibus venia ulla latet, Verg.: dah. v. Pers., unergründlich, versteckt, ut erat altus, Vopisc. Car. 15, 1: u. alti, taciti, Firm. math. 4, 15. – d) subst., altum, ī, n., die Tiefe, das Innere, der Grund der Seele, ingentem molem irarum ex alto animi ciere, Liv.: ex alto (tief) dissimulare, Ov..; vgl. non ex alto venire nequitiam, sed summo, quod aiunt, animo inhaerere, Sen. – B) in die Weite gemessen, tief, tief, hineingehend, vallis, Caes.: saltus, Liv.: portus, stabula, Verg.: pectus, die tief gewölbte Brust, Verg.: cruor, Herzblut, Lucr. – subst., altum, ī, n., die Tiefe (des Hauses usw.), das Innere, in altum concedere, Lucr. 4, 915. – übtr., der Zeit nach uralt, Claucus, Ov. fast. 4, 305: sanguis, Verg. Aen. 6, 500.
(2) altus2, Abl. ū, m. (alo), die Ernährung, terrae vel rerum naturae altu nutritur universitas, Macr. sat. 1, 20, 18.