ψιλός

English (LSJ)

ή, όν,    I of land, bare, ψ. ἄροσις open cornland, Il.9.580; πεδίον μέγα τε καὶ ψ. Hdt.1.80; ὁ λόφος . . δασὺς ἴδῃσί ἐστι, ἐούσης τῆς ἄλλης Λιβύης ψ. Id.4.175; ἀπὸ ψ. τῆς γῆς Pl.Criti. 111d, cf. X.An.1.5.5, etc.: in full, [γῆ] ψ. δενδρέων Hdt.4.19,21; ἄδενδρα καὶ ψ., of the Alps, Plb.3.55.9; τὰ ψ. (sc. χωρία), opp. τὰ ὑλώδη, X.Cyn.5.7; τόποι ψ. ib.4.6; ψ. γεωργία the tillage of land for corn and the like, opp. γ. πεφυτευμένη (the tillage of it for vines, olives, etc.), Arist.Pol.1258b18, Thphr.CP3.20.1; so γῆ ψ. Eup. 230, D.20.115, Tab.Heracl.1.175, 2.33; ἐλαῖαι, ὧν νῦν τὰ πολλὰ ἐκκέκοπται καὶ ἡ γῆ ψ. γεγένηται Lys.7.7.    II of animals, stripped of hair or feathers, smooth (cf. λεῖος 1.3), δέρμα . . ἐλάφοιο Od.13.437; σάρξ Hp.Aër.19; ἡμίκραιραν ψ. ἔχων with half the head shaved, Ar. Th.227; ψ. γνάθοι ib.583; τὴν ὀσφὺν κομιδῇ ψ. Pherecr.23.4 (anap.); used of dogs with a short, smooth coat of hair, X.Cyn.3.2; τὴν δίποδα ἀγέλην τῷ ψ. καὶ τῷ πτεροφυεῖ τέμνειν Pl.Plt.266e; ἄνθρωπος -ότατον κατὰ τὸ σῶμα τῶν ζῴων πάντων ἐστί Arist.GA745b16; so ἶβις ψ. τὴν κεφαλήν without feathers, bald on the head, Hdt.2.76; hairless, of the foetus of a hare, Id.3.108; ψ. τὰ περὶ τὴν κεφαλήν, of the ostrich, Arist.PA697b18.    b ψιλαὶ Περσικαί Persian carpets, Callix.2; such a carpet is called ψιλή alone, PSI7.858.2 (iii B. C., pl.), LXXJo.7.21; ψιλὴ πολύμιτος, Babylonicum, Gloss.; ψιλή = aulaeum, tapeta, ibid.; cf. ψιλόταπις.    2 generally, bare, uncovered, ψ. ὡς ὁρᾷ νέκυν, i. e. without any earth over it, S.Ant.426; of a horse which has thrown its rider, AP13.18 (Parmeno).    b c. gen., bare of, separated from, ψ. σώματος οὖσα [ἡ ψυχή] Pl.Lg.899a; τέχναι ψ. τῶν πράξεων Id.Plt.258d; ψ. ὅπλων Id.Lg.834c; ἱππέων X.Cyr.5.3.57; θηρία μεμονωμένα καὶ ψ. τῶν Ἰνδῶν Plb.11.1.12.    c stripped of appendages, naked, ψ. [τρόπις] the bare keel with the planks torn from it, Od.12.421; ψ. μάχαιραι swords alone, without other arms, etc., X.Cyr.4.5.58; θάλαττα ψ. blank sea, Aristid.Or.25(43).50.    III freq. in Prose, as a military term, of soldiers without heavy armour, light troops, such as archers and slingers, opp. ὁπλῖται, first in Hdt.7.158, al., freq. in Th., e. g. ὁπλίζει τὸν δῆμον, πρότερον ψ. ὄντα 3.27, cf. Arr.Tact.3.3; ὁ ψ. ὅμιλος Th.4.125; so ψιλοί or τὸ ψιλόν, opp. τὸ ὁπλιτικόν, X.HG4.2.17, Arist.Pol.1321a7; ψιλός, opp. ὡπλισμένος, S.Aj.1123: coupled with ἄσκευος, Id.OC1029; ψιλὸς στρατεύσομαι Ar.Th.232; ψ. δύναμις Arist.Pol.1321a13; αἱ κοῦφαι καὶ αἱ ψ. ἐργασίαι work that belongs to unarmed soldiers, ib.1321a25; ψ. χερσὶν πρὸς καθωπλισμένους Ael.VH6.2: but ψ. ἔχων τὴν κεφαλήν bare-headed, without helmet, X.An.1.8.6; ψ. ἵππος a horse without housings, Id.Eq.7.5: unarmed, defenceless, S.Ph.953.    IV λόγος ψ. bare language, i. e. prose, opp. to poetry which is clothed in the garb of metre, Pl.Mx.239c, Phld.Mus.p.97K.; more freq. in pl., ψ. λόγοι Pl.Lg.669d; opp. τὰ μέτρα, Arist.Rh.1404b14,33: but in D.27.54 ψ. λόγος is a mere speech, a speech unsupported by evidence; and in Pl.Tht.165a ψιλοὶ λόγοι are mere forms of argumentation, dialectical abstractions (so ψιλῶς λέγειν speak nakedly, without alleging proofs, Id.Phdr.262c, cf. Lg.811e); τὰς πράξεις αὐτὰς ψιλὰς φράζοντες Arist.Rh.Al.1438b27.    2 ποίησις ψ. mere poetry, without music, i. e. Epic poetry, opp. Lyric (ἡ ἐν ᾠδῇ), Pl.Phdr.278c; so ἄνευ ὀργάνων ψ. λόγοι Id.Smp.215c, cf. Arist.Po.1447a29; ψ. τῷ στόματι, opp. μετ' ὀργάνων, as a kind of μουσική, Pl.Plt.268b; λύρας φθόγγοι . . ψιλοὶ καὶ ἀμεικτότεροι τῇ φωνῇ Arist.Pr.922a16; ἡ ψ. φωνή the ordinary sound of the voice, opp. singing (ἡ ᾠδική), D.H. Comp.11.    3 ψ. μουσική instrumental music unaccompanied by the voice, opp. ἡ μετὰ μελῳδίας, Arist.Pol.1339b20; ψιλῷ μέλει διαγωνίζεσθαι πρὸς ᾠδὴν καὶ κιθάραν, of Marsyas, Plu.2.713d, cf. Phld.Mus. p.100K.; so ψ. κιθάρισις καὶ αὔλησις Pl.Lg.669e; ψιλὸς αὐλητής one who plays unaccompanied on the flute (cf. ψιλοκιθαριστής), Phryn. 145.    V mere, simple (cf. supr. IV. 1), ἀριθμητικὴ ψιλή, opp. geometry and the like, Pl.Plt.299e; ὕδωρ ψ., opp. σὺν οἴνῳ, Hp.Int.35; ψ. ἀναίρεσις mere removal, Phld.Sign.12; ψ. ἄνδρες, i. e. men without women, Antip.Stoic.3.254:—Oedipus calls Antigone his ψιλὸν ὄμμα, as being the one poor eye left him, S.OC866. Adv. ψιλῶς merely, only, Plu.Per.15; ἕνεκα τοῦ ψ. εἰπεῖν for the purpose of merely saying, Sch. Il.Oxy.1086.65; ψ. ὀνομάζειν call by the bare name (without epithet), Phld.Vit.p.39J.    VI Gramm. of vowels, ψ. ἦχος without the spiritus asper, Demetr.Eloc.73; ψ. πνεῦμα A.D.Adv.148.9, D.T.Supp. 674.15; ψιλῶς λέγεσθαι A.D.Pron.57.3.    b of the letters ε and υ written simply, not as αι and οι, which represented the sounds in late Gr., μαθόντες τὰ διὰ τοῦ διφθόγγου ᾱῑ τυχὸν ἅπαντα, ἐδιδάχθημεν τὰ ἄλλα πάντα ψιλὰ γράφεσθαι Hdn.Epim.162, cf. An.Ox.1.124: hence ἐψιλόν as name of the letter ε and ὐψιλόν as name of υ, which are first found in Anon. post Et.Gud.679.6, 678.55, and Chrysoloras: ἐ ψιλόν is f. l. in D.T.631.5: but in πᾶσα λέξις ἀπὸ τῆς κε συλλαβῆς ἀρχομένη διὰ τοῦ ε ψιλοῦ γράφεται . . πλὴν τοῦ καί, κτλ. Hdn.Epim.62, ε ψ. is not yet merely the name of the letter: for ὐψιλόν v. sub ὖ, cf. Sch. Heph.p.93C.    2 of mute consonants, the litterae tenues, π κ τ, opp. φ χ θ, ὅσαι γίγνονται χωρὶς τῆς τοῦ πνεύματος ἐκβολῆς Arist. Aud.804b10, cf. D.H.Comp.14, D.T.631.21; ψιλῶς καλεῖν pronounce with a littera tenuis for an aspirate, e. g., ῥάπυς for ῥάφυς, ἀσπάραγος for ἀσφάραγος, Ath.9.369b, cf. Eust.81.5, Tz.H.11.58.

German (Pape)

[Seite 1399] eigtl. abgerieben (ψάω, ψέω), dah. übh. von hervorstehenden, umgebenden Gegenständen entblößt, nackt, kahl, leer; ἄροσις, kahles Saatfeld, ohne Bäume, II. 9, 580, wie πεδίον μέγα καὶ ψιλόν Her. 1, 80, vgl. 4, 175, u. vollständig, ψιλὴ δενδρέων, 4, 21; dah. τὰ ψιλά, sc. χωρία, Xen. Cyn. 5, 7, vgl. 4, 6, u. ψιλὴ γῆ, kahles Land ohne Bäume; δένδρων ἐκκοφθέντων Lys. 7, 7; ψιλὴ γεωργία, der bloße Ackerbau, ohne Baumzucht u. Weinbau u. vgl.; γῆ, Ggstz πεφυτευμένη, Dem. 20, 115; Arist. pol. 1, 11; ψιλὴ τρόπις, der bloße Kiel des Schiffes, von dem alle Bretter u. Balken abgerissen sind, Od. 12, 421; ψιλὴ ναῦς, ein bloßes Schiff ohne Ruder, ψιλαὶ μάχαιραι, bloße Degen ohne Scheide, Xen. Cyr. 4, 5,58; νέκυς Soph. Ant. 422; auch der Waffen beraubt, Ai. 1108; ψιλὴ σώματος οὖσα ἡ ψυχή Plat. Legg. X, 899 a. – Bes. – a) entblößt von Haaren, kahl, glatt; δέρμα Od. 13, 437; Ar. Th. 227; dah. auch wie λεῖος, ohne Bart, mit glattem Kinn; entblößt von Federn, kahl, ἶβις ψιλὴ κεφαλήν Her. 2, 76; ψιλαὶ περσικαί, persische Teppiche, welche auf einer Seite geschoren waren, Ath. V, 197 b; dah. ψιλόταπις. – b) in der Kriegssprache ὁ ψιλός, sc. ὅπλων, ein Soldat ohne den schweren Harnisch, den großen Schild u. den großen Speer, ein Leichtbewaffneter, wie γυμνής, Her. u. Folgde; ψιλὸς στρατεύσομαι Ar. Th. 232; Ggstz von ὅπλα ἔχων Plat. Legg. VIII, 833 a; Ggstz von ὁπλίτης, gew. im plur. οἱ ψιλοί, worunter bes. Schleuderer u. Bogenschützen zu verstehen, Xen. An. 3, 3,7. 5, 2,16; auch δύναμις ψιλή, leichtbewaffnete Kriegsmacht, Arist. pol. 6, 7; ψιλοὶ ἱππεῖς, leichtbewaffnete Reiter (aber ψιλὸς ἵππος ist ein Pferd ohne Reitdecke, Xen. de re eq. 7, 5); σκευὴ ψιλή, leichte Bewaffnung, Sp. öfters. – c) von der Sprache, ψιλὸς λόγος, die bloße Rede, die Prosa ohne die metrische Hülle der Dichtkunst, vgl. Plat. Legg. II, 669 d Gorg. 502 c Menex. 239 c; Arist. poet. 1, 7; aber Plat. Theaet. 165 a sind ψιλοὶ λόγοι die bloßen Formen der Disputirkunst ohne wirklichen Gehalt; bei Dem. 27, 54 ist ψιλὸς λόγος (neben μαρτυρίαν οὐδεμίαν ἐνεβάλετο) eine durch Zeugnisse nicht beglaubigte Rede; vgl. ὅταν τις ψιλῷ χρησάμενος λόγῳ μὴ παράσχηται πίστιν 22, 22; so auch das adv., ὡς νῦν γε ψιλῶς πως λέγομεν οὐκ ἔχοντες ἱκανὰ παραδείγματα Plat. Phaedr. 262 c. – Ψιλοὶ ἄνδρες, ohne Frauen, Antipat. bei Stob. fl. 67, 25 A.; – ψιλὴ φωνή, die bloße Stimme, Ggstz des Gesanges, ᾠδικὴ φωνή, vgl. Jac. Ach. Tat. p. 488; – ψιλὴ ποίησις, die bloße Poesie ohne Gesang, Ggstz der ποίησις ἐν ᾠδῇ, die zu singen ist, also die epische Poesie im Ggstz der lyrischen, Plat. Phaedr. 278 c; vgl. ψιλομετρία; auch übh. Poesie ohne musikalische Begleitung; – ψιλὴ αὔλησις, κιθάρισις, das bloße Flöten-, Citherspiel ohne Begleitung durch Gesang u. andere Instrumente; dah. ψιλὸς αὐλητής, der bloß die Flöte bläs't, ohne dazu singen zu lassen, vgl. ψιλοκιθαριστής. Dah. heißen die Instrumente, zu denen nicht gesungen zu werden pflegt, zu welchen kein Gesang paßt, ψιλά, Schäf. D. Hal. de C. V. p. 136 melet. p. 168. – Bei den Gramm. = ohne den spiritus asper, also mit dem spiritus lenis; – τὰ ψιλὰ στοιχεῖα, auch allein τὰ ψιλά, die hauchlosen Buchstaben, tenues, π, κ, τ; dah. ψιλῶς γράφειν, καλεῖν, mit einer tenuis schreiben, z. B. ῥάπυς statt ῥάφυς, ἀσπάραγος statt ἀσφάραγος u. vgl., Ath. IX, 369 b.

Greek (Liddell-Scott)

ψῑλός: -ή, -όν, Ι. ἐπὶ τοῦ ἐδάφους γῆς ἢ χώρας ἀδένδρου, ψιλὴν ἄροσιν, «ἄδενδρον χώραν, τὴν πρὸς τὸ σπείρεσθαι ἐπιτηδείαν» (Σχόλ.), Ἰλ. Ι. 540· πεδίον μέγα τε καὶ ψιλὸν Ἡρόδ. 1. 80· ὁ λόφος.. δασὺς ἴδῃσι ἐστί, ἐούσης τῆς ἄλλης Λιβύης ψιλῆς ὁ αὐτ. 4. 175· ἀπὸ ψιλῆς τῆς γῆς Πλάτ. Κριτί. 111D, πρβλ. Ξεν. Ἀν. 1. 5, 5, κλπ.· πλῆρες: γῆ ψιλὴ δενδρέων Ἡρόδ. 4. 19, 21· ἄδενδρα καὶ ψ., περὶ τῶν Ἄλπεων, Πολύβ. 3. 55, 9· τὰ ψιλὰ (ἐξυπακ. χωρία), ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὰ ὑλώδη, Ξεν. Κυνηγ. 5. 7· ψ. τόποι αὐτόθι 4. 6· ψιλὴ γεωργία ἡ καλλιεργία τῆς γῆς διὰ σῖτον καὶ τὰ ὅμοια, ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸ πεφυτευμένη (δηλαδ. δι’ ἀμπέλων, ἐλαιῶν, καὶ τῶν ὁμοίων), Ἀριστ. Πολιτικ. 1. 11, 2, Θεοφρ. περὶ Φυτ. Ἱστ. 3. 20, 1· οὕτω, «ψιλὴ γῆ: ἡ μὴ πεφυτευμένη» Φώτ. 654, 21 (Εὔπολ. ἐν «Πόλεσι» 3), Δημ. 491. 27, Ἡρακλεωτ. Πίνακ. ἐν Συλλογ. Ἐπιγραφ. 5774. 174· ἐλαῖαι, ὧν νῦν τὰ πολλὰ ἐκκέκοπται καὶ ἡ γῆ ψιλὴ γεγένηται Λυσίας 109. 4. ΙΙ. ἐπὶ ζῴων, γυμνὸς τριχῶν, ἄτριχος (πρβλ. λεῖος Ι. 3)· δέρμα.. γέροντος Ὀδ. Ν. 437· σὰρξ Ἱππ. περὶ Ἀέρ. κτλ. 292· ἡμίκραιραν ψιλὴν ἔχων, ἔχων τὸ ἥμισυ τῆς κεφαλῆς ἐξυρημένον, Ἀριστοφάν. Θεσμ. 227· ψιλαὶ γνάθοι αὐτόθι 583· τὴν ὀσφὺν κομιδῇ ψιλὴν Φερεκράτης ἐν «Αὐτομόλοις» 1· ἐπὶ κυνῶν ἐχόντων βραχεῖαν καὶ ὁμαλὴν τρίχωσιν, Ξεν. Κυνηγ. 3. 2· τὴν δίποδα ἀγέλην τῷ ψιλῷ καὶ τῷ πτεροφυεῖ τέμνειν (πρβλ. animal bipes implume) Πλάτ. Πολιτικ. 266Ε· ὁ ἄνθρωπος ψιλότατον κατὰ τὸ σῶμα τῶν πάντων ζῴων ἐστὶ Ἀριστοτ. περὶ Ζῴων Γεν. 2. 6, 55· οὕτως, ἶβις ψιλὴν κεφαλήν, μὴ ἔχουσα πτερὰ ἐπὶ τῆς κεφαλῆς, φαλακρά, Ἡρόδ. 2. 76· ψιλὸς τὰ περὶ τὴν κεφαλήν, ἐπὶ τῆς στρουθοκαμήλου, Ἀριστ. περὶ Ζῴων Μορ. 4. 14, 2· ― οὕτω καί, ψιλαὶ Περσικαί, Περσικοὶ τάπητες, Καλλίξ. παρ’ Ἀθην. 197Β· τοιοῦτος τάπης καλεῖται ἁπλῶς ψιλή, Ἑβδ. (Ἰησ. Ζ΄, 21), πρβλ. ψιλόταπις. 2) καθόλου, γυμνός, μὴ κεκαλυμμένος, ψιλὸν ὡς ὁρᾷ νέκυν, δηλ. μὴ ἔχοντα χῶμα ἐπάνω του, Σοφ. Ἀντιγ. 426. β) μετὰ γεν., γυμνός τινος, ἐστερημένος τινός, κεχωρισμένος ἀπό τινος, ψιλὴ σώματος οὖσα [ἡ ψυχὴ] Πλάτ. Νόμ. 899Α· τέχναι ψιλαὶ τῶν πράξεων ὁ αὐτ. ἐν Πολιτικ. 258D· ψ. ὅπλων ὁ αὐτ. ἐν Νόμ. 834C· ἱππέων Ξεν. Κύρου Παιδ. 5. 3, 57· θηρία μεμονωμένα καὶ ψ. τῶν Ἰνδῶν Πολύβ. 11. 1, 12. γ) ἐστερημένος ἢ γυμνωθεὶς τῶν παραρτημάτων αὐτοῦ, ὄφρ’ ἀπὸ τείχους λῦσε κλύδων τρόπιος· τὴν δὲ ψιλὴν φέρε κῦμα, «μόνην καθ’ ἑαυτὴν» (Σχόλ.), Ὀδ. Μ. 421· ψ. θρίδαξ, μαροῦλι οὗ τὰ πλάγια φύλλα ἀπεκόπησαν, ἀντίθετον τῷ δασέα, Ἡρόδ. 4. 32, πρβλ. 108· ψ. μάχαιραι, μόνον μάχαιραι ἄνευ ἑτέρων ὅπλων, κτλ., Ξεν. Κύρου Παιδ. 4. 5, 58· θάλασσα ψ., μόνον θάλασσα καὶ οὐδὲν ἕτερον, Ἀριστείδ. 1. 522. ΙΙΙ. συχνότατα ἐν τῷ πεζῷ Ἀττικῷ λόγῳ ὡς στρατιωτικὸς ὅρος, οἱ ψιλοὶ (ἐξυπακουομ. τῶν ὅπλων), στρατιῶται ἐλαφρῶς ὡπλισμένοι οἷοι οἱ τοξόται καὶ σφενδονῆται, ὡς τὸ γυμνῆτες, ἀντίθετον τὸ ὁπλῖται, πρῶτον παρ’ Ἡρόδ. 9. 28, ἀκολούθως συχν. παρὰ Θουκ. π.χ. ὁπλίζει τὸν δῆμον, πρότερον ψ. ὄντα 3. 27, πρβλ. Ἀρρ. Τακτ. 3. 3· ὁ ψ. ὅμιλος Θουκ. 4. 125· οὕτω, τὸ ψιλόν, ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸ ὁπλιτικόν, Ξεν. Ἑλλ. 4. 2, 17, Ἀριστ. Πολιτικ. 6. 7, 1· ψιλός, ἀντίθετον τῷ ὡπλισμένος, Σοφ. Αἴ. 1123, πρβλ. Οἰδ. ἐπὶ Κολ. 1029· οὕτω, ψιλὸς στρατεύσομαι Ἀριστοφ. Θεσμ. 232· δύναμις ψιλὴ Ἀριστ. Πολ. 6. 7, 2· αἱ κοῦφαι καὶ ψιλαὶ ἐργασίαι, αἱ ἀνήκουσαι εἰς τοὺς ἐλαφρῶς ὡπλισμένους στρατιώτας, αὐτόθι 6. 7, 3· ψιλαῖς χερσὶν πρὸς καθωπλισμένους Αἰλ. Ποικ. Ἱστ. 6. 2· ― ἀλλά, ψ. ἔχων τὴν κεφαλήν, ἄνευ περικεφαλαίας, Ξεν. Ἀν. 1. 8, 6· ψιλὸς ἵππος, μὴ ἔχων τὴν ἀναγκαίαν σκευήν, ὁ αὐτ. ἐν Ἱππ. 7. 5· ― ἄοπλος, ἀνυπεράσπιστος, ἀπροστάτευτος, Σοφ. Φιλ. 953. IV. ψιλὸς λόγος, δηλ. πεζὸς λόγος, κατ’ ἀντίθεσιν πρὸς τὴν ποίησιν, ἥτις ἔχει τὴν περιβολὴν τοῦ μέτρου, Πλάτ. Μενέξ. 239C· συχνότερον ἐν τῷ πληθ., ψ. λόγοι, ὁ αὐτ. ἐν Νόμ. 669D· ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὰ μέτρα, Ἀριστ. Ρητ. 3. 2, 3· ἀλλὰ παρὰ Δημ. 830. 13, ψ. λόγος, σημαίνει, ἁπλοῦς λόγος, ἁπλοῦς ἰσχυρισμὸς μὴ στηριζόμενος ἐπὶ ἀποδείξεων· καὶ ἐν Πλάτ. Θεαίτ. 165Α, ψιλοὶ λόγοι εἰ.., ἁπλοὶ τύποι τοῦ συλλογίζεσθαι, διαλεκτικαὶ ἀφῃρημέναι ἔννοιαι· οὕτω, ψιλῶς λέγειν, δηλ. ἄνευ ἀποδείξεων, ὁ αὐτ. ἐν Φαίδρῳ 262C, πρβλ. Νόμ. 811Ε, Ἀριστοτ. Ρητ. πρὸς Ἀλέξ. 32, 3. 2) ψιλὴ ποίησις, ἁπλῆ ποίησις, ἄνευ μουσικῆς, δηλ. Επικὴ ποίησις, κατ’ ἀντίθεσιν πρὸς τὴν Λυρικὴν (ἥτις λέγεται ἡ ἐν ὠδῇ), Heind. εἰς Πλάτ. Φαῖδρ. 278C· οὕτω, ψ. λόγοι ὁ αὐτ. ἐν Συμπ. 215C, Ἀριστ. Ποιητ. 1, 7, Ρητ. 3. 2, 3 καὶ 6· ψιλομετρία ψιλῷ τῷ στόματι, ἀντίθετ. τῷ μετ’ ὀργάνων, ὡς εἶδος μουσικῆς, Πλάτ. Πολιτικ. 268Β· λύρας φθόγγοι..ψιλοὶ Ἀριστ. Προβλ. 19. 43, 4· ἡ ψ. φωνή, ὁ ἁπλοῦς ἦχος τῆς ἀνθρωπίνης φωνῆς κατ’ ἀντίθεσιν πρὸς τὸ ᾄδειν (ἡ ᾠδική), Διονύσ. Ἁλ. περὶ Συνθ. 11· οὕτω, ψιλῷ λόγῳ, διὰ λόγου, προφορικῶς, Εὐσεβ. Ἐκκλ. Ἱστ. 7. 24. 3) ἐπὶ ὀργάνων μουσικῶν, ψιλὴ μουσική, μόνον ὀργανική, ἄνευ ᾠδῆς, ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸ ἡ μετὰ μελῳδίας, Ἀριστ. Πολ. 8. 5, 11· ψιλῷ μέλει διαγωνίζεσθαι πρὸς ᾠδὴν καὶ κιθάραν, ἐπὶ τοῦ Μαρσύου, Πλούτ. 713D· οὕτω, ψ. κιθάρισις καὶ αὔλησις Πλάτ. Νόμ. 669Ε· ψιλὸς αὐλητής, ὁ παίζων τὸν αὐλόν, χωρὶς νὰ ᾄδῃ τις πρὸς αὐλὸν (πρβλ. ψιλοκιθαριστής), Λοβέκ. εἰς Φρύν. 168. V. ἁπλοῦς, μόνος, ψ. ἀριθμητική, κατ’ ἀντίθεσιν πρὸς τὴν γεωμετρίαν κτλ., Πλάτ. Πολιτικ. 299Ε· ― ὕδωρ ψ., ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸ σὺν οἴνῳ, Ἱππ. 551.50· ψ. ἄνδρες, δηλ. ἄνευ γυναικῶν, Ἀντίπ. παρὰ Στοβ. 417. 3· ― ὁ Οἰδίπους φαίνεται καλῶν τὴν Ἀντιγόνην ψιλὸν ὄμμα, ὡς οὖσαν τὸ μόνον ὄμμα τὸ εἰς αὐτὸν ἀπολειφθέν, Σοφ. Οἰδ. ἐπὶ Κολ. 866. ― Ἐπίρρ. ψιλῶς, ἁπλῶς, μόνον, Πλουτ. Περικλ. 15. VI. Παρὰ τοῖς Γραμμ. ἐπὶ φωνηέντων μὴ φερόντων τὸ δασὺ πνεῦμα, (φωνήεν) ψιλούμενον, Δημ. Φαληρ. 73. ―ὡσαύτως ἁπλοῦν φωνῆεν, κατ’ ἀντίθεσιν πρὸς δίφθογγον, Τζέτζ. Ἱστ. 2) ἐπὶ τῶν ἀφώνων, π κ τ, κατ’ ἀντίθεσιν πρὸς τὰ δασέα φ χ θ· ψιλαὶ δ’ εἰσὶ (τῶν φωνῶν) ὅσαι γίγνονται, χωρὶς τῆς τοῦ πνεύματος ἐκβολῆς Ἀριστ. περὶ Ἀκουστ. 70· ψιλῶς γράφειν ἢ καλεῖν, διὰ ψιλοῦ ἀφώνου ἀντὶ δασέος, οἷον ῥάπυς ἀντὶ ῥάφυς, ἀσπάραγος ἀντὶ ἀσφάραγος, Ἀθήν. 369Β· πρβλ. ψιλότης ΙΙ, ὖ ψιλόν.

French (Bailly abrégé)

ή, όν :
I. dégarni de cheveux, de poils, de plumes : ψιλὸν δέρμα OD peau sans poils, cuir nu ; ψιλὸς κεφαλήν HDT sans plumes sur la tête;
II. p. ext. dégarni :
1 en gén. ψιλοὶ ἱππέων XÉN dégarnis de cavaliers, manquant de cavalerie ; γῆ ψιλὴ δενδρέων HDT terre dépouillée d’arbres;
2 en parl. de la végétation ψιλὴ ἄροσις IL champ cultivé sans arbres ; ψιλὸν πεδίον HDT plaine sans arbres;
3 en parl. d’équipement τρόπις ψιλή OD carène détachée des flancs d’un navire ; ψιλὸς νέκυς SOPH mort nu, càd non recouvert de terre ; p. anal. sans armes, sans défense ; ψιλὴ κεφαλή XÉN tête nue, sans casque ; abs. sans armes défensives, particul. sans bouclier, sans lourde cuirasse, en parl. des soldats armés à la légère (archers, frondeurs, etc.) : τὸ ψιλόν XÉN les troupes légères ; ψιλὴ σκευή THC armement léger;
4 en parl. du son, de la voix ou du langage ψιλὸν μέλος PLUT simple chant sans accompagnement ; ψιλὸς λόγος ARSTT le langage nu, càd dépourvu de rythme, la prose;
5 t. de gramm. non aspiré : τὰ ψιλὰ σύμφωνα ou στοιχεῖα, les consonnes non aspirées, particul. les sourdes (πκτ) ; τὸ ψιλόν (πνεῦμα) l’esprit doux;
III. seul, unique : ψιλὸν ὄμμα SOPH œil unique qui me restait en parl. d’Antigone, seul guide d’Œdipe aveugle.
Étymologie: ψίω.

Greek Monolingual

-ή, -ό / ψιλός, -ή, -όν, ΝΜΑ
1. αποψιλωμένος, απογυμνωμένος, ακάλυπτος
2. (ειδικά) φαλακρός
3. (για έδαφος) άδενδρος
4. φρ. «ψιλά σύμφωνα»
γραμμ. τα άηχα κλειστά σύμφωνα κ, π, τ, κατά την εκφώνηση τών οποίων η γλωττίδα παραμένει κλειστή και δεν ακολουθεί εκπνοή αέρα, αλλ. μη δασέα σύμφωνα
νεοελλ.
1. αυτός που έχει μικρό πάχος ή μικρή διάμετρο, λεπτός, φτενός (α. «ψιλό ύφασμα» β. «ψιλή κλωστή» γ. «ψιλός σωλήνας»)
2. (για φωνή) οξύς, διαπεραστικός
3. το θηλ. ως ουσ. η ψιλή
γραμμ. (παλαιότερα) το ένα από τα δύο πνεύματα της ελληνικής γραφής, όμοιο με κόμμα, που σημειωνόταν πάνω από το αρχικό φωνήεν λέξεων και δήλωνε ανεπαίσθητη παρουσία ή πλήρη απουσία εκπνοής αέρα κατά την προφορά του
4. το ουδ. ως ουσ. το ψιλό
το ούρο, το κατούρημα («θέλω να κανω το ψιλό μου»)
5. (το ουδ. πληθ. ως ουσ.) τα ψιλά
α) νομίσματα μικρής αξίας, κέρματα
β) (γενικά) χρήματα, παράδες
6. φρ. α) «[αυτά είναι] ψιλά γράμματα»
μτφ. i) πράγματα δύσκολα στην κατανόηση ή εκμάθησή τους
ii) ασήμαντες λεπτομέρειες
β) «κάνω ψιλά» — αλλάζω χαρτονόμισμα μεγάλης αξίας με άλλα περισσότερα, μικρότερης το καθένα, αλλά ίσης συνολικής αξίας με εκείνο
γ) «περνά [ή πέρασε] στα ψιλά»
(για είδηση ή γεγονός) δεν του δόθηκε η πρέπουσα αξία και σημασία, υποτιμήθηκε
δ) «ψιλῴ ονόματι»
(λόγιος τ.) απλώς κατ' όνομα, χωρίς ουσιαστική δύναμη ή εξουσία
ε) «ψιλή κυριότητα»
(αστ. δίκ.) η κυριότητα από την οποία έχει αφαιρεθεί η επικαρπία, η χρήση και κάρπωση του πράγματος, αλλ. γυμνή κυριότητα, σε αντιδιαστολή προς την πλήρη κυριότητα
αρχ.
1. (για ζώο) άτριχος
2. (για πτηνό) άπτερος
3. (για τάπητα) ο χωρίς πέλος («ψιλαὶ δὲ περσικαὶ τὴν ἀνὰ μέσον τῶν ποδῶν χώραν ἐκάλυπτον», Καλλίξ.)
4. (για πρόσ.) γυμνός («ψιλὸν ὡς ὁρᾷ νέκυν», Σοφ.)
5. στερημένος ή χωρισμένος από κάτι
6. απογυμνωμένος από τα εξαρτήματά του
7. στρ. α) ο ελαφρά οπλισμένος
β) άοπλος
γ) (κατ' επέκτ.) απροστάτευτος, ανυπεράσπιστος
8. (για λόγο) ο μη έμμετρος, πεζός («λόγους ψιλοὺς εἰς μέτρα τιθέντες», Πλάτ.)
9. (για ποίηση) ο χωρίς μουσική, χωρίς μέλος
10. (για μουσ.) αυτός που εκτελείται μόνον από μουσικά όργανα χωρίς να συνοδεύεται από τραγούδι, ενόργανος
11. γραμμ. (για φωνήεν) αυτός που φέρει ψιλή, ψιλό πνεύμα
12. απλός, μονός
13. (το αρσ. πληθ. ως ουσ.) οἱ ψιλοί
στρ. ελαφρά οπλισμένοι στρατιώτες, όπως ήταν οι τοξότες, αλλ. γυμνοί ή γυμνῆται («τούτων δὲ τοὺς πεντακισχιλίους ἐόντας Σπαρτιήτας ἐφύλασσον ψιλοὶ τῶν εἱλώτων πεντακισχίλιοι», Ηρόδ.)
14. το ουδ. ως ουσ. τὸ ψιλόν
στρ. ελαφρά οπλισμένο στράτευμα
15. φρ. α) «ψιλὴ γεωργία» — η καλλιέργεια της γης με σιτάρι και, γενικά, με δημητριακά (Αριστοτ.)
β) «ψιλὴ γῆ» — μη φυτευμένη, άδενδρη γη (Λυσ.)
γ) «ψιλὸς θρίδαξ» — μαρούλι του οποίου τα πλάγια φύλλα έχουν κοπεί (Ηρόδ.)
δ) «ψιλὴ μάχαιρα» — μαχαίρι χωρίς θήκη (Ξεν.)
ε) «ψιλὴ θάλασσα» — μόνον θάλασσα, χωρίς τίποτε άλλο (Αριστείδ.)
στ) «ψιλὴ κεφαλή»
στρ. κεφάλι χωρίς περικεφαλαία (Ξεν.)
ζ) «ψιλὸς ἵππος»
στρ. άλογο χωρίς την αναγκαία σκευή (Ξεν.)
η) «ψιλὸς λόγος» — λόγος που αποτελεί απλό ισχυρισμό, που δεν στηρίζεται σε αποδείξεις (Δημοσθ.)
θ) «ψιλοὶ λόγοι» — διαλεκτικές αφηρημένες έννοιες (Δημοσθ.)
ι) «ψιλὴ φωνή» — ο απλός ήχος της ανθρώπινης φωνής (Δίον. Αλ.)
ια) «ψιλῷ λόγῳ» — προφορικά (Ευσ.)
ιβ) «ψιλὸς αὐλητής» — αυλητής που παίζει αυλό χωρίς να τραγουδάει
ιγ) «ψιλὴ ἀριθμητική» — η αριθμητική, σε αντιδιαστολή προς την γεωμετρία (Πλάτ.)
ιδ) «ψιλὸν ὕδωρ» — νερό σκέτο, χωρίς κρασί (Ιπποκρ.)
ιε) «ψιλοὶ ἄνδρες» — άνδρες χωρίς γυναίκες (Αντίπ.)
ιστ) «ψιλαὶ Περσικαί» — περσικοί τάπητες (Καλλίξ.).
επίρρ...
ψιλῶς Α
μόνον, απλώς («ἕνεκα τοῡ ψιλῶς εἰπεῑν», Πλούτ.).
[ΕΤΥΜΟΛ. Το επίθ. ψι-λός, με επίθημα -λός (πρβλ. ψω-λός), συνδέεται, κατά την επικρατέστερη άποψη, με τη ρίζα του ψήω / ψῆν «τρίβω». Για τον φωνηεντισμό -ι- του επιθ., που οφείλεται πιθανότατα σε ελληνική καινοτομία, πρβλ. το ρ. ψίω.
ΠΑΡ. ψιλώ(νω)
αρχ.
ψίλαξ, ψιλής, ψιλίζομαι, ψιλικός, ψιλότης
νεοελλ.
ψιλάδα, ψιλαίνω, ψιλούρα, ψιλούτσικος.
ΣΥΝΘ. (Α' συνθετικό) αρχ. ψιλαγός, ψιλόδορος, ψιλοκέραμος, ψιλοκιθαριστής, ψιλοκόρρης, ψιλόκουρος, ψιλομετρία, ψιλοποιῶ, ψιλόταπις, ψιλοτοπαρχία, ψιλότοπος, ψιλόφυτος
αρχ.-μσν.
ψιλόπλευρον
μσν.
ψιλάνθρωπος, ψιλόκερως, ψιλόκρανος, ψιλόμαλλον
νεοελλ.
ψιλοστόμαχος, ψιλότσεφλος, ψιλοφαδιάζω, ψιλόφλουδος, ψιλοχάραγος. (Για νεοελλ. σύνθ. με α' συνθετικό ψιλός βλ. επίσης λ. ψιλό-). (Β' συνθετικό) άψιλος
αρχ.
ακρόψιλος, διάψιλος, οπισθόψιλος, υπόψιλος, φιλόψιλος.

Greek Monotonic

ψῑλός: -ή, -όν, γυμνός·
I. λέγεται για άδενδρη γη, ψιλὴ ἄροσις, ακαλλιέργητη γή, σε Ομήρ. Ιλ.· πεδίον μέγα τε καὶ ψιλόν, σε Ηρόδ.· με γεν., γῆ ψιλὴ δενδρέων, γη γυμνή από δέντρα, στον ίδ.· ψιλὴ γεωργία, καλλιέργεια της γης για παραγωγή σιταριού, αντίθ. προς το γεωργία πεφυτευμένη (δηλ. καλλιέργεια για αμπέλια και ελιές), σε Αριστ.
II. 1. λέγεται για ζώα, ζώο γυμνό από «τρίχωμα» ή φτερά, γυμνό, λείο, άτριχο δέρμα, σε Ομήρ. Οδ.· ἶβις ψιλὴν κεφαλήν, χωρίς φτερά στο κεφάλι, φαλακρά, σε Ηρόδ. 2. α) γενικά, γυμνός, ακάλυπτος, ψιλὸν ὡς ὁρᾷ νέκυν, σε Σοφ.· με γεν., γυμνός από..., στερημένος από, ψιλὴ σώματος οὖσα (ἡ ψυχή), σε Πλάτ. β) γυμνός, στερημένος από προσαρτήματα, ψιλὴ τρόπις, γυμνή καρίνα, με τις σανίδες βγαλμένες από αυτήν, σε Ομήρ. Οδ.· ψ.θρίδαξ, μαρούλι με κομμένα τα πλάγια φύλλα του, σε Ηρόδ.· ψιλαὶ μάχαιραι, μόνο μαχαίρια χωρίς άλλα όπλα, σε Ξεν.
III. οἱ ψιλοί (ενν. τῶν ὅπλων), στρατιώτες χωρίς βαρύ οπλισμό, ελαφρώς οπλισμένες ομάδες στρατιωτών, όπως οι τοξότες και οι σφενδονήτες, αντίθ. προς το ὁπλῖται, σε Ηρόδ., Θουκ. κ.λπ.· τὸ ψιλόν, αντίθ. προς τὸ ὁπλιτικόν, σε Ξεν.· ψιλὴν ἔχων τὴν κεφαλήν, έχοντας γυμνό το κεφάλι, χωρίς κράνος ή περικεφαλαία, στον ίδ.
IV. 1. ψιλὸς λόγος, γυμνός λόγος, δηλ. πεζός λόγος, αντίθ. προς την ποίηση που περιβάλλεται από μέτρο, σε Πλάτ.· επίσης, ψιλὸς λόγος, απλός λόγος, απλός ισχυρισμός που δεν στηρίζεται σε αποδείξεις, σε Δημ.
2. ψιλὴποίησις, απλή ποίηση, χωρίς μουσική, δηλ. επική ποίηση, αντίθ. προς τη λυρική, σε Πλάτ.· αλλά, ψιλὴ μουσική, μουσική με όργανα, χωρίς να συνοδεύεται από ωδή, σε Αριστ.
3. ο Οιδίποδας φαίνεται να αποκαλούσε την Αντιγόνη ψιλὸν ὄμμα, καθώς ήταν το μόνο μάτι (δηλ. ο μόνος άνθρωπος) που του είχε απομείνει, σε Σοφ.
V. επίρρ. ψιλῶς, απλώς, μόνο, σε Πλούτ.

Russian (Dvoretsky)

ψῑλός:
1) голый, лишенный растительности, безлесный (ἄροσις Hom.; πεδίον Her.; χώρα Xen.; γῆ Plat.): γεωργία ψιλή τε καὶ πεφυτευμένη Arst. земледелие посевное и садовое, т. е. полеводство и садоводство;
2) голый, безволосый (ψ. κατὰ τὸ σῶμα Arst.): ψ. κεφαλήν Her. и ψ. τὰ περὶ τὴν κεφαλήν Arst. с голой головой, лысый (ср. 7); δέρμα ἐλάφοιο ψιλόν Hom. оленья шкура с облезшей шерстью; τὰς γνάθους ψιλὰς ἔχειν Arph. быть безбородым; τὴν ἡμίκραιραν τὴν ἑτέραν ψιλὴν ἔχων Arph. с наполовину обритой головой; ψ. κύων Xen. короткошерстая собака;
3) непокрытый (попоной), неоседланный (ἵππος Xen.);
4) непокрытый землей, непогребенный (νέκυς Soph.);
5) очищенный, общипанный (θρίδαξ Her.);
6) один (лишь), одинокий: ψιλὴ τρόπις Hom. отломившийся (от корабля) киль; φιλαὶ μάχαιραι Xen. мечи без перевязей; ψιλὸν ὄμμα Soph. единственный глаз (слепого Эдипа), т. е. Антигона; ἀριθμητικὴ ψιλὴ εἴτε ἐπίπεδος Plat. арифметика чистая или прилагаемая к плоскостям, т. е. планиметрия; ψιλῷ τῷ στόματι μεταχειρίζεσθαι μουσικήν Plat. исполнять песни одним голосом, т. е. без музыкальных инструментов; ψιλοὶ λογοι (реже ψ. λόγος) Plat., Arst. нестихотворная речь, проза, но тж. Plat., Dem. отвлеченные (пустые или бездоказательные) речи; ψιλὴ μουσική Arst. музыка без пения; φιλὸν μέλος Plut. песня без инструментального сопровождения;
7) лишенный: ψ. δενδρέων Her. безлесный; ψ. ἱππέων Xen. лишенный конницы; ψ. σώματος Plat. бесплотный; τέχναι ψιλαὶ τῶν πράξεων Plat. искусства, не имеющие практического применения; ψ. ὅπλων Plat. невооруженный, безоружный; ψιλὴν ἔχων τὴν κεφαλήν Xen. без шлема на голове (ср. 2);
8) легковооруженный (ὅμιλος Thuc.; δύναμις Arst.): οἱ ψιλοί Her., Xen. легковооруженные солдаты (отряды); αἱ ψιλαὶ ἐργασίαι Arst. действия легковооруженных войск;
9) безоружный, беззащитный (ψ., οὐκ ἔχων τροφήν Soph.);
10) грам. простой, т. е. не имеющий придыхания (лат. tenuis, напр., π, κ, τ в отличие от φ, χ, θ), не имеющий сильного придыхания, т. е. со слабым придыханием (лат. lenis) или краткий (напр., ε в отличие от η; υ стало называться ψιλόν, когда утратило архаическое произношение ου).

Dutch (Woordenboekgrieks.nl)

ψιλός -ή -όν kaal; van landschap:; πεδίον... ἐὸν μέγα τε καὶ ψιλόν een vlakte die groot en kaal was Hdt. 1.80.1; met gen.:; ψιλὴ δὲ δενδρέων ἡ πᾶσα αὕτη dat hele gebied is vrij van bomen Hdt. 4.19; γεωργία ψιλή akkerbouw Aristot. Pol. 1258b18; van mens en dier:. αἰγέας περιβάλλονται ψιλάς zij slaan kale geitenvellen om Hdt. 4.189.2; κεφαλὴ ψιλή kaal hoofd Plat. Tim. 75e. onbedekt, bloot:; ψιλὸς νέκυς onbedekt lijk Soph. Ant. 426; ongewapend:; εἴσειμι πρὸς σὲ ψιλός ik zal ongewapend bij u binnengaan Soph. Ph. 953; verstoken van, met gen.:; τέχναι ψιλαὶ τῶν πράξεων wetenschappen zonder praktisch nut Plat. Pol. 258d; ψιλοὶ ἱππέων zonder ruiterij Xen. Cyr. 5.3.57; milit. lichtbewapend:; ὁ ψιλὸς ὅμιλος de afdeling lichtgewapenden Thuc. 4.125.2; subst.: οἱ ψιλοί lichtbewapende infanterie. zonder toevoegingen puur, enkel:; ἀριθμητικὴ ψιλή zuivere wiskunde Plat. Pol. 299e; ἐπὶ ψιλῷ τῷ τρέφεσθαι alleen maar voor het levensonderhoud Luc. 41.24; van literatuur of muziek, zonder metrum of begeleiding:. λόγῳ ψιλῷ in proza Plat. Menex. 239c; ψιλὴ ποίησις poëzie zonder muziek Plat. Phaedr. 278c; ψιλὴ μουσική muziek zonder begeleiding van zang Aristot. Pol. 1339b20.

Middle Liddell

!ψῑλός, ή, όν
bare,
I. of land, ψιλὴ ἄροσις a bare corn-field, Il.; πεδίον μέγα τε καὶ ψιλόν Hdt.: c. gen., γῆ ψιλὴ δενδρέων land bare of trees, Hdt.:— ψιλὴ γεωργία the tillage of land for corn, opp. to γ. πεφυτευμένη (for vines and olives), Arist.
II. of animals, stript of hair or feathers, bare, smooth, δέρμα Od.; ἶβις ψιλὴ κεφαλήν bald on the head, Hdt.
2. generally, bare, uncovered, ψιλὸν ὡς ὁρᾷ νέκυν Soph.:—c. gen. bare of, separated from, ψιλὴ σώματος οὖσα [ἡ ψυχή Plat. b. bare, stript of appendages, ψιλὴ τρόπις the bare keel with the planks torn from it, Od.; ψ. θρίδαξ a lettuce with the side-leaves pulled off, Hdt.; ψ. μάχαιραι swords without other arms, Xen.
III. οἱ ψιλοί (sc. τῶν ὅπλων) soldiers without heavy armour, light troops, such as archers and slingers, opp. to ὁπλῖται, Hdt., Thuc., etc.; τὸ ψιλόν, opp. to τὸ ὁπλιτικόν, Xen.; ψ. ἔχων τὴν κεφαλήν bare-headed, without helmet, Xen.
IV. ψιλὸς λόγος bare language, i. e. prose, as opp. to poetry which is clothed in metre, Plat.; also, ψ. λόγος is a mere speech, a speech unsupported by evidence, Dem.
2. ψιλὴ ποίησις mere poetry, without music, i. e. epic poetry, as opp. to lyric, Plat.:—but, ψιλὴ μουσική instrumental music unaccompanied by the voice, Arist.
3. Oedipus seems to call Antigone his ψιλὸν ὄμμα, as being the one poor eye left him, Soph.
V. adv. ψιλῶς, merely, only, Plut.