ἀείρω

English (LSJ)

Ep., Ion., and poet.; αἴρω (once in Hom., v. infr.), Att. and Trag. (exc. A. Th.759, Pers.660, both lyr.); Aeol. ἀέρρω, Alc.78: impf. ἤειρον (συν-) Il.10.499, Hdt.2.125, Ep. A ἄειρον Il.19.386, Att. and Trag. ᾖρον: fut. ἀρῶ [ᾱ], contr. for ἀερῶ (which is not found), A. Pers.795, E.Heracl.322, Tr.1148, prob. in Luc. Hist.Conscr. 14: aor. 1 ἤειρα (συν-) Il.24.590, (παρ-) Archil.94, Herod.9.13, Ep. ἄειρα Il.23.730; Aeol. imper. ἀέρρατε Sapph.91; subj. ἀέρσῃ Panyas.13.13; part. ἀείρας S.Ant.418; also ἄηρα IG12(3).449 (Thera); ἦρα Hdt. 9.59, A.Ag.47, Th.6.18, etc., 3pl. ἤροσαν LXX Jo.3.14, opt. ἄραις Herod.5.71, inf. ἆραι Call. Cer.35, part. ἄρας Th.2.12, etc., Cret. ἤραντας GDI5015 (Gort.) [ᾱ- in all moods]: pf. ἦρκα D.25.52, (ἀπ-) Th.8.100, plpf. ἤρκεσαν (ἀπ-) D.19.150:—Med. ἀείρομαι (ἀπ-) Il. 21.563, S.Tr.216 (lyr.); αἴρομαι E.El.360, Th.4.60: fut ἀροῦμαι [ᾱ] E.Hel.1597: aor. 1 imper. ἀείραο A.R.4.746, inf. ἀείρασθαι (ἀντ-) Hdt.7.212, part. -άμενος Il.23.856, IG4.952.112 (Epid.); also ἠράμην [ᾱ- in all moods] Il.14.510, Od.4.107, E.Heracl.986, Ar. Ra.525, Pl.R.374e, etc., Dor. ἄρατο B.2.5: pf. ἦρμαι S.El.54:— Pass., E.Alc.450 (lyr.), Hp.Mul.2.174: fut. ἀρθήσομαι Ar.Ach.565: aor. ἠέρθην A.R.4.1651, (παρ-) Il.16.341, Ep. ἀέρθην Od.19.540, 3pl. ἄερθεν Il.8.74, subj. ἀερθῶ E.Andr.848 (lyr.), part. ἀερθείς Od.8.375, Pi.N.7.75, A.Ag.1525 (lyr.), Hp.Mul.1.1, etc.; also ἤρθην Simon.111, A.Th.214 (lyr.), Th.4.42, etc., part. ἀρθείς Il.13.63, (ἐπ-) Hdt.1.90, etc.: pf. ἤερμαι A.R.2.171: Ep. plpf. 3sg. ἄωρτο (for ἤορτο) Il.3.272, Theoc.24.43, ἔωρτο Hsch. ἀείρω has ᾰ, exc. in late poetry, as Opp. C.1.347.] (ἀείρω = ἀ-ϝερ-yω, cf. αὐειρομέναι Alcm.23.63; αἴρω (oncein Hom., Il.17.724 in part. αἴροντας) may = ϝαρyω for ϝγ[νυλλ ]-ψω from the reduced form of the root, but is more probably an analogical formation arising from the contracted forms. Fut. ἀροῦμαι [ᾰ] and aor. ἀρόμην, ἤρετο, etc., inf. ἀρέσθαι [ᾰ], belong to ἄρνυμαι, q.v.; ἤρᾰτο may have displaced ἤρετο in Hom, cf. Eust. ad Il.3.373. The sense attach found in compds. συνείρω, παραείρω is prob. derived from the use v.1.) I Act., lift, raise up, νέκυν Il.17.724; ὑψόσ' ἀείρας [κυνέην] 10.465; πίνακας παρέθηκεν ἀείρας Od.1.141; Εὐμάστας με ἄηρεν ἀπὸ χθονός IG12(3).449, inscr. on a stone (Thera); ἀπὸ γῆς αἴ. Pl.Ti.90a; ἱστία στεῖλαν ἀείραντες furled by brailing them up, Od.3.11; but ἀ. ἱστία hoist sail, A.R.2.1229; αἴρω κεραίας D.S. 13.12; εὔμαριν ἀ. A.Pers. 660; κοῦφον αἴρω βῆμα walk lightly, trip, E.Tr.342; αἴρω σκέλη, of a horse, X.Eq.10.15, cf. Arist.IA710b20; ὀρθὸν αἴρω τὸ κάρα A.Ch.496; ὀφθαλμὸν ἄρας S.Tr.795; ἄρασα μύξας, of a deer, Id.Fr.89; ὀφρῦς αἴροντα Diph.85; αἴρω σημεῖον make a signal, X.Cyr.7.1.23; αἴρω μηχανήν, in the theatre, Antiph.191.15; so ἐπὶ τὰς μηχανὰς καταφεύγουσι θεοὺς αἴροντες Pl.Cra.425d; τεῖχος ἱκανὸν αἴ. Th.1.90, cf. 2.75:—freq. in part., ἄρας ἔπαισε he raised [them] and struck, S.OT 1270; ἡ βουλὴ ἄρασα τὴν ἀφ' ἱερᾶς ἀφῆκεν Plu. Cor.32, cf. 1 Ep.Cor. 6.15:—Pass., ἐς αἰθέρα δῖαν ἀέρθη Od.19.540, cf. Il.8.74; ὑψόσ' ἀερθείς Od.12.432; ἔμπνους ἀρθείς Antipho 2.1.9; φρυκτοὶ ᾔροντο Th.2.94, cf. Aen. Tact.26.14; mount up, X.HG5.2.5; ἄνω ἀρθῆναι, of the sun, to be high in heaven, Hp.Aër.6; to be seized, be snatched up, Ar.Ach.565. 2 take up, in various uses: draw water, Ar.Ra. 1339; gather food, S.Ph.707; pluck herbs, PMag.Par.1.287, al. 3 take up and carry or bring, ἐκ βελέων Σαρπηδόνα δῖον ἀείρας Il.16.678; νόσφιν ἀειράσας 24.583; ἄχθος ἀ. convey, of ships, Od.3.312; μῆλα ἐξ' Ιθάκης ἄειραν νηυσί = carried them off, 21.18; μή μοι οἶνον ἄειρε bring me not wine, Il.6.264. 4 take up and bear, as a burden, μόρον A.Pers.547; ἆθλον S.Tr.80; ἄλγος A.R.4.65. b wear clothes, LXX 1 Ki.2.28, al. 5 of armies or fleets, τὰς ναῦς αἴ. get the ships under sail, Th.1.52; esp. intr., get under way, set out, ἆραι τῷ στρατῷ Id.2.12: abs., ib.23:—Pass., ἀερθῆναι Hdt.9.52; ἀερθέντες ἐκ . . 1.165; ἀ. εἰς . . 1.170; ἐφ' ἡμετέρᾳ γᾷ ἀρθείς S.Ant.111 (lyr.); but ἀερθείς carried too far, Pi.N.7.75. 6 raise, levy, λεκτὸν ἀροῦμεν στόλον A. Pers.795. 7 rear a child, τοῖς τοκεῦσί σ' ἤειρα Herod.9.13. II raise up, exalt, ἀπὸ σμικροῦ δ' ἂν ἄρειας μέγαν A.Ch.262, cf. 791; ὄλβον ὅν Δαρεῖος ἦρεν Id.Pers.164:—esp. of pride and passion, exalt, excite, ὑψοῦ αἴρω θυμόν grow excited, S.OT914; αἴρω θάρσος pluck up courage, E.IA1598:—Pass., to be raised, be increased, ἡ δύναμις ᾔρετο Th.1.118; ᾔρετο τὸ ὕψος τοῦ τείχους μέγα Id.2.75; ἤρθη μέγας rose to greatness, D.2.8; οὐκ ἤρθη νοῦν ἐς ἀτασθαλίην Simon.111; ἀρθῆναι φόβῳ, δείμασι, A.Th.214, E.Hec.69: abs., ἀείρομαι S.Tr.216 (lyr.), cf. Ar.Ec. 1180. 2 raise by words, hence, praise, extol, E.Heracl.322, etc.; αἴρω λόγῳ to exaggerate, D.21.71. III lift and take away, remove, ἀπό με τιμᾶν ἦραν A.Eu.847; τινὰ ἐκ τῆς πόλεως Pl.R.578e; generally, take away, put an end to, κακά E.El.942; τραπέζας αἴρω clear away dinner, Men.273; ἀρθέντος τοῦ αἰτίου Arist.Pr.920b11; deny (opp. τίθημι posit), S.E.P.1.10; Delph. and Locr. pf. Pass. part. ἀρμένος cancelled, null and void, ὠνὰ ἀ. καὶ ἄκυρος GDI1746 (Delph.); ἀτελὴς καὶ ἀ. IG9(1).374 (Naupactus). 2 make away with, destroy, Ev.Matt.24.39; ἆρον, ἆρον away with him! Ev.Jo.19.15; ἐκ τῶν ζώντων αἴ. Tab.Defix.Aud.1.18. IV Med., lift, take up for oneself or what is one's own, [πέπλων] ἕν' ἀειραμένη Il.6.293; hence, carry off, win, πάντας ἀειράμενος πελέκεας 23.856; ἄρατο νίκαν B.2.5; ἠρμένοι νίκην Str.3.2.13. 2 ὄγκον ἄρασθαι to be puffed up, S.Aj. 129; θαυμαστὸν ὄγκον ἀράμενοι τοῦ μύθου Pl.Plt.277b. 3 raise, lift, τύπωμα ἠρμένοι χεροῖν S.El.54; κανοῦν αἴ. Ar.Av.850; βοῦς IG22.1028.28, cf. Thphr.Char.27.5; ῥόθιον raise a surging cheer, Ar.Eq. 546; Σαμόσατα ἀράμενος μετέθηκεν Luc.Hist.Conscr.24; ἀείρεσθαι τὰ ἱστία hoist sail, Hdt.8.56, cf. 94. 4 raise, stir up, νεῖκος ἀειράμενος Thgn.90, cf. E.Heracl.986,991; begin, undertake, πόλεμον A. Supp.342, Hdt.7.132, Th.4.60, D.5.5 (Pass., πόλεμος αἴρεται Ar.Av. 1188); κίνδυνον Antipho 5.63; φυγὴν αἴρεσθαι take to flight, A.Pers. 481, E.Rh.54. 5 take upon oneself, undergo, πόνον S.Ant.907; πένθος Id.OT1225; βάρος E.Cyc.473. 6 abs., βαρὺς ἀείρεσθαι = slow to undertake anything, Hdt.4.150. 7 take away, remove, E.IT1201; hence, kill or destroy, D.H.4.4, J.AJ19.1.3; πόλιν D.H.6.23. V Pass., to be suspended, hang, [μάχαιρα] πὰρ ξίφεος μέγα κουλεὸν αἰὲν ἄωρτο Il.3.272, 19.253. 2 Medic., to be swollen, [σπλὴν] ἀερθείς Hp.Mul.1.61; μαζοὶ ἀείρονται ib.2.174.

Spanish (DGE)

v. αἴρω.

German (Pape)

[Seite 40] (αερ, vgl. ἀήρ); att. αἴρω, auch Hom. Il. 17, 724; äol. ἀέῤῥω, Sapph. frg. 73; fut. (ἀερῶ, att.) ἀρῶ, Soph. Ai. 75, zuweilen mit langem α, z. B. ἀροῦμεν Aesch. Pers. 781 u. Eur. I. T. 117; aor. ἄειρα, ion. ἤειρα, ἀεῖραι, ἀείρας, att. ᾑρα, ἆρον imper. Soph. Ir. 796, ἄραντες Thuc. 1, 52, conj. ἀέρσῃ Panyas. bei Ath. II, 36 e; perf. ἦρκα, ἠρκώς, Dem. 25, 52. – Med. ἀείρομαι, att. αἴρομαι, vgl. auch ἄρνυμαι; fat. ἀροῦμαι Soph. O. C. 460; aor. ἠειράμην, ἀειραμένη Odyss. 15, 106 Iliad. 6, 293, -ος 23, 856, att. ἠράμην, auch bei Hom., ἠράμεθα II. 22, 393; aor. II. bei Hom. u. Tragg., ἀρόμην Il. 23, 592, ἀρέσθαι, ἀροίμην, alle mit kurzem α. – Pass. αἴρομαι; ᾔρετο impf. Xen. Hell. 5, 2, 5; vgl. ἠερέθομαι; aor. ἀέρθην (παρηέρθη), ἄερθεν = ἀέρθησαν II. 8, 74, att. ἤρθην, Thuc. 1, 49, Hom. Od. 8, 375. 9, 383. 12, 432 ἀερθείς, Iliad. 13, 63 Od. 5, 393 ἀρθείς; fat. ἀρθήσομαι Ar. Ach. 565; perf. ἦρμαι (ἐπηρμένος), ἠερμένος Ap. Rh. 2, 171; plusqpf. ἄωρτο Il. 3, 272. 19, 253, auch Theocr. 24, 43, war hoch gehoben, hing, vgl. Buttmann Lexil. 1, 293. – 1) Vom Boden aufnehmen, in die Höhe heben, bes. um zu tragen, ὑψόσ' ἀείρας II. 10, 465, ἔγχος ἀεῖραι 8, 424, ἐκ βελέων ἀείρας 16, 678, δμωὰς νόσφιν ἀειράσας 24, 583; μῆλα ἐξ Ἰθάκης ἄειραν, räuberisch wegführen, Od. 21, 18; κτήματ' ἄγων, ὅσα οἱ νέες ἄχθοσἄειραν, in die Höhe hoben, trugen, 3, 312; ζυγόν, das Joch tragen, Theocr. 27, 20; ὀρθὸν αἴρειν κάρα, den Kopf gerade in die Höhe richten, Aeseh. Ch. 489; ὀφθαλμόν, das Auge erheben, Soph. Trach. 792; μετέωρον ἄρας Ar. Equ. 1362; σύ μ' αὐτὸς ἆρον, σύ με κατάστησον, hebe, richte mich auf, Soph. Phil. 867, wie γραῖαν πεσοῦσαν αἴρετ' εἰς ὀρθόν Eur. Froad. 465; ἄρασα ἐπ' ὤμων Aesop. 73; ἀπὸ γῆς Plat. Tim. 90 a; τεῖχος, d. i. aufführen, Thuc. 1, 90; ἀράτω τὴν χεῖρα, er hebe die Hand hoch, beim Abstimmen, Xen. An. 5, 6, 33, dem ἀνατείνειν entsprechend, u. oft; πόδ' ἔξω δωμάτων αἴροντι Eur. Hec. 965 Hel. 1643; σκέλη, die Beine aufheben, Xen. de re eqn. 10, 15; κοῦφον βῆμα, den Tritt leicht erheben, eilen, Eur. Troad. 344; – σημεῖον, die Fahne. das Feldzeichen erheben, ἐπεὶ τὰ σημεῖα ἤρθη Thuc. 1, 49. 63; aber auch ἦρε τοῖς κέρασι σημεῖον μηκέτι πορεύεσθαι, er ließ Halt blasen, Xen. Cvr. 1, 2, 23; μηχανήν, θεούς, die Maschine zum Emporheben der Götter in Bewegung setzen, Antiphan. bei Ath. VI, 222 c, wie Plat. Crat. 425 d u. Plut. Them. 10; Lyc. 25; übtr., πᾶσαν μηχανὴν αἴρειν, alle Hebel in Bewegung setzen, Dion. 18; – τὰς ὀφρῦς Men. Stob. 22, 9; über μασχάλην αἴρειν vgl. Zenob. 5, 7; – ναῦς ἄραντες ἀπὸ τῆς γῆς, d. i. abfahrend, Thuc. 1, 52; u. danach στόλον Aesch. Ag. 47 Pers. 795; ἐκ τερμάτων νόστον ἄρωμεν Eur. I. T. 117, ἄρας ναυσὶ χιλίαις Ἄρη El. 2; intrans., ἄρας τῷ στρατῷ, aufbrechend, Thuc. 2, 12, u. oft, wie Plut., z. B. ἄραντες στρατῷ μεγάλῳ Poplic. 22, vgl. med.; von der Sonne, aufgehen, ἥλιος ταύτῃ μὲν αἴρῃ, τῇδε δ' αὖ δύνῃ Soph. Phil. 1331. – Übertr., ἆθλον ἆραι, d. i. den Kampf aufnehmen, übernehmen, Soph. Fr. 80; auch δειλίαν ἀρεῖς Ai. 70, ὄγκον 129, θυμόνΟ. R. 914, wie θάρσος αἶρε Eur. I. A. 1598, vgl. Mus. 243, Muth, Feigheit, Dünkel fassen, zeigen, u. s. med. – Oft heben, vergrößern, ἡ δύναμις ᾔρετο Thuc. 1, 118; bes. mit Worten und Ehren, erheben, preisen, πολλῷ σ' ἐπαίνῳ ὑψηλὸν ἀρῶ Eur. Heraclid. 322, σ' ἦρεν εἰς ὕψος Phoen. 409; δόμον μέγαν ἀείρας Aesch. Ch 260. μέγαν μιν ἄρας 780; αἴρειν τὸ πρᾶγμα λόγῳ καὶ φοβερὸν ποιεῖν Dem. 21, 71, u. pass. ἤρθη μέγας 2, 8, wie ἀρθεὶς δὲ μέγας καὶ τιμηθεὶς ὡς οὐδεὶς πώποτ' ἐν ὑμῖν Ar. Vesp. 1023, zu großem Ruhme gelangt; u. so noch Sp. αἴρειν τὸν λόγον, erhabener sprechen, Chrysost. – Auch wegtragen, wegnehmen, ἀπό με τιμᾶν ἦραν Aesch. Eum. 808, hoben mich weg von den Ehrenbezeugungen, entrissen mir diese; κακά Eur. El. 942; αἴρειν ἐκ πόλεως Plat. Rep. IX, 578 e; συνθήκας ἄρασθαι, im Gegensatz von θέσθαι, D. L. 5, 63, aufheben; vgl. δίκην ἄρασθαι Aesch. 1, 66; so auch αἴρετε τὰς τραπέζας Men. bei B. A. 358, ἀρτέον τραπέζας Alexis bei Ath. XIV, 642 f. ὡς ἦν ἠρμένη τράπεζα Timocl. bei Ath. X, 455 f. ἀρθείσης τῆς τραπέζης Plut. san. tu. p. 383, den Tisch fortnehmen, παρακειμένην ἀφελεῖν VLL., aber μή μοι οἶνον ἄειρε Il. 6, 264, erhebe den Wein (im Becher) nicht, um ihn mir zu reichen; vgl. αἶρε τὸ νᾶμα, bring das Naß, Theocr. 15, 27, wie auch ᾔρετο τράπεζα vom Auftragen der Speisen Eubul. bei Ath. XV, 685 e; ebenso med. κρατῆρά τ' αἴρου Anaxandr. bei Ath. II, 48 a. – Bei Ar. Ach. 565 ist ἀρθήσει du wirst weggeschafft oder getödtet werden, wie es Dion. Hal. 4, 4 u. Sp., wie N. T., geradezu für tödten brauchen. – 2) Med. in denselben Bedeutungen auf das Subj. bezogen, αἴρεσθε, hebet auf, Soph. Tr. 1255; νηῦς ἄχθος ἄροιτο Il. 20, 247, πάντας ἀειράμενος πελέκεας οἶκόνδε φερέσθω 23, 856, wie ἀραμένους ἀποφέρειν, aufnehmen u. wegtragen, Xen. Hell. 4, 5, 14; αἴρεσθ' ἔσω τεύχη Eur. El. 360, tragt sie hinein, νὶν ἠράμηνβάθρων ἄπο I. T. 1201; ἀράμενος ἐπὶ τῶν ὤμων Aeson. 20; ἀράμενος τὴν προβοσκίδα, seinen Rüssel erheben, Plut. Pyrrh. 20; – ἱστοὐς Xen. Hell. 6, 2, 29; τὰ ἱστία ἀείρασθαι, die Segel aufziehen und absegeln, s. act., Her. 8, 56. 94 u. nach Schweigh. Conj. für ἀρώμενος, 1, 27; ebenso pass., ἀερθέντες ἐκ τῶν Οἰνουσσέωνἔπλεον 1, 165, sie machten sich auf; auch vom Landweg, 9, 25. – Bes. Waffen erheben, ὅπλα Xen. Cyr. 4, 2, 18; ἐχθρὸν αἴρεσθε δόρυ Eur. Heracl. 314; Soph. ἄρας ἔπαισεν, er hob (den Stab) hoch, holte aus und schlug, O. R. 1270; πόλε μον ἄρασθαίτινι, Krieg erheben, übernehmen, Plat. com. bei Prisc. XVIII p. 211; Aeseh. Spt. 341; Her. 7, 132. 156; Thuc. 1, 80; Xen. Cyr. 1, 6, 45; νεῖκος, δηϊοτῆτα, Theogn. 90. 403 u. a. – Oft bei Hom., für sich davon tragen, erwerben, ἀέθλια ποσσὶν ἄροντο Il. 9, 124, κῦδος ἀρέσθαι Iliad. 16, 88. 17, 287. 419 Od. 22, 253, ἤρατο κῦδος Iliad. 3, 373. 18, 165, κῦδος ἄροιτο 22, 207, κ. ἄρηται 14, 365. χάριν καὶ κῦδος 4, 95, wie Aesch. Spt. 298 u. Pind. I. 1, 50; κλέος ἐσθλὸν ἀρέσθαι Iliad. 17, 16, κλέος ἐσθλὸν ἀροίμην 18, 121, κλέος ἐσθλὸν ἄρηαι Hesiod. Se. 107; εὖχος Il. 7, 203; νίκας Pind. I. 6, 57; vgl. Plut. Them. 15; Plat. Legg. XII, 969 a; ᾡ παιδὶ (für seinen Sohn) μέγα κλέος ἤρατο Od. 1, 240; ἕλκος ἀρέσθαι, eine Wunde davontragen, Il. 14, 130; ὅσσ' Ὀδυσεὺς ἐμόγησε καὶ ἤρατο Od. 4, 107; πόνους Eur. Ion. 199, auf sich nehmen; πένθος Soph. O. R. 1223, u. in vielfachen Übertragungen, δίκας ἀρέσθαι παρά τινος, Rache nehmen, El. 34; τόλμαν Pind. N. 7, 59; φυγήν Eur. Rhes. 54, fliehen; ποδοὶν κλοπὰν ἀρ., heimlich fliehen, Soph. Ai. 243; δυσμένειαν, ἔχθραν Eur. Heracl. 986: κίνδυνον Andoc. 1, 11; Lys. 2, 14, u. sonst. – 3) Pass., gehoben werden, τὸ ὕδωρ ᾔρετο ὑπέρ τινος, das Wasser stieg über, Xen. Hell. 5, 2, 5; sich erheben, ὑψόσ' ἀερθείς Od. 12, 432; ἔρνος ἀερθέν Aesch. Ag. 1506, u. übertr. ἀρθῆναι φόβῳ, δείμασι Spt. 196; Eur. Hec. 68, gespannt; oft ἐλπίσι, Plut. u. a. Sp. S. oben einzelne Beispiele.

French (Bailly abrégé)

f. ἀερῶ et ἀέρσω;
épq. c. αἴρω.

Dutch (Woordenboekgrieks.nl)

ἀείρω ep. Ion. poët. voor αἴρω.

Russian (Dvoretsky)

ἀείρω: эп.-ион. = αἴρω.

Frisk Etymological English

1.
Grammatical information: v.
Meaning: raise (up) (Il.).
Other forms: ἄωρτο Il. s. Tichy Onomatop. 364f. (ἄορτο < h₂u̯r̥-to).
Dialectal forms: Att. αἴρω (Perhaps made to the fut. Att. ἀρῶ < *ἀερω. Improbable Heubeck Orbis 13 (1964) 264-7: *sr̥-. Convincingly Taillardat, CEG 1, assumes a zero grade verb *ἀϜαρ-yω > αἴρω. For the phenomenon cf. τέμνω / τάμνω.)
Compounds: ἀερσί-ποδες lifting their feet (Il.); μετήορος (being) in the air, Att. μετέωρος, Aeol. πεδάορος (or from ἀήρ?).
Derivatives: ἄρσις f. raising (Arist.); ἀρτήρ?
Origin: IE [Indo-European]X [probably] [1150] *h₂uer-? raise?
Etymology: Not from ἀήρ air (which has long a-). No cognates known, but the form requires *h₂uer-. S. also ἀείρω 2.
See also: ἀρτήρ, αἰώρα, αἰωρέω; cf. also 2. ἄρμα, ἠερέθονται, αἰωρέω.
2.
Grammatical information: v.
Meaning: bind together, up, hang (up) (Il.); mostly with συν.
Other forms: Note ἄωρτο was hanging; παρηέρθη was made to hang beside Π 341.
Dialectal forms: Myc. opawota /op-aworta/?
Compounds: -αορ- in *τετρ(α)-άορος, τετράορος, contr. τέτρωρος yokes four together (Od.); τετραορία four-horse chariot (Pi.). To συναείρω also συνάορος, συνήορος couples together, spouse, Att. συνωρίς, -ίδος f. two-horse team; as contrast παρήορος, παράοσρος (Il.) (horse) joined beside, also outstretched and reckless (s. Leumann Hom. Wörter 222ff.)
Derivatives: ἀορτήρ, -ῆρος m. *`what is bound (together)', sword-belt; the o-vocalism unclear:' (Od.); ἀορτή artery (from the heart), aorta (Hp.). On ἄορ s.v..
Origin: IE [Indo-European]X [probably] [1150] *h₂uer-? bind
Etymology: Mostly connected with a root for to bind, hang on, strick in Balto-Slavic, e. g. Lith. virvė̃ strick, OCS obora (< ob-vora) strick. The best connection is Alb. vjer hang up. [Note that in Dutch ophangen is a very frequent combination.] With su̯- Lith. sveriú, sver̃ti to weigh etc. - Solmsen Untersuchungen 289ff. separated it from ἀείρω 1. raise, DELG tends to consider the second as a specialization of the first (extensive discussion).
See also: ἀρτήρ, ὰρτάω, ἄορ, ὄαρ.

Middle Liddell

attic αἴρω [Root ΑΕΡ] [ἀ¯ρῶ contr. as if from ἀερῶ, which is not in use. Compare the morphological problems of ἀείδω.]
I. to lift, heave, raise up, Hom., etc.; ἱστία στεῖλαν ἀείραντες furled the sails by brailing them up, Od.:—esp. to lift for the purpose of carrying, to bear away, carry, Il.; ἄχθος ἀείρειν, of ships of burden, Od.; μή μοι οἶνον ἄειρε offer me not wine, Il.
2. to raise, levy, λεκτὸν ἀροῦμεν στόλον Aesch.
II. Mid. to lift up for oneself, i. e. bear off, c. acc. rei, Il.
2. to raise or stir up, ἀείρασθαι πόλεμον to undertake a long war, Hdt.; βαρὺς ἀείρεσθαι slow to undertake, Hdt.
3. ἀείρασθαι τὰ ἱστία to hoist sail, with or without ἱστία, Hdt.
III. Pass. to be lifted or carried up, Od.; ἀείρεσθαι εἰς . . to rise up and go to a place, Hdt.;—mostly of seamen, but also of land-journeys, Od.
2. to be suspended, πὰρ κουλεὸν αἰὲν ἄωρτο [the dagger hung always by the sword-sheath, Il.
3. metaph. to be lifted up, excited, Soph.

English (Autenrieth)

(ἀϝείρω), aor. ἤειρα and ἄειρα, mid. I. ἀειράμην, pass. ἀέρθην (ἀερθείς, ἀρθείς), plupf. ἄωρτο, cf. ἄρνυμαι: raise up, lift; freq. w. ὑψόσε; of ‘swinging’ the lash (μάστῖγα), of the ‘carrying’ capacity of ships (ἄχθος ἄειραν, Od. 3.312), ‘made him light,’ Il. 19.386; mid. and pass., rise up, lift oneself, of dust in the air, of the balance, Il. 8.74, of birds ‘soaring,’ and of horses flinging up their heels. The part. ἀείρᾶς is added to verbs by way of amplification, Od. 1.141. Of ‘bringing and offering,’ Il. 6.264, esp. mid. (out of one's store), 293, Od. 15.106.

English (Slater)

ᾰείρω (aor. ειρε, ἀείραις: med. ραντο: pass. ἀείρεται: aor. ἀερθείς, -εῖσα, -έντα. ἀρόμαν v. ἄρνυμαι.)
   1 act. lift up τέλος δ' ἀείραις πρὸς στιβαρὰς ἐπάραξε πλευράς fr. 111. 3.
   2 med. win, gain cf. ἄρνυμαι, ἄραντο γὰρ νίκας ἀπὸ παγκρατίου (synizesin αε vidit Schroeder.) (I. 6.60)
   3 pass. be lifted up
   a be exalted, extolled ἀρετὰ ἐν σοφοῖς ἀνδρῶν ἀερθεῖσ' ἐν δικαίοις τε πρὸς ὑγρὸν αἰθέρα (N. 8.41) εἴη μιν εὐφώνων πτερύγεσσιν ἀερθέντ' ἀγλααῖς Πιερίδων ἔρνεσι φράξαι χεῖρα (I. 1.64) σοφίᾳ γὰρ ἀείρεται πλει[ (Pae. 14.40) λάμπει δὲ χρόνῳ ἔργα μετ' αἰθέῤ ἀερθέντ (Boeckh: λαμπευθέντα codd.) fr. 227. 3
   b be elated νικῶντί γε χάριν, εἴ τι πέραν ἀερθεὶς ἀνέκραγον, οὐ τραχύς εἰμι καταθέμεν (N. 7.75)
   4 in tmesis, ἀνὰ κάρα τ' ἄειρ[ε v. ἀναείρω (Pae. 20.10)

Greek Monotonic

ἀείρω: (√ΑΕΡ), Ιων. και ποιητ. ρήμα (πρβλ. ἀείδω), σε Αττ. αἴρω (βλ. αυτ.), σε Αιολ. ἀέρρω· παρατ. ἤειρον, Επικ. ἄειρον, μέλ. ἀρῶ [ᾱ], συνηρ. από το ἀερῶ (που δεν απαντά πουθενά)· αόρ. αʹ ἤειρα, Επικ. ἄειρα — Μέσ., μέλ. ἀροῦμαι [ᾱ], απαρ. αορ. αʹ ἀείρασθαι, μτχ. -άμενος — Παθ., αόρ. αʹ ἠέρθην, Επικ. ἀέρθην, γʹ πληθ. ἄερθεν, παρακ. ἤερμαι, γʹ ενικ. Επικ. υπερσ. ἄωρτο, Ιων. ἄορτο·
I. 1. υψώνω, εγείρω, σηκώνω, σε Όμηρ. κ.λπ.· ἱστία στεῖλαν ἀείραντες, μάζεψαν τα ιστία τυλίγοντάς τα, σε Ομήρ. Οδ.· ιδίως, σηκώνω με σκοπό να μεταφέρω, απάγω, κουβαλώ, μεταβιβάζω, μεταφέρω, σε Ομήρ. Ιλ.· ἄχθος ἀείρειν, λέγεται για φορτηγά πλοία, σε Ομήρ. Οδ.· μή μοι οἶνον ἄειρε, μη μου προσφέρεις κρασί, σε Ομήρ. Ιλ.
2. αθροίζω, συναθροίζω, συλλέγω· λεκτὸν ἀροῦμεν στόλον, σε Αισχύλ.
II. 1. Μέσ., αποκομίζω για τον εαυτό μου, δηλ. κερδίζω, λαμβάνω· με αιτ. πράγμ., σε Ομήρ. Ιλ.
2. εγείρω, προκαλώ ή εξάπτω, ερεθίζω, διεγείρω· ἀείρασθαι πόλεμον, επιχειρώ μακροχρόνια πολεμική σύγκρουση, σε Ηρόδ.· βαρὺς ἀείρεσθαι, αυτός που είναι αργός στην εκτέλεση ενός πράγματος, βραδύς στο να επιχειρήσει κάτι, στον ίδ.
3. ἀείρασθαι τὰ ἱστία, σηκώνω τα πανιά, ξεκινώ τον πλουν· ή χωρίς τη λέξη ἱστία, στον ίδ.
III. 1. Παθ., σηκώνομαι ή μεταφέρομαι, σε Ομήρ. Οδ.· ἀείρεσθαι εἰς..., σηκώνομαι και αποχωρώ προς ένα άλλο μέρος, μεταναστεύω, σε Ηρόδ.· λέγεται κυρίως για ναυτικούς, αλλά επίσης και για ταξίδια ξηράς, στον ίδ.
2. κρέμομαι, εξαρτώμαι· πὰρ κουλεὸν αἰὲν ἄωρτο, (το εγχειρίδιο, το στιλέτο) ήταν κρεμασμένο πάντα δίπλα στο θηκάρι του ξίφους, σε Ομήρ. Ιλ.
3. μεταφ., ξεσηκώνομαι, βρίσκομαι σε διέγερση, σε έξαψη, σε Σοφ.

Greek (Liddell-Scott)

ἀείρω: Ἰων. καὶ ποιητ. ῥῆμα (πρβλ. ἀείδω), ἐν χρήσει παρ’ Ἡροδ. καὶ παρ’ Αἰσχύλ. Θ. 759, Πέρσ. 660· (ἀμφ. λυρικά), ἀλλ ὁ τύπος εἶναι αἴρω (ὃ ἴδε), Αἰολ. ἀέρρω (ὃ ἴδε): - παρατατ. ἤειρον, (συν-), Ἰλ. Κ. 499, Ἡρόδ. Ἐπ. ἄειρον, Ἰλ.: - μέλλ. ἀρῶ, [ᾱ], συνῃρ. ἐκ τοῦ ἀερῶ, (ὅπερ οὐδαμοῦ εὕρηται), Αἰσχύλ. Πέρσ. 795, Εὐρ. Ἡρακλεῖδ. 322, Τρῳ. 1148. (πρβλ. ἐξεπαίρω): - ἀόρ. α΄ ἤειρα, (συν-), Ἰλ. Ω. 590. Ἐπ. ἄειρα, Ψ. 730: - μετοχ. ἀείρας, Σοφ. Ἀντ. 418 (ἐν τῷ λόγῳ τοῦ φύλακος): - μέσ. Ὅμ., καὶ παρὰ Σοφ. Τρ. 216 (λυρ.), μέλλ. ἀροῦμαι (ἴδε ἐν λ. αἴρω): - ἀόρ., προστακτ. ἀείραο, Ἀπολλ. Ρόδ.· ἀπαρέμφ. ἀείρασθαι (ἀντ-), Ἡρόδ. 7. 212, μετοχ. -άμενος, Ὅμ. - Παθ. ἀόρ. ἠέρθην, Ἀπολλ. Ρόδ. (παρ-), Ἰλ. Π. 341, Ἐπ. ἀέρθην, Ὀδ. τρίτ. πληθυντ. ἄερθεν, Ἰλ. Θ. 74· ὑποτακτ. ἀερθῶ, Εὐρ. Ἀνδρ. 848, μετοχ. ἀερθείς, Ὅμ., Πίνδ., Ἡρόδ., Αἰσχύλ. Ἀγ. 1525· παρακ. ἤερμαι, Ἀπολλ. Ρόδ. 2. 171. Ἐπ. ὑπερσυντέλ. γ΄ ἑνικὸν ἄωρτο, Ἰλ., Θεόκριτ., Ἰων. ἄορτο (ὃ ἴδε) ἀντὶ τοῦ ἤορτο. Ὁ τύπος ἀείρω εἶναι Ἰων. καὶ συνήθως εἶναι ἐν χρήσει παρ’ Ἡροδότῳ καὶ Ἱππ., ὡς παρ’ Ὁμήρῳ, πλὴν ἐν Ἰλ. Ρ. 724· ὡσαύτως παρὰ Πινδάρῳ καὶ παρὰ τοῖς Τραγ. ἔν τισι λυρ. χωρίοις, οὐδέποτε δὲ παρὰ τοῖς πεζοῖς τῶν Ἀττικῶν· ὁ Ὅμηρος ἐν τούτοις προτιμᾷ τὸν ἀόρ. β΄ ἀρέσθαι τοῦ ἀείρασθαι· πρβλ. αἴρω. - Σύνθετ. ἀν-, ἀπ-, εἰς-, ἐπ-, παρ-, συναείρω. (Ἡ ῥίζα φαίνεται ἐκ συγκρίσεως τῆς Σανσκρ. καὶ Λατιν. ὅτι ἦτο ἐξ ἀρχῆς ΣΕΡ ἢ ΕΡ μετὰ προθεματικοῦ α ὡς ἐν ἀείρω, ἀέξω. - Ἐκ τῆς √ΣΕΡ ἔχομεν τὴν λέξιν σειρά, πρβλ. Σανσκρ. sarat, sarit (linum), Λατ. sero (serui), sera· ἐκ τῆς √ΕΡ: ὅρμος (monile), ὁρμαθός, ὁρμιά, καὶ εἴρω, ἐερμένος, ἡ ἔννοια τῆς συναφῆς, τῆς ἑνώσεως, ἥτις ἀπώλετο ἐν τῷ ἀείρω, ἀναφαίνεται ἐν τοῖς παραγώγοις, συναείρω, παρήορος, συνήορος, συνωρίς, καὶ κατά τινα βαθμὸν καὶ εἰς τὰς κατωτέρω (ΙΙΙ, 2. ἀναφερομένας λέξεις). [ᾰ, ὁπότε τὸ ῥῆμα εἶναι ἀναύξητον· ἀλλὰ ᾱ ἐν ἄρσει παρὰ μεταγεν. Ἐπ., ὡς ὁ Ὀππ. κλπ. - πρβλ. Συλλ. Ἐπιγρ. 177, 347]. = Ὑψώνω, ἐγείρω, σηκώνω· ὑψόσ’ ἀείρας θῆκεν [κυνέην κτλ.] Ἰλ. Κ. 465· ἱστία … στεῖλαν ἀείραντες, συνέστειλαν τὰ ἱστ. ἐγείραντες αὐτὰ καὶ τυλίξαντες, Ὀδ. Γ. 11: - ἰδίως σηκώνω ἵνα φορτωθῶ καὶ φέρω = κομίζω, μεταφέρω: ἐκ βελέων Σαρπηδόνα δῖον ἀείρας, Ἰλ. Π. 678· νόσφιν ἀειράσας, Ω. 583· ἄχθος ἀείρειν, ἐπὶ φορτηγῶν πλοίων, Ὀδ. Γ. 312· μῆλα γὰρ ἐξ Ἰθάκης … ἄειραν νηυσί, τὰ ἔλαβον καὶ τὰ ἐκόμισαν, Φ. 18· μή μοι οἶνον ἄειρε = μή μοι πρόσφερε οἶνον, Ἰλ. Ζ. 264· συχνάκις κατὰ μετοχὴν μετὰ ῥημάτων κινήσεως σημαντικῶν, ἐπὶ στεφάνην κεφαλῆφιν ἀείρας θήκατο, Κ. 30· πίνακας παρέθηκεν ἀείρας, Ὀδ. Α. 141· εὔμαριν ἀείρων, Αἰσχύλ. Πέρσ. 660. 2) ἀθροίζω, συλλέγω· λεκτὸν ἀροῦμεν στόλον, αὐτόθι 795. ΙΙ. Μέσ. ὑψῶ τι δι’ ἐμαυτόν, ἀποκομίζω, νικῶ, κερδαίνω, λαμβάνω· συχν. μετὰ αἰτ. πράγμ. πάντας ἀειράμενος πελέκεας, Ἰλ. Ψ. 856, κτλ.· ἀλλὰ καὶ ὡς τὸ ἐνεργ. [πέπλων], ἓν’ ἀειραμένη, Ἰλ. Ζ. 293. πρβλ. αἴρω. 2) ἐγείρω, διεγείρω, ἐρεθίζω, νεῖκος ἀειράμενος, Θεόγν. 90· ἀείρασθαι πόλεμον = ἐπιχειρῶ (μακρὸν) πόλεμον, Ἡρόδ. 7. 132. 156· βαρὺς ἀ., βραδὺς εἰς τὸ ἐπιχειρῆσαί τι, ὁ αὐτ. 4. 150. 3) ἀείρασθαι τὰ ἱστία = σηκώνω τὰ ἱστία, ὁ αὐτ. 8. 56, 94· καὶ ἄνευ τοῦ ἱστία, 1. 27· οὕτω παρ’ Ἀπολλ. Ροδ. ἀείρειν ἱστία, κατ’ ἐνεργ. τύπον 2. 1229. ΙΙΙ. παθ. = ὑψοῦμαι ἢ φέρομαι, μεταφέρομαι· ἐς αἰθέρα δῖαν ἀέρθη, Ὀδ. Τ. 540 πρβλ. Ἰλ. Θ. 74· ὑψόσ’ ἀερθείς … ἐχόμην, Ὀδ. Μ. 432· ἀείρεσθαι εἰς, = ἐγείρεσθαι καὶ ἀπέρχεσθαι εἴς τι μέρος, Ἡρόδ. 1. 170· ἀερθέντες ἐκ …, αὐτόθι 165· πρὸ πάντων ἐπὶ ναυτιλλομένων· ἀλλὰ καὶ ἐπὶ ὁδοιποριῶν κατὰ ξηράν, ὡς ἀερθῆναι, 9. 52: - ἀερθεὶς ὡς τὸ Λατ. elatus, = ἐγειρόμενος ὑψηλά, ὑπερβαίνων τὰ προσήκοντα ὅρια. Πινδ. Ν. 7. 111. 2) κρέμαμαι, εἶμαι ἐξηρτημένος: (μάχαιρα) πὰρ ξίφεος μέγα κουλεὸν αἰὲν ἄωρτο, Ἰλ. Γ. 272, Τ., 253· πρβλ. ἠερέθομαι, αἰωρέομαι, μετέωρος, ἄορ, ἀορτήρ, 3) μεταφ. ἐγείρομαι, διεγείρομαι, παροξύνομαι, Σοφ. Τρ. 216.

Frisk Etymology German

ἀείρω: 1.
{aeírō}
Forms: att. αἴρω, wahrscheinlich zum Fut. att. ἀ̄ρῶ aus ἀερῶ neugebildet (anders Brugmann KZ 27, 196ff.)
Grammar: v.
Meaning: emporheben, aufheben.
Derivative: Verbalnomina: ἄρσις f. Hebung (Arist. usw.; κάταρσις Th.); ἀρτήρ s. d.
Etymology: Unerklärt. Gegen den sonst einleuchtenden Vorschlag von Buttmann Lexilogus 1, 260 A. 5 und von Bréal MSL 15, 149f., ἀείρω als Denominativum von ἀ̄ήρ abzuleiten wie nhd. lüften, nschw. lyfta von Luft, spricht die verschiedene Quantität des anlautenden ἀ-; doch ist dieser Einwand vielleicht nicht entscheidend (Frisk Eranos 32, 55f.). Verfehlt Margadant IF 50, 122. — Mit ἀείρω ist μετήορος, att. μετέωρος, äol. πεδάορος in die Höhe gehoben semantisch verknüpft. Es kann aber auch eine Hypostase von ἀήρ sein. Vgl. αἰώρα, αἰωρέω; s. auch 2. ἄρμα.
Page 1,23
2.
{aeírō}
Forms: (Κ 499 σὺν δ’ ἤειρεν ἱμᾶσι, Ο 680 πίσυρας συναείρεται ἵππους), vgl. ξυναίρεται· συνάπτεται H.
Grammar: v.
Meaning: zusammenbinden, zusammenkoppeln
Composita: nur mit σύν,
Derivative: Mit Solmsen Untersuchungen 289ff. wahrscheinlich von ἀείρω heben zu trennen. Neben dem primären Verb steht ein Nominalstamm -αορ-, etwa Band, Koppel, in *τετρ(α)-άορος, τετράορος, kontrah. τέτρωρος mit vier Koppeln, zu vieren gekoppelt, vierspännig (seit Od.); davon τετραορία vierspänniger Wagen (Pi.). Zu συναείρω ebenfalls συνάορος, συνήορος zusammengekoppelt, Gatte, Gattin (seit Od.) mit dem Denominativum συνωρίζω zusammenkoppeln (E., Nik. u. a.) und der Ableitung att. συνωρίς, -ίδος f. Zweigespann; von συνωρίς stammt συνωρικεύεται fährt mit einem Zweigespann (Ar. Nub. 15), das als Grundlage erwartete *συνωρικός fehlt; von συνωρίς ebenfalls συνωριαστής ‘Lenker e-r συνωρίς’ (Luk.), das eigentlich ein Verb *συνωριάζειν voraussetzt. — Als Kontrastbildung zu συνήορος dient παρήορος, παράσρος (Il. usw.) ‘beigeschirrt(es Pferd)’, außerdem ausgestreckt und unvernünftig (darüber Leumann Hom. Wörter 222ff.); ebenso scheint neben συναείρω ein παραείρω existiert zu haben, allerdings nur in einer abweichenden Verwendung belegt: Π 341 παρηέρθη δὲ κάρη der Kopf hing zur Seite, vgl. Leumann a. a. O. Auch die vereinzelt vorkommenden ἀπήορος weit entfernt, ἐπήορος darüber hängend, κατήσρος herabhängend (mit κατωρίς herabhängendes Band) werden von Solmsen hierhergezogen, aber wenigstens die beiden letztgenannten gehören vielmehr mit μετήορος, μετέωρος zusammen, s. ἀείρω 1]]. und ἀήρ.
Etymology: Zu ἀείρω anbinden gehört mit regelmäßiger o-Abtönung das Nomen actioms ἀορτή eig. *das Anbinden, das Anhängen, konkret ‘angebundener, angehängter Gegenstand, Sack (zum Anhängen)’ (Men. usw.), als mediz. Ausdruck Bez. der Bronchien und der schlauchähnlichen Aorta (Hp., Arist. u. a.). Ferner das Nomen agentis od. instrumenti ἀορτήρ, -ῆρος m. eig. *Anbinder, Anhänger, das Koppel an dem das Schwert hängt, Wehrgehenk; der o-Vokalismus ist nicht erklärt: nach ἄορ (Schulze Q. 206) oder ἀορτή?, kaum äolisch. — Daneben ἀόρτης (Pap., H.) und ἀορτεύς (H.). Eine denominative oder deverbative Bildung liegt im Ptz. ἀορτηθείς aufgehängt (AP) vor. — ἄσρτρα n. pl. Lungenlappen (Hp.) nach den Nomina auf -τρον, Chantraine Formation 331f. Unsicher ἄορ, -ορος n. Schwert, s. d. — Hierher ἀρτάω aufhängen, s. d. Vgl. noch ὄαρ. Eine überzeugende außergriechische Anknüpfung fehlt. Gewöhnlich wird ἀείρω anbinden zu einer Wurzel u̯er- binden, anbinden, anhängen, Schnur, Strick gezogen mit Vertretern im Baltischen und Slavischen, z. B. lett. veŕu, vērt reihen, sticken, auch einfädeln, lit. virvė̃ Strick, aksl. obora (< ob-vora) Strick. In Betracht kommt auch alb. vjer aufhängen (falls nicht zu ἀείρω emporheben), ferner mit anl. su̯- lit. sveriù und eine Menge anderer Wörter, die ungenügend untersucht sind, s. die Zusammenstellung bei WP. 1, 263ff. m. Lit., für das Albanesische noch Jokl Untersuchungen 194. — Zur Vokalprothese in ἀείρω Harl KZ 63, 18.
Page 1,23-24