χέω
English (LSJ)
used in the simple form mostly by Poets, but
A v. ἐγχέω, καταχέω, συγχέω; -εει is not contr. by Ep., v. Il.6.147, 9.15, Hes.Op.421; but in Trag. and Att. always so, ἐκ-χεῖ, συγ-χεῖς, κατα-χεῖν, S.El. 1291, E.IA37 (anap.), Ar.Eq.1091 (hex.); for -εε no rule is observed, impf. χέε Il.23.220; but σύγ-χει 9.612, 13.808, χεῖσθαι Od.10.518; κατ-έχεε Ar.Nu.74, D.45.74; ἐν-έχει, ἐν-έχεις, ἐξ-έχει, Antipho 1.19, Ar.Pl.1021, A.Ag.1029 (lyr.):—-έῃ, -έο, -έου, -έω seem never to have been contracted, exc. ἐγχεῦντα Theoc.10.53:—fut. χέω (ἐκ-χεῶ acc. to Choerob. in Theod.2.168 H., but this is Hellenistic, LXX Je.6.11, al., ἐκ-χεεῖς ib.Ex.4.9, ἐκ-χεεῖib.Le.4.18,25, ἐκ-χεεῖτε ib.De.12.16,24, ἐκ-χεοῦσι ib.Le.4.12, προσ-χεεῖς ib.Ex. 29.16, al., and the Med. χεόμενος (v. infr.) points to Att. χέω), συγ- E.Fr.384, ἐπι-χεῖς Ar.Pax169 (anap.); παρα-χέων Pl.Com. 69.3; Ep. fut. χεύω Od.2.222 (χρειώ Aristarch., whence χείω Porson): aor. ἔχεα Il.18.347, Pi.I.8(7).64, etc.; Ep. ἔχευα Il.3.270, 4.269, χεῦα 14.436, Od.4.584, etc.; Ep. aor. 1 subj. χεύομεν Il.7.336 (late ἔχευσα AP14.124 (Metrod.)): pf. κέχῠκα, (ἐκ-) Men.915, APl.4.242 (Eryc.):—Med., fut. Att. χεόμενος Is.6.51: aor. ἐχεάμην Hdt.7.43, A.Pers.220 (troch.), S.OC477, Ar.V.1020 (anap.); Ep. ἐχευάμην, χευάμην, Il.5.314, 18.24, etc.; Ep. subj. χεύεται (περι-) Od.6.232 (perhaps indic.):—Pass., fut. χῠθήσομαι (συγ-) D.23.62, cf. J.AJ8.8.5: later χεθήσομαι, (ἐκ-) Arr.Epict.4.10.26:—aor. 1 ἐχύθην [ῠ] Od.19.590, etc.: later ἐχέθην, not in Inscrr. or Pap., f.l. in Ph.1.455, Euc.Catoptr.Prooem. (vii p.286 H., ἐγ-, ἐκ-), etc.: also Ep. aor. χύτο [ῠ] Il.23.385, Od.7.143; ἐξ-έχῠτο 19.470; ἔχυντο, χύντο, 10.415, Il.4.526; part. χύμενος, η, ον, 19.284, Od.8.527, and Trag. in lyr., A.Ch.401, Eu.263, E.Heracl.76: pf. κέχῠμαι Il.5.141, Sapph. Supp.25.12, Pi.I.1.4, etc.: plpf. Ep. κέχῠτο Il.5.696, etc.—Ep. pres. χείω, Hes.Th.83; later Ep. pres. χεύω both in the simple Verb and compds., Nic.Al.381, Lyr.Alex.Adesp.35.19 (fort. Mesom.), Nonn. D.18.344, Opp.C.2.127:—Med., χεύομαι A.R.2.926: in later Prose pres. χύνω (q.v.); χῦσαι is f.l. for λῦσαι in codd. dett. of Tryph. 205.—Rare in Prose, exc. in compounds and in Med.
0-0Radic. sense, pour:
I prop. of liquids, pour out, let flow, κρήνη κατ' αἰγίλιπος πέτρης χέει ὕδωρ Il.9.15; βασιλεῦσιν ὕδωρ ἐπὶ χεῖρας ἔχευαν 3.270, cf. Od.1.146, etc.; οἶνον χαμάδις χέε Il.23.220; κατὰ στόματος νέκταρ Theoc.7.82: χέει ὕδωρ, of Zeus, i.e. makes it rain, Il.16.385; ὅταν βορέας χιόνα.. χέῃ E.Cyc.328: abs., χέει it snows, Il.12.281 (νειφέμεν is in l. 280): freq. of drink offerings, χέουσα χοάς A.Ch.87:—Med., χοὴν χεῖσθαι νεκύεσσι Od.10.518; χοὴν χεόμην νεκύεσσι 11.26; χοὰς χέασθαι Hdt.7.43, etc.: abs., Is.6.51,65:—Pass., κέχυται Il.12.284; κρῆναι χέονται they gush forth, E.Hipp.748 (lyr.); ποτοῦ χυθέντος ἐς γῆν S.Tr.704; χέεσθαι βουτύρῳ, γάλακτι to flow with... LXX Jb.29.6.
2 χ. δάκρυα shed tears, δάκρυα θερμὰ χέοντες Il.7.426, cf. 16.3, E.Tr.38; ἀπ' ὀφθαλμῶν Id.Cyc.405:—Med., ὅσα σώματα χεῖται Pl.Ti.83e:—Pass., of tears, flow, δάκρυα θερμὰ χέοντο Od.4.523; ἀπ' ὀφθαλμῶν χύτο δάκρυα Il.23.385; of blood, to be shed, drip, φονίας σταγόνας χυμένας ἐς πέδον A.Ch.401 (anap.), cf. Eu.263 (lyr.).
3 smelt metal, LXX Ma.3.3.
b cast, of bronze statues, SIG3g (Susa, from Didyma, vi (?) B.C.).
4 Pass., become liquid, melt, dissolve, τὰ κεχυμένα, opp. τὰ συνεστῶτα, Pl.Ti.66c; of the ground in spring, X.Oec.16.12, Thphr. CP 3.4.4; κεχυμένοι ὀφθαλμοί perhaps moist, languishing eyes, Heph.Astr.1.1.
II of solids, shed, scatter, φύλλα ἄνεμος χαμάδις χέει Il.6.147; κῦμα φῦκος ἔχευεν 9.7; πτερὰ ἔραζε Od. 15.527; ἐν.. ἄλφιτα χ. δοροῖσιν pour into... 2.354; [κρέα] εἰν ἐλεοῖσιν Il.9.215; κόνιν κὰκ κεφαλῆς 18.24, Od.24.317; καλάμην χθονί, of a mower or reaper, Il.19.222:—Pass., ἐν νάσῳ κέχυται σπέρμα Pi.P. 4.42; πάγου χυθέντος when the frost was on the ground, S. Ph.293; κέχυται νόσος has spread through his frame, Id.Tr.853 (lyr.).
2 throw up earth, so as to form a mound, σῆμ' ἔχεαν Il.24.799; χεύαντες δὲ τὸ σῆμα ib.801, cf. Od.1.291; τύμβον χ. Il.7.336, etc.; θανόντι χυτὴν ἐπὶ γαῖαν ἔχευαν Od.3.258, cf. Il.23.256.
3 χ. δούρατα shower spears, 5.618:—Med., βέλεα χέοντο they showered their darts, 8.159.
4 let fall, drop, κατὰ δ' ἡνία χεῦεν ἔραζε 17.619; εἴδατα ἔραζε Od.22.20; ἀπὸ κρατὸς χέε (v.l. for βάλε) δέσματα Il.22.468; κρόκου βαφὰς ἐς πέδον χέουσα A.Ag.239 (lyr.) (but καρπὸν χ., of trees, not to shed their fruit, but to let it hang down in profusion, Od.11.588):—Pass., πλόκαμος γένυν παρ' αὐτὴν κεχυμένος streaming down, falling, E.Ba.456.
5 in Pass., to be heaped up, be massed together, [ἰχθύες] ἐπὶ ψαμάθοισι κέχυνται Od. 22.387, cf. 389; of dead geese, 19.539; of dung, 17.298, Il.23.775; also σωρὸν σίτου κεχυμένον Hdt.1.22.
6 Pass., of living beings, stream in a dense throng, Il.16.267, etc.; δακρυόεντες ἔχυντο Od.10.415, etc.: of sheep, Il.5.141.
7 of persons, ἀμφ' αὐτῷ χυμένη throwing herself around him, 19.284, Od.8.527:—Med., ἀμφὶ φίλον υἱὸν ἐχεύατο πήχεε Il.5.314:—Pass., of things, ἀμφὶ δὲ δεσμοὶ τεχνήεντες ἔχυντο Od.8.297.
8 pf. Pass. κέχυμαι, to be wholly engaged or be absorbed in, Δᾶλος, ἐν ᾇ κέχυμαι Pi.I.1.4; κεχυμένος ἐς τἀφροδίσια, Lat. effusus in Venerem, Luc.Sacr.5; πρὸς ἡδονήν Alciphr.1.6.
III of impalpable things:
1 of the voice, φωνήν, αὐδὴν χ., Od.19.521, Hes.Sc.396, cf. Th.83; ἐπὶ θρῆνον ἔχεαν Pi.I. 8(7).64; Ἑλλάδος φθόγγον χέουσα A.Th.73, cf. Supp.632 (lyr.), Fr.36 (lyr.); of wind instruments, πνεῦμα χέων ἐν αὐλοῖς Simon. 148.8, cf. APl.4.226 (Alc.):—Med., κωμῳδικὰ πολλὰ χέασθαι Ar.V. 1020 (anap.):—but in Pass., κεχυμένα ᾄσματα non-rhythmical melodies, Aristid.Quint.1.13.
b κὰκ κεφαλῆς χεῦεν πολὺ κάλλος Od.23.156; δόλον περὶ δέμνια χεῦεν 8.282.
2 of things that obscure the sight, κατ' ὀφθαλμῶν χέεν ἀχλύν shed a dark cloud over the eyes, Il.20.321; πολλὴν ἠέρα χεῦε shed a mist abroad, Od.7.15, etc. (so εὔκρατος ἀὴρ χεῖται Pl.Ax.371d); τῷ δ' ὕπνον ἀπήμονά τε λιαρόν τε χεύῃ ἐπὶ βλεφάροισιν Il.14.165, cf. Od.2.395, etc.:—Pass., ἀμφὶ δέ οἱ θάνατος χύτο was shed around him, Il.13.544; κατ' ὀφθαλμῶν κέχυτ' ἀχλύς 5.696; νύξ Hes.Th.727 (but πάλιν χύτο ἀήρ the mist dissolved or vanished, Od.7.143); οὔ κέ μοι ὕπνος ἐπὶ βλεφάροισι χυθείη 19.590; ἐχεύατο πόντον ἔπι φρίξ (Med. in pass. sense) Il.7.63.
3 aor. Pass., ἐχύθη οἱ θυμός = his mind overflowed with joy, A.R.3.1009.
4 Pass., to be dissipated, be diffused, Plot. 1.4.10; οὐδὲν τοῦ χεῖσθαι δεηθέν Id.6.5.3; to be rarefied, opp. πιλεῖσθαι, Gal.15.28. (Cf. Skt. juhóti 'pour (sacrificial offerings)', part. hutás (= χυτός), Lat. fundo, Goth. giutan 'pour'.)
German (Pape)
[Seite 1351] ep. auch χείω, Hes. Th. 83 (χυ, praes. also eigtl. χεέω, χέFΩ, χέω, vgl. φυγεῖν, φεύγω); χεῖσθαι Od. 10, 518, sonst im praes. u. impf. act. u. med. bei Hom. immer nicht zusammengezogen; aor. ἔχεα, ἔχεαν schon Il. 24, 799, u. bei Folgdn die herrschende Form, wie aor. med. ἐχεάμην, ep. auch ἔχευα (die ursprüngliche, aus ἔχευσα entstandene Form, aus der durch Übergang des υ ins Digamma ἔχεFΑ, ἔχεα wird), oft bei Hom. conj. χεύω, plur. χεύομεν statt χεύωμεν Il. 7, 336, und so med. ἐχεύατο 7, 63; in pass. Bdtg bei Qu. Sm. 13, 324. 536 u. öfter; aor. syncop. χύτο, χύντο, in pass. Bdtg, nebst partic. χυμένη; fut. bei Hom. χεύω (für χεύσω), Od. 2, 222, und daraus entstand die gewöhnliche Form χέω; N.T. χεῶ; fut. med. χέομαι Is. 6, 51; Sp. χεύσω, u. aor. ἔχυσα, χῦσαι, s. Lob. Phryn. 725; perf. κέχυκα, κέχυμαι, aor. pass. ἐχύθην, bei Sp. auch ἐχέθην, vgl. Lob. Phryn. 731; – gießen, ergießen, ausgießen, fließen lassen; zunächst – a) von flüssigen Dingen, gew. mit dem Nebenbegriffe der Menge; so von Zeus χέει ὕδωρ, er läßt regnen, Il. 16, 385; χιόνα, er läßt schneien; auch absolut, χέει, 12, 281; κρήνη κατ' αἰγίλιπος πέτρης χέει ὕδωρ 9, 15. 16, 4; ὕδωρ ἐπὶ χεῖρας ἔχευαν 3, 270 Od. 4, 216 u. öfter; οἶνον ἀφυσσάμενος χαμάδις χέε Il. 23, 220; δάκρυα θερμὰ χέον 7, 426. 16, 3 u. öfter; pass., πολλὰ δάκ ρυα θερμὰ χέοντο, sie wurden vergossen, strömten, Od. 4, 523 Il. 23, 385; ποταμούς, οἳ διὰ χώρας θαλερὸν πῶμα χέουσιν Aesch. Suppl. 1007; ἢ τοῖσδε κρωσσοῖς χέω τάδε Soph. O. C. 479; πατρὸς χέοντες λουτρά El. 84; ποτοῦ χυθέντος εἰς γῆν Trach. 701; ὅταν βορέας χιόνα χέῃ Eur. Cycl. 328; und so Folgde. – Im med. bes. von der Libation bei Todtenopfern, χοὴν χεόμην πᾶσιν νεκύεσσιν Od. 11, 26, wie 10, 518, allen Todten ein Trankopfer ausgießen (vgl. χοή); χοὰς χέασθαι Her. 7, 43; Aesch. Pers. 216; Soph. O. C. 478; Eur. Or. 472; so auch allein, χεόμενον καὶ ἐναγιοῦντα Is. 6, 51; so auch im act., τύμβῳ χέουσα τάσδε κηδείους χοάς Aesch. Ch. 85, vgl. 90. 107. 127. – b) von trocknen Dingen, schütten, ausschütten, hinstreuen, immer mit dem Nebenbegriffe der Fülle; φύλλα τὰ μέν τ' ἄνεμος χαμάδις χέει Il. 6, 147; Hes. O. 423; φύλλων αὖα χέουσιν ἄνεμοι Crinag. 29 (XI, 291); φῦκος Il. 9, 7; ἄλφιτα Od. 2, 354. 380; aber δένδρεα κατακρῆθεν χέε καρπόν 11, 588 ist nur »in Fülle herabhangen lassen«. – Bes. σῆμ' ἔχεαν u. χεύαντες δὲ τὸ σῆμα, Il. 24, 799. 801, ein Grabmal aus Erde, einen Grabhügel aufschütten, wie Od. 1, 291. 2, 222 u. sonst; eben so τύμβον Il. 7, 336 Od. 4, 584. 12, 14 und sonst; θανόντι χυτὴν ἐπὶ γαῖαν ἔχευαν Il. 23, 256, vgl. Od. 3, 258; κόνιν κὰκ κεφαλῆς Il. 18, 24 Od. 24, 317. – Δοῦρα, Speere ausschütten, d. i. in Menge werfen, schleudern, Il. 5, 618; u. so im med., βέλεα στονόεντα χέοντο, Il. 8, 159. 15, 590, sie schütteten ihre Pfeile aus, schossen sie in Menge ab; τόξα χέαντα βέλη Mel. 32 (XII, 19). – Καλάμην χθονὶ χαλκὸς ἔχευεν, Halme in Menge hinschütten oder zu Boden strecken, d. i. sie abmähen, Il. 19, 222. – Auch fallen lassen, ἡνία ἔραζε 17, 619, εἴδατα ἔραζε Od. 22, 70. 85; δέσματα ἀπὸ κρατός Il. 22, 468; ἐν νήσῳ κέχυται σπέρμα Pind. P. 4, 42; κρόκου βαφὰς ἐς πέδον χέουσα Aesch. Ag. 230; πλοκάμους χευαμένη das Haar wallen lassen, Rhian. 9 (VII, 173); πλόκαμος γένυν παρ' αὐτὴν κεχυμένος Eur. Bacch. 456. – Pass. aufgeschüttet werden, ἰχθύες ἐπὶ ψαμάθοισι κέχυνται Od. 22, 387; ἃς τότ' ἄρα μνηστῆρες ἐπ' ἀλλήλοισι κέχυντο ib. 389; vgl. Od. 17, 298. 19, 539 Il. 23, 775; von Menschen u. Tieren = sich in Menge daher bewegen, daherströmen, sich haufenweise versammeln, sich drängen, 5, 141. 16, 267. 19, 356; δακρυόεντες ἔχυντο, weinend strömten sie heran, 10, 415. – c) übh. ergießen, in Menge, reichlich ausgießen, hervorbringen, verbreiten; φωνήν, αὐδήν, die Stimme ergießen, in Fülle ertönen lassen, Od. 19, 521; Hes. Sc. 296, vgl. Th. 83; ἐπὶ θρῆνον ἔχεαν Pind. I. 7, 58; μαντώδεα φωνήν Christod. ecphr. 37; πόλιν Ἑλλάδος φθόγγον χέουσαν Aesch. Spt. 73; κλύοιτ' εὐκταῖα γένει χεούσας Suppl. 626; auch in Prosa, ἁ πολλὰ καὶ κε χυμένα φωνὰ μεγάλα Tim. Locr. 101 b; von Blasinstrumenten, σύριγγι χέων μέλος Alc. Mess. 12 (Plan. 226); ἡδὺ πνεῦμα ἐν αὐλοῖς Simonds 76 (IX, 700). – Ähnlich κὰδ δ' ἄρα οἱ κεφαλῆς χέ' ἀϋτμένα, mit stark hervorströmendem Athem anhauchen, Il. 23, 765, vgl. Od. 3, 289; ἀχλὺν κατ' ὀφθαλμῶν, Finsternis über die Augen ergießen, verbreiten, Il. 20, 321; πολλὴν ἠέρα χεῦε Od. 7, 15; ἀμψί σψιν ll. 17, 270; ὕπνον ἐπὶ βλεφάροισιν, 395. 12, 338 u. sonst; κάλλος κὰκ κεφαλῆς, Schönheit über das Haupt ausgießen, 23, 156; δόλον ἐπὶ δέμνια, Fangstricke über das Lager ausbreiten, 8, 282. – Pass. sich ergießen, ausbreiten, erstrecken, ἀμφὶ δέ οἱ θάνατος χύτο Il. 13, 544, wie ἀμφὶ δέ μιν νὺξ κέχυται Hes. Th. 727; κατ' ὀφθαλμῶν κέχυτ' ἀχλύς Il. 5, 696; πάλιν χύτο ἀήρ, der Nebel floß zurück, zerfloß, zerstreu'te sich, Od. 7, 143; οὔ κέ μοι ὕπνος ἐπὶ βλεφάροισι χυθείη 19, 590; ἀμ φὶ δεσμοὶ ἔχυντο 8, 297; ἐχύθη οἱ θυμός, sein Gemüth wurde überströmt, überschüttet von Freuden, Ap. Rh. 3, 1009; χυθεῖσα περὶ τάφῳ Ep. ad. 714 (App. 251); παγοῦ χυθέντος Soph. Phil. 293; Plat. stellt gegenüber τὰ παρὰ φύσιν ξυνεστῶτα ἢ κεχυμένα Tim. 66 c; u. med., φρὶξ ἐπὶ πόντον ἐχεύατο Il. 7, 63; anders ἀμφὶ φίλον υἱὸν ἐχεύατο πήχεε, um ihren Sohn goß, schlang sie ihre Arme, 5, 314; ἀμφ' αὐτῷ χυμένη, sich über ihn werfend und ihn umarmend, 19, 284 Od. 8, 527. – Auch übtr., ἐν ᾷ κέχυμαι Pind. I. 1, 4, in deren Lob ich mich ergieße; u. so κεχυμένος εἴς τι, einer Sache unmäßig hingegeben, ἐς τἀφροδίσια, der Wollust unmäßig ergeben, effusus in Venerem, Luc. sacrif. 5; πρὸς ἡδονήν Alciphr. 1, 6.
French (Bailly abrégé)
impf. ἔχεον, f. χέω, ao. ἔχεα, pf. inus.
Pass. f. χυθήσομαι, ao. ἐχύθην, pf. κέχυμαι, pqp. ἐκεχύμην;
I. verser, répandre :
1 en parl. de liquides ὕδωρ, faire pleuvoir, ou au sens ord. verser de l'eau ; δάκρυα, répandre des larmes ; Pass. χυθέντος πάγου SOPH la gelée s'étant répandue;
2 en parl. de l'air, de vapeurs, etc. χύτο πάλιν ἀήρ OD la vapeur se dissipa ; κέχυτ' ἀχλὺς κατὰ ὀφθαλμῶν IL un brouillard se répandit sur ses yeux ; χέειν ἠέρα OD répandre du brouillard, de l'obscurité ; τύμβῳ χέειν χοάς ESCHL répandre des libations sur un tombeau;
3 en parl. de ch. sèches laisser tomber, répandre : φύλλα IL des feuilles ; ἄλφιτα OD de la farine ; δοῦρα IL répandre une pluie de javelots ; Pass. ἐπ' ἀλλήλοισι κέχυντο OD ils étaient jetés les uns sur les autres ; χέειν σῆμα IL verser ou amonceler la terre qui marque le lieu de sépulture ; χ. τύμβον IL, OD amonceler la terre qui s'élève en tertre, qui forme une tombe ; χ. κόνιν κὰκ κεφαλῆς IL secouer de la poussière sur sa tête ; κρέας IL servir sur la table des viandes rôties;
4 p. anal. en parl. de pers. ou d'animaux se répandre à flots ; fig. se jeter avec effusion : ἀμφί τινι, au cou de qqn;
5 p. anal. en parl. du son φωνήν OD, φθόγγον ESCHL répandre, faire retentir la voix;
6 fig. χέειν ὕπνον ἐπὶ βλεφάροισιν IL, OD verser le sommeil sur les paupières ; δόλον περὶ δέμνια χεῦεν OD il répandit une ruse, càd un piège autour du lit ; Pass. νόσος κέχυται SOPH la maladie se répand ; ἀμφὶ δὲ οἱ θάνατος χύτο IL la mort s'était répandue autour de lui;
II. en mauv. part répandre, relâcher : γῆ χεῖται XÉN la terre est meuble;
III. laisser s'affaisser, laisser tomber : χέειν ἡνία ἔραζε IL laisser tomber les rênes à terre ; δέσματα ἀπὸ κρατός IL rejeter les bandelettes de sa tête ; πτερὰ ἔραζε OD jeter des plumes à terre;
Moy. χέομαι (impf. ἐχεόμην, f. χέομαι, ao. ἐχεάμην, ao.2 ἐχύμην, pf. κέχυμαι, pqp. ἐκεχύμην);
I. tr. :
1 répandre : κρατῆρα PLUT le contenu d'un cratère ; épancher : χοάς OD des libations;
2 laisser tomber, jeter : πήχεε ἀμφί τινα, ses bras autour de qqn;
3 en mauv. part relâcher, amollir, acc.;
II. intr. se répandre : πόντον ἔπι IL sur la mer.
Étymologie: R. Χυ, répandre > χευ- > χεϜ- > χε- ; cf. χεύω, lat. fu-, de fundo.
2χεῖς, χεῖ;
f. de χέω.
3χέῃς, χέῃ;
sbj. prés. ou ao. de χέω.
Russian (Dvoretsky)
χέω: эп. тж. χείω (aor. ἔχεα - эп. тж. ἔχευα и χεῦα; aor. 1 pass. ἐχύθην) тж. med.
1 лить, струить, проливать (ὕδωρ ἐπὶ χεῖρας Hom.; δάκρυα ἀπ᾽ ὀφθαλμῶν Eur.): αἷμα χυθὲν σιδάρῳ Eur. пролитая железом кровь; χρατῆρα οἴνου χεῖσθαι Plut. наливать чашу вина;
2 (о дожде или снеге), проливать, посылать, (χέει ὕδωρ Ζεύς или Ζεὺς χέει Hom.; Βορέας χιόνα χέει Eur.);
3 культ. возливать, совершать возлияние: χοὴν χεῖσθαι νεκύεσσιν Hom. совершать возлияния умершим; πατρὸς χ. λουτρά Soph. совершать возлияния (покойному) отцу; τύμβῳ χ. χοάς Aesch. совершать возлияния на могилу;
4 разливать, распространять: κατὰ ὀφθαλμῶν κέχυτ᾽ ἀχλύς Hom. тьма застлала очи; πολλὴν ἠέρα χ. Hom. окутать густым туманом; πάλιν χύτο ἀήρ Hom. туман отхлынул (расступился); δένδρεα κατάκρηθεν χέε καρπόν Hom. деревья сверху донизу были покрыты плодами; πάγου χυθέντος Soph. когда лед покрывает (все); ἐχεύατο πόντον ἔπι φρίξ Hom. зыбь покрыла море; Μυρμιδόνες ἐχέοντο Hom. мирмидоняне хлынули толпами; ἀμφὶ δεσμοὶ ἔχυντο Hom. вокруг (них) были раскинуты оковы, т. е. они были отовсюду окружены крепкой сетью; ὕπνον ἐπὶ βλεφάροισιν χ. Hom. насылать сон на вежды; κάλλος χ. κατά τινος Hom. придать красоту чему-л.; ἀμφὶ δέ οἱ θάνατος χύτο Hom. смерть объяла его; κεχυμένος εἴς τι Luc. целиком отдавшийся чему-л.;
5 наваливать, сыпать, насыпать (ἄλφιτά τινι Hom.): φύλλα χαμάδις χ. Hom. усыпать землю (сорванной) листвой; χ. καλάμην χθονί Hom. устилать землю сжатыми колосьями; δούρατα χ. Hom. пускать множество копий; χ. σῆμα или τύμβον Hom. насыпать погребальный холм; κόνιν αἰθαλόεσσαν χεῖσθαι κὰκ (= κατὰ) κεφαλῆς Hom. посыпать пеплом свою голову; κρέα εἰν ἐλεοῖσι χ. Hom. наваливать куски мяса на столы; αἱ ὄϊες ἀγχιστῖναι ἐπ᾽ ἀλλήλῃσι κέχυνται Hom. овцы, сбившись в кучу, упали друг на друга; ἀμφ᾽ αὐτῷ χυμένη Hom. обвившись вокруг него; ἀμφὶ υἱὸν ἐχεύατο πήχεε Hom. она обхватила сына руками; ἡ γῆ χεῖται Xen. земля сыпуча (рыхла); τὰ παρὰ φύσιν κεχυμένα Plat. ненормальная рыхлость;
6 ронять, бросать (τι ἔραζε Hom.): πλόκαμος κεχυμένος Eur. ниспадающие кудри;
7 (о звуке), издавать, испускать, (φθόγγον Aesch.): χέει φωνὴν παῖδ᾽ ὀλοφυρομένη Hom. (Аэдона) в песне оплакивает сына; εὐκταῖα χ. Aesch. петь молитвы.
Greek (Liddell-Scott)
χέω: εἶναι ἐν χρήσει ἁπλοῦν τὸ πλεῖστον παρὰ ποιηταῖς, ἀλλ’ ἴδε ἐγ-, κατα-, συγχέω· (μὴ συναιρούμενον παρὰ τοῖς Ἐπικ. ἐν τῇ συλλαβ. -εει, ἴδε Ἰλ. Ζ. 147, Ι. 15, Ἡσ. Ἔργ. καὶ Ἡμ. 419· ἀλλὰ παρ’ Ἀττικ. ἀείποτε, ἐκχεῖ, συγχεῖ, καταχεῖν Σοφ. Ἠλ. 1291, Εὐρ. Ι. Α. 37, Ἀριστοφ. Ἱππ. 1091· ὅταν συμπίπτωσιν -εε, οὐδεὶς κανὼν τηρεῖται, παρατ. χέε Ἰλ. Χ. 468, Ψ. 220· ἀλλὰ σύγχει Ι. 612, Ν. 808, χεῖσθαι Ὀδ. Κ. 508· καὶ παρ’ Ἀττικ., κατέχεε, συνέχεε Ἀριστοφ. Νεφ. 74, Δημ. 1224. 2· ἀλλὰ ἐνέχεις, ἐξέχει, κτλ., Ἀριστοφ. Πλ. 1021, Αἰσχύλ. Ἀγ. 1029, πρβλ. Ἀντιφῶντα 113. 29· - αἱ συλλαβαὶ -εῃ, -εο, -εου, -εω φαίνεται ὅτι οὐδέποτε ἔπασχον συναίρεσιν πλὴν ἐν τῷ ἐγχεῦντα Θεόκρ. 10. 54, καὶ ἴσως τὸ ἐγχοῦ Μένανδρ. ἐν «Κόλακι» 3· - μέλλ. χεῶ (οὐχὶ χέω, Χοιροβ. ἐν τοῖς Α. Β. 1290), ἐκ-, συγ- Εὐρ. Ἱκ. 773, Ἀποσπ. 388, ἐπιχεῖς Ἀριστοφ. Εἰρ. 169· παραχέων (νῦν παραχέας) Πλάτ. Κωμικ. ἐν «Λάκωσιν» 1. 3· Ἐπικ. μέλλ. χεύω (ἐκτὸς ἂν θεωρηθῇ ὑποτακτ. ἀορ.) Ἰλ. Ζ. 336, Ὀδ. Β. 222· - ἀόρ. ἔχεα Ἰλ. Σ. 347, Πινδ. Ι. 8 (7). 129, συχνὸν παρ’ Ἀττ. (ἐν συνθέσει)· Ἐπικ. ἔχευα Ἰλ. Γ. 270, Δ. 269, ἢ χεῦα Ξ. 436, Ὀδ. Δ. 584, κλπ.· Ἐπικ. ὑποτ. χεύομεν Ἰλ. Ζ. 336· (ὁ τύπος ἔχευσα, ὃν οἱ Ἀντιγραφεῖς εἰσήγαγον εἰς τὸν Ὅμηρ., ἀπαντᾷ ἐν Ἀνθ. Π. 14. 124)· - πρκμ. κέχῠκα, (ἐκ-) Ἀνθ. Πλαν. 242, (συγ-) Μένανδρ. ἐν Ἀδήλ. 286. - Μέσ., μέλλ. Ἀττ. χεόμενος (πρβλ. ἔδομαι, πίομαι) Ἰσαῖ. 61. 22· - ἀόρ. ἐχεάμην, Ἡρόδ. 7. 43, Αἰσχύλ. Πέρσ. 220, Σοφ. Ο. Κ. 477, Ἀριστοφ. Σφ. 1020 Ἐπικ. ἐχευάμην, χευάμην Ἰλ. Ε. 314, Σ. 24, κλπ.· Ἐπικ. ὑποτ. χεύεται (περι-) Ὀδ. Ζ. 232. - Παθ., μέλλ. χῠθήσομαι, (συγ-) Δημ. 640. 11, πρβλ. Ἰωσήπ. Ἰουδ. Ἀρχ. 8. 8, 5· μεταγεν. χεθήσομαι Γαλην. 7. 313Β, πρβλ. Ἀρρ. Ἐπίκτ. 4. 10, 26· - ἀόρ. α΄ ἐχύθην [ῠ] Ἰλ. Ψ. 385, Ὀδ. Ζ. 143· ἐξέχῠτο Τ. 470· ἔχυντο, χύντο Κ. 415, Ἰλ. Δ. 526· μετοχ. χύμενος, η, ον, Ὅμ., καὶ ἐν λυρ. χωρίοις τῶν Τραγικ., Αἰσχύλ. Χο. 401, Εὐμεν. 263, Εὐρ. Ἡρακλ. 76· - πρκμ. κέχῠμαι Ἰλ. Ε. 141, Πινδ. Ι. 1. 4, Ἀττικ.· κέχῡται μόνον ἐν Χρησμ. Σιβ. 1. 139· ὑπερσ. Ἐπικ. κέχῠτο Ἰλ. Ε. 696, κλπ. - Ἐπικός τις ἐνεστὼς χείω ἀπαντᾷ παρ’ Ἡσ. Θ. 83· καὶ παρὰ μεταγεν. Ἐπικ. ὁ ἐνεστὼς χεύω ἁπλοῦς τε καὶ ἐν συνθέσει, ἴδε Νίκ. παρ’ Ἀθην. 683Ε, Ἀπολλ. Ρόδ. Β. 926, Νόνν. Δ. 18. 344, Ὀππ. Κυν. 2. 127· καὶ χύνω (ὃ ἴδε) παρὰ μεταγεν. πεζογράφοις. - Περὶ τοῦ μεταγενεστέρου τύπου τοῦ ἀορ. ἔχῡσα, χῦσαι Τρυφιόδ. (ὀρθότ. Τριφιόδ.) 205, ἴδε Λοβέκ. εἰς Φρύνιχ. 725. - Ρηματ. ἐπίθ. χῠτός, ἴδε ἐν λ. - Παρὰ πεζογράφοις σπάνιον πλὴν ἐν συνθέσει καὶ ἐν τῷ μέσῳ τύπῳ. (Ἐκ τῆς √ΧΥ, ἐκτεταμένης εἰς ΧΕΥ ἢ ΧΕϜ,παράγονται αἱ λέξ. χύνω, κέχυκα, χύμα, χύσις, χυμός, χυλός, μετὰ τοῦ Ἐπικ. μέλλ. χεύω, ἀόρ. ἔχευα, χεῦμα, Ἀττ. χέω, χοή, χόος, πρβλ. προσέτι χώννυμι, χῶμα· - πρβλ. Γοτθ. ufar-giut-an (ὑπερεκχύνειν), us-gut-nan (ἐκχεῖσθαι)· Γερμ. giessen). Ριζικὴ σημασία, χύνω. Ι. κυρίως ἐπὶ ὑγρῶν, χύνω, ἐκχύνω, ἀφίνω νὰ ῥεύσῃ, ὥς τε κρήνη μελάνυδρος, ἥ τε κατ’ αἰγίλιπος πέτρης δνοφερὸν χέει ὕδωρ Ἰλ. Ι. 15 βασιλεῦσιν ὕδωρ ἐπὶ χεῖρας ἔχευαν Γ. 270, πρβλ. Ὀδ. Α. 146 κτλ. οἶνον χαμάδις χέε Ἰλ. Ψ. 220· νέκταρ κατὰ στόματος Θεόκρ. 7. 82· - οὕτως, ὁ Ζεὺς χέει ὕδωρ, δηλ. βρέχει, Ἰλ. Π. 385· χέει χιόνα βορέας Εὐρ. Κύκλ. 328· ἀπολ. χέει, νίφει, «χιονίζει», Ἰλ. Μ. 281 (νιφέμεν ὑπάρχει ἐν τῷ προηγουμένῳ στίχῳ)· - μάλιστα ἐπὶ σπονδῶν, χέουσα χοὰς Αἰσχύλ. Χο. 87 (ἴδε ἐν λ. χοή)· καὶ ἐν τῷ μέσ., χοὴν χεῖσθαι νεκύεσσι Ὀδ. Κ. 518· χοὰς χεόμην νεκύεσσι Λ. 26· χοὰς χέασθαι Ἡρόδ. 7. 43, καὶ παρὰ Τραγ. (ἴδε ἐν λ. χοή)· οὕτως ἀπολ., Ἰσαῖος 61. 22., 62. 41. - Παθ., κέχυται Ὀδ. Μ. 284· χέονται κρῆναι ῥέουσι, Εὐρ. Ἱππόλ. 784· χυθέντος ποτοῦ ἐς γῆν Σοφ. Τρ. 704· ὅτε ἐχέοντο αἱ ὁδοί μου βουτύρῳ, τὰ δὲ ὄρη μου ἐχέοντο γάλακτι Ἑβδ. (Ἰωβ. ΚΘ΄, 6). 2) χέω δάκρυα, χύνω δάκρυα, δάκρυα θερμὰ χέων Ἰλ. Η. 426, Π. 3, πρβλ. Εὐρ. Τρῳ. 38· ἀπ’ ὀφθαλμῶν Εὐρ. Κύκλ. 405· οὕτως ἐν τῷ μέσῳ, ὅσα σῶμα χεῖται Πλάτ. Τίμ. 83Ε· καὶ ἐν τῷ παθ. ἐπὶ δακρύων, χύνομαι, ῥέω, δάκρυα θερμὰ χέοντο Ὀδ. Δ. 523, Ἰλ. Ψ. 385· οὕτως ἐπὶ αἵματος, χύνομαι, στάζω, ἀλλὰ νόμος μὲν φονίας σταγόνας χυμένας ἐς πέδον ἄλλο προσαιτεῖν αἷμα Αἰσχύλ. Χο. 401, πρβλ. Εὐμ. 253. 3) τήκω, χωνεύω ὡς μέταλλον, καθαρίζω διὰ τήξεως, καὶ χεεῖ αὐτοὺς ὥσπερ τὸ χρυσίον καὶ τὸ ἀργύριον Ἑβδ. (Μαλ. Γ΄, 3). 4) ἐν τῷ παθ. ὡσαύτως, ὑγροποιοῦμαι, τήκομαι, διαλύομαι, τὰ κεχυμένα, ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὰ συνεστῶτα, Πλάτ. Τίμ. 66C· οὕτως ἐπὶ τῆς γῆς κατὰ τὸ ἔαρ, χαλαροῦμαι, μαλακώνω, ὡς τὸ Λατ. resolvi laxari, εἰκὸς γάρ, ἔφην ἐγώ, ἐστὶ μάλιστα χεῖσθαι τὴν γῆν τηνικαῦτα (δηλ. κατὰ τὸ ἔαρ) Ξεν. Οἰκ. 16.12, Θεοφρ. π. Φυτ. Ἱστ. 3.4, 4. ΙΙ. ἐπὶ στερεῶν, χύνω, σκορπίζω, φύλλα τὰ μέν τ’ ἄνεμος χαμάδις χέει, ἄλλα δὲ θ’ ὕλη τηλεθόωσα φύει, ἔαρος δ’ ἐπιγίγνεται ὥρη Ἰλ. Ζ. 147· πολλὸν δὲ παρὲξ ἅλα φῦκος ἔχευε Ι. 7· πτερὰ ἔραζε Ὀδ. Ο. 527· ἐν δέ μοι ἄλφιτα χεῦον ἐϋρραφέεσσι δοροῖσιν Β. 354· κρέα εἰν ἐλεοῖσι Ἰλ. Ι. 215· κόνιν κἀκ κεφαλῆς Σ. 24, Ὀδ. Ω. 317· καλάμην χθονί, ἐπὶ τοῦ θεριστοῦ (ἴδε καλάμη), Ἰλ. Τ. 222. 2) ὡς τὸ χώννυμι, ῥίπτω, ἀναρρίπτω χῶμα καὶ σχηματίζω λόφον ἢ σωρόν, σῆμα ἔχεαν Ἰλ. Ω. 799· χεύαντες δὲ τὸ σῆμα αὐτόθι 801, πρβλ. Ὀδ. Α. 291· τύμβον χ. Ἰλ. Η. 336, κλπ.· θανόντι χυτὴν ἐπὶ γαῖαν ἔχευαν Ὀδ. Γ. 258, πρβλ. Ἰλ. Ψ. 256. 3) χ. δοῦρα, ῥίπτω δόρατα βροχηδόν, Ε. 618· οὕτως ἐν τῷ μέσῳ, βέλεα χέοντο, ἔρριπτον τὰ βέλη των ὡς βροχήν, Θ. 159, Ο. 590. 4) ἀφίνω τι νὰ πέσῃ κατὰ γῆς, ῥίπτω κάτω, ἡνία ἔραζε Ρ. 619· εἴδατα ἔραζε Ὀδ. Χ. 20· δέσματα ἀπὸ κρατὸς Ἰλ. Χ. 468· οὕτω, χέειν κρόκου βαφὰς εἰς χθόνα (ἴδε ἐν λέξ. βαφὴ) Αἰσχύλ. Ἀγ. 239· ἀλλά, καρπὸν χέω, ἐπὶ δένδρων (οὐχὶ ῥίπτω τὸν καρπόν, ἀλλ’ ἀφίνω νὰ κρέμαται ἐν ἀφθονίᾳ), δένδρεα δ’ ὑψιπέτηλα κατὰ κρῆθεν χέε καρπὸν Ὀδ. Λ. 587. - Παθ., πλόκαμος γένυς παρ’ αὐτὴν κεχυμένος, καταπίπτων, κατερχόμενος, Εὐρ. Βάκχ. 456. 5) ἐν τῷ παθ., ῥίπτομαι, ἐπισωρεύομαι ἢ συσσωρεύομαι εἰς τὸ αὐτὸ μέρος, ἰχθύες ἐπὶ ψαμάθοισι κέχυνται Ὀδ. Χ. 387, πρβλ. αὐτόθι 389· ἐπὶ νεκρῶν χηνῶν, ἐλθὼν δ’ ἐξ ὄρεος μέγας αἰετὸς ἀγκυλοχείλης πᾶσι κατ’ αὐχένας ἦξε καὶ ἔκτανεν, οἱ δ’ (δηλ. οἱ χῆνες) ἐκέχυντο ἀθρόοι ἐν μεγάροις Τ. 539· ἐπὶ κόπρου, ἐν πολλῇ κόπρῳ, ἣ οἱ προπάροιθε θυράων ἡμιόνων τε βοῶν τε ἅλις κέχυτ’ Ρ. 298, Ἰλ. Ψ. 775· ἐπὶ σίτου, Ἡρόδ. 1.22. 6) ἐν τῷ παθ. ὡσαύτως ἐπὶ ἀνθρώπων, ἐξορμῶ, χύνομαι ἔξω ὡς ποταμός, τῶν τότε Μυρμιδόνες κραδίην καὶ θυμὸν ἔχοντες ἐκ νηῶν ἐχέοντο Ἰλ. Π. 267, κτλ.· δακρυόεντες ἔχυντο Ὀδ. Κ. 415, κτλ.· ἐπὶ προβάτων, Ἰλ. Ε. 141. ΙΙΙ. ἐπὶ πραγμάτων μὴ ὑποπιπτόντων εἰς τὴν ἁφήν, 1) ἐπὶ τῆς φωνῆς, φωνήν, αὐδὴν Ὀδ. Τ. 521, Ἡσ. Ἀσπὶς Ἡρ. 396, πρβλ. Θεογ. 83· ἐπὶ θρῆνον ἔχεαν Πινδ. Ι. 8 (7). 129· Ἑλλάδος φθόγγον χέουσα Αἰσχύν. Θήβ. 73, πρβλ. Ἱκ. 632, Ἀποσπ. 34· καὶ ἐπὶ πνευστῶν ὀργάνων, πνεῦμα χέων ἐν αὐλοῖς Σιμωνίδ. 150 (205). 8, πρβλ. Ἀνθ. Πλαν. 226. - Μεσ. κωμῳδικὰ πολλὰ χέασθαι Ἀριστοφ. Σφ. 1020. 2) ἐπὶ πραγμάτων ἐπισκοτίζοντα τὴν ὄψιν, κατ’ ὀφθαλμῶν χέεν ἀχλύν, ἔχυσε σκοτεινὴν ἀχλὺν ἐπὶ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ, Ἰλ. Υ. 321· πολλὴν ἠέρα χεῦε, πολλὴν ὀμίχλην, Ὀδ. Η. 15, κτλ.· (οὕτω, εὔκρατος ἀὴρ χεῖται Πλάτ. Ἀξ. 371D)· τῷ δ’ ὕπνον χεύῃ .. ἐπὶ βλεφάροισιν Ἰλ. Ξ. 165, Ὀδ. Β. 395, κλπ.· κἀκ κεφαλῆς χεῦεν πολὺ κάλλος Ὀδ. Ψ. 156· δόλον περὶ δέμνια χεῦεν Θ. 282. - Παθ., ἀμφὶ δὲ οἱ θάνατος χύτο, περὶ αὐτὸν ἐχύθη, Ἰλ. Ν. 544· κατ’ ὀφθαλμῶν κέχυτ’ ἀχλὺς Ε. 696· νὺξ Ἡσ. Θεογ. 727· νόσος κέχυται Σοφ. Τραχ. 853· (ἀλλά, πάλιν χύτο ἀήρ, ἡ ὀμίχλη διελύθη ἢ ἐξηφανίσθη, Ὀδ. Η. 143)· οὔ κέ μοι ὕπνος ἐπὶ βλεφάροισι χυθείη Τ. 590· φρὶξ ἐπὶ πόντον ἐχεύατο (μέσ. μετὰ παθ. σημασίας) Ἰλ. Η. 63· πάγου χυθέντος, ὅτε ἐκαλύπτετο ἡ γῆ ὑπὸ πάγου, Σοφ. Φιλ. 293· κέχυται νόσος, ἔχει διαθοθῆ καθ’ ὅλον τὸ σῶμα αὐτοῦ, ὁ αὐτ. ἐν Τραχ. 853. 3) ὡσαύτως ἐπὶ προσώπων, ἀμφ’ αὐτῷ χυμένη, περιχυθεῖσα περὶ αὐτόν, περιπτυξαμένη αὐτόν, δηλ. τὸν Πάτροκλον, Ἰλ. Τ. 284, Ὀδ. 527· καὶ οὕτως ἐν τῷ μέσῳ τύπῳ, ἀμφὶ φίλον υἱὸν ἐχεύατο πήχεε Ἰλ. Ε. 314· οὕτω καὶ ἀμφὶ δὲ δεσμοὶ τεχνήεντες ἔχυντο Ὀδ. Θ. 297. - Πολλαὶ τῶν φράσεων τούτων, καίπερ εἰς ἡμᾶς φαινόμεναι μεταφορικαί, δὲν ἦσαν πράγματι τοιαῦται παρὰ τοῖς παλαιοῖς ποιηταῖς· ἐκεῖνοι ὄντως ἐθεώρουν τὴν φωνὴν ὡς ῥεῦμα, τὴν καλλονὴν ὡς ἔκχυσιν πλουσίαν τῆς φύσεως, τὸν θάνατον ὡς ἀχλύν, κτλ., πρβλ. Nitzsch προοίμιον Ὀδ. σ. xiii κἑξ. 4) παθ., πρκμ. κέχυμαι, εἶμαι ὅλως παραδεδομένος εἴς τι, Δᾶλος ἐν ᾇ κέχυμαι Πινδ. Ι. 1.4· κεχυμένος ἐς τἀφροδίσια, Λατ. effusus in Venerem, Λουκ. Θυσ. 5· πρὸς ἡδονὴν Ἀλκίφρων 1.6· - ἀλλά, 5) παθ. ἀόρ. ἐχύθη δὲ οἱ ἔνδοθι θυμός, ὑπερεχάρη δὲ ἐντὸς ἡ καρδία αὐτῆς, Ἀπολλ. Ρόδ. Γ. 1009.
English (Autenrieth)
(χέϝω, root χυ), ipf. χέον, χέε(ν), aor. 1 (Att.) ἔχεεν, ἔχεαν, also ἔχευα, χεῦα, subj. χεύω, χεύομεν, mid. pres. inf. χεῖσθαι, ipf. χεόμην, aor. 1 (ἐ）χεύατο, aor. 2 ἔχυτο, part. χυμένη, pass. perf. 3 pl. κέχυνται, plup. κέχυτο, aor. opt. χυθείη: I. act., pour, shed, not of liquids only, but freq. of dry things, leaves strewn, let fall, earth heaped up, etc., χυτὴν ἐπὶ γαῖαν ἔχευαν, so τύμβον, σῆμα, α 2, Il. 23.256; still more naturally said of mist, cloud, darkness, Il. 17.270, Il. 20.321; then fig., ὕπνον, κάλλος, φωνήν, Od. 7.286, ψ 1, Od. 19.521.—II. pass. and aor. 2 mid., be poured, shed, or strewn, pour, flow, with the same freedom of application as act., ἀήρ, χιών, κόπρος, Od. 9.330; of persons pouring forth in numbers, pressing around one, Il. 16.267, Od. 10.415; ἀμφ' αὐτῷ χυμένη, i. e. embracing him, Il. 19.284; so once aor. 1, Il. 7.63.—III. mid., aor. 1, but not aor. 2, pour for oneself, or in any way subjectively, Od. 10.518; χεύατο κὰκ κεφαλῆς, on ‘his' head, Il. 18.24; βέλεα χέοντο, ‘their’ missiles, Il. 8.159; ἀμφί υἱὸν ἐχεύατο πήχεε, ‘threw her’ arms about him, Il. 5.314.
English (Slater)
χέω (χέων: med., pass. pf. κέχᾰμαι, -ᾰται.)
a pour out ἵνα οἱ κέχυται πιεῖν νε[κταρ (supp. Lobel) (Pae. 15.8) met., “ἐν τᾷδ' ἄφθιτον νάσῳ κέχυται Λιβύας εὐρυχόρου σπέρμα” (i. e. has been washed up ) (P. 4.42)
b med., pour oneself out, devote oneself to μή μοι κραναὰ νεμεσάσαι Δᾶλος, ἐν ᾆ κέχυμαι (ἐφ' ᾖ νῦν πᾶς ἔγκειμαι Σ.) (I. 1.4)
c pile, heap up Ἀμ]φιτρύωνί τε σᾶμα χέω[ν (sc. Ἰόλαος: supp. Lobel) fr. 169. 48.
d frag. ] χέων ῥαθά[μιγ]γα[ (Pae. 7.9)
e in tmesis, ἐπὶ θρῆνον ἔχεαν (v. ἐπιχέω) (I. 8.58)
Spanish
Greek Monolingual
και χεύω και επικ. τ. χείω ΜΑ
(σχετικά με ρευστό) χύνω, αφήνω να ρεύσει, να τρέξει προς τα κάτω
(μσν.- αρχ.) (το μέσ.) χέομαι
α) (για ένδυμα) πέφτω σχηματίζοντας πτυχές
β) (για τον λόγο του Θεού) εξαπλώνομαι, διαδίδομαι («τοῦ σωτηρίου λόγου χυθέντος», Γρηγ. Ναζ.)
γ) μτφ. είμαι ασυγκράτητος («γέλως κεχυμένος», Ιωάνν. Χρυσ.)
αρχ.
1. (σχετικά με μέταλλο) τήκω, λειώνω («καὶ χεῖ αὐτοὺς ὡς τὸ ἀργύριον...», ΠΔ)
2. (σχετικά με ορειχάλκινα αγάλματα) κατασκευάζω
3. σκορπίζω, διασκορπίζω (α. «φύλλα τὰ μὲν ἄνεμος χαμάδις χέει», Ομ. Ιλ.
β. «ἑλὼν κόνιν αἰθαλόεσσαν χεύατο κἀκ κεφαλῆς», Ομ. Ιλ.)
4. αφήνω να πέσει καταγής, ρίχνω κάτω («ἤριπε δ' ἐξ ὀχέων, κατὰ δ' ἡνία χεῡεν ἔραζε», Ομ. Ιλ.)
5. (σχετικά με χώμα) επισωρεύω, σχηματίζω σωρό («θανόντι χυτὴν ἐπὶ γαῖαν ἔχευαν», Ομ. Οδ.)
6. (για δένδρα) αφήνω τους άφθονους καρπούς να κρέμονται προς τα κάτω («δένδρα δ' ὑψιπέτηλα κατὰ κρῆθεν χέε καρπόν», Ομ. Οδ.)
7. (σχετικά με βέλη και δόρατα) εκτοξεύω σαν βροχή, ρίχνω βροχηδόν («Τρῶες δ' ἐπὶ δούρατ' ἔχευαν ὀξέα», Ομ. Ιλ.)
8. (σχετικά με φωνή ή άλλους ήχους) εκχέω, αφήνω να βγει, σκορπίζω («ἐπὶ θρῆνον τε πολύφαμον ἔχεαν», Πίνδ.)
9. (σχετικά με καθετί που καλύπτει τα μάτια και εμποδίζει την όραση) εκπέμπω άφθονα, απλώνω (α. «κατ' ὀφθαλμῶν χέεν ἀχλύν», Ομ. Ιλ.
β. «ἀμφὶ δὲ oἱ θάνατος χύτο θυμορραϊστής», Ομ. Ιλ.)
10. (το μέσ. και παθ.) α) ρέω
β) (για αίμα) στάζω
γ) διαλύομαι, ρευστοποιούμαι
δ) πέφτω προς τα κάτω, είμαι χυτός προς τα κάτω («πλόκαμος... γένος παρ' αὑτὴν κεχυμένην», Ευρ.)
ε) συγκεντρώνομαι στο ίδιο μέρος, συσσωρεύομαι
στ) συρρέω, συνωστίζομαι στο ίδιο μέρος
ζ) εξορμώ μαζί με άλλους, χυμώ («Μυρμιδόνες... ἐκ νηῶν ἐχέοντο», Ομ. Ιλ.)
η) αγκαλιάζω («ἀμφ αὐτῷ χυμένη λίγ' ἐκώκυε», Ομ. Οδ.)
θ) είμαι παραδομένος σε κάτι, ευχαριστιέμαι πολύ με κάτι («ἐρωτικὸς ὤν καὶ ἐς τὰ ἀφροδίσια κεχυμένος», Λουκιαν.)
ι) (για χώρα) εκτείνομαι, απλώνομαι
11. φρ. α) «χέει ὕδωρ [ή χέει χιόνα] Ζεύς» — ρίχνει βροχή [ή χιόνι] ο Ζευς (Ομ. Ιλ. και Ευρ.)
β) «κεχυμένα ἄσματα» — άσματα χωρίς ρυθμό (Αριστείδ. Κ.).
[ΕΤΥΜΟΛ. Το ρ. χέω (< χεFω) ανάγεται στην απαθή βαθμίδα της ΙΕ ρίζας ghew- «χύνω» και συνδέεται με αρχ. ινδ. ju-ho-ti «χύνω στη φωτιά, θυσιάζω» (τ. σχηματισμένος με αναδιπλασιασμό), λατ. fundo «χύνω», γοτθ. giutan «χύνω», γερμ. gie?en «χύνω», (τ. που ανάγονται σε μορφή gheu-d- της ρίζας με επέκταση -d-), αρχ. ισλανδ. gjosa «ραντίζω» (< gheu-s- με παρέκταση -s-). Από τους τ. της οικογένειας του χέω, εμφανίζουν την απαθή βαθμίδα ghew- το ουδ. χεῦ-μα (πρβλ. αρχ. ινδ. ho-man- «σπονδή» και πιθ. τον φρυγικό τ. ζευμαν
τὴν πηγήν), ο υστερογενής ενεστ. χεύω καθώς και ο ομηρ. τ. αορ. ἔ-χευ-α (πιθ. από έναν αρχικό αθέματο ενεστ. χεῦμι, ο οποίος αντικαταστάθηκε από τον τ. χέω). Ο μεγάλος αριθμός, ωστόσο, τών παρ. του ρ. έχει σχηματιστεί είτε από την ετεροιωμένη βαθμίδα ghow- / χο-F- (πρβλ. χοή, χόανος, τα σύνθ. σε -χοος— τα οποία απαντούν ήδη στη Μυκηναϊκή με τη μορφή -kowo, πρβλ. sito-kowo— κ.λπ.) είτε από τη μηδενισμένη βαθμίδα ghŭ- / χυ- (πρβλ. χυτός, χύσις, χυλός κ.ά., καθώς και ορισμένους τ. του ρ.: παθ. αόρ. ἐ-χύ-θην, μέσ. παρακμ. κέ-χυ-μαι). Στη Νέα Ελληνική, τέλος, χρησιμοποιείται κυρίως ο τ. χύνω.
ΠΑΡ. χοάνη, χοή, χύδην, χύμα, χύση, χυτήρ(ας), χύτης, χυτός, χύτρα
αρχ.
χόανος, χυτικός, χύτλον, χύτρος
αρχ.-μσν.
χεῦμα, χόος/χοῦς.
ΣΥΝΘ. (Β συνθετικό) αποχέω / -χύνω, διαχέω, εγχέω, εκχέω / -χύνω, επιχέω / -χύνω, περιχέω / -χύνω, συγχέω
αρχ.
αμφιχέω, αναχέω, αντεγχέω, αποχέω, διασυγχέω, εγκαταχέω, εισχέω, εκπροχέω, εξαποχέω, επαναχέω, επεγχέω, επεισχέω, επεκχέω, επικαταχέω, επιπροχέω, επισυγχέω, καταδιαχέω, καταπροχέω, καταχέω, μεταχέω, μετακαταχέω, μετεγχέω, παρασυγχέω, παραχέω, παρεγχέω, παρεισχέω, παρεκχέω, παρεπιχέω, περικαταχέω, περιχέω, προεκχέω, προεπιχέω, προκαταχέω, προσεγχέω, προσεπιχέω, προσκαταχέω, προσυγχέω, προσχέω, προϋποχέω, προχέω, συμπροχέω, συναναχέω, συναποχέω, συνδιαχέω, συνεκχέω, υπεγχέω, υπεκχέω, υπερεκχέω, υποκαταχέω, υποπροχέω, υποσυγχέω, υποχέω
νεοελλ.
ξεχύνω, παραχύνω].
Greek Monotonic
χέω: (√ΧΥ), μέλ. χεῶ, Επικ. χεύω, αόρ. αʹ ἔχεα, Επικ. ἔχευα, Επικ. υποτ. χεύομεν, παρακ. κέχῠκα — Μέσ., μέλ. χέομαι, αόρ. αʹ ἐχευάμην, χευάμην — Παθ., μέλ. χῠθήσομαι, αόρ. αʹ ἐχύθην [ῠ]· Επικ. γʹ ενικ. και πληθ. αορ. βʹ χύτο [ῠ], ἔχυντο, χύντο, μτχ. χυμένος· παρακ. κέχῠμαι· Επικ. γʹ ενικ. υπερσ. κέχῠντο. Ριζική σημασία, χύνω·
I. 1. λέγεται κυρίως για υγρά, χύνω έξω, χύνω, σε Όμηρ. κ.λπ.· Ζεὺς χέει ὕδωρ, δηλ. ρίχνει βροχή, σε Ομήρ. Ιλ.· χέει χιόνα βορέας, σε Ευρ.· απόλ. χέει, χιονίζει, σε Ομήρ. Ιλ. — Μέσ., χύνω, προσφέρω σε κάποιον, ιδίως, λέγεται για σπονδές, χοὰς χεόμην νεκύεσσι, σε Ομήρ. Οδ. κ.λπ. — Παθ., χέονται κρῆναι, ρέουν προς τα έξω, σε Ευρ.· χυθέντος ποτοῦ ἐς γῆν, σε Σοφ.
2. χέω δάκρυα, χύνω δάκρυα, σε Ομήρ. Ιλ., Ευρ. — Παθ., λέγεται για δάκρυα, χύνω, σε Όμηρ.· επίσης, λέγεται για αίμα, χύνομαι, σε Αισχύλ.
3. σε Παθ., γίνομαι υγρός, λιώνω, τήκομαι, σε Ξεν.
II. 1. λέγεται για στερεά, χύνω, σκορπίζω, φύλλα, σε Ομήρ. Ιλ.· πτερά, σε Ομήρ. Οδ.· χέω κόνιν κὰκ κεφαλῆς, σε Όμηρ.· χέω καλάμην χθονί, χρησιμοποιείται για τον θεριστή ή αλωνιστή (βλ. καλάμη), σε Ομήρ. Ιλ.
2. όπως το χώννυμι, ρίχνω χώμα, έτσι ώστε να σχηματίσω λόφο, σῆμα, τύμβον χέω, σε Όμηρ.
3. χέω δούρατα, ρίχνω ως βροχή δόρατα, σε Ομήρ. Ιλ. — Μέσ., βέλεα χέοντο, έριχναν τα βέλη τους σαν βροχή, στο ίδ.
4. αφήνω κάτι να πέσει κάτω, ρίχνω κάτω, ἠνία, σε Ομήρ. Ιλ.· ομοίως, χέειν κρόκου βαφάς (βλ. βαφή II), σε Αισχύλ.· αλλά, καρπὸν χέω, χρησιμ. για δέντρα, παράγω καρπούς σε αφθονία, σε Ομήρ. Οδ.
5. Παθ., ρίχνομαι ή συσσωρεύομαι στο ίδιο μέρος, σε Όμηρ., Ηρόδ.
6. Παθ., επίσης λέγεται για ανθρώπους, χύνομαι ή εξορμώ σαν ποτάμι·
III. 1. μεταφ., χρησιμ. για ήχους, βγαίνω προς τα έξω, φωνήν, αὐδήν, σε Ομήρ. Οδ.· φθόγγον, σε Αισχύλ.
2. λέγεται για πράγματα που συσκοτίζουν την όψη, κατ' ὀφθαλμῶν χέειν ἀχλύν, απλώθηκε ένα σκοτεινό σύννεφο πάνω από τα μάτια, σε Ομήρ. Ιλ.· πολλὴν ἠέρα χεῦε, απλώθηκε ομίχλη έξω, σε Ομήρ. Οδ. — Παθ., ἀμφὶ δέ οἱ θάνατος χύτο, απλώθηκε γύρω από αυτόν, σε Ομήρ. Ιλ.· νόσος κέχυται, σε Σοφ.· φρὶξ ἐπὶ πόντον ἐχεύατο (Μέσ. με Παθ. σημασία), σε Ομήρ. Ιλ.
3. λέγεται για ανθρώπους, ἀμφ' αὐτῷ χυμένη, ρίχτηκε γύρω από αυτόν, τον αγκάλιασε, σε Όμηρ.· ομοίως, στη Μέσ., ἀμφὶ ὑιὸν ἐχεύατο πήχεε, σε Ομήρ. Ιλ.
4. Παθ. παρακ. κέχυμαι, είμαι εξ ολοκλήρου παραδεδομένος σε κάτι, Δᾶλος, ἐν ᾇ κέχυμαι, σε Πίνδ.
Middle Liddell
[Root !χυ]
Radic. sense, to pour:
I. properly of liquids, to pour out, pour, Hom., etc.; Zeus χέει ὕδωρ, i. e. he makes it rain, Il.; χέει χιόνα βορέας Eur.; absol., χέει it snows, Il.:—Mid. to pour for oneself, especially of drink-offerings, χοὰς χεόμην νεκύεσσι Od., etc.:—Pass., χέονται κρῆναι they gush forth, Eur.; χυθέντος ποτοῦ ἐς γῆν Soph.
2. χ. δάκρυα to shed tears, Il., Eur.:—Pass., of tears, to pour or gush forth, Hom.; so of blood, to be shed, Aesch.
3. in Pass. to become liquid, melt, thaw, Xen.
II. of solids, to shed, scatter, φύλλα Il.; πτερά Od.; χ. κόνιν κὰκ κεφαλῆς Hom.; χ. καλάμην χθονί, of a mower or reaper (v. καλάμη), Il.
2. like χώννυμι, to throw out earth, so as to form a mound, σῆμα, τύμβον χ. Hom.
3. χ. δοῦρα to pour or shower spears, Il.; Mid., βέλεα χέοντο they showered their arrows, Il.
4. to let fall or drop, ἡνία Il.; so, χέειν κρόκου βαφὰς (v. βαφή II) Aesch.; but, καρπὸν χ., of trees, to produce fruit abundantly, Od.
5. in Pass. to be thrown or heaped up together, Hom., Hdt.
6. in Pass. also of living beings, to pour or stream in a dense mass or throng, Hom.
III. metaph. of sounds, to pour forth, φωνήν, αὐδήν Od.; φθόγγον Aesch.
2. of things that obscure the sight, κατ' ὀφθαλμῶν χέεν ἀχλύν shed a dark cloud over the eyes, Il.; πολλὴν ἠέρα χεῦε shed a mist abroad, Od.:—Pass., ἀμφὶ δέ οἱ θάνατος χύτο was shed around him, Il.; νόσος κέχυται Soph.; φρὶξ ἐπὶ πόντον ἐχεύατο (Mid. in pass. sense), Il.
3. of persons, ἀμφ' αὐτῶι χυμένη throwing herself around him, Hom.: so in Mid., ἀμφὶ υἱὸν ἐχεύατο πήχεε Il.
4. perf. pass. κέχυμαι, to be wholly engaged in, Δᾶλος, ἐν ἇι κέχυμαι Pind.
Frisk Etymology German
χέω: -ομαι (seit Il.),
{khéō}
Forms: mit Präfix auch -χύνω (sp.), Aor. ἔχεα, -άμην, χέαι, -ασθαι, ep. ἔχευα, χεῦα, χεῦαι, Med. (ep. poet.) auch ἔχυτο, χύτο, χύμενος usw., Pass. ἐχύθην, χύθην, -ῆναι (seit Il.), Fut. χέω, -ομαι, ep. χεύω, -ομαι, sp. χεῶ, Perf. Med. κέχυμαι (seit Il.), myk. me-ta-ke-ku-me-na?, Akt. κέχυκα (hell. u. sp.),
Grammar: v.
Meaning: ‘gießen, ausgießen, ergießen, vergießen, schütten, ausschütten, aufschütten’, Med. intr. sich ergießen, strömen, sich verbreiten, Pass. ‘ergossen, (auf)geschüttet werden’. Zur Bed. bei Homer Porzig Satzinhalte 104 f., in der Opfersprache Casabona Vocabulaire des sacrifices (1966) 279ff.
Composita: vorw., namentlich in d. Prosa, mit einem od. zwei Präfixen, z.B. δια- (συνδια-), κατα- (ἐγκατα-), ἐπι- (προεπι-), συν- (παρασυν-),
Derivative: Zahlreiche Ableitungen (gedrängte Übersicht). A. Mit Hochstufe: χεῦμα n. Guß, Strom, Gießkanne (ep. ion. poet. seit Ψ 561), προχεύματα pl. Ergüsse, Schlamm (Arist.). — B. Mit ο-Abtönung: 1. χοή, oft pl. -αί f. Guß, Weiheguß, Trankopfer, Totenspende (vorw. poet. seit Od.); sehr oft von den Präfixkompp., z.B. προχοή, meist pl. -αί Ergüsse, Mündung eines Flusses, auch Gießopfer (ep. poet. seit P 263); auch mit nominalem Vorderglied, z.B. οἰνοχόη f. Kanne zum Weinschöpfen (seit Hes.: οἶνον χεῖν; vgl. οἰνοχόος sub 2.). Dazu die Verba ἐπιχοάζω = ἐπιχέω (Lyd. Mens.), ἐκχοΐζω (Pap.) Bed. unklar (vgl. Mayser Pap. I: 3, 216). 2. χοῦς, Gen. χοῦ, öfter (anal.) χοός usw. (Schwyzer 582, Egli Heteroklisie 62 f.) m., auch f. Kanne als Maß (= 12 κοτύλαι), auch aufgeschüttete Erde, Schutt (ion. att.), mit χοαῖος ‘einen χ. messend' (sp.), -ιεῖος ib. (hell. Pap.), -ικός aus Erde bestehend, irdisch (Ep. Kor., Ph.), ‘zum χόες-Fest gehörig’ (Inschr.). Demin. -ΐσκος m., -ΐσκιον n. (att. Inschr. IVa); zu χοή: χοῦς Bolelli Stud. itfilcl. N.F. 24, 115f. Von προχέω: πρόχοος, -χος, -χους m. Gießkanne (seit Ω 304) mit -χοΐδιον n. (Kom. u.a.). Oft mit nominalem Vorderglied, z.B. οἰνοχόος m. Weinschenk, Mundschenk (seit Β 128) mit -χοϊκός (Hld.), myk. si-to-ko-wo u.a.; in Bahuvrihis, z.B. ἑξάχοος [[sechs χόες messend]] (Arist.). 3. χοεύς m. = χοῦς als Maß (Hp. u. a.; von χοῦς nicht immer zu unterscheiden, s. Bosshardt 47, auch Egli Heteroklisie 62f., 107f.). 4. χόανος m. Schmelzofen (Σ 470, Hes., Emp. u.a.), auch Trichter (Hp.: χῶνος); χοάνη (att.), χώνη (att., hell.; urspr. ion.? Fraenkel Denom. 219) f. Trichter (auch übertr.), Schmelzofen (Poseidon. u.a.). Davon χοανεύω, χωνεύω, auch m. συν-, κατα- u.a., in einen Schmelzofen werfen, schmelzen, gießen (att., hell. u. sp.) mit χωνεία, -εῖον, -ευμα, -ευτής, -ευτήριον (hell. u. sp.). — C. Mit Schwundstufe: 1. χυτός aufgeschüttet (Hom. nur χυτὴ γαῖα; Ammann Μν. χάριν 1, 18), ‘(aus)gegossen, flüssig’, meist von den präfigierten Verba, z.B. προ-, ἐπι-, ἐκ- (Pi., ion. att.); προχύται f. pl. (E., A. R.) = οὐλοχύται (s. οὐλαί). 2. χύτης Gießer (Gloss.), sonst m. Präfix, z.B. προχύτης m. Kanne, Krug (Ion. Lyr., hell. Kom.). 3. χυτήρ = fusorium (Gloss.), ὑπο-, ἐπιχυτήρ m. Gießkanne (LXX, Sm.); καταχυτήρια n. pl. Überschwemmungsfest (Pap.) u.a. 4. χύσις, meist von den präfigierten Verba, z.B. συν-, ἐκ-, δια-, προ-, f. das Ausgießen, Ausschütten, Guß, Schutt, Menge (seit Od.); ἐκχυσιαῖος zu einem Abzugskanal gehörig (Pap. IIIp); daran angeschlossen χυτικός (δια-, συν-, προ-) auflösend (Pl., Arist. usw.). 5. χύμα (Neubildung für χεῦμα), meist präfigiert, z.B. ἐν-, προ-, ἀπο-, κατα-, n. ‘Guß, (gegossener) Barren, Menge, Masse’ (Arist., hell. u. sp.) mit χυμάτιον n. kleiner Barren (Delos IIa). 6. κατάχυσμα n. (nach ἥδυσμα, πάσμα u.a.) übergegossene Flüssigkeit, Sauce, pl. Feigen und Nüsse, mit denen die Braut überschüttet wurde (Korn.); Demin. -χυσμάτιον (Kom.); συγχυσμός m. das Eingießen von Öl in eine Lampe (Stud. Pal. IIp). 7. χύτρα (Epich., att.), ion. κύθρη, hell. auch κύθοα f. irdener Topf mit χυτρ-(κυθρ-)-ίς f. (Hdt., hell. u. sp.), -ίδιον n. (ion. att.), -εύς m. Töpfer (Pl.; Boßhardt 61), -ίτης = πυός (Sch.; Redard 100), -εοῦς (att.), -ειος (Ar.), -ινος (Hp. u.a.), -ικός (IVa) irden, tönern, -ώδης topfähnlich (S.), -ίνδα παίζειν (Poll., H.), -ίζω (κατα-, ἐν-, ἐκ-) ‘(ein Kind) in einem Topf aussetzen, in einen Topf (zur Verbrennung) hinlegen’ (A. u. S. in Fr., Kom., Rudhardt Mus. Helv. 20, 10ff.) mit ἐγχυτρίστρια f. ([Pl.] Min., Sch.), περιχύτρισμα n. ‘mit Ton- scherben eingehegter Raum'? (att. Inschr. IVa), χυτρισμός· ἡ τῶν βρεφῶν ἐν ταῖς χύτραις ἔκθεσις H. 8. χύτρος (κύθρος) m. irdener Topf, auch irdene Höhle (hell. u. sp.); οἱ Χύτροι N. der warmen Quellen bei Thermopylai (Hdt.), Topffest (Ar.) mit χυτρ-(κυθρ-)-ῖνος m. unterirdische Wasserquelle, tiefe Höhle im Flußbett (Antig. Mir., Peripl. M. Rubr. u.a.); συγχυτρόομαι etwa baufällig werden, in Trümmer fallen. von einer Ölmühle (συνεχυτρώθη, Pap. Ip). 9. χύτλον, meist pl. -α n. ‘Flüssigkeit, bes. zum Waschen und Salben’ (hell. Dicht.) mit χυτλόομαι, -όω waschen, salben (ζ 80, hell. Dicht., Mediz.), -άζω ib. (Mediz.), ἐγχυτλόω Gießopfer verrichten (Herod.), κατάχυτλον n. Gießkanne (Kom., Poll.). 10. χύδην, dor. (Kall.) χύδαν in Strömen, haufenweise, ungeordnet mit χυδαῖος reichlich, gewöhnlich, gemein (hell. u. sp.), -αιότης, -αιόομαι, -αΐζομαι, -αϊστί (sp.). 11. Zu χυλός, χυμός, χυμεία s. bes. — Zu den sekundären Präsensformen χοῦν, προσχοῖ, χοῦσι usw. wie von *χόω, neben χῶσαι, χωσθῆναι, κέχωσμαι u.a.m., s. χώννυμι. Daraus umgebildet χοεῦσαι Aor. (Argolis IVa).
Etymology: Altererbtes Verb, dessen Entwicklungsgeschichte sich indessen nicht in allen Einzelheiten verfolgen läßt. Alt ist das Verbaladj. χυτός, das sich formal mit aind. hutá- geopfert deckt: idg. *ĝhu-tó-s. Andere graecoindische Gleichungen sind: χεῦμα = hóman- n. Opferguß, Opfer: idg. *ĝheu-mn̥ (wozu noch aus dem Iran. buddh. jomā Kraftbrühe; s. Mayrhofer s.v.); χύσις = ā́-huti- Opferguß: *ĝhu-ti-s. Mit Hochstufe noch χοῦς = hava- m. Opfer (sp.), auch χόανος: háva-nam n. Opfer; in diesen beiden Fällen liegen unabhängige Parallelbildungen vor. Unter den finiten Verbalformen ist zu verzeichnen das Perf. Med. κέχυται: ju-hv-é (Reduplikationsvokale und Endungen verschieden). Dagegen gehen die Praesentia und die Aoriste weit auseinander: dem hochstufigen thematischen χέ(ϝ)-ω steht im Altind. ein tiefstufiges athematischcs redupliziertes ju-hó-mi gegenüber. Beide Formen können alt sein. Ein besonderes Problem bieten die Aoristformen ἔχευα bzw. ἔχεα usw. Am meisten für sich hat die Annahme, daß sie einen alten athemat. hochstufigen Wz.-Aorist (vgl. aind. 3. sg. Pass. á-hāv-i) repräsentieren: ἔχεϝα, *ἔχευς, *ἔχευτ; s. Schwyzer 745 mit Referat abweichender Auffassungen. Für die ältere Erklärung als s-Aorist mit geschwundenem s neuerdings Kiparsky Lang. 43, 627 f.; zur Behandlung des Digamma noch Chantraine Gramm. hom. 1, 159. Neben diesen hochstufigen Aktivformen standen mit regelrechter Tiefstufe die medialen ἔχυτο, χύτο, χύμενος, wozu ἐχύθην. Aus diesem Aorist erwuchs als ursprünglicher thematischer Konjunktiv das Fut. χέ(ϝ)ω. — Aus den übrigen Sprachen sind erst zu erwähnen zwei thrako -phryg. Glossen: ζευμαν (wohl ζεῦμαν mit Solmsen KZ 34, 62 m. A. 1)· τὴν πηγήν. Φρύγες H. (: χεῦμα), ζετραία· χύτρη (Poll.: < *ĝheu-tr-?). Andere Formen lehren für das Griech. nichts Wesentliches: toch. AB ku- gießen, u.a. B Konj. 1. sg. Akt. kew-u, 3. sg. Med. ku-tär; arm. u. lat. Nomina: arm. joyl gegossen, geschmolzen, massiv (*ĝheu-lo- od. *ĝhou-lo-; vgl. χυλός), jew Form, Gestalt (*ĝheu̯-o(s)-: *χέ(ϝ)ος), lat. fu-tis f. ‘Gieß- kanne’ (Varro) mit effūtiō, -īre herausschwatzen, fūtilis (futt-) eig. Bed. unklar (’leicht ausgießbar’? zerbrechlich?), meist übertr. zerfahren, wertlos, nichtig. Das entsprechende Verb zeigt im Latein wie im Germanischen eine d-Erweiterung (eher mit Ernout-Meillet ein Präsenssuffix als zu χύδην; vgl. noch thrak. FlN Γεῦδις, -ος?): fu-n-dō ‘(ver)gießen, ausschütten’, got. giutan ’giessen’ usw. Eine Dentalbildung liegt auch vor in heth. ku-uz-za = kuts, Akk. kutt-an Mauer, Wand ("Aufschüttung"); es handelt sich aber dabei um ein t-Suffix, s. Kronasser Etymologie I 255, Schindler KZ 81, 297. — Weitere Formen m. Lit. bei WP. 1, 563ff., Pok. 447f., W.-Hofmann s. fundō (sehr reichhaltig), Ernout-Meillet s. fundō (auch zur Bed.). — Vgl. κοχυδέω, auch χώομαι.
Page 2,1090-1093
Mantoulidis Etymological
(=χύνω, ρίχνω). Ἀπό ρίζα χυ-. Θέματα: α) χεϝἤ χευ-, χεϝ-ω → χέω, β) χυ- (ἐχύθην – χῦμα). Παράγωγα ἀπό ἴδια ρίζα: χεῦμα, χοάνη ἤ χώνη (=τό χουνί), χοή (=χύσιμο ὑγροῦ γιά κάποιο νεκρό), χοηφόρος, χόος -χοῦς, ὁ, ἡ (=μέτρο ὑγρῶν), Χόες (=ὄνομα τῆς β΄ ἡμέρας τῶν Ἀνθεστηρίων πρός τιμή τῶν νεκρῶν), χόος -χοῦς, ὁ, ἡ (=συσσωρευμένο χῶμα, σκόνη), λοετροχόος, οἰνοχόος, χρυσοχόος, πρόχους, χόω (=συσσωρεύω χῶμα) καί χώννυμι, αὐτοχόων -ος (ὁμηρ. = πρόχειρα χυμένος), χυδαῖος (=πολυάριθμος, πρόστυχος), χύδην, χυλός, χυλόω -ῶ, χῦμα, χυμεία ἤ χημεία, χυμός χύσις, σύγχυσις, χύτης, χύτλον (=ρευστό), χυτλάζω, χυτλόω -ῶ (=λούζω), χυτός, οὐλοχύται (=χοντροαλεσμένο κριθάρι), χύτρα (=τσουκάλι πήλινο), χύτρινος, χύτρος, διακεχυμένως, ἐκκεχυμένως, συγκεχυμένως, χώομαι (=ὀργίζομαι), ἰχέαιρα (=αὐτή πού ρίχνει βέλη, ἐπίθ. τῆς Ἀρτεμης).
Léxico de magia
en v. med. verter una libación εἶτα κῦφι θυμιάσας καὶ τὴν διὰ τοῦ γάλακτος σπονδὴν χεάμενος μετ' εὐχῶν luego quema kifi y vierte la libación de leche junto con las oraciones P IV 2972
Translations
pour
Albanian: derdh, gumoj; Arabic: صَبَّ, سَكَبَ; Armenian: թափել, լցնել; Aromanian: tornu; Assamese Central: ঢালা; Eastern: ঢলা; Azerbaijani: tökmək, süzmək; Belarusian: ліць, наліваць, налі́ць; Bulgarian: лея, изливам; Burmese: လောင်း; Catalan: abocar; Cherokee: ᎠᏨᎥᏍᎦ; Chinese Mandarin: 倒; Chinook Jargon: wax̣; Czech: lít, sypat; Danish: hælde; Dutch: gieten, uitstorten, schenken, pouren; Esperanto: verŝi, ŝuti; Estonian: valama; Finnish: kaataa; French: verser; German: gießen, schütten, eingießen, einschütten, einschenken; Gothic: 𐌲𐌹𐌿𐍄𐌰𐌽; Greek: χύνω; Ancient Greek: χέω; Hebrew: שפך, מזג; Hindi: बहना; Hungarian: önt, tölt; Icelandic: hella; Ido: varsar; Irish: doirt; Italian: versare; Japanese: 注ぐ, 注ぐ; Khmer: ចាក់; Korean: 붓다; Kyrgyz: куй-; Latin: fundo; Lithuanian: pilti; Low German: geten, geiten; Malay: menuang; Maori: tāhoro, riringi; Mongolian: асрах; Navajo: yayiizííd; Norman: vèrser; Norwegian: helle, øse; Old English: ġēotan; Oromo: dhangala'uu; Pashto: تويول, اچول; Persian: ریختن; Plautdietsch: jeeten; Polish: lać, sypać; Portuguese: despejar, entornar; Romanian: turna; Russian: лить, наливать, налить, сыпать, насыпать, насыпать; Scots: poor; Serbo-Croatian Cyrillic: лити, сипати; Roman: liti, sipati; Slovak: liať; Slovene: zliti, naliti, točiti; Somali: shubid; Sorbian Lower Sorbian: laś, lenuś; Spanish: verter; Swahili: mwaga; Swedish: hälla; Tamil: ஊற்று; Thai: เท; Tibetan: བླུགས, བཤོས; Tocharian B: ku-; Turkish: dökmek; Ukrainian: лити, наливати, налити; Vietnamese: đổ, rót, giội, trút; Welsh: tywallt, arllwys; West Frisian: jitte; Yakut: кут; Yiddish: גיסן; Zazaki: rıznen, roken