ἱερός
English (LSJ)
(v. sub fin.), ά, όν, also ός, όν in the phrase
A ἱερὸς ἀκτή Hes. Op.597, 805, Orac. ap. Hdt.8.77: Ion. and poet. ἱρός, ή, όν (v. sub fin.): Dor. and N. Greek ἱαρός IG22.1126.20, etc.: Aeol. ἶρος Sapph.Supp.23.25, Alc.Supp.8.4, but ἴαρος (corr. from ἴερος) Sapph. Supp.20a.6: Sup. ἱερώτατος Ar.Eq.582 (lyr.), Pl.Lg.755e.
I filled with or manifesting divine power, supernatural, ἱ. ἲς Τηλεμάχοιο Od.2.409, al.; ἱ. μένος Ἀλκινόοιο 8.421, etc.; ἄλφιτον, ἀλωαί, Il.11.631, 5.499; Δημήτερος ἱερὸς ἀκτή Hes.Op.Il.c.; of natural objects or phenomena, rivers, Od.10.351, Il.11.726, E.Med.410 (lyr.); λιβάς, of the Spercheus, S.Ph.1215 (lyr.); ἱεραὶ βῆσσαι Κίρκης 'faery', Od.10.275; ἱερὸν ἦμαρ, κνέφας, Il.8.66, 11.194; φάος Hes.Op. 339; ἱερὸς δίφρος = (where δ. perhaps= ἵπποι) Il.17.464; after Hom., ἱερὸν χεῦμα θαλάσσης A.Fr.192 (anap.); ἱερὸν κῦμα E.Hipp.1206, cf. Cyc. 265; ὄμβρος S.OT1428; δρόσοι E.Ion117 (lyr.); ὕπνος, of death, Call.Epigr.11; ἔστι μὲν οὐδὲν ἱερόν = no great matter, Theoc.5.22.
II of divine things, holy, ἱεροῖς ἐν δώμασι Κίρκης Od.10.426; ἱερὸν γένος ἀθανάτων Hes.Th.21; λέχος, of Zeus, ib.57; δόσις the gift of God, ib. 93; ἱερὸς πόλεμος = holy war, 'crusade', Ar.Av.556, etc.
2 of earthly things, hallowed, consecrated, βωμοί Il.2.305; ἱερὸς δόμος, of the temple of Athena, 6.89; ἱερὰ ἑκατόμβη 1.99,431, etc.; ἐλαίη Od.13.372; χοαί S.OC469, etc.; ἱρὰ γράμματα hieroglyphics, Hdt.2.36; but ἱερὰ γράμματα of the Holy Scriptures, 2 Ep.Tim.3.15; ἱ. βύβλοι OGI56.70 (Canopus, iii B.C.); ἱερὸν ἄγαλμα, τρίπους, S.OT1379, E.Ion512, etc.; χρήματα Pl.R.568d, etc.; ἱ. τὸ σῶμα τῷ θεῷ δίδωμ' ἔχειν E.Ion 1285; ἱ. σώματα, of ἱερόδουλοι, Str.6.2.6; χῆνες Plu.2.325c; of animals regarded as 'taboo', [κριοί] εἰσί σφι ἱ. διὰ τοῦτο Hdt.2.42; so perhaps ἱερὸς ἰχθύς Il.16.407; of the Roman Tribunes,= Lat. sacrosanctus, ἱερὸς καὶ ἄσυλος Plu.TG15, etc.; of Augustus, Mon.Anc.Gr. 5.17; ἱερὸς νόμος = law of sacrifice, D.21.35, cf. SIG685.81 (ii B.C.); ἱερὸς λόγος = legend, Hdt.2.81, etc.; οἱ παλαιοὶ καὶ ἱ. λόγοι Pl.Ep.335a; ἱερὸς γάμος = mystical marriage, a religious ceremony, Men.320, Phot. s.v.; opp. βέβηλος, as sacred to profane, D.H.7.8, AB223; but more freq. ἱ. καὶ ὅσιος Th.2.52, X.Vect.5.4, etc.; cf. ὅσιος.
3 under divine protection, freq. of places, Ἴλιος Il.5.648, Alc.Supp.8.4; Πύλος Od. 21.108; Θήβη Sapph.Supp.20a.6; Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον, Τροίης ἱερὰ κρήδεμνα, Od.1.2, Il.16.100; Ἀθῆναι Od.11.323, cf. Pi.Fr.75, S. Aj.1221 (lyr.), Ps.-Orac. ap. Ar.Eq.1037; Σούνιον ἱρόν Od.3.278; ἱερὸς κύκλος = the judge's seat under the protection of Zeus, Il.18.504: with gen. of the divinity, ἄλσος ἱρὸν Ἀθηναίης, ἄντρον ἱρὸν νυμφάων, Od.6.322, 13.104, cf. Hdt.1.80,2.41, Ar.Pl.937, X.An.5.3.13, etc.; γῆ καὶ ἑστία ἱερὰ πᾶσι πάντων θεῶν Pl.Lg.955e; χωρίον ὡς ἱερώτατον ib.755e, cf. Ti.45a; with gen. of a human being, Γναθίου . . ἱ. εἰμι IG12.920.
b of persons, φυλάκων ἱ. τέλος Il.10.56; ἱ. πυλαωροί 24.681; στρατός Od.24.81; βασιλέες Pi.P.5.97; ἱ. εὐσεβής τε, of Oedipus, S.OC287; ἅνθρωπος ἱερός = initiated, Ar.Ra.652; c. gen. of a divinity, devoted, dedicated, E.Alc.75, Pl.Phd.85b.
c under the Roman Empire,= sacer, imperial, ἐκ τῶν ἱερῶν τοῦ Καίσαρος γραμμάτων IGRom.4.571 (Aezani, ii A.D.); ὁ ἱερώτατος φίσκος, τὸ ἱερώτατον ταμιεῖον, ib.3.727 (Lycia), SIG888.10 (Scaptopara, iii A.D.), etc.; τὸ ἱερώτατον βῆμα (of the praefectus Aegypti), PHamb.4.8 (i A.D.): generally, worshipful, ἱ. σύνοδος OGI713.9 (Egypt, iii A.D.), etc.
III as substantive,
1 ἱερά, Ion. ἱρά, τά, offerings, victims, ἱερὰ ῥέξας Il.1.147, etc.; ἔρδειν Hes.Op.336; διδόναι Od.16.184; ἀλλ' ὅ γε δέκτο μὲν ἱρά Il.2.420, cf. 23.207: less freq. in sg., ὄφρ' ἱρὸν ἑτοιμασσαίατ' Ἀθήνῃ 10.571; θῦσαι ἱρά Hdt.1.59, 8.54, etc.; θυσίας καὶ ἱρὰ ποιέειν Id.2.63; αἴθειν S. Ph.1033; ἱ. πατρῷα A.Th.1015; ἱ. ἐπιχώρια Democr.259.
b after Hom., omens afforded by sacrifice, τὰ ἱρὰ οὐ προεχώρεε χρηστά Hdt. 5.44; τὰ ἱερὰ καλὰ [ἦν] X.An.1.8.15; simply οὐκ ἐγίγνετο τὰ ἱ. ib. 2.2.3.
c generally, sacred objects or rites, Hdt.1.172,4.33; τῶν ὑμετέρων ἱ. καὶ κοινῶν μετεῖχον D.57.3; of cult-images, IG Rom.3.800 (syllium).
2 after Hom., ἱερόν, Ion. ἱρόν, τό, holy place, Hdt.5.119,al.; opp. νηός, Id.2.170, cf. Th.4.90,5.18; freq. of a temple, ἔστι δὲ ἐν τῷ τεμένεϊ . . ἱρόν κτλ. Hdt.2.112; of the Jewish temple, LXX 1 Ch.29.4, Plb.16.39.4, Str.16.2.34, Ev.Matt.24.1.
3 ἱερὸν τῆς δίκης a sacred principle of right, E.Hel.1002.
4 ἱερός, ὁ (sc. μήν), name of month at Delos, IG12.377.22, 11(2).203A31 (iii B.C.).
5 ἱεροί, οἱ, members of a religious college or guild, ib.5(1).1390.1, al. (Andania, i B.C.), prob. in SIG1010.7 (Chalcedon), etc.; also of women, ἱεραί, αἱ, IG5(1). l.c., cf. 1511 (Sparta).
b = ἱερόδουλος, ib. 1356 (Messenia, V B.C.), Inscr.Perg.572, GDI5702.39 (Samos).
IV special phrases, post-Hom.,
1 prov., ἱερὰ ἄγκυρα = one's last hope, Plu. 2.815d, Luc.JTr.51, Fug.13, Poll.1.93, Gal.11.182.
2 ἱερὸς βόλος, name of a throw at dice, Eub.57.1.
3 ἱερὰ βοτάνη, v. βοτάνη.
4 ἱ. (sc. γραμμή) (cf. γραμμή 111.1), last line of draught-board, κινήσαις τὸν ἀπ' ἴρας . . λίθον Alc.82, cf. Epich.225, Sophr.127; τὴν ἀφ' ἱερᾶς (v.l. τὴν ἱεράν) Plu.Cor.32.
5 ἱερὸς ἰχθύς = ἀνθίας, Arist.HA 620b35, cf. Ath.7.282e, Plu.2.981d.
6 ἱερὸς λόχος, v. λόχος.
7 ἱερά (sc. νίκη), ἡ, drawn contest, dead heat (because the prize was assigned to the god), SIG1073.48 (Olymp.); ποιῆσαι ἱεράν, of the competitor, Wood Ephesus, App.vi p.70; so ἱ. ἀθλήματα Inscr.Olymp.56; ἱερὸς ὁ στέφανος ἐκρίθη IG9(2).525 (Larissa); τὸ παγκράτιον ἱερὸν ἐγένετο ib.527 (ibid.); ἱερός (sc. ἀγών) ib.7.2727.19, 24 (Acraeph.): metaph., ἱερὸν ποιῆσαι τὸν στέφανον 'divide the honours', Plb.1.58.5, 29.8.9.
8 ἱερὰ νόσος = epilepsy, Hdt.3.33, Hp.Morb. Sacr.tit., Thphr.HP9.11.3, etc., cf. Call.Aet.3.1.14: metaph., τὴν οἴησιν ἱ. νόσον ἔλεγε Heraclit.46 ( = Epicur.Fr.224).
9 ἡ ἱερὰ ὁδός = the sacred road to Delphi, Hdt.6.34; also, from Athens to Eleusis, Cratin. 61, Paus.1.36.3, Harp. s.v.; and that from Elis to Olympia, Paus. 5.25.7.
10 ἱερὸν ὀστέον = os sacrum, the last bone of the spine, Hp. Art.45, Plu.2.981d, Gal.UP5.8, etc.
11 ἱερὰ συμβουλή = sacred duty of an adviser, Pl.Ep.321c, X.An.5.6.4, cf. Pl.Thg.122b, Luc.Rh.Pr. 1.
12 ἱερὰ σῦριγξ = spinal canal, Poll.2.180.
13 ἱερὰ τριήρης, of the Delian ship, or one of the state-ships (Salaminia or Paralos), D.4.34.
14 freq. in geographical names, e.g. ἱερὰ ἄκρα, in Lycia, Str. 14.3.8; ἱερὸν ἀκρωτήριον, in Spain, Cape St. Vincent, Id.2.4.3; ἱερὰ κώμη, in Lydia, Plb.16.1.8; ἱερὰ νῆσος, one of the Liparean group, Th.3.88; one of the insulae Aegates, Plb.1.60.3.
V Adv. ἱερῶς = holily, ἀποθανεῖν v.l. in Plu.Lyc.27. [ῐ by nature, but sometimes ῑ in Ep., especially in endings of hexameters, ἱερὸς ἰχθύς, ἱ. ἦμαρ, ἱερὰ ῥέξας, ἀλφίτου ἱεροῦ ἀκτή, Il.16.407, 8.66, 1.147, 11.631; ῑερόν in the first foot of a hex., Theoc.5.22; also in compds. ἱεραγωγός, ἱεροθαλλής, ἱερόφωνος: ῑ always in contr. form ἱρός wh. is used in Ep., Hdt., and some Ion. inscrr., as IG12(8).265.9 (Thasos), cf. Semon.7.56, Herod.4.79, al., but is rarely found in codd. of Hp. (never in Heraclit. or Democr.); also in Trag., A.Th.268, etc., but never required by metre in lyr. of Com.]
German (Pape)
[Seite 1242] auch 2 Endgn, Hes. O. 599. 807 u. im Orak, bei Her. 8, 77; ion. ἱρός, was auch bei den Epikern vorkommt; äol. ἰαρός; dor. ἱαρός, Inscr.; nach Hemsterh. von ἵημι, ursprünglich von geweihten Thieren, die man frei gehen ließ, vgl. ἄφετος, schwerlich richtig; eben so wenig mit ἰή zusammenhangend; nach sprachvgl. Gramm. verwandt mit dem Sanskrit. ishiras, "kräftig", s. Curtius Grundz. d. Griech. Etym. 2. Aufl. S. 358. Vielleicht ist die Bdtg "kräftig" in einigen Homerischen Verbindungen erkennbar; vielleicht ist aber auch bei Homer überall die Bdtg "heilig" anzunehmen, wie in der übrigen Griech. Literatur. – a) von Allem, was die Götter betrifft u. zu ihnen in irgend einer Beziehung steht; ἱεροῖς ἐν δώμασι Κίρκης Od. 10, 426, Götterwohnung; Hes. spricht selbst von ἱερὸν γένος ἀθανάτων, Th. 21; Ζεὺς ἱερὸν λέχος εἰσαναβαίνων, das Götterlager, 57; τοίη Μουσάων ἱερὴ δόσις 93; φάος Hes. O. 337; ἦμαρ Il. 17, 455; das Tageslicht kommt von den Göttern, wie die Finsterniß, κνέφας, 11, 194; νύξ Eur. Ion 117. – Die ganze Natur ist von den Göttern erfüllt u. ihnen heilig; ποταμοί Od. 10, 351; ἱερὸν ῥόον Ἀλφειοῖο Il. 11, 756, wie Soph. σὰν λιπὼν ἱερὰν λιβάδα Phil. 1200 u. Eur. Med. 410; so Ἐρυθρᾶς ἱερὸν χεῦμα Aesch. frg. 178; κῦμα Eur. Hipp. 1206; ὄμβρος, heiliges Naß, Soph. O. R. 1428; so nennt auch Hom. den Fisch ἱερός, denn er ist als Wasserbewohner dem Poseidon heilig, Il. 16, 407, was Alte auf manche andere wunderliche Weise erklären, z. B. = διερός; Ath. VII, 282 e; Arist. H. A. 9, 37 = ἀνθίας; Aristarch erklärte ἱερὸν ἰχθὺν = τὸν ἀνετὸν καὶ εὐτραφῆ. – Auch die Erde, Haine, Berge u. dgl., βῆσσαι Od. 10, 275, γῆ Soph. Phil. 700, Ἴδας ὄρος Eur. Or. 1383; alle einzelnen Länder, Inseln u. Städte, da ihnen besondere Schutzgottheiten vorstehen; Εὐβοίης ἱερῆς Il. 2, 535; Πύλος Od. 21, 108; Θήβην ἱερὴν πόλιν II. 1, 366; Ζέλεια, Πέργαμος, Ἀθῆναι, Od. 11, 323, wie Pind. frg. 45 u. Soph. Ai. 1200; Σικυών, Ταίναρος, Pind. N. 9, 53 P. 4, 44; Μέμφις, Τμῶλος, Aesch. Pers. 36. 49 u. Eur. Bacch. 64; Ἴλιος, Troad. 123; ὦ γᾶς ἱερὸν οἰκείας πέδονΣαλαμῖνος Soph. Ai. 846, wie Eur. Troad. 1096; Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον Od. 1, 2, wie Τροίης ἱερὰ κρήδεμνα Il. 16, 100. – So auch ἱερὰς κατ' ἀλωάς Il. 5, 499, denn sie sind der Demeter heilig; ἐλαίρ, der der Athene heilige Oelbaum, Od. 13, 372; ἀλφίτου ἱεροῦ ἀκτή Il. 11, 631, denn auch das Getreide ist eine Göttergabe. – So heißen auch die Könige, die unter dem Schutze der Götter stehen, von ihnen eingesetzt sind, ἱεροί, Pind. P. 5, 97; u. so ist auch das bei Hom. oft vorkommende ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο, ἱερὸν μένος Ἀλκινόοιο zu fassen; der Wagen des Achilleus δίφρος ἱερός, Il. 17, 464. – b) was die Menschen den Göttern geweiht haben, heilig, zum Gottesdienst gehörig, vgl. Eur. ἱερὸν τὸ σῶμα τῷ θεῷ δίδωμι ἔχειν, Ion 1285, u. Plat. ὅσα ἱερὰ κριθέντα ποιήματα ἐδόθη τοῖς θεοῖς, Legg. VIII, 829 e; ἱερὸς δόμος, Tempel, Il. 6, 89; χῶρος Soph. O. C. 16. 54; δαιμόνων ἀγάλματα, die Standbilder der Götter in den Tempeln, O. R. 1379; Eur. I. T 1441; ξόανον Troad. 525; εἴδωλον Ἥρας Hel. 1150; βωμός, der Altar, Il. 2, 305 Soph. Tr. 989, der ihn auch ἱερὸν ἕρκος nennt, 604. – Die Gottheit, der Etwas geweiht ist, wird im gen. hinzugesetzt, ἄλσος ἱρὸν Ἀθηναίης Od. 6, 326, ἄντρον ἱρὸν Νυμφάων 13, 104; Eur. Alc. 76; Her. 1, 80; γῆς ἱερᾶς οὔσης τῶν πάντων θεῶν Plat. Legg. V, 741 c; ἱερὸς ὁ χῶρος τῆς Ἀρτέμιδος Xen. An. 5, 3, 13. – Von Kampfspielen, die zu Ehren der Götter stattfinden, ἀγῶνες, ἄεθλα, Pind. N. 2, 4. 6, 61 Ol. 8, 64; κύκλος, der Kreis, in dem Gericht gehalten wird, der dem Zeus heilig ist, Il. 18, 504; γάμος Plat. Rep. V, 458 e Legg. VIII, 841 d; νόσος XI, 916 a; γράμματα Tim. 27 b. – Auch τύμβος, θήκη, Soph. O. C. 1542. 1760; Eur. Suppl. 981. – Bes. von Opfern und allem dazu Gehörigen, ἑκατόμβη, Il. 1, 99, χοαί, Soph. O. C. 470, νόμος, sich auf die Opfer u. Feste beziehend, Dem. 21, 35, der ibd. §. 16 auch ἐσθής, ein Opferod. Festkleid so nennt u. hinzusetzt ἱερὰν γὰρ νομίζω πᾶσαν, ὅσην ἄν τις ἕνεκα τῆς ἑορτῆς παρασκευάσηται, τέως ἂν χρησθῇ; vgl. ὀφείλειν ἑπτὰ δραχμὰς ἱερας τῇ Ἀθηνᾷ Dem. 24, 22. – Am gewöhnlichsten τὰ ἱερά, Opfer, wie Hom. so oft ἱερὰ ῥέζειν, auch ἱερὰ δίδωμι, Od. 16, 184, u. im sing. ὄφρ' ἱρὸν ἑτοιμασσαίατ' Ἀθήνῃ Il. 10, 571; ἄπυρα ἱερά, Pind. Ol. 7, 48, wie Aesch. Ag. 70; δήμια, πατρῷα, Spt. 160. 1001; ἔμμηνα, Soph. El. 273; αἴθειν, τελεῖν, Phil. 1022 Eur. Bacch. 485; in Prosa, ἱερὰ θύσας Thuc. 2, 71, ἐν ἱερῶν θυσίαις Plat. Rep. III, 394 a; ὅτι τὰ ἱερὰ καὶ τὰ σφάγια καλὰ εἴη, ersteres die Eingeweide der Opferthiere u. die aus ihnen entnommenen Vorbedeutungen, letzteres andere beim Opfer vorkommende Kennzeichen, Xen. An. 1, 8, 15 u. öfter, wie τά τε ἱερὰ καλὰ τά τε σφάγια κάλλιστα 6, 3, 21; ἐπεὶ τὰ ἱερὰ ἐγένετο, da die Opfer zusagten, die Eingeweideschau glücklich ablief, 6, 2, 9, wofür Her. προχωρεῖ χρηστά sagt, 5, 44; – τὸ ἱερόν, der Tempel, τῆς Δίκης, Eur. Hel. 1008 u. öfter; Her. 2, 112; ἱερῶν ἱδρύσεις Plat. Rep. IV, 427 b; μέγιστα τοῦ Ἔρωτος ἱερὰ κατασκευάσαι καὶ βωμούς Conv. 189 c; bes. der Tempel in Delphi, Dem. 19, 327. Aus Thuc. 4, 90, τάφρον περὶ τὸ ἱερὸν καὶ τὸν νεὼν ἔσκαπτον, geht die allgemeine Bdtg "Heiligthum" hervor; nach Ammon. der Tempelbezirk, ἱερὸν καὶ τέμενος ἱδρύσασθαι Ath. XIII, 595 c. – Von Menschen, ἱερὸς καὶ εὐσεβής, heilig, Soph. O. C. 288; bei Ar. Ran. 651 mit Hindeutung auf die Einweihung in die Mysterien. Anders Αχαιῶν ἱερὸς στρατός, das göttliche, stattliche Heer, Il. 24, 81, wie τέλος ἱερόν, die heilige Wächterschaar 10, 56. Für das röm. sacrosanctus, Plut. Tib. Gracch. 14. 15 u. öfter. – Sprichwörtlich war ἡ ἱερὰ συμβουλή, Xen. An. 5, 6, 4; vgl. Plat. Theag. 122 a u. Zenob. 4, 40. S. auch ἱερὰ ἄγκυρα unter ἄγκυρα. Ein anderer sprichwörtlicher Ausdruck τὸν ἀφ' ἱερᾶς, vollständig τὸν ἀφ' ἱερᾶς γραμμῆς λίθον od. πεττὸν κινεῖν, d. i. das Letzte, Aeußerste wagen, Ar. Eccl. 987; vgl. Diogen. 5, 41 u. daselbst die Erklärer, u. s. γραμμή. – Von einem Wurfe mit Würfeln, Eubul. Poll. 7, 205. – [Hom. braucht in den Formen, wo die letzte Sylbe kurz ist, ι lang, z. B. ἱερὸν ἦμαρ, ἱερὰ ῥέζειν, u. so sp. Ep.] – Über die Vrbdgn mit ὅσιος u. den Unterschied davon s. letzteres.
Greek (Liddell-Scott)
ἱερός: ἴδε ἐν τέλ., ά, όν, καὶ ός, όν, ἐν τῇ φράσει, ἱερὸς ἀκτή, ὁ σῖτος, ἢ καθ’ Ἡσύχ. «ἄλφιτα», Ἡσ. Ἔργ. κ. Ἡμ. 595, 805, Χρησμ. παρ’ Ἡροδ. 8. 77· Ἰων. καὶ ποιητ. ἱρός, ή, όν, (ἵδε ἐν τέλει)· Δωρ. ἱᾰρὸς Ἐπιγραφ. Δελφ. ἐν τῇ Συλλ. Ἐπιγρ. 1688. 20, κτλ.: (πρβλ. ἱέρεια, ἱέραξ)· ― Ὑπερθ. ἱερώτατος, Ἀριστοφ. Ἱππ. 582, Πλάτ. (Ὁ Κούρτ. παραβάλλων τὴν λέξιν πρὸς τὸ Σανσκρ. ishiras (ἀκμάζων, σφριγῶν, ζωηρός), νομίζει ὅτι ἡ πρώτη σημασία εἶναι ἡ τοῦ ἀκμαῖος, ἰσχυρός, καὶ ἐκ τῆς ὑλικῆς ταύτης σημασίας προέκυψεν ἡ παρ’ Ὁμήρῳ σημασία τοῦ θαυμάσιος, ὑπερφυσικός, θεῖος· ἱερὸν γὰρ τὸ μέγα Ἀρετ. π. Αἰτ. Χρον. Παθ. 1. 4). Ι. ἀκμαῖος, ἰσχυρός, θεῖος, ἱερός, ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο Ὀδ. Β. 409, κ. ἀλλ.· ἱερὸν μένος Ἀλκινόοιο Θ. 419, κτλ.· ἱερὸς ἰχθὺς (ἴδε κατωτέρω IV. 2) Ἰλ. ΙΙ. 407· ἱερὴ ἐλαίη Ὀδ. Ν. 372· ἄλφιτον Ἰλ. Ν. 631, πρβλ. Ε. 499· οὕτω, Δημήτερος ἱερὸς ἀκτή (ἴδε ἐν ἀρχῇ)· ― ὡσαύτως, ἐπὶ παντὸς φυσικοῦ πράγματος, ἱερῶν ποταμῶν Ὀδ. Κ. 351, Ἰλ. Λ. 726, Σοφ. Φ. 1215, Εὐρ. Μήδ. 410· ἱεραὶ βῆσσαι Ὀδ. Κ. 275· ἱερὸν κνέφας Ἰλ. Ρ. 455, Λ. 194· φάος Ἡσ. Ἔργ. κ. Ἡμ. 337· ἀκολούθως, ὡς τὸ θέσκελος, θεσπέσιος, πρὸς ἔκφρασιν ἐκπλήξεως ἢ θαυμασμοῦ, ἱερὸν τέλος, ἱερὸς στρατός, λαμπρὸς στρ., Ἰλ. Κ. 56, Ὀδ. Ω. 81· ἱερὸς δίφρος, λαμπρὸς δίφρ., Ἰλ. Ρ. 464: ― μεθ’ Ὅμ., ἐπὶ τῆς θαλάσσης, ἱερὸν χεῦμα θαλάσσης Αἰσχύλ. Ἀποσπ. 178· ἱρὸν κῦμα Εὐρ. Ἱππ. 1206· κύματα ὁ αὐτ. ἐν Κύκλ. 265· ἐπὶ τῆς βροχῆς, ὄμβρος Σοφ. Ο. Τ. 1428· δρόσοι Εὐρ. Ἴων 117: ― ἐν Θεοκρ. 5. 22, οὐδὲν ἱερόν, «οὐδενὸς ἄξιον» (Σχόλ.), ἀνάξιον λόγου, «δὲν εἶναι μεγάλη δουλειά»· ἱερὸς ὕπνος Καλλ. Ἐπιγράμμ. 10· ― Ὑπερθ., χωρίον ἱερώτατον Πλάτ. Νόμ. 755Ε, πρβλ. Τίμ. 45Α. ΙΙ. ἐπὶ θείων πραγμάτων, ἱερός, ὡς καὶ νῦν, Λατ. sacer, Ὅμ., κλ.· ἱεροῖς ἐν δώμασι Κίρκης Ὀδ. Κ. 426· ἱερὸν γένος ἀθανάτων Ἡσ. Θ. 21· ἱερὸν λέχος, τὸ τοῦ Διός, 57· ἱερὴ δόσις, δῶρον θεοῦ, 93· ἱερὸς πόλεμος, πόλεμος ἐναντίον ἱεροσύλων, Ἀριστοφ. Ὄρν. 556, κτλ. 2) ἐπὶ γηΐνων πραγμάτων, καθιερωμένος εἰς θεὸν ἢ εἰς τὴν ὑπηρεσίαν θεοῦ τινος, ἅγιος, ἡγιασμένος, βωμὸς Ἰλ. Β. 305· ἱ. δόμος, ἐπὶ τοῦ ναοῦ τῆς Ἀθηνᾶς, Ζ. 89· καὶ συχν., ἱερὴ ἑκατόμβη Α. 99, 431, κτλ.· χόες Σοφ. Ο.Κ. 469, κτλ.· ― ἱρὰ γράμματα, = ἱερογλυφικά (ὃ ἴδε), Ἡρόδ. 2. 36· ἱρὸς λόχος ὁ αὐτ. 2. 81, κτλ.· ― συχνὸν παρ’ Ἀττ., ι. ἄγαλμα, τρίπους, θᾶκος, Σοφ. Ο.Τ. 1379, Εὐρ. Ἴων 512, κτλ.· χρήματα, ποιήματα, Πλάτ. Πολ. 568D, κτλ.: ἱερὸν τὸ σῶμα τῷ θεῷ διδόναι, ἐπί τινος ἀφιεροῦντος ἑαυτὸν εἰς θεόν τινα, Εὐρ. Ἴων 1284· ι. σώματα, περὶ ἱεροδούλων, Στράβ. 272· ― ἐπὶ τῶν Ρωμαίων δημάρχων= sacrosanctus, ἀπαραβίαστος, ἱερὸς καὶ ἄσυλος Πλουτ. Τ. Γράκχ. 14, 15, κτλ.· ― ἱερὸς νόμος, ὁ περὶ θυσιῶν νόμος, κτλ., Δημ. 525. 18· ― ἐνίοτε ἀντιτίθεται τῷ βέβηλος, ἀλλὰ τοῦτο παρ’ Ἀττ. συνηθέστερον ἐκφέρεται διὰ τοῦ ἱερὸς καὶ ὅσιος (ἴδε ἐν. λ. ὅσιος Ι. 2), ἢ τοῦ ἱερὸς καὶ ἴδιος (ἴδε ἴδιος Ι. 2). 3) ἐπὶ παντὸς τόπου διατελοῦντος ὑπὸ τὴν προστασίαν θεοῦ τινος, Ἴλιος, Πύλος, Θήβη Ὅμ.· Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον, Τροίης ἱερὰ κρήδεμνα Ὀδ. Α. 2, Ἰλ. Π. 100· περὶ τῶν Ἀθηνῶν, ἅπαξ παρ’ Ὁμ., Ὀδ. Λ. 323· ἀλλὰ συχνάκις παρὰ τοῖς μεθ’ Ὅμηρον, ὡς ἐν Πινδ. Ἀποσπ. 45, ἐν Σοφ. Αἴ. 1221, ἐν Ἀριστοφ. Ἱππ. 1037· ὡσαύτως, Σούνιον ἱρόν, πιθαν. ἐκ τῆς ἐκεῖ λατρείας τῆς Ἀθηνᾶς (ἴδε κατωτ. IV. 8), Ὀδ. Γ. 278: ― οὕτως, ἱερὸς κύκλος, κυκλικὸς τόπος ὑπὸ τὴν προστασίαν τοῦ Διός, οἱ δὲ γέροντες εἵατ’ ἐπὶ ξεστοῖσι λίθοις ἱερῷ ἐνὶ κύκλῳ Ἰλ. Σ. 504· ― ὁ Ὅμ. συνάπτει τὸ ἱερὸς μετὰ γεν. τῆς θεότητος, ἄλσος ἱερὸν Ἀθηναίης, ἄντρον ἱερὸν Νυμφάων Ὀδ. Ζ. 322. Ν. 104, 348· καὶ αὕτη εἶναι μετὰ ταῦτα συνήθης σύνταξις, Ἡρόδ. 1. 80., 2. 41, Εὐρ. Ἄλκ. 75, Ἀριστοφ. Πλ. 937, Πλάτ. Φαίδ. 85Β, Ξεν. Ἀν. 5. 3.13, κτλ.· σπανιώτερον μετὰ δοτ., κριοὶ εἰσί σφι ἱροὶ Ἡρόδ. 2. 42, πρβλ. Πλάτ. Νόμ. 955Ε. 4) ἐπὶ βασιλέων, ἡρώων, κλ., ἐκ τῆς ἰδέας ὅτι θεότης προστατεύει αὐτούς, ἱεροὶ βασιλεῖς Πινδ. Π. 5 131· ἱ καὶ εὐσεβής, ἐπὶ τοῦ Οἰδίποδος, Σοφ. Ο. Κ. 287· ἀλλ’ ἄνθρωπος ἱερὸς ἐν Ἀριστοφ. Βατρ. 652 εἶναι ὁ μεμυημένος τὰ μυστήρια. ΙΙΙ. ὡς οὐσιαστ. 1) ἱερὰ, Ἰων. ἱρά, τά, προσφοραί, θυσίαι, θύματα, συχν. παρ’ Ὁμήρ.· ἱερὰ ῥέζειν, Λατ. sacra facere, operari, Ἰλ. Α. 147, κτλ.· ἔρδειν Ἡσ. Ἔργ. κ. Ἡμ. 334· διδόναι Ὀδ. Π. 184· ἀλλ’ ὅ γε δέκτο μὲν ἱρὰ Ἰλ. Β. 420, πρβλ. Ψ. 207· σπάνιον ἐν τῷ ἐνικῷ, ὄφρ’ ἱρὸν ἑτοιμασσαίατ’ Ἀθήνῃ Κ. 571: ― οὕτω καὶ μεθ’ Ὅμ., θῦσαι ἱρὰ Ἡρόδ. 1. 59., 8. 54, κτλ.· ποιεῖν 2. 63· αἴθειν Σοφ. Φιλ. 1033· ἱ. πατρῷα Αἰσχύλ. Θήβ. 1010· πρβλ. ἄπυρος· τὰ διαβατήρια ἱ. Θουκ. 5. 116. β) μεθ’ Ὅμ., τὰ ἐντόσθια τοῦ θύματος ἃ ἐξετάζοντες ἐμαντεύοντο, τὰ ἱρὰ οὐ προεχώρεε χρηστὰ Ἡρόδ. 5. 44· τὰ ἱερὰ καλὰ ἦν Ξεν. Ἀν. 1. 8, 15· ἢ ἁπλῶς, τὰ ἱερὰ γίγνεται αὐτόθι 2. 2, 3· πρβλ. ἄλοβος, καλλιερέω. γ) καθόλου, ἱερὰ πράγματα, ἱεραὶ τελεταί, Λατ. sacra, Ἡρόδ. 1. 172., 4. 33· τῶν ἱερῶν καὶ κοινῶν μετέχειν Δημ. 1300. 6. 2) μεθ’ Ὅμ., ἱερόν, Ἰων. ἱρόν, τό, ναός, ἱερὸς τόπος, Ἡρόδ. καὶ Ἀττ.· ἐνίοτε ἐπὶ τοῦ οἰκοδομήματος τοῦ ναοῦ κατ’ ἀντιδιαστολὴν πρὸς τὸ τέμενος, ἔστι δὲ ἐν τῷ τεμένει… ἱρὸν κτλ. Ἡρόδ. 2. 112, πρβλ. 9. 65· ἀλλ’ ἐνίοτε ἄνευ ἀντιδιαστολῆς τινος πρὸς τὸ ἄλσος καὶ τέμενος, ἐς Διὸς στρατίου ἱρόν, μέγα τε καὶ ἅγιον ἄλσος πλατανίστων Ἡρόδ. 5. 119., 7. 197· ἐνίοτε τίθεται ἐπὶ τοῦ συνόλου τῶν ἱερῶν οἰκοδομῶν κατ’ ἀντιδιαστολὴν πρὸς τὸ ναὸς ἢ νεώς, ὁ αὐτ. 2. 170, Θουκ. 4. 90., 5. 18: πρβλ. σηκός, χρηστήριον. 3) ἱρὸν τῆς δίκης, ἡ ἱερὰ ἀρχὴ τοῦ δικαίου, Εὐρ. Ἑλ. 1002. IV. ἰδιαίτεραι φράσεις μεθ’ Ὅμ., 1) παροιμ., ἱερὰ ἄγκυρα, δηλ. ἡ ἐσχάτη ἐλπίς τινος, Λουκ. ἐν Διῒ Τραγ. 51, ἐν Δραπέτ. 13, Πολυδ. Α΄, 93, Παροιμιογρ. σ. 60, κτλ.: ― λέγεται συμβουλὴ ἱερὸν χρῆμα εἶναι, ἐπὶ τοῦ ἱεροῦ καθήκοντος τῶν συμβούλων, Πλάτ. Θεάγ. 122, Α, πρβλ. Πλάτ. Ἐπιστ. 321C, Ξεν. 5. 6, 4, Λουκ. Ρητόρ. Διδασκ. 1, Παροιμιογρ. σ. 318· ― τὸν ἀφ’ ἱερᾶς κινεῖν, ἴδε γραμμὴ ΙΙΙ. 2) ἱερὸς ἰχθύς, ὁ αὐλωπίας ὃν καλοῦσι καὶ ἀνθίαν, Ἀριστ. π. τὰ Ζ. Ἱστ. 9. 37, 6, πρβλ. Ἀθήν. 282Ε, Πλούτ. 2. 981D. 3) ἱ. λόχος, ἴδε ἐν λ. λόχος. 4) ἱερὰ νόσος, ἡ ἐπιληψία, Ἡρόδ. 3. 33, Ἱππ. π. Ἀέρ. 291, ἴδε ἐν λέξ. δαιμονίζομαι· ὡσαύτως καλουμένη μεγάλη, Ἡρακλεία, Foës Οἰκ. Ἱππ. ἐν λέξ. ἱερή· ― ἱ. νόσος ἦτο ὡσαύτως ἡ λέπρα, Vales. Εὐσ. Ἐκκλ. Ἱστ. 4. 19. 5) ἡ ἱ. ὁδός, ἡ εἰς Δελφοὺς ἄγουσα, Ἡρόδ. 6. 54, ἔνθα ἴδε Wess.· ὡσαύτως ἡ ἀπ’ Ἀθηνῶν εἰς Ἐλευσῖνα, ἣν ἐπορεύοντο οἱ μύσται, Κρατῖνος ἐν «Δραπέτισιν» 15, ἴδε Παυσ. 1. 36, 3, Ἁρποκρ. ἐν λέξ.· καὶ ἡ ἑξ Ἤλιδος εἰς Ὀλυμπίαν, Παυσ. 5. 25, 7. 6) ἱ. ὀστέον, os sacrum, τὸ ἔσχατον τῆς σπονδυλικῆς στήλης ὀστοῦν, τὸ ἱερὸν ὀστοῦν, Πλούτ. 2. 981D, Γαλην., κτλ. 7) ἡ ἱερὰ (δηλ. τριήρης), ἣν οἱ Ἀθηναῖοι ἔπεμπον εἰς Δῆλον, ἢ ἡ Σαλαμινία ἢ ἡ Πάραλος, Δημ. 50. 1. 8) συχνάκις ἐν τῇ γεωγραφίᾳ, ἱερὰ ἄκρα, ἐν τῇ Λυκίᾳ, Στράβ. 666· ἱ. ἀκρωτήριον, ἐν τῇ Ἱσπανίᾳ, τὸ τοῦ ἁγίου Βικεντίου, αὐτόθι 106· Ἱερὰ νῆσος, μία τῶν Λιπαραίων νήσων, Θουκ. 3. 88, κτλ.· ἱ. ὄρος, ἐν τῇ Θρακικῇ Χερσονήσῳ, κτλ. V. Ἐπίρρ. ἱερῶς, ἁγίως, Πλουτ. Λυκοῦργ. 27. Τὸ ι φύσει βραχὺ καὶ ἀείποτε οὕτω παρ’ Ἀττ. πλὴν τοῦ καθῑερωμένος, Αἰσχύλ. Εὐμ. 304· ― ἀλλ’ ὁ Ὅμ. καὶ ὁ Ἡσ. μηκύνουσιν αὐτὸ ἐν ἄρσει χάριν τοῦ μέτρου, ὡς ἐν τῷ τέλει τῶν ἑξαμέτρων, ἱερὸν ἦμαρ, ἱερὰ ῥέζειν, ἀλφίτου ἱεροῦ ἀκτή· οὕτω καὶ ἔν τινι λυρικῷ χωρίῳ, Εὐρ. Βάκχ. 160, καὶ ἐν τοῖς συνθέτοις, ἱεραγωγός, ἱεροθαλλής, ἱερόφωνος. Ἀείποτε ῑ ἐν τῷ συνῃρ. τύπῳ ἱρός: ὁ τύπος οὗτος καλούμενος καθόλου Ἰων., εἶναι ἐν χρήσει παρ’ Ἐπικ. χάριν τοῦ μέτρου: εὕρηται ἐν τοῖς ἀρίστοις Ἀντιγράφοις τῶν Ἀττ. ποιητῶν καὶ καθ’ ἃ φρονεῖ ὁ Δινδ. ἦν ἐν χρήσει παρὰ τοῖς Τραγ. (πλὴν τοῦ πρώτου ποδὸς τοῦ τριμέτρου), πρὸς ἀποφυγὴν ἀναλελυμένων ποδῶν, ἴδε εἰς Αἰσχύλ. Θήβ. 268, Λεξικ. Αἰσχύλ. ἐν λ.· ὡσαύτως ἐν λυρικοῖς χωρίοις τῆς κωμῳδ., ἴδε εἰς Ἀριστοφ. Ἱππ. 301, ἔνθα τό: τῶν θεῶν ἱερὰς ἔχοντα… δάκτυλος ἀντὶ τροχαίου, εἶναι ἀπαράδεκτον, Σφ. 308.
French (Bailly abrégé)
ά ou ός, όν :
I. auguste, admirable, fort, puissant : ἱερὰ ἶς Τηλεμάχοιο OD la force puissante de Télémaque, pour le puissant Télémaque ; ἱερὸν μένος Ἀλκινόοιο OD le cœur puissant d’Alkinoos, pour le puissant Alkinoos ; ἱερὸς στρατός OD l’armée puissante (des Grecs) ; ἱερὸς ἰχθύς IL poisson d’une grandeur, d’une force ou d’une agilité extraordinaire;
II. sacré :
1 d’origine divine, saint, sacré : ἱερὰ δώματα OD demeure sacrée (de Circé) ; ἱερὸν ἦμαρ IL le jour divin ; ἱερὸν κνέφας IL les ténèbres divines ; ἱεροὶ ποταμοί IL les divins fleuves ; ἱερὸς δίφρος IL le char traîné par des coursiers immortels;
2 consacré aux dieux ou qui est sous la protection de la divinité ; qui a un caractère religieux, saint, sacré en parl. de villes, de lieux : Troie, Ilion, Thèbes, etc. : ἱερὸς κύκλος IL l’espace circulaire de la cour sacrée (sous la protection de Zeus) ; ἱερὰ ἀλωή IL aire sacrée (sous la protection de Déméter) ; ἱερὰ ἐλαίη OD olivier sacré (sous la protection d’Athéna) ; en parl. de pers., de rois, de héros, etc. ; à Rome, en parl. des tribuns (lat. sacrosanctus) ; qqf avec un gén. : ἄλσος ἱρὸν (ion. et poét.) Ἀθηναίης OD bois consacré à Athéna ; ἄντρον ἱρὸν Νυμφάων OD grotte consacrée aux nymphes ; rar. avec un dat.
3 qui concerne les dieux ou les choses sacrées;
III. Locut. diverses : ἱερά ἄγκυρα LUC l’ancre de miséricorde, la dernière ancre ; ἱερά συμβουλή XÉN la délibération suprême ; ἱερὰ νόσος HDT épilepsie ; ἱερὰ οδός, la voie sacrée conduisant à Delphes, la voie d’Athènes à Éleusis ou d’Élis à Olympie ; ἱερὸν οστοῦν, l’os sacrum t. d’anatomie;
IV. subst. ;
A. ἡ ἱερά (τριήρης) la galère sacrée, càd la galère de Délos ou la galère Salaminienne ou Paralienne;
B. τὸ ἱερόν :
1 offrande pour un sacrifice;
2 sanctuaire, lieu consacré;
C. τὰ ἱερά :
1 offrande pour un sacrifice, victime ; sacrifice : ἱερὰ ῥέζειν IL accomplir un sacrifice ; διδόναι OD offrir un sacrifice;
2 entrailles des victimes ; augures ; τὰ ἱερὰ καλά ἐστι XÉN ou τὰ ἱερά γίγνεται XÉN les présages sont favorables;
3 objets sacrés, lieux ou édifices sacrés;
Sp. ἱερώτατος.
Étymologie: DELG cf. skr. isirá « fort ».
English (Slater)
ῐερός (-όν, -οί, -ῶν, -οῖς; -ᾶς, -ᾷ, -άν, -αῖς, -αῖσι（ν); -ῷ, -όν, -ῶν, -οῖς: superl. -ώτατον nom., voc., acc.: ἱερ- thrice.)
1 of persons, venerated holy ἄτερθε δὲ πρὸ δωμάτων ἕτεροι λαχόντες Ἀίδαν βασιλέες ἱεροὶ ἐντί the dead kings of Cyrene (P. 5.97) νόσοι δ' οὔτε γῆρας οὐλόμενον κέκραται ἱερᾷ γενεᾷ the Hyperboreans (P. 10.42) Θέμιν ἱερὰν Πυθῶνά τε (θέμιν flagitavit Wil.) (P. 11.9) Σπαρτῶν ἱερὸν γένος ἀνδρῶν ὑμνήσομεν; fr. 29. 2. εὐάρματε χρυσοχίτων ἱερώτατον ἄγαλμα Θήβα fr. 195.
2 of things,
a of places, as being of religious interest. ἱερὸν ἔσχον οἴκημα Akragas (O. 2.9) ἱερὰν νᾶσον Thera (P. 4.6) “Ταίναρον εἰς ἱερὰν” (P. 4.44) ἐκ τᾶς ἱερᾶς Σικυῶνος (N. 9.53) [τανδιεραν = ?ταν διεραν, fr. 33a.] ἐν ταῖς ἱεραῖς Ἀθάναις fr. 75. 4. ὑπὲρ πόντιον Ἕλλας πόρον ἱερόν (ἱρόν Snell.) fr. 189.
b of festivals, sanctuaries, as honouring or belonging to the gods. ἐξ ἱερῶν ἀέθλων (O. 8.64) ἱεροῖς ἐν ἀέθλοις (O. 13.15) ἱερῶν ἀγώνων (Er. Schmid e Σ: ἱερᾶν codd.) (N. 2.4) ἀγώνων ἄπο, τοὺς ἐνέποισιν ἱερούς (N. 6.59) ἔκρυψαν τὸ πάντων ἔργων ἱερώτ[ατον the third temple of Apollo at Delphi Πα. . . Τυν]δαριδᾶν ἱερῷ [τεμέ]νει (Pae. 18.1)
c ἔλαφον, ἅν ποτε Ταυγέτα ἀντιθεῖσ Ὀρθωσίᾳ ἔγραψεν ἱεράν consecrated (O. 3.30) Ἰάσων δραπὼν ἱερὸν εὐζοίας ἄωτον (P. 4.131) κλάροισι θεοπροπέων ἱεροῖς (P. 4.190) “κρυπταὶ κλαίδες ἐντὶ σοφᾶς Πειθοῦς ἱερᾶν φιλοτάτων, Φοῖβε” divine love-affairs (P. 9.39) ἀλλ ἐγὼ τᾶς ἕκατι κηρὸς ὣς δαχθεὶς ἕλᾳ ἱερᾶν μελισσᾶν τάκομαι (ἕλᾳ ἱρᾶν Bergk: ἐλεηρὰν codd., “un être vivant, qui présente un aspect mysterieux” van Groningen: v. μέλισσα) fr. 123. 11. ταῖς ἱεραῖσι μελίσσαις τέρπεται (Boeckh: ἱεραῖς codd.: i. e. priestesses of Demeter: v. μέλισσα) fr. 158. κεκρότηται χρυσέα κρηπὶς ἱεραῖσιν ἀοιδαῖς fr. 194. 1.
d dub. & frag. [νότιον] θέρος ὕδατι ζακότῳ ἱερόν (codd. Dion. Hal. contra metr.: ῥέον Schr.) Πα. . 1.] ]ν σθένος ἱεράν[ (Pae. 3.93) ]οις τερφθὲν ἱαροῖς[ (cf. σκιαρός) ?fr. 338. 6.
3 n. pl. pro subs., sacrifice τεῦξαν δ' ἀπύροις ἱεροῖς ἄλσος ἐν ἀκροπόλει (O. 7.48) ζαθέων ἱερῶν ἐπώνυμε πάτερ (sc. Ἱέρων) fr. 105. 2.
Spanish
sagrado, que tiene poder divino, que tiene poder sobrenatural, relacionado con la divinidad, consagrado, que está bajo protección divina
English (Strong)
of uncertain affinity; sacred: holy.
English (Thayer)
ἱερά, ἱερόν (its primary sense is thought to be mighty; cf. Curtius, § 614; Vanicek, p. 88; yet see Schmidt as below; fr, Homer down), sacred, consecrated to the deity, pertaining to God: ἱερά γράμματα, sacred Scriptures, because inspired by God, treating of divine things and therefore to be devoutly revered, Josephus, Antiquities prooem. 3; (10,10, 4at the end); b. j. 6,5, 4; contra Apion 1 (10,3; 18,6); 26,1; ἱεραι βίβλοι, Antiquities 2,16, 5; (c. Apion 1,1; 23,4), etc.; οὐκ ἐνετραφης οὐδέ ἐνησκηθης τοῖς ἱεροῖς γραμμασι, Philo, leg. ad Gaium § 29, Mang. edition ii., p. 574); (κήρυγμα, Mark 16 WH in (rejected) 'Shorter Conclusion'); neuter plural as a substantive, τά ἱερά, the holy things, those which pertain to the worship of God in the temple, ἐργάζομαι, 2a. (See references under the word ἅγιος, at the end; especially Schmidt, chapter 181.)
Greek Monolingual
-ή, -ό, θηλ. και -ά (ΑΜ ἱερός, -ά, -όν και ἱερός, -όν, Α ιων. και ποιητ. τ. ἱρός, -ή, -όν, δωρ. τ. ἱαρός, αιολ. τ. ἶρος και ἴαρος)
1. αυτός που ανήκει ή αναφέρεται στον θεό ή στη λατρεία του και γενικά στη θρησκεία, άγιος, όσιος (α. «ιερό ευαγγέλιο» β. «ιερή εικόνα»)
2. (για γήινα πράγματα) αυτός που είναι αφιερωμένος στον θεό (α. «ιερός ναός» β. «ἱερὸν τὸ σῶμα τῷ θεῷ δίδωμι ἔχειν» — για όσους αφιερώνουν τον εαυτό τους στον θεό, Ευρ.)
3. (κυρίως για τόπο) αυτός που τελεί υπό την προστασία του θεού (α. «Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον», Ομ. Οδ.
β. «ἱερὸς κύκλος» — κυκλικός τόπος, δικαστική έδρα η οποία τελεί υπό την προστασία του Διός)
4. αυτός τον οποίο δεν μπορεί να προσβάλει ή να παραβιάσει κάποιος, απαραβίαστος, ακαταπάτητος, σεβαστός, σεπτός (α. «ιερός όρκος» β. «ἱεροὶ βασιλεῑς», Πίνδ.)
5. φρ. α) ιατρ. «ιερά νόσος» — η επιληψία
β) ανατ. «ιερό οστό» — το έσχατο από τα οστά της σπονδυλικής στήλης, το τριγωνικό οστό που παρεμβάλλεται μεταξύ τών δύο λαγόνιων οστών και κλείνει από το πίσω μέρος την πυελική κοιλότητα
γ) «ιερός πόλεμος» — πόλεμος κατά τών απίστων, σταυροφορία
δ) «ιερός λόχος» — στρατιωτικό σώμα 300 επίλεκτων Θηβαίων νέων που συγκροτήθηκε τον 4ο π. Χ. αιώνα και του οποίου οι άνδρες πολεμούσαν προσφέροντας τον εαυτό τους στην υπηρεσία της πατρίδας τους και τών θεών τους
νεοελλ.
1. αυτός που γίνεται προς χάριν του θεού και της πίστεως
2. σύμφωνος με τη θέληση του θεού, θεάρεστος («ιερή πράξη»)
3. (το ουδ. πληθ. ως ουσ.) τα ιερά
το σχολικό μάθημα τών θρησκευτικών
4. φρ. α) «ιερά άγκυρα» — άγκυρα που ποντίζεται σε έσχατη ανάγκη
β) ανατ. i) «ιερά αρτηρία» — ονομασία τριών αρτηριών της ουραίας αορτής, μια υποτυπώδης συνέχεια της αορτής στο ιερό οστό
ii) «ιερά λεμφογάγγλια» — τα πέντε ή έξι λεμφογάγγλια που βρίσκονται μπροστά στο ιερό οστό
iii) «ιερά νεύρα» — τα νωτιαία νεύρα που βγαίνουν από τον νωτιαίο σωλήνα διά μέσου τών ιερών τρημάτων
iv) «ιερό πλέγμα» — νευρικό πλέγμα που αποτελείται από το οσφυϊκό στέλεχος
γ) «ιερά ιστορία» — η συστηματική έρευνα και έκθεση τών διαφόρων ιστορικών και θείων γεγονότων της Αγίας Γραφής, που διδάσκεται στα σχολεία ως ιδιαίτερο μάθημα
δ) «Ιερά Συμμαχία» — συμμαχία τών ηγεμόνων της Ευρώπης που ιδρύθηκε μετά την πτώση του Ναπολέοντος και η οποία διακήρυξε ότι είχε σκοπό τη διακυβέρνηση της Ευρώπης σύμφωνα με τη θεία διδασκαλία του Χριστού, ενώ στην πραγματικότητα αποσκοπούσε στην κατάπνιξη τών επαναστατικών και εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων της Ευρώπης
ε) «Ιερά Σύνοδος» — συντομευμένος τίτλος της Διοικήσεως της Αυτοκέφαλης Ελληνικής Εκκλησίας
στ) «ιερός λόχος»
i) το στρατιωτικό σώμα που συγκροτήθηκε από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη στη Φωξάνη της Μολδοβλαχίας κατά την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης και καταστράφηκε σχεδόν εντελώς στο Δραγατσάνι στις 8 Ιουνίου 1821
ii) στρατιωτικό σώμα 300 περίπου ανδρών που σχηματίστηκε στη Θήβα με την έκρηξη του Ρωσοτουρκικού πολέμου (1876-1877) από νεαρούς φοιτητές, επιστήμονες και στρατιωτικούς, για να συμμετάσχει στην εξέγερση του υπόδουλου ελληνισμού στη Θεσσαλία
iii) στρατιωτικός σχηματισμός που συγκροτήθηκε από την ελεύθερη ελληνική κυβέρνηση του Καΐρου από επίλεκτους αξιωματικούς κυρίως, ο οποίος έδρασε από 1941-1944 στη Βόρεια Αφρική και στο Αιγαίο
(νεοελλ.-μσν.)
1. το ουδ. ως ουσ. το ιερό(ν)
το ενδότερο μέρος του ορθόδοξου ναού όπου βρίσκεται η Αγία Τράπεζα, το Άγιο Βήμα
2. φρ. «Ιερά Εξέταση»
α) ειδικό δικαστήριο από κληρικούς της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, αρμόδιο για την αναζήτηση και τον σκληρό κολασμό τών κατά το καθολικό δόγμα αιρετικών, τών ετεροδόξων και αλλοθρήσκων
β) (μτφ. και συνεκδ.) δικαστική ή αστυνομική ανάκριση και δίωξη που διενεργείται με απάνθρωπα μέσα
μσν.
1. εκλεκτός
2. το θηλ. ως ουσ. ἡ ἱερά
είδος βοτανιού
3. (το ουδ. στον πληθ. ως ουσ.) τὰ ἱερά α) ιερά άμφια
β) ιερά σκεύη της λατρείας
γ) μοναστηριακά κτίσματα
μσν.-αρχ.
φρ. «ἱερὰ νόσος» — η λέπρα
αρχ.
1. αυτός που έχει θεία, υπερφυσική δύναμη («ἱερὸν μένος Ἀλκινόοιο», Ομ. Οδ.)
2. θείος, έξοχος, λαμπρός
3. αυτός που κατάγεται από τον θεό («ἱερὸν γένος», Ησίοδ.)
4. (για τον Αύγουστο και τους Ρωμαίους δημάρχους) απαραβίαστος, sacrosanctus («ἱερὸς καὶ ἄσυλος», Πλούτ.)
5. το αρσ. ως ουσ. ὁ Ἱερός
μήνας τών Δηλίων
6. (το αρσ. και το θηλ. πληθ. ως ουσ.) οἱ ιεροί και αἱ ιεραί
μέλη ενός θρησκευτικού σωματείου
7. το θηλ. ως ουσ. ἡ ἱερά
α) (ενν. νίκη)
ισόπαλος αγώνας
β) ονομασία φιδιού
8. το ουδ. ως ουσ. τὸ ἱερόν
α) τόπος αφιερωμένος σε θεότητα, τέμενος
β) ναός, ιερός τόπος
γ) το σύνολο τών ιερών οικοδομών
δ) ο ναός τών Ιουδαίων
9. (το ουδ. στον πληθ. ως ουσ.) τὰ ἱερά
α) προσφορές για θυσία, σφάγια, θυσίες
β) τα εντόσθια του θύματος, με την εξέταση τών οποίων μάντευαν
γ) θρησκευτικές τελετές
δ) άγια μυστήρια
ε) ονομασία διαφόρων φαρμάκων
10. φρ. α) «ἔστι μὲν οὑδὲν ἱερὸν» — είναι ανάξιο λόγου
β) «ἱερὴ δόσις» — δώρο του θεού
γ) «ἱερὸς δόμος» — ο ναός της θεάς Αθηνάς
δ) «ἱερὰ σώματα» — οι ιερόδουλοι
ε) «ἱερὸς λόγος» — ο μύθος
στ) «ἱερὸς νόμος» — ο νόμος για τις θυσίες
ζ) «ἱερὸς ἄνθρωπος» — ο άνθρωπος που έχει μυηθεί στα μυστήρια
η) «ἱρὸν τῆς δίκης» — η ιερή αρχή του δικαίου
θ) «ἱερὸς ἰχθύς» — είδος ψαριού, ο αυλωπίας ή ανθίας
ι) «ἱερὸς βόλος» — ονομασία ενός ριψίματος τών πεσσών
ια) «λέγεται συμβουλὴ ἱερὸν χρῆμα εἶναι» — για το ιερό καθήκον τών συμβούλων
ιβ) «ἱερὰ σῡριγξ» — σπονδυλικό τρήμα
ιγ) «ἱερὰ ὁδός»
i) η οδός που οδηγούσε στους Δελφούς
ii) η οδός από την Αθήνα στην Ελευσίνα
iii) η οδός από την Ήλιδα στην Ολυμπία
ιστ) «ἱερὰ τριήρης» ή απλώς «ἱερά» — η τριήρης που έστελναν οι Αθηναίοι στη Δήλο, η Σαλαμινία ή η Πάραλος
ιζ) γεωγρ. i) «ἱερὰ ἄκρα» — ακρωτήριο στη Λυκία
ii) «ἱερὸν ἀκρωτήριον» — το ακρωτήριο του Αγίου Βικεντίου στην Ισπανία
iii) «ἱερὰ νῆσος» — μία από τις Λιπάρες νήσους
iv) «ἱερὸν ὄρος» — όρος της Θρακικής χερσονήσου
ιη) «ἱερὰ γράμματα» — τα ιερογλυφικά
ιθ) «ἱερὸς ἄνθρωπος» — ο μυημένος στα μυστήρια
11. παροιμ. «ἱερὰ ἄγκυρα» — η έσχατη ελπίδα κάποιου.
επίρρ...
ιερώς και ιερά (ΑΜ ἱερῶς)
με ιερό τρόπο, με άγιο τρόπο
αρχ.
μεγάλως.
[ΕΤΥΜΟΛ. Η ποικιλία τόσο στη σημασία όσο και στη μορφή του τ. ιερός συνετέλεσε στη διάκριση τριών διαφορετικών λέξεων. Αρχικά υπετέθη τ. Fῑερός με σημ. «ζωντανός, γρήγορος, ενεργητικός» — πρβλ. τις φρ. ἱερὸν ἰχθύν (Ομ. Ιλ. Π 407), ἱαρὸς ὄρνις (Αλκμ.), που συνδέεται με τα ἵεμαι, ἱέραξ. Με τη σημ. «ισχυρός, δυνατός» (πρβλ. ἱερή (F)ίς, ιερόν μένος), αντιστοιχεί στο αρχ. ινδ. isira- «ισχυρός. Με την κύρια σημασία της η λ. συνδέεται με ιταλ. και γερμ. τύπους
πρβλ. οσκ. aisusis «ἱεροῑς», ουμβρ. erus «θεοίς» κ.ά. Υποστηρίχθηκε, εξάλλου, ότι ο αρχ. τύπος απ' όπου προήλθε η λ. ιερός σχηματίστηκε από συμφυρμό του αρχ. ινδ. isira- «ισχυρός» και ενός τ. από το προελλην. υπόστρωμα aisaros, eiseros «θεϊκός», ενώ σύμφωνα με άλλη υπόθεση αρχικά υπήρχε τ. αντίστοιχος του αρχ. ινδ. isira- και η φρ. ιερόν μένος αντιστοιχεί σε αρχ. ινδ. isirena mānasā. Όλες όμως αυτές καθώς και άλλες προσπάθειες ετυμολογήσεως της λ. δεν έχουν ισχυρή βάση. Ο δωρ. τ. ἱαρός (< ισαρός < isrόs) με -α- αντί -ε-, πρβλ. μαρός: μιερός, ενώ ο ιων. τ. Fρός και αιολ. ἶρος < isros, με αναβιβασμό του τόνου και ψίλωση στον αιολ. τ. Από πλευράς σημασίας η λ. ἱερός είναι συνώνυμη τών άγιος, το οποίο χρησιμοποιήθηκε ευρέως στη χριστιανική ορολογία (όπως το λατ. sanctus), αγνός, όσιος. Ιδιαίτερα σε σχέση με το όσιος διαφοροποιήθηκε το ιερός, γιατί το πρώτο δηλώνει το εγκεκριμένο και επιτρεπόμενο στους ανθρώπους από τον θείο και τον φυσικό νόμο. Δηλ. το όσιος ορίζει τη θέση του ανθρώπου σε σχέση με τους θεούς και απαντά κυρίως σε δύο ζεύγη λέξεων: όσιος και δίκαιος, όσιος και ιερός. Όσια και δίκαια είναι αυτά που έχουν καθιερωθεί ως κανόνας στην ανθρώπινη συμπεριφορά από τους θεούς (όσια) και από τους ανθρώπους (δίκαια). Σε αντιπαράθεση όμως με το ιερός που σημαίνει «αυτός που καθιερώθηκε από τους θεούς» εμφανίζεται το όσιος ως αντίθετο του μεν με τη σημ. «αυτός που έχει επιτραπεί στον άνθρωπο, άρα μη θεϊκός, κοσμικός, έξω από τον ιερό κύκλο, ανίερος» (πρβλ. ιερά και όσια, ιερά χρήματα - όσια χρήματα), ως συνώνυμό του δε με τη σημ. «ευσεβής, αφιερωμένος στον θεό, άγιος».
ΠΑΡ. ιερατεύω, ιερατικός, ιερέας(-εύς), ιερότητα(-της), ιερωσύνη
αρχ.
ιεράζω, ιερίζω, ιεριτεύω, ιερίτις, ιερόλας, ιερώσυνα, ιερώσυνος.
ΣΥΝΘ. Για τα σύνθ. με Α' συνθετικό βλ. ιερό-. (Β' συνθετικό) ανίερος, πανίερος
αρχ.
ευΐερος, εφίερος, συνίερος, τελεσίερος.
Greek Monotonic
ἱερός: -ά, -όν και ός, όν, Ιων. και ποιητ. τύπος ἱρός, -ή, -όν·
I. υπεράνθρωπος, δυνατός, πανίσχυρος, θεϊκός, εξαίσιος, θαυμάσιος, σε Όμηρ.· συχνά, χρησιμ. όπως το θεσπέσιος, για να εκφράσει θαυμασμό, δέος ή έκπληξη· ἱερὸν τέλος, ἱερὸς στρατός, ένδοξο, λαμπρό στράτευμα, στον ίδ.· ἱερὸς δίφρος, εξαίσιο, λαμπρό άρμα, σε Ομήρ. Ιλ.· οὐχ ἱερόν, καθόλου σημαντικό ζήτημα, ανάξιο λόγου, σε Θεόκρ.
II. 1. ιερός, άγιος, Λατ. sacer, σε Όμηρ. κ.λπ.· ἱερὸς πόλεμος, ιερός, καθαγιασμένος πόλεμος, πόλεμος εναντίον ιεροσύλων, σε Αριστοφ. κ.λπ.· ἱρὰ γράμματα, = ἱερογλυφικά, σε Ηρόδ.· ἱερὸν τὸ σῶμα τῷ Θεῷ διδόναι, λέγεται για κάποιον που αφιερώνεται στον θεό, σε Ευρ.· ἱερὸς νόμος, ο νόμος περί της θυσίας, σε Δημ.· λέγεται για τους Ρωμαίους δημάρχους = sacrosanctus, απαραβίαστος, σε Πλούτ.· αντί ἱερὰ καὶ ὅσια, βλ. ὅσιος.
2. λέγεται για βασιλιάδες, ήρωες, κ.λπ., και για την αντίληψη ότι οι θεοί τούς προστατεύουν, σε Πίνδ., Σοφ.
III. ως ουσ.: 1.ἱερά, Ιων. ἱρά, τά, προσφορές, θυσίες, θύματα· ἱερὰ ῥέζειν, Λατ. sacra facere, operari, σε Ομήρ. Ιλ.· ἱερὰ ἔρδειν, σε Ησίοδ.· θῦσαι ἱρά, σε Ηρόδ.· μετά τον Όμηρο, δηλώνει τα εντόσθια του θυσιασθέντος σφαγίου από τα οποία πραγματοποιούσαν την οιωνοσκοπία· τὰ ἱερὰ καλὰ ἦν, σε Ξεν.· ή απλώς, τὰ ἱερὰ γίγνεται, στον ίδ.· γενικά, ιερά πράγματα ή ιερές τελετές, Λατ. sacra, σε Ηρόδ. 2.ἱερόν, Ιων. ἱρόν, τό, ιερός χώρος, τόπος, ναός, στον ίδ., Αττ.
3. ἱρὸν τῆς δίκης, ιερή αρχή του δικαίου, σε Ευρ.
IV.ειδικές εκφράσεις:
1. ἱερὸς λόχος, βλ. λόχος I. 4.
2. ἱερὰ νόσος, ἡ, επιληψία, λέπρα, σε Ηρόδ.
3. ἡ ἱερὰ ὁδός, ιερός δρόμος που οδηγούσε προς τους Δελφούς, στον ίδ.
4. ἡ ἱερά (ενν. τριήρης), λέγεται για το πλοίο που οι Αθηναίοι έστελναν στη Δήλο, δηλ. είτε για τη Σαλαμινία είτε για την Παράλο, σε Δημ.
5. ἱερὰ νῆσος, μία νήσος από το συγκρότημα των Λιπαραίων νήσων, σε Θουκ.
V. επίρρ. ἱερῶς, ιερά, άγια, σε Πλούτ.
Russian (Dvoretsky)
ἱερός: эп.-ион. ἱρός (ῐ, реже ῑ) 3, редко
1) великий, мощный, могучий (ἲς Τηλεμάχοιο, μένος Ἀλκινόοιο, φυλάκων τέλος Hom.);
2) огромный, диковинный, чудовищный (Ἀργείων στρατός, ἰχθύς Hom. - ср. 13; κῦμα Eur.; μέγαν τινὲς οἴονται τὸν ἱερόν Plut.);
3) полновесный, крупный (ἄλφιτον Hom.; Δημήτερος ἀκτή Hes.);
4) роскошный, пышный или священный (ἀλωή, ἐλαίη Hom.; μυρσίνη φόβη Eur.);
5) чудесный, дивный, великолепный (δίφρος Hom.);
6) ниспосланный богами, благодатный (ἦμαρ, κνέφας Hom.; φάος Hes.; ὄμβρος Soph., δρόσοι Eur.);
7) находящийся под покровительством богов, хранимый богами, угодный богам (Τροίης πτολίεθρον Hom.; βασιλεῖς Pind.);
8) посвященный богам, внушающий благоговение, священный (βωμός, δόμος, ποταμός Hom.; δαιμόνων ἀγάλματα Soph.; εἴδωλον Ἣρας Eur.): ἱερὰ ὁδός Her. священная дорога (в Дельфы);
9) священный, заповедный (ἄλσος Ἀθηναίης, ἄντρον Νυμφάων Hom.; πέδον Σαλαμῖνος Soph.; χώρα Arst.);
10) священный, неприкосновенный (ἱ. καὶ ἄσυλος δήμαρχος Plut. - лат. tribunus sacrosanctus): παρθένοι ἱεραί Plut. = αἱ Ἑστιάδες;
11) священный, культовый (ἑκατόμβη Hom.; χρήματα Plat., Arst.; τριήρης Arst.; ἐσθής Dem.): ἱ. νόμος περὶ τῆς ἱερομηνίας Dem. закон о праздновании священного месяца;
12) устраиваемый в честь богов, религиозный (ἀγῶνες, ἄεθλα Pind.);
13) священный, святой, божественный (γένος, ἀθανάτων Hes. γράμματα Her., NT): ἱερὰ νόσος Her., Arst., Plut.; священная, т. е. падучая болезнь, эпилепсия; ἱερὰ ξυμβουλή Xen. священный совет, т. е. являющийся делом священного долга или даваемый по чистой совести; ἱερὰ ἄγκυρα Luc. священный якорь, т. е. последняя надежда; ἱ. ἰχθύς Arst. = ἀνθίας или Emped. ap. Plut. = ἔλλοψ; ἱερὸν ὀστοῦν Plut. (лат. os sacrum) крестцовая кость;
14) преданный божеству, благочестивый (ἄνθρωπος Arph.; ἱ. καὶ εὐσεβής Soph.). - см. тж. ἱερά и ἱερόν.
Frisk Etymological English
Grammatical information: adj.
Meaning: "holy", dedicated to a god, divine, also in gen. praising glorious, excellent, strong, quick etc. (cf. below); ἱερόν n. consecrated area, temple (posthom.), ἱερά n. pl., rarely sg. Weihgeschenk, sacrifice(animal) (Il.).
Other forms: Dor., NWGr. ἱαρός, Ion. poet. ἰρός, Aeol. ἶρος
Dialectal forms: Myc. i-je-ro, i-je-re-u i-je-re-ja ijerowoko \/ἱΏεροϜοργος\/
Compounds: As 1. member in many compp., not mentioned here.
Derivatives: (Dialectforms not noted): 1. ἱερεύς (Il.), Arc. Cypr. ἱερής, Ion. also ἱέρεως (hardly taken from ἀρχιέρεως, Sommer Nominalkomp. 129, Egli Heteroklisie 111f. with new explan.) m. who performs the sacrifices (τὰ ἱερά), offerer, priest (Schulze KZ 52, 193 = Kl. Schr. 573; after Boßhardt Die Nom. auf -ευς rather backformation from ἱερεύω; on meaning and spread E. Kretschmer Glotta 18, 81f.). From ἱερεύς: a) several feminines (cf. on βασιλεύς): ἱέρεια (Il.), Cypr. ἰερήϜιϳα, Ion. ἱερέη, -ῆ; ἱερηΐς (Megar.), ἱέρισσα (pap. IIa); b) the nouns ἱερεία priest-ship (Thyateira; cf. Bechtel Dial. 1, 311), ἱερεῖον, -ήϊον sacrif. animal (Il.), ἱερ(ε)ωσύνη priest-ship (IA) with ἱερ(ε)ώσυνος priesterly (hell.); c) the adjective ἱερευτικός priesterly (pap.); d) the denominatives ἱερεύω `offer, devote (Il.) with ἱέρευσις (sch.) and ἱερεύσιμος (Plu. 2, 729d, besides θύσιμος; Arbenz Die Adj. auf -ιμος 94), or from ἱερός, ἱερά; ἱερεώομαι, ἱερεώσασθαι be priest (hell.; Schulze Symb. phil. Danielsson 304 = Kl. Schr. 325). - 2. ἱερόλας = ἱερεύς (S. Fr. 57; uncertain; on the formation Chantraine Formation 238). - 3. ἱερῖτιν καθαρμοῦ δεομένην, ἱκέτιν H. (A. Fr. 93). - 4. ἱερατικός priesterly, hieratic (Pl. Plt. 290d, Arist.; cf. also ἱερατεύω, ἱερατεία below). - 5. Ι῝ερυς PN (Leumann Glotta 32, 220). - 6. Several denomin.: a) ἱερεύω, cf. om ἱερεύς; b) ἱεράομαι care for the victims (ἱερά)' (Hdt., Th.); c) ἱεράζω id. (Ion. islands), Boeot. ἱαρειάδδω, prob. from ἱαρεία; d) ἱερόω consecrate (Att., Locr. etc.) with ἱέρωμα consecration (Cret., Epid. etc.), ἱερωτός (Thess.); e) ἱερίζω = καθαίρω H. (s. ἁγνίτης) with ἱεριστής who cares for the ἱερα and ἱερισμός holy service (hell.); f) ἱερατεύω be priest with ἱερατεία, ἱεράτευμα, ἱερατεῖον; ἱεριτεύω id.; ἱερωτεύω id. with ἱερωτεία; all dialectical, hell.; on the formation Schwyzer 732, Solmsen Glotta 1, 80.
Origin: IE [Indo-European] [299] *ish₁ro- holy
Etymology: The different meanings, partly also the variation in form induced many scholars to split ἱερός in two or even in three words. Thus one has because of the long anlaut in ἱερὸν ἰχθύν Π 407, ἱαρὸς ὄρνις (Alkm. Fr. 26) and ἱερὸς ὄρ. (AP 7, 171), which can be easily explained as metr. lengthening, assumed a special Ϝιερός rapid, quick, from where ἱέραξ hawk (s. v.). In the meaning strong, forceful ἱερός would however be identical with Skt. iṣirá- etwa strong, active; here also Celtic river names like Isara (Krahe Beitr. z. Namenforschung 4, 121f.). A third ἱερός, as holy, would have connections with Italic and Germanic, e. g. Osc. aisusis sacrifiis, Paelign. aisis, Umbr. erus dis, OHG ēra Ehre. Thus esp. Schulze Q. 207ff. after Ahrens Phil. 27, 585ff., Solmsen Unt. 147ff. For uniform origin, though in parts different, Kuhn KZ 2, 274, Meillet Zeitschr. celt. Phil. 10, 309, Devoto Studi etr. 5, 316, v. Wilamowitz Glaube 1, 21f., Specht in Schaeder ZDMG 94, 408, Duchesne-Guillemin Mélanges Boisacq 1, 333ff., who as support of the old comparison with Skt. iṣirá- pointed to the agreement between ἱερὸν μένος and Skt. iṣiréṇa mánasā (instr.). On which now R. Schmitt Dichtung u. Dichtersprache 111-114. - Kretschmer Glotta 11, 278ff. (s. also Glotta 30, 88) considered ἱερός as cross of Gr. *aisaros, *eiseros divine (with Etr. aesar god and Osc. aisusis etc.) and an IE word for strong (= Skt. iṣirá-). - See P. Wülfing von Martitz, Glotta 38 (1960) 272-307 and 39 (1961)24-43; s. also Belardi Doxa 3, 207. J.P. Locher, Unters. zυ ἱερός haupts. bei Homer (Berne 1963). The change ἱερός, ἱαρός, ἰρός (IE *iseros, *isr̥os, *isrós ?) Schwyzer 482 and 243; Ramat, Sprache 8 (1962) 4-28 connects Skt. iṣṇati set in movement, which gives *ish₁ro-. Lesbian ἶρος must be due to assimilation. Dot. ἱαρός is due to dev. before r. On the aspiration ibd. 219f. On the meaning (against ἅγιος, ἁγνός) Nilsson Gr. Rel. 1, 61ff.; also J. Chr. Bolkestein Ο῝σιος en εὑσεβής. diss. Amsterdam 1936, Palmer Eranos 53, 4ff., Defradas Rev. de phil. 81, 208ff. - Older lit. in Bq. García Ramón, Akten VII. Fachtagung, Innsbruck 1992, 183-205, connects 1. eis- (Pok. 299f.) set in motion, i. e. Skt. iṣṇati, Gr. ἰνάω (ι-), which gives *h₁ish₂-ro-, but assumes that between s and cons. a laryngeal was lost, giving ἰ̃ρος etc.; -ερος and -αρος would be replacements.
Middle Liddell
ἱερός, ή, όν
I. super-human, mighty, divine, wonderful, Hom.; often like θεσπέσιος, to express wonder or admiration, ἱερὸν τέλος, ἱερὸς στρατός a glorious band, Hom.; ἱερὸς δίφρος a splendid chariot, Il.; οὐχ ἱερόν no mighty matter! Theocr.
II. holy, hallowed, Lat. sacer, Hom., etc.; ἱερὸς πόλεμος a holy war, Ar., etc.: ἱρὰ γράμματα, = ἱερογλυφικά, Hdt.; ἱερὸν τὸ σῶμα διδόναι, of one dedicated to a god, Eur.; ἱερὸς νόμος the law of sacrifice, Dem.; of the Roman Tribunes, to express sacrosanctus, Plut.; for ἱερὰ καὶ ὅσια, v. ὅσιος.
2. of kings, heroes, etc., from a notion of "the divinity that doth hedge a king,"Pind., Soph.
III. as substantive,
1. ἱερά, ionic ἱρά, τά, offerings, sacrifices, victims, ἱερὰ ῥέζειν, Lat. sacra facere, operari, Il.; ἔρδειν Hes.; θῦσαι Hdt.:—after Hom. the inwards of the victim, the auspices, τὰ ἱερὰ καλὰ ἦν Xen.; or, simply, τὰ ἱερὰ γίγνεται Xen.:—generally, sacred things or rites, Lat. sacra, Hdt.
2. ἱερόν, ionic ἱρόν, τό, a temple, holy place, Hdt., attic
3. ἱρὸν τῆς δίκης a sacred principle of right, Eur.
IV. special phrases:
1. ἱερὸς λόχος, v. λόχος 1. 4.
2. ἱερὰ νόσος the awful disease, epilepsy, Hdt.
3. ἡ ἱ. ὁδός the sacred road to Delphi, Hdt.
4. ἡ ἱερά (sc. τριήρησ), of the Delian ship, or one of the state-ships (Salaminia or Paralos), Dem.
5. Ἱερὰ νῆσος, one of the Liparean group, Thuc.
V. adv. -ρῶς, holily, Plut.
Frisk Etymology German
ἱερός: {hierós}
Forms: (seit Il.), dor., nwgr. ἱαρός, ion. poet. ἰρός, äol. ἶρος, myk. i-je-ro (?); ἱερόν n. heiliger Bezirk, Tempel (nachhom.), ἱερά n. pl., selten sg. ‘Weihgeschenk, Opfer(tier)’ (seit Il.).
Meaning: "heilig", einem Gott geweiht, göttlich , auch im allg. lobend herrlich, trefflich, kräftig, rasch (vgl. unten);
Composita : Als Vorderglied in zahllosen Kompp., auf die hier nicht eingegangen werden kann.
Derivative: Ableitungen (die Dialektformen werden im allg. nicht besonders angeführt): 1. ἱερεύς (seit Il.), myk. i-je-re-u (?), ark. kypr. ἱερής, ion. auch ἱέρεως (kaum aus ἀρχιέρεως ausgelöst, Sommer Nominalkomp. 129 m. Lit., Egli Heteroklisie 111f. mit neuem Erklärungsversuch) m. ‘der die Opfer (τὰ ἱερά) verrichtet, Opferer, Priester’ (Schulze KZ 52, 193 = Kl. Schr. 573; nach Boßhardt Die Nom. auf -ευς eher Rückbildung aus ἱερεύω; zur Bed. und Verbreitung E. Kretschmer Glotta 18, 81f.). Von ἱερεύς stammen: a) mehrere Femininbildungen (vgl. zu βασιλεύς): ἱέρεια (seit Il.), myk. i-je-re-ja (?), kypr. ἰερήϝιjα, ion. ἱερέη, -ῆ; ἱερηΐς (megar.), ἱέρισσα (Pap. IIa); b) die Nomina ἱερεία Priesterwurde (Thyateira; vgl. Bechtel Dial. 1, 311), ἱερεῖον, -ήϊον Opfertier (seit Il.), ἱερ(ε)ωσύνη Priestertum (ion. att.) mit ἱερ(ε)ώσυνος priesterlich (hell. u. spät); c) das Adjektiv ἱερευτικός priesterlich (Pap.); d) die Denominativa ἱερεύω opfern, weihen (seit Il.) mit ἱέρευσις (Sch.) und ἱερεύσιμος (Plu. 2, 729d, neben θύσιμος; Arbenz Die Adj. auf -ιμος 94), wenn nicht eher von ἱερός, ἱερά; ἱερεώομαι, ἱερεώσασθαι ein Priesteramt ausüben (hell.; Schulze Symb. phil. Danielsson 304 = Kl. Schr. 325). — 2. ἱερόλας = ἱερεύς (S. Fr. 57; nicht sicher; zur Bildung Chantraine Formation 238). — 3. ἱερῖτιν· καθαρμοῦ δεομένην, ἱκέτιν H. (A. Fr. 93). — 4. ἱερατικός priesterlich, hieratisch (Pl. Plt. 290d, Arist. usw.; vgl. auch ἱερατεύω, ἱερατεία unten). — 5. Ἵερυς PN (Leumann Glotta 32, 220). — 6. Mehrere Denominativa: a) ἱερεύω, vgl. zu ἱερεύς; b) ἱεράομαι die Opfer (ἱερά) besorgen’ (Hdt., Th. usw.); c) ἱεράζω ib. (ion. Inseln), böot. ἱαρειάδδω, wohl von ἱαρεία; d) ἱερόω weihen (att., lokr. usw.) mit ἱέρωμα Weihung (kret., epid. usw.), ἱερωτός (thess.); e) ἱερίζω = καθαίρω H. (s. ἁγνίτης) mit ἱεριστής [[der die ἱερά besorgt]] und ἱερισμός heiliger Dienst (hell.); f) ἱερατεύω Priester sein mit ἱερατεία, ἱεράτευμα, ἱερατεῖον; ἱεριτεύω ib.; ἱερωτεύω ib. mit ἱερωτεία; alle dialektisch, hell. und spät; zur Bildung Schwyzer 732, Solmsen Glotta 1, 80.
Etymology : Die wechselnde Bedeutung, z. T. auch die schwankende Form haben viele Forscher dazu veranlaßt, ἱερός in zwei oder sogar in drei verschiedene Wörter zu zerlegen. So hat man wegen der anlautenden Länge in ἱ̄ερὸν ἰχθύν Π 407, ἱαρὸς ὄρνις (Alkm. Fr. 26) und ἱερὸς ὄρ. (AP 7, 171), die sich unschwer als metrische Dehnung erklären läßt, ein besonderes ϝιερός hurtig, schnell, wovon ἱέραξ Habicht (s. d.), angenommen. Im Sinn von stark, kräftig wäre ἱερός dagegen mit aind. iṣirá- etwa kräftig, regsam identisch; hierher noch keltische Flußnamen wie Isara (zuletzt Krahe Beitr. z. Namenforschung 4, 121f.). Ein drittes ἱερός, u. zw. im Sinn von heilig, hätte Beziehungen zum Italischen und Germanischen, z. B. osk. aisusis sacrifiis, pälign. aisis, umbr. erus dis, ahd. ēra ‘Ehre’. So namentlich Schulze Q. 207ff. nach Ahrens Phil. 27, 585ff., Solmsen Unt. 147ff. Für einheitlichen Ursprung, wenn auch im Einzelnen voneinander abweichend, dagegen Kuhn KZ 2, 274, Meillet Zeitschr. celt. Phil. 10, 309, Devoto Studi etr. 5, 316, v. Wilamowitz Glaube 1, 21f., Specht bei Schaeder ZDMG 94, 408, Duchesne-Guillemin Mélanges Boisacq 1, 333ff., der als Stütze für die alte Gleichung mit aind. iṣirá- mit Recht auf die Übereinstimmung zwischen ἱερὸν μένος und aind. iṣiréṇa mánasā (Instr.) hinweist. — Eine vermittelnde Auffassung wird von Kretschmer Glotta 11, 278ff. (s. auch dens. Glotta 30, 88) insofern vertreten, als er ἱερός als Kreuzung von vorgr. *aisaros, *eiseros göttlich (wozu etr. aesar Gott und die oben genannten osk. aisusis usw.) und einem idg. Wort für kräftig, hurtig (= aind. iṣirá-) faßt. -Ausführliche Behandlung mit weiterer Lit. von P. Wülfing von Martitz in einer ungedruckten Diss. (Göttingen 1958) ‘Ιερός bei Homer — mit einem Ausblick auf den Gebrauch in d. Lit. der folg. Zeit; s. auch Belardi Doxa 3, 207. Zum Wechsel von ἱερός, ἱαρός, ἰρός (aus idg. *iseros, *isr̥os, *isrós) Schwyzer 482 und 243; zum Hauch ebd. 219f. Zur Bedeutung (gegenüber ἅγιος, ἁγνός) Nilsson Gr. Rel. 1, 61ff.; auch J. Chr. Bolkestein Ὅσιος en εὐσεβής. Diss. Amsterdam 1936, Palmer Eranos 53, 4ff., Defradas Rev. de phil. 81, 208ff. — Ältere Lit. bei Bq und WP. 1, 4; 13; 229.
Page 1,713-714
Chinese
原文音譯：ƒerÒj 希誒羅士
詞類次數：形容詞，名詞（2）
原文字根：聖的
字義溯源：聖的*，神聖的，聖事，聖。參讀 （ἅγιος）同義字
同源字：1） （ἀρχιερατικός）大祭司的 2） （ἀρχιερεύς）大祭司 3） （Ἱεράπολις）希拉波立，聖城 4） （ἱερατεία）祭司職任 5） （ἱεράτευμα）祭司的團體 6） （ἱερατεύω）作祭司 7） （ἱερεύς）祭司 8） （ἱερόθυτος）獻上為祭 9） （ἱερόν）聖殿 10） （ἱεροπρεπής）恭敬的，聖的 11） （ἱερός）聖的，神聖的 12） （καθέζομαι）做殿宇的強盜 13） （ἱερόσυλος）殿宇掠奪者 14） （ἱερωσύνη）神聖
出現次數：總共（2）；林前（1）；提後（1）
譯字彙編：
1） 聖（1） 提後3:15；
2） 聖事（1） 林前9:13
